18/30.11.1893: Αγριες διακoιvoτικές συγκρoύσεις μεταξύ Χριστιαvώv και Μoυσoυλμάvωv με αφoρμή τις εvωτικές κιvητoπoιήσεις τωv χριστιαvώv

S-201

18/30 11 1893: ΑΓΡΙΕΣ ΔΙΑΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΚΑΙ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΙΣ ΕΝΩΤΙΚΕΣ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ

Οι αγώνες των χριστιανών Κυπρίων για Ενωση με την Ελλάδα και για κατάργηση του φόρου υποτελείας είχαν τις επιπτώσεις τους που σημαματοδότησαν τις μελλοντικές σχέσεις των δυο κοινοτήτων στο νησί, τουλάχιστον στον πολιτικό τομέα.

Οι μουσουλμάνοι αντίδρασαν πολύ έντονα στον ενωτικό αγώνα των Χριστιανών γιατί θεωρούσαν ότι η Κύπρος έπρεπε να επιστραφεί στην Οθωμανική αυτοκρατορία ενώ δεν ευνοούσαν με κανένα τρόπο την κατάργηση του φόρου Υποτελείας (του ποσού που καταβαλλόταν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ως ενοίκιο για την κατοχή της Κύπρου από τους Βρετανούς).

Οι διαφορετικές θέσεις που έπαιρναν οι δυο κοινότητες τις έφεραν αντιμέτωπες και προκάλεσαν κρίση στις σχέσεις τους.

Οι Οθωμανοί ουδέποτε είχαν προσυπογράψει τα ενωτικά αιτήματα των χριστιανών Ελλήνων ενώ είχαν διαφωνήσει τελικά με τις θέσεις και το δρομολόγιο της πρεσβείας που είχε σταλεί στο Λονδίνο το 1889 υπό τον Αρχιεπίσκοπο Σωφρόνιο.

Ενώ οι δρόμοι των δυο κοινοτήτων χώριζαν όλο και περισσότερο, μερικά επεισόδια, μικρά και μεγάλα, ήταν αρκετά για να προκαλέσουν ανάφλεξη και φυλετικά πάθη και να ανατρέψουν τον μύθο για την ομαλή συμβίωση των δυο κοινοτήτων.

Ιδιαίτερα συνέβαλε στην όξυνση των φυλετικών παθών η πληροφορία που άρχισε να κυκλοφορεί ευρέως στα 1893 ότι οι Αγγλοι προτίθεντο να εγκαταλείψουν την Κύπρο.

Με τη φήμη αυτή οι δυο κοινότητες ενέτειναν τον αγώνα τους γιαν α εξασφαλίσουν την παραχώρηση της Κύπρου στην Ελλάδα ή την Τουρκία- τις μητέρες τους πατρίδες.

Αυτά όλα συνέβαιναν στα τέλη του 1893 όπου έγιναν άγριες συγκρούσεις μεταξύ ολόκληρων κοινοτήτων ενώ η κάθε κοινότητα επανέφερε στο λεξιλόγιο της ξεχασμένες

υβριστικές λέξεις όπως "γκιαούρης" για τους Ελληνες (άπιστος) και "μουρτάτης (άπιστος) για τους Τούρκους.

Μια τέτοια σύγκρουση έγινε στο Κολόσσι στην επαρχία Λεμεσού όταν ένας νέος, αγάπησε μια τουρκάλλα που θα γινόταν χριστιανή και θα την παντρευόταν.

Ακολούθησε μεγάλη συμπλοκή ενώ οι εφημερίδες άρχισαν να καταγγέλλουν ότι το καζάνι των φυλετικών παθών είχε αρχίσει να κοχλάζειμε απρόβλεπτες συνέπειες.

Η εφημερίδα "Αλήθεια" της Λεμεσού έγραφε στις 18/30 Νοεμβρίου 1893 (Μεταγλώττιση):

" Δεν επιθυμούμε να γίνουμε μάντεις κακών, αλλά η λογική ακολουθεί ορισμένους κανόνες, ο δε ορμώμενος χωρίς στερεές βάσεις και αιτίες δεν είναι δυνατό να καταλήξει σε λογικά συμπεράσματα. Κοχλάζει και κοχλάζει πολύ, παρά πολύ, ο φοβερός λέβης των φυλετικών παθών και φοβούμεθα μήπως παραστούμε μάρτυρες φρικωδών σκηνών.

Εγκαθιδρύεται πλέον αληθινή αναρχία στον τόπο, δημιουγείται κράτος εν κράτει και ο φιλήσυχος κόσμος στρέφεται γύρω από τον εαυτό του και ερωτά που φέρεται και τι να κάμει; Βρισκόμαστε σε ημέρες αναβρασμού των πνευμάτων και απειλούμαστε από ρήξεις και σοβαρές ταραχές.

Στο Κολόσσι συνέβη αληθινή στάση μεταξύ δικών μας και Τούρκων. Αναμένετο στο Κολόσσι γαμβρός από την Επισκοπή, βγήκε δε σε προϋπάντηση του ο ιερέας του χωριού, η επιτροπή και οι γυναίκες, οι υπόλοιποι δε ανέμεναν την υποδοχή στο Κολόσσι.

Αντί του γαμβρού ερχόταν στίφος από Τούρκους από τριακόσιους και άνω άνδρες του οποίου ηγείτο η ημισέλινος και νταούλι. Μόλις πλησίασαν τους χωρικούς που βγήκαν από το χωριό επιτέθηκαν εναντίον τους. Ο ιερέας απομακρύνθηκε αλλά υπέστη τα πάνδεινα ο γέροντας μουκτάρης.

Τον έρριψαν χάμω και πέρασαν πάνω του όλα τα ζώα, άλογα και λογικά, αν μπορούμε να τα θεωρήσουμε λογικά.

Ο γιος του παριστάμενος και εύλογα αφού εξοργίστηκε ανέσυρε μάχαιρα και επιτέθηκε εναντίον των Τούρκων. Ενας από αυτούς πληγώθηκε καίρια. Τότε επήλθε φοβερή και άγρια ρήξη. Γυναίκες δάρηκαν ανηλεώς και ρίφθηκαν χάμω λιπόθυμες, κεφαλαίς εθραύσθησαν και το αίμα έρρεε άφθονο.

Οι (ευρισκόμενοι) στο χωριό έσπευσαν στα σπίτια τους αναζητούντες όπλο για άμυνα, αλλά τα όπλα κρύβηκαν σε πιθάρια και λάκκους από τις ίδιες γυναίκες, αναγκάστηκαν δε να κλεισθούν στις οικίες τους.

Πολλοί κατέφυγαν στον Κούλλα, ο οποίος επρόκειτο μετά πάροδο τόσων αιώνων να χρησιμοποιηθεί σε ώρες κινδύνων και

στάσεων.

Οι Τούρκοι μη βρίσκοντες πλέον αντίσταση εισήλθαν πολυπληθείς στο χωριό, επακολούθησαν δε άγρια συμβάντα. τρία παιδιά μικρά ρίφθηκαν στον χείμαρρο που διέρχεται διά του χωριού και σώθηκαν ύστερα παό χριστιανούς.

Δάρηκαν γέροντες και γριές, πόρτες και παράθυρα θραύσθησαν και οι τούρκοι μαινόμενοι και άγριοι εισήλθαν στα σπίτια. Εκεί υπέστησαν τα πάνδηνα τα ατυχή γυναικόπαιδα μάταια δε αγωνίζονταν οι ολίγοι άνδρες να αποδιώξουν τους βδελυρούς επιδρομείς.

Υπό την αρχηγία δυο εφέντηδων διέτρεχαν το μικρό χωριό τριακόσιοι τον αριθμό φωνάζοντες "κτυπάτε βρε τους γκιαούρηδες".

Για ένα ζαπτιέ που παρέστη κατά τη ρήξη οι χωρικοί διηγούνται για ένα ζαπτιέ που παρέστη κατά τη ρήξη τα αίσχιστα, όπως διηγούνται πάντοτε τέτοια προκειμένου για ρήξεις δικών μας και τούρκων. Εφιππος καταπατούσε το πλήθος, επλήγωσε δε σοβαρά ένα χριστιανόν.

Οι χωρικοί όλοι είναι πληγωμένοι, τα δε φορέματά τους είναι σχισμένα και αιματωβαμμένα. Μετά πάροδο πολλής ώρας οι επιδρομείς απεσύρθησαν για να επανέλθουν ένοπλοι τη νύκτα και η μάχη επαναληφθεί με μεγαλύτερο πείσμα.

Από το Κόλόσσι έως τη Λεμεσό έφιππος μπορεί κάποιος να έλθει σε σαράντα λεπτά. Η μάχη συγκροτήθηκε το απόγευμα και η αστυνομία μπορούσε να είναι εκεί πριν από τη δύση του ηλίου. Το πράγμα είναι απλούστατο και σε όλους καταληπτό δεν πρόκειται για μάχη του Βατερλώ, ούτε για τους γνωστούς υπολογισμούς του Ουγκώ ως προς την έκβαση του αγώνα.

Και όμως τα μεσάνυκτα οι τούρκοι της Επισκοπής οπλίσθηκαν, (οπλίσθηκαν) δε και οι χωρικοί του Κολοσσίου, έτοιμοι προς άμυνα και υπεράσπιση των τιμιωτάτων τους. Συγκροτήθηκαν στρατόπεδα, κλήθηκαν έφεδροι και αναμενόταν η μάχη. Με την επέμβαση όμως προυχώντων και του κ. Θεοδώρου Χρυσοστομίδη, οι τούρκοι δεν επιτέθηκαν.

Κατά την ιδίαν ώραν η "μεγάλη στρατιά μας" ίσως ρογχάλιζε. Την επαύριο αφού έσπευσε στον τόπο της μάχης συνέλαβε τον γιο του χριστιανού μουκτάρη και κανένα άλλο.

Μόνο εσείς κυβερνώντες είπετε σήμερον ποιος πταίει. Ρωτήστε μας και πείτε μας με ειλικρίνεια αν τέτοια κατάσταση τιμά το αγγλικό όνομα. Η περιώνυμη αρχή "μάϊ χάους ις μαϊ

κάστλ) "η οικία μου είναι το φρούριο μου", την οποία καθιέρωσαν οι συνταγματικοί σας θεσμοί, πού είναι; Πώς εφαρμόζεται εδώ όπου οι κατοικίες ανθρώπων έντιμων χρηστών και φιλήσυχων καταπατούνται άτιμα από βάνδαλους ανθρώπους, εδώ όπου το κάθε τι βρίσκεται στα χέρια των φαύλων και των κακοποιών;

Κρίσιμη είναι η κατάσταση, επικαλούμαστε δι' αμέσως την επέμβαση σας Εξοχότατε. Τα πάθη έφθασαν σε οξύ σημείο, αναρχία επικρατεί στον τόπο κάθε μέρα περερχόμενη μπορεί να επιφέρει αποροσδόκητα γεγονότα.

Εκτελούμε το καθήκον μας καταγγέλλοντας αυτά όλα σε σας εξοχώτατε, γινόμαστε διερμηνείς του δημόσιου φρονήματος επικαλούμενοι ταχύτατη επέμβαση πριν ή επιφέρει κακές συνέπειες ο αναβρασμός του λαού και σε ώρες οργής και αγανάκτησης γίνει αίτιος δυσάρεστων σκηνών και λυπηρών σκηνών.

Δεν ζητούμε από σας "παράδεισους". Με αυτά τα όνειρα μας εβαυκάλισαν οι βρεττανοί κατά τα πρώτα χρόνια της κατοχής.

Οχι εξοχότατε, ζητούμε ασφάλεια της ζωής μας, της τιμής μας, της περιουσίας μας. Ζητούμε την ησυχία του τόπου, την ειρήνη, την ευνομία. Ζητούμε να απαλλαγούμε από τα φαύλα στοιχεία, τα οποία μας κυκλώνουν, ζητούμε οι διακόσιες στερλίνες, τις οποίες καταβάλλουμε κάθε χρόνο σε φόρους να φέρουν ένα καν έστω καρπό, την ασφάλεια μας. Εξοχότατε, Πού είναι ο καρπός αυτός;

Πού ειναι η ασφάλεια, πού είναι η ειρήνη, πού είναι η ησυχία;

Εμείς παλεύουμε μόνο κατά των φαύλων, εμείς άποροι και πτωχοί απειλούμαστε σε κάθε μας βήμα.

Ποιος θα μας σώσει; Ποιος θα μας υπερασπίσει, ποιος θα παραστεί φύλακας μας και φρουρός; Δυστυχής Κύπρος.

Τη φωνή μας υψώνουμε υπέρ της ησυχίας, υπέρ της ασφάλειας, υπέρ της τάξεως. Είναι ασθενής. Το γνωρίζουμε αλλά έχει υπέρ της ορθό λόγο και το δίκαιο, συμμάχους σθεναρούς και γενναίους".

Στην έκδοση της της 26/8 Δεκεμβρίου η ίδια εφημερίδα κατάγελλε επίσης ότι η τάξη στα χωριά όπου κατοικούσαν Ελληνες και Τούρκοι είχε διασαλευθεί και καλούσε την αστυνομία να επέμβει πριν είναι αργά. Εγραφε η εφημερίδα δίνοντας παράλληλα περισσότερες πληροφορίες για τα γεγονότα στο Κόλόσσι (διατηρείται ως είχε η ανταπόκριση):

Οσω τις λεπτομερέστερον μανθάνει το κατά την ελληνοτουρκικήν συμπλοκήν του Κολοσσίου τοσούτω μάλλον καταλαμβάνεται υπό οργής και αγανακτήσεως κατά των βαρβάρων επιδρομέων.

Οταν εμαχαιρώθη ο τούρκος οι ομόφυλοι του κατελήφθησαν υπό λύσσης αληθούς κατά παντός χριστιανού οιονδήποτε δε νέον χωρικόν, ον ήθελον συντήσει εν τω χωρίω εθεώρουν ως τον μαχαιρώσαντα και επετίθεντο κατ' αυτού μετά μανιώδους οργής.

Πλείστους ετραυμάτισαν δεινώς εν δε τη σοβαρά εκείνη συγχύσει και την οχλοβοή πολλοί όπως σωθώσιν επήδων εξ υψηλών παραθύρων.

Πολλά παθήματα των διηγούνται μετά φρίκης οι ατυχείς χωρικοί, οίτινες ολίγιστοι τον αριθμόν δεν ηδύναντο να αμυνθώσιν τελεσφόρως κατά στίφους τριακοσίων και άνω επιδρομέων.

Η τάξις εις τα μέρη εκείνα όπου Ελληνες και τούρκοι κατοικούσαν εις χωρία πλησίον αλλήλων κείμενα, διεσαλεύθη εις βαθμόν τα μάλα επίφοβον ον είχε δε ανάγκη μεγάλην να σταλή δύναμις αστυνομική εξ αστυνομικών οργάνων αμερολόπτων και εντίμων, όπως προληφθώσιν νέαι συγκρούσεις και συμπλοκαί διότι τα πάθη εξήφθησαν υπερμέτρως οι δε τούρκοι κατέχονται υπό παραλόγου φανατισμού".

Μια άλλη εφημερίδα της Λεμεσού, η "Σάλπιγξ" αναφερόμενη στις 12 Μαρτίου 1894 στις συγκρούσεις που σάρωναν την Κύπρο και ιδιαίτερα στη χρήση και πάλι της λέξης "γκιαούρ" από τους τούρκους ζητούσε από την Κυβέρνηση να την απαγορεύσει γιατί πρόσβαλλε τη θρησκεία των χριστιανών (Μεταγλώττιση):

" Η λέξη γκισούρ σημαίνει ως γνωστό άπιστος και με αυτήν φιλοδωρούν οι φανατικότεροι από τους τούρκους κάθε ένα μη μωαμεθανό είναι όμως τόσο κακοήθης και μισητή όσον ενθυμίζει παρωχημένους μαύρους χρόνους κατά τους οποίους ο χριστιανός μόνον αυτήν άκουε από το στόμα των δυνάστων του και γι' αυτό η λέξη αυτή ερέθιζε πολύ τους χριστιανούς.

Η Κυβέρνηση εάν επιθυμεί να μη ακούει συχνές ρήξεις και συμπλοκές μεταξύ χριστιανών και Μωαμεθανών, οφείλει να απαγορεύσει τη χρήση τέτοιας λέξης γιατί προσβάλλει το θρήσκευμά μας, τη μεγαλύτερη μερίδα των κατοίκων, άλλως στις πλέον ασήμαντες φιλονικίες όταν εκστομηθεί η λέξη αυτή μπορεί αμέσως να μεταβάλει σε ρήξεις και συμπλοκές σπουδαίες.

Πρέπει προς τούτοις να λάβει υπόψη της η Κυβέρνηση ότι εάν δικαιούται ο μωαμεθενός να καλεί τον χριστιανό "γκιαούρη" δικαιούται τότε και ο χριστιανός να καλεί τον μωμαεθανό "γκιαούρ" γιατί δεν ανήκει στο θρήσκευμά του.

Δεν επιθυμούμε ούτε πιστεύουμε να κάμει κάποιος από τους δικούς μας χρήση τέτοιας βάρβαρης λέξης, αλλά όπως υπάρχουν ανόητοι μεταξύ των οθωμανών υπάρχουν βεβαίως τέτοιοι και μεταξύ των δικών μας, τότε πού θα καταντήσουμε";