23.4.1894: Σκληρές συγρoύσεις μεταξύ Χριoστιαvώv και Μoυσoυλμάvωv στα Πoλεμίδια, τηv Περιστερovoπηγή Λεμεσoύ, τηv Τόχvη και αλλoύ. Η Αγγλία ξεκαθαρίζει ότι δεν θα εγκταλείψει την Κύπρο, θέτοντας έτσι τέρμα στη διαμάχη για Ενωση με την Ελλάδα και Ενωση με

S-203

23.4.1894: ΣΚΛΗΡΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΩΝ ΣΤΑ ΠΟΛΕΜΙΔΙΑ, ΤΗΝ ΠΕΡΙΣΤΕΡΝΟΠΗΓΗ ΛΕΜΕΣΟΥ, ΤΗΝ ΤΟΧΝΗ ΚΑΙ ΑΛΛΟΥ. Η ΑΓΓΛΙΑ ΞΕΚΑΘΑΡΙΖΕΙ ΟΤΙ ΔΕΝ ΘΑ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΕΙ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΘΕΤΟΝΤΑΣ ΕΤΣΙ ΤΕΡΜΑ ΣΤΗ ΔΙΑΜΑΧΗ ΓΙΑ ΕΝΩΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ

Μια μεγάλη σύγκρουση που οφειλόταν σε έξαψη των φυλετικών παθών κατά τις αρχές της δεκαετίας του 1890 μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων έγινε στα Πολεμίδια, κατά τη διάρκεια πανηγυριού σε εξωκλήσι του χωριού, ενώ η εφημεριδα "Σάλπιγξ" της Λεμεσού προχώρησε και εισηγήθηκε όπως απαγορευθεί στους Τούρκους να πηγαίνουν στα πανηγύρια ή τους γάμους των Χριστιανών, ώστε να αποφεύγονται οι παξερηγήσεις και οι συγκρούσεις.

Εγραφε η εφημερίδα στις 23 Απριλίου 1894 (διατηρείται η φρασεολογία της εφημερίδας):

"Κάθε τρίτην της Λαμπράς γίνεται μία μικρά πανήγυρις εις εν ερημοκλήσι Κάρμι λεγόμενον (ίσως το μοναστήρι Καρμηλιτών) πλησίον του χωρίου Πολεμίδια, το δε πλήθος επιστρέφει εις το χωρίον αυτό και διασκεδάζει μέχρι της εσπέρας

Μετά μεσημβρίαν παίζουν και το λεγόμενον τζηρύττιν, τρέχουν δηλαδή έφιπποι και σύρουν ο εις κατά του άλλου ράβδους μητεράς. Εις το παιγνιδι αυτό λαμβάνουν μέρος και Χριστιανοί και Οθωμανοί.

Την περασμένην λοιπόν Τρίτην, ενώ έπαιζαν Χριστιανός έρριψε κατά τινος Οθωμανού το τζηρύττιν και τον έβλαψεν. Ο Οθωμανός θυμωθείς κατέβη από τον ίππον, άλλοι δε Οθωμανοί ήρχισαν να υβρίζωσι τον Χριστιανόν και κατά το βρωμερόν σύστημα των ύβρισαν δι' αισχρών λόγων τον Χριστόν και την Παναγίαν των Γκιαούρηδων.

Τούτο εξηρέθισε τους Χριστιανούς και από λόγια ήρθαν εις τα έργα, έδωκαν δε κι'επήραν τεσσαράκοντα παρά μίαν. Φεύγουν απ' εκεί, έρχονται εις το καφενείον του χωριού και εκεί αρχίζει άλλη συμπλοκή χειροτέρα της πρώτης. Καρέκλες και τραπέζια σωστά δεν έμειλαν. Κεφαλαί εμοιράσθηκαν και ράχες εφούσκωσαν.

Την στιγμήν όμως αυτήν έφθασεν ο υπαστυνόμος κ. Θώμης και ο αστυνομος μετ' αρκερών ζαπτιέδων και μετά τινα εξέτασιν και ανάκρισιν συνέλαβε δύο Χριστιανούς από τα Πολεμίδια, και έναν από το Ζακάκιον, άλλους δε δύο Οθωμανούς Λεμησίους και ένα από τα Πολεμίδια.

Χριστιανοί πληγωμένοι είναι 8, Οθωμανοί δε 5.

Ηνδραγάθησεν όμως μία νέα Μαρίκκα λεγόμενη. Την στιγμήν της συμπλοκής ώρμησεν ένας Χριστιανός να κρυβή εις το σπίτι της άλλοι δε οθωμανοί εζήτησαν να εισέλθωσιν. Τότε αυτή με εν καλόν ξύλο τους ταις κεφαλαίς κατέβαζεν αλύπητα, της έσπασαν όμως και αυτής το χέρι".

Στην ίδια έκδοση η εφημερίδα έγραφε για άλλες συγκρούσεις και στο χωριό Δωρά:

" Διεδόθη ότι και εις το χωρίον Δωράν έγινε μία τοιαύτη συμπλοκή μεταξύ Χριστιανών και Οθωμανών , αλλ' αγνοούμεν ακόμη αν αληθεύει.

Τέλος πάντων είνε ανάγκη να απαγορευθή πλέον εις τους Οθωμανούς να έρχονται εις πανηγύρια ή εις γάμους Χριστιανών, διότι από τινος μερικοί από αυτούς, αν όχι όλοι, έκαμαν κακήν γλώσσαν και αμέσως έχπουσι εις το στόμα των θρησκευτικάς ύβρεις.

Εδώ τέλος παντων εις τα Πολεμίδια η συμπλοκή προήλθεν από μίαν τοιαύτην ύβριν την οποίαν εις αχρείος εξεστόμισε κατά των Χριστιανών. Και είναι μεν φρόνιμον να τους αφήνουν να τρων ότι θέλουν, αφού άρχισαν κι' εκείνοι να μεθύουν πλέον, αλλά δεν είναι φρόνιμον να δοκιμάζεται με αυτά η υπομονή των Χριστιανών.

Οφείλει η Κυβέρνησις ως είπομεν και άλλοτε να δώση ένα μάθημα εις τας βρομεράς γλώσσας των".

Η υπόθεση των Πολεμιδίων έφθασε μέχρι τα δικαστήρια, τα οποία καταδίκασαν τους ταραξίες και από τις δύο κοινότητες. Ομως ο δικαστής επιβάλλοντας τις ποινές προειδοποίησε ότι ήταν πια καιρός να τεθεί τέρμα στις διενέξεις.

Συνολικά το δικαστήριο επέβαλε σε 5-6 Τούρκους και δύο Χριστανούς σύμφωνα με την εφημερίδα "Αλήθεια" (28/10 Μαϊου 1894) ποινές από επτά ημερών μέχρι ενός μηνός.

Ο Πρόεδρος του δικαστηρίου, είπε ότι "παρατηρεί με λύπη ότι όταν Ελληνες και Τούρκοι συνδιασκεδάζουν και συμβεί ατόπιμα, από ένα από αυτούς χωρίζονται σε δύο στρατόπεδα και η ρήξη μετατρέπεται σε φυλετική και συνέστησε επανειλημμένα κατάπαυση τέτοιων ατοπημάτων τα οποία μπορεί να έχουν μεγαλύτεα επακόλουθα.

Συγκρούσεις έγιναν επίσης και στη Λευκωσία και Λεμεσό σύμφωνα με την "Αλήθεια" της 31/12 Απριλίου 1894:

"Τέσσαρες Τούρκοι παρά τον Αγιον Αντώνιον, το απόγευμα της Τρίτης επετέθησαν κατά τριών χωρικών καθ' ενός εκάστου, ιδία ους δεινώς εκακοποίησαν, αφήρεσαν δε από του ενός εξ αυτών και όσα χρήματα έφερε.

Διερχόμενος εκείθεν κατ' εκείνην την ώραν ο κ. Φαίδων Ποταμίτης επενέβη όπως σώση τους ατυχείς χωρικούς, αλλ' οι Τούρκοι έπεσαν αγρίως κατ' αυτού είτα δ' εδραπέτευσαν.

Η αστυνομία συνέλαβε μετά πολλάς διαμαρτυρίας και παραστάσεις των κακοποιηθέντων ένα εξ αυτών, ον κατόπιν απέλυσεν.

Σκάνδαλά τινα συνήθη δυστυχώς εις αστυνομικά χρονικά έλαβον χώραν.

Επικαλούμεθα δε την επέμβασιν εκείνων οίτινες ετάχθησαν όπως αυστηρώς επαγρυπνώσιν επί όλων των κλαδων της διοικήσεως.

Σκανδαλώδη πράγματα συχνά συμβαίνουσιν απέλπιδες δε και απογοητευμένοι από την Κυβέρνησιν από την διοίκησιν, από την αστυνομίαν δεν εύρομεν πλέον που ν' αποταθώμεν".

Τα πράγματα είχαν φθάσει σε πολύ δύσκολο σταυροδρομι, αλλά ούτε η μια ούτε η άλλη κοινότητα τα έβαζε κάτω.

Ηταν η πρώτη φορά που οι δύο κοινότητες συγκρούονταν σε τόση έκταση και αγριότητα από την έναρξη της αγγλοκρατίαςκαι οι ραγιάδες, που αισθάνονταν

τώρα κάπως τα χέρια τους λυμένα, ανταπέδιδαν τις ύβρεις και το ξύλο στους Τούρκους- κάτι που δεν τολμούσαν ούτε καν να σκεφθούν επί τουρκοκρατίας.

Η "Σάλπιγξ" της Λεμεσού εκφράζοντας αυτό το αίσθημα του Ραγιά που μπορούσε τώρα να σηκώσει ελεύθερα το κεφάλι και να ανταποδώσει το κτύπημα εναντίον των Τούρκων, προειδοποιούσε στις 30 Απριλιου 1894, σε κύριο άρθρο της, ότι παρήλθε ο καιρός που οι Χριστιανοί τηρούσαν παθητική στάση, όταν εξηυβρίζονταν:

" Καθήκον μιας κυβερνήσεως είναι όχι μόνον να έρχεται κατόπιν των πραγμάτων, να εξετάζη και δικάζη να τιμωρή προς σωφρονισμόν, αλλά καθήκον έχει και μάλιστα μεγαλείτερον καθήκον από εκείνα τα οποία διακρίνουν τας πεπολισμένας κυβερνήσεις από τας βαρβάρους να θεσπίζη τοιούτους νόμους, ώστε να προλαμβάνη όσον είναι δυνατόν τα άτοπα διά να ολιγοστεύσουν όσον το δυνατόν και τιμωρίαι. Διά τούτο και λαμβάνει τούτο και πας εχέφρων άνθρωπος επικροτεί εις όσα μέτρα λαμβάνει η Κυβέρνησις προς πρόληψιν ατοπημάτων ταραχών ή πλημμελημάτων.

Εν άτοπον απειλεί εσχάτως να διαταράξη την ησυχίαν των κατοίκων διεγείρον φυλετικά μίση και συμπλοκάς και το άτοπον τούτο δύναται αμέσως να αρθή εκ του μέσου διά μιας επιταγής της Α. Ε του Κ. Αρμοστού ή δι' ενός ψηφίσματος του Νομοθετικού Συμβουλίου.

Από πολύ παλαιούς χρόνους οι Χριστιανοί κάτοικοι της νήσου άνκαι τριπλασιάζοντες τους Μωαμεθανούς έμαθον να υπομένωσι πάσαν αυτών ιδιοτροπίαν και αγριότητα και έμαθον να ανέχωνται ευαγγελικώς, ενόσω όμως το

ευαγγέλιον είχεν επ αυτών μεγαλειτέραν επίδρασιν και ο ζυγός της Κυβερνήσεως ήτο καταθλιπτικός.

Δυστυχώς όμως του Ευαγγελίου ο χαλινός ήρξατο χαλαρούμενος οπωσδήποε και ευτυχώς ο ζυγός κατέστη ήττον δυσφόρητος και τα δύο δε ταύτα δεν συντείνουσιν βεβαίως προς τήρησιν της ετέρας υπομονής και ανεκτικότητος.

Αλλά και πάλιν δεν δυνάμεθα ευτυχώς να είπωμεν ότι κατέπεσε τοσούτον το θρησκευτκόν αίσθημα παρά τοις χριστιανοίς ώστε ν' ανέχωνται ύβρεις και προσβολάς κατά της θρησκείας των, τας οποίας ηνείχοντο άλλοτε μετά γογγυσμού υποκώφου και αγανακτήσεως εσωτερικής μη δυνάμενοι να εκδικηθώσιν. Ωστε ως βλέπετε ήλλαξαν πολύ τα πράγματα και εκεί; Οπερ εγίνετο άλλοτε δεν δύναται να γίνει σήμερον χωρίς να προκαλέση δυσάρεστα πράγματα.

Δεν θέλομεν να κατηγορήσωμεν τους συμπατριώτας Οθωμανούς ως διατελούντας ακόμη υπό την βαρβαρότητα και φανατικότητα εκείνην των περασμένων χρόνων, αλλά και δεν δύνανται να αρνηθώσιν ότι πολλοί, μεταξύ αυτών, δεν απέβαλον εισέτι τας παλαιάς εκείνας κακάς έξεις, ως αποδεικνύεται εκ των τελευταίως λαβουσών χώραν κατά τα διάφορα μέρη αλλεπαλλήλων συμπλοκών, των οποίων κυρία αφορμή είνε προσβολή θρησκευτική.

Πρέπει να κατανοήσωσιν άπαξ ότι ως ευρίσκονται μεταξύ εκείνων ανόητοι, ευρίσκονται και μεταξύ των δικών μας τοιούτοι, και περισσότεροι μάλιστα και ότι αν έχωσιν εκείνοι την ελευθερία να υβρίζωσι τας ξένας θρησκείας έχουσι και οι δικοί μας την τοιαύτην ελευθερίαν. Οταν λοιπόν αρχίσουσι και οι ιδικοί μας να ανταποδώσι τα ίσα τότε πού θα καταντήσωμεν;

Η θρησκεία δεν μας πταίει και πρέπει να την αφήσωμεν κατά μέρος, αφού μάλιστα και δεν την αψηφώμεν πλέον. Μα αν εσυνείθισεν η γλώσσα μας από παλαιούς χρόνους, πρέπει να αποσυνειθίση διότι επέρασαν οι χρόνοι εκείνοι πλέον.

Αι βάρβαροι ύβρεις κατά της θρησκείας έπαυσαν πλέον και εις αυτό το κέντρο των ισλάμιδων εις την Κωνσταντινούπολιν, εάν δ' η Τουρκία ήρχισε σήμερον υπό την αιγίδα του κραταιού σουλτάνου Αμπτούλ Χαμίδ να αναλαμβάνη και να κερδίζη συμπαθείας εις την Ευρώπην, τούτο οφείλεται κυρίως εις την αναμόρφωσιν του Οθωμανικού στοιχείου αποβαλόντος κακάς έξεις και βάρβαρα έθιμα.

Ταύτην την συμβουλήν δίδομεν εις τους συμπατριώτας ημών οθωμανούς, χάριν ειρηνικής συμβιώσεως εάν όμως η ανάπτυξις των καθυστερήσασα δεν έφθανε εισέτι μέχρι του σημείου εκείνου, καθ' ον να δύναται να εννοήσωσιν την αξίαν της συμβουλής μας, τότε μακράν του να συμβουλεύσωμεν τους ημετέρους να ανταποδίδωσι τα αυτά, μακράν του να καταφεύγωμεν και ημείς εις τα αυτά, βάρβαρα μέσα, επικαλούμενοι την επέμβασιν της Κυβερνήσεως προς πρόληψιν πολύ δυσαρέστων σκηνών, διότι ως είπομεν, παρήλθεν η εποχή καθ'ην χριστιανοί ετήρουν πάντοτε παθητικήν στάσιν".

Μια άλλη σύγκρουση έγινε στην Περιστερονοπηγή της επαρχίας Λεμεσού σύμφωνα με τη "Σάλπιγγα" της 9 Ιουλίου 1894 η οποία μάλιστα προειδοποιούσε τις αρχές:

" Γράφουσιν ημίν εκ Περιστερνοπηγής, ότι άτακτοι τινές των συγκατοίκων Οθωμανών εξηχρειώθησαν και εξηγριώθησαν επ' εσχάτων εις μέγα βαθμόν.

Ενοχλούσι διαφοροτρόπως τους Χριστιανούς και προσβλητικούς λόγους εκφέρουσιν κατά των θυγατέρων των.

Περιφέρονται όλην την νύκτα τραγουδούντες και βαναυσολογούντες.

Δέρουσιν άνευ λόγου Χριστιανούς και θέτουσι πυρ εις τας θημωνίας των.

Εσχάτως ενωθέντες πολλοί τούτων εξυλοκόπησαν χριστιανούς άνευ λογου.

Ο μουκτάρης ειδοποίησε την αστυνομίαν αλλ' ακόμη δεν έγινε τίποτε.

Καθήκον έχει η Κυβέρνησις να εξετάζη και να τιμωρή αυστηρώς αυτά, πριν αρχίσωσι και οι ημέτεροι να ανταποδίδωσι τα ίσα διότι τότε βεβαίως τα πράγματα θα ήνε πολύ δυσάρεστα".

Οπως έχει αναφερθεί οι συγκρούσεις γίνονταν καθ' ον χρόνο στην Κυπρο οργίαζε η φήμη ότι η Αγγλία επρόκειτο να εγκαταλείψει τη νήσο.

Η "Αλήθεια" όπως γνώσθηκε αργότερα ήταν η απόφαση της αγγλικής Κυβέρνησης να μετακινήσει τους εκατό περίπου στρατιώτες που είχαν μείνει στο νησί μετά την κατάληψη του από την Αγγλία και αυτό είχε προκαλέσει τη φήμη.

Οι φήμες έφθασαν μέχρι τις στήλες του τύπου, ελληνικού και τουρκικού και η κάθε εφημερίδα έπαιρνε τη θέση της κοινότητας που εξέφραζε.

Οι μουσουλμανικές εφημερίδες μάλιστα εξέφραζαν τη χαρά τους γιατί η νήσος θα επιστρεφόταν στην Τουρκία, ενώ οι Χριστιανικές θεωρούσαν την απομάκρυνση του στρατού ως την αρχή που θα οδηγούσε στην Ενωση με την Ελλάδα.

Εγραφε η "Αλήθεια" στις 25/6 Σεπτεμβρίου 1894 σχετικά αναδημοσιεύοντας σημειώματα των τουρκουπριακών εφημερίδων:

"Εν Λευκωσία εκδίδονται ως γνωστόν δύο Οθωμανικαί εφημερίδες, τούτων η υπό τον τίτλον "Κύπρος" εδημοσίευσε τελευταίως άρθρον υπό τον τίτλον " Τι θα γίνωμεν ούτω βαδίζοντες" δι'ου πικρώς κατακρίνει τας ελληνικάς εφημερίδας της νήσου επί τη δημοσιεύσει άρθρων ανατρεπτικών και διαστρεβλωτικών της δημοσίας γνώμης" κλπ και επικαλείται εις αυτά την προσοχήν της Κυβερνήσεως. Επί τέλους δε "απαιτείται παρά της θείας χάριτος όπως αξιώση αυτήν να ίδη εγγίζουσαν την ποθητήν ώραν καθ' ην η Κύπρος θ'αποδοθή εις τον νόμιμον κύριον της" και παύσωσι πλέον τοιαύτα άρθρα.

Η " Αλήθεια" σε σχόλιο-είδηση στηριζόμενη στα όσα έγραφε η Οθωμανική εφημερίδα "Ζαμάν" υπό τον τίτλο "σημεία ευτυχίας" έγραφε τα εξής:

"Αρχισαν τώρα οι συμπολίτες μας να προετοιμάζονται με χαρά για να γιορτάσουν κατά τα ειωθότα, την ανάρρηση στο θρόνο του Σουλτάνου στις 19/31 Αυγούστου, που συμπίπτει με ημέρα Παρασκευή.

Φέτος μάλιστα παρατηρείται περισσότερη χαρά και ευθυμία στους συμπολίτες μας, η οποία προέρχεται από το ότι η Κύπρος πρόκειται να επιστραφή στον πρώην κύριο της.

Οι φήμες αυτές προκάλεσαν τόση χαρά και ευφροσύνη στην καρδιά του καθενός όση δεν βλέπει κάποιος και στις μεγαλύτερες τέτοιες γιορτές.

Υψιστε Θεέ, ευδόκησε όπως ο δύστηνος αυτός λαός εορτάσει όσο το δυνατό ταχύτερο με την εορτή αυτή και τη γιορτή της ευτυχίας και ευδαιμονίας του δηλαδή την επιστροφή στο Σουλτάνο της Κύπρου".

Εξάλλου η "Σάλπιγξ" στις 20 Οκτωβρίου προειδοποιώντας για τους κινδύνους που ενείχε η φήμη της εγκατάλειψης της νήσου από τον αγγλικό στρατό έγραφε (μεταγλώττιση):

"Οι άλλες αποικίες από τις οποίες φεύγει ο στρατός δεν μπορούν να παραβληθούν προς την Κύπρο, ούτε ως προς την Αστυνομία, ούτως ως προς τα άλλα έγχρωμα ταραχοποιά στοιχεία, ούτε ως προς την αγριότητα που υποβόσκει και τη φανατικότητα μερικών η οποία δεσμευμένη προσωρινά περιμένει ευκαιρία για να αναφανεί ακράτητη. Εννοούμαστε πιστεύουμε".

Η ίδια εφημερίδα σε άρθρο της στις 28 Αυγούστου 1895, ενώ συνεχίζονταν ακόμα οι συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων ως και η φήμη για την εγκατάλειψη της Κύπρου, εισηγείτο ως μόνη λύση του κυπριακού την παράδοση της Κύπρου στην Ελλάδα:

" Πρώτος και έσχατος, έσχατος και πρώτος πόθος των Κυπρίων είναι εννοείται η μετά της μητρός των ένωσις, αλλ' εάν τούτο εμποδίζη προς το παρόν εκείνη η σύμβασις (έπρεπε να ήνε Ρωσία και έβλεπες τι θα έκαμνε τέτοιες συμβάσεις) και δεν θα γείνη τώρα ειμή μετά παρέλευσιν τινών ετών, δεν μας πειράζει. Φθάνει μόνον να γίνει (και θα γείνη, διότι θα συνεχίζει το ίδιον της παράδειγμα η Κυβέρνησις μας, είμεθα βέβαιοι) και ας γείνει όποτε το θεωρήση η ιδία αναγκαίον να γείνη.

Τούτο μόνον την παρακαλούμεν να μη αργή πολύ".

Ομως σ' αυτό το διάστημα συνέχιζαν οι διακοινοτικές συγκρούσεις και ο φανατισμός μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Η "Σάλπιγγα" στις 15 Απριλίου 1895 έγραφε:

" Διάφοροι ταραχαί και συμπλοκαί μεταξύ Χριστιανών και Οθωμανών έλαβον χώραν κατά τας τελευταίας ημέρας εις διάφορα μέρη. Εν Τόχνη ένεκα ασημάντου αφορμής εκτυπήθησαν Οθωμανοί με Χριστιανούς.

Εν Λευκωσία μετά την πρωτοφανή διά τους κατοίκους λαμπαδηφορίαν την γενομένην κατά την νύκτα της 25ης Μαρτίου, οι Οθωμανοί θορυβηθέντες συνηθροίσθησαν πολλοί μεταξύ 2-3 ημέρας εις την λέσχην των Οθωμανών, αλλ' οι εκεί τυχόντες φρόνιμοι Οθωμανοί εν οις και ο Μουφτής, καθησύχασαν αυτούς, η Α. δε Μακαριότης ως και ο Μουφτής ως εμάθομεν καθυπέβαλον αυτά εις την Α. Εξ τον Μ. Αρμοστήν, όπως λάβη μέτρα τάξεως και ησυχίας άτινα και ελήφθησαν.

Εν Βάση εδάρει εις Χότζιας εκ Μαλλιάς, διότι έλεγεν ανήθικα πράγματα, ο οποίος όμως ως εγνώσθη κατόπιν τάχε ολίγον, ίσως και καλά, χαμένα. Εις τινα πανήγυριν της Κυριακής του Θωμά, παρά το χωρίον Πάχναν συνεπλάκησαν και εκτυπήθησαν καλά Οθωμανοι με Χριστιανούς πληγωθέντων πολλών εξ αμφοτέρων. Αυτά είναι τα ανόητα πράγματα, ελπίζομεν δε να μη επαναληφθούν"

Ο σάλος γύρω από το μέλλον της Κύπρου κόπασε και κατά συνέπεια και τα πνεύματα ηρέμησαν σε μεγάλο βαθμό, μετά από τηλεγραφική και μετέπειτα γραπτή διαβεβαίωση του υπουργού Αποικιών το Σεπτέμβρη του 1895 ότι δεν υπήρχε πρόθεση εγκατάλειψης της νήσου από την Αγγλία, παρά μόνο θα έφευγε ο στρατός που βρισκόταν στο νησί. Ο υπουργός έστειλε το πιο κάτω τηλεγράφημα στην Κύπρο:

" Η Κυβέρνηση της Αυτής Μαλειότητας καμμιά πρόθεση δεν έχει να εγκαταλείψει τη νήσο. Καμμιά υπόσταση δεν έχει η φήμη αυτή. Η κίνηση του στρατού είναι καθαρά ζήτημα στρατιωτικής προσφορότητας. Παραδώστε αυτά στη δημοσιότητα".

Εκτενέστερα ο υπουργός εξέφρασε τις σκέψεις του και με γραπτή επιστολή του που έστειλε στον Αρμοστή Σένδαλλ λίγο αργότερα:

"Κύριε,

Διαβεβαίωσα τηλεγραφικώς σε σας ότιη μέλλουσα αποχώρηση των στρατευμάτων από την Κύπρο τίποτε δεν προμηνύει την εγκατάλειψη της νήσου από την Αγγλία και το μέτρο αυτό στερείται ολοσχερώς κάθε πολιτικής σημασίας και λήφθηκε απλώς μόνο λόγω στρατιωτικής καταλληλότητας, χαίρω δε πληροφορούμενος ότι η διακοίνωση αυτή ακούστηκε με χαρά στη νήσο και καθησύχασε το δημόσιο πνεύμα.

Πριν ή το συμβάν αυτό περατωθεί θα ήταν καλόν να πω ότι η κυβέρνηση της Αυτής Μεγαλειότητας της Ανασσας εκτιμά πολύ τη δυσαρέσκεια των κατοίκων για το άκουσμα ότι ο στρατός έμελλε να αναχωρήσει, δεν αγνοώ δε ότι η αποχώρηση του θα γινόταν πηγή ζημιών στη νήσο και στα διαμερίσματα όπου βρισκόταν, πρέπει όμως να παρατηρήσω ότι η Κύπρος μετά τη μεταστάθμευση αυτού δεν θα βρίσκετο σε χειρότερη θέση του μεγαλύτερου μέρους των βρετανικών αποικιακών κατακτήσεων οι οποίες από ετών διατελούσαν χωρίς αυτοκρατική φρουρά.

Αλλοτε ήταν η πολιτική του κράτους αυτού να διατηρεί βρεττανική στρατιωτική δύναμη σε κάθε σχεδόν αποικία, όχι κατ' ανάγκην για λόγους αυτοκρατορικής άμυνας, αλλά μάλλον προς προστασία της πολιτικής δύναμης της Αυτής Μεγαλειότητας, σπάνια σχεδόν ουδέποτε απαιτούσε τέτοια πρόσθετη βοήθεια στις αποικίες. Και η αντίθετη πολιτική γινόταν μάλλον αποδεκτή όπως ο στρατός συγκεντρώνεται στις χώρες εκείνες, όπου η παρουσία του εξυπηρετεί το γενικό σύστημα του κατά θάλασσα εμπορίου μας και εξασφαλίζει άριστα τις βάσεις του στόλου της Αυτής Μεγαλειότητας.

Στην Κύπρο η Κυβέρνηση της Βασίλισσας είναι πεπεισμένη ότι δεν υπάρχει μερίδα μεταξύ του πληθυσμού η οποία είναι διατεθειμένη είτε να προσβάλει άλλη μερίδα ή να αντισταθεί στην πολιτική δύναμη και επομένως θεώρησε εαυτήν δικαιολογημένη όπως παραδεχθεί το σχέδιο των στρατιωτικών συβούλων του στέμματος κατά το οποίο ο στρατός όφειλε να μεταφερθεί εκεί όπου θα απέβαινε οφελιμότερος προς στρατιωτικούς σκοπούς.

Από την άποψη αυτή θέλει πιθανόν να γνωσθή ότι η μεταστάθμευση των στρατευμάτων είναι ικανοποιητική και πως εναργή απόδειξη της εμπιστοσύνης την οποία η κυβέρνηση της Α. Μ. μετά από δεκαετή πείρα νομίζει ότι μπορεί να έχει στο σώφρονα και γενικά νομοταγή χαρακτήρα του κυπριακού λαού.

Επιθυμώ όπως η επιστολή αυτή παραδοθεί στη δημοσότητα.

Διαστελώ κλπ Ρίπον

Στο Μέγα Αρμοστή της Κύπρου.