12.2.1976: Η έκθεση της Επιτροπής της αμερικανικής Βουλής για τη CIA του βουλευτή Οττο Σπάικς καταγγέλλει τον Χένρι Κίσσιγκερ ότι "άφησε" την τουρκική εισβολή να γίνει στην Κύπρο και ότι το Σταίητ Ντηπάτμεντ "πιάστηκε στον ύπνο"

S-2327

12.2.1976: Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΙΑ ΤΟΥ ΒΟΥΛΕΥΤΗ ΟΤΤΟ ΣΠΑΙΚΣ ΚΑΤΑΓΓΕΛΛΕΙ ΤΟΝ ΧΕΝΡΙ ΚΙΣΣΙΓΚΕΡ ΟΤΙ "ΑΦΗΣΕ" ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΚΑΙ ΟΤΙ ΤΟ ΣΤΑΙΗΤ ΝΤΗΠΑΡΤΜΕΝΤ "ΠΙΑΣΤΗΚΕ ΣΤΟΝ ΥΠΝΟ". ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ ΕΠΙΣΗΣ ΟΤΙ Ο ΣΤΑΘΜΑΡΧΗΣ ΤΗΣ ΣΙΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ ΗΤΑΝ Ο ΡΙΤΣΙΑΡΝΤ ΓΟΥΕΛΤΣ -Ο ΤΡΙΤΟΣ ΣΤΗΝ ΑΛΥΣΙΔΑ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΩΝ ΠΟΥ ΕΙΧΑΝ ΕΜΠΛΑΚΕΙ ΣΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ

Στις 12 Φεβρουαρίου 1976 η αθηναϊκή εφημερίδα "Τα Νέα" δημοσίευσε σε μετάφραση το πλήρες κείμενο της έκθεσης Σπάϊκς, προέδρου της Επιτροπής για την ΣΙΑ (CIA) γύρω από το ρόλο που έπαιξαν οι αμερικανικές υπηρεσίες και το Στέητ Ντυπάρμτμεντ με υπουργό Εξωτερικών των Χένρι Κίσσιγκερ.

Στην έκθεση που αναδημοσίευσε την επομένη η κυπριακή εφημερίδα Ο ΑΓΩΝ αποκαλύπτεται ο στενός δεσμός του δικτάτορα Δημητρίου Ιωαννίδη των Αθηνών με τη ΣΙΑ στην Αθήνα και τονιζόταν ότι η αμερικανική Κυβέρνηση επέδειξε αδιαφορία για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο.

Ιδιαίτερα όπως φαινόταν από τις υποσημειώσεις το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών αδράνησε και "άφησε" να γίνει η τουρκική εισβολή στην Κύπρο.

Στην έκθεση αποκαλυπτόταν ακόμη ότι ο Σταθμάρχης της ΣΙΑ στην Ελλάδα που ήταν ο Ρίτσιαρντ Γουέλτς απέτρεψε τον αμερικανό πρσβευτή στην Αθήνα Χένρι Τάσκα από του να μεταδώσει στη χούντα προειδοποίηση εναντίον του πραξικοπήματος που αναμενόταν διαβεβαιώνοντας τον ότι δεν "συμμεριζόταν" τους φόβους του Σταίητ Ντηπάρμεντ.

Ο σταθμάρχης της ΣΙΑ κατά ένα παράξενο τρόπο ήταν ο δεύτερος αμερικανός που σχετίζονταν με την τουρκική εισβολή.

Πρώτος ήταν ο αμερικανός πρεσβευτής στη Λευκωσία Ρότζερ Νταίηβις που δολοφονήθηκε στις 19 Αυγούστου 1974 στη Λευκωσία στη διάρκεια αντιαμερικανικής διαδήλωσης στη Λευκωσία.

Ο σταθμάρχης Ρίτσιαρντ Γουέλτς δολοφονήθηκε στην Αθήνα έξω από το σπίτι του στις 23 Δεκεμβρίου 1975 και ενώ ακόμα συνεχιζόταν η έρευνα που διενεργούσε ο βουλευτής Σπάϊκς για το ρόλο του Γουέλτς και της ΣΙΑ γενικότερα, στην Αθήνα κατα το πραξικόπημα και την εισβολή στην Κύπρο.

Τελευταίος στην αλυσίδα των νεκρών ήταν ο Χένρι Τάσκα, πρεσβευτής των Ηνωμένων Πολιτειών στην Αθήνα, ο οποίος όταν κλήθηκε πίσω στην Ουάσιγκτων μετά το πραξικόπημα και την εισβολή προτίμησε να παραμείνει στην Ιταλία λίγο χρόνο πριν επιστρέψει στις Ηνωμένες Πολιτείες τα επόμενα χρόνια.

Τελικά σκοτώθηκε σε τροχαίο δυστύχημα στην Ελβετία ύστερα από λίγα χρόνια καθώς το 1979 συνέχιζε να βάλλει εναντίον του Χένρι Κίσσιγκερ.

Αναφερόταν στην έκθεση:

"Το Κυπριακό παρουσιάζει ένα πολύπλοκο μίγμα πολιτικής προσωπικοτήτων και συμμμάχων στο ΝΑΤΟ. Δυστυχώς μια κρίση μεταβλήθηκε σε πόλεμο και ενώ οι Υπηρεσίες Πληροφοριών γίνονταν ουραγοί των γεγονότων η Αμερική κατάφερε να προσβάλει όλα τα μέρη.

Το πρωί της 15ης Ιουλίου 1974, οι στρατιωτικές δυνάμεις του Δημητρίου Ιωαννίδη ανέτρεψαν την Κυβέρνηση του Προέδρου Μακαρίου. Πέντε μέρες αργότερα οι τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο, δήθεν για να προστατεύσουν την τουρκική μειονότητα, και να προλάβουν την προσάρτηση της Κύπρου από την Ελλάδα που προωθουσε από καιρό η καινούργια κυπριακή ηγεσία. Ανικανοποίητη από την αρχική στρατιωτική επιτυχία, η Τουρκία επανέλαβε την επίθεση της στις 14 Αυγούστου 1974.

Η αποτυχία των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών να προβλέψουν το πραξικόπημα, πρέπει να αποδοθεί σε αρκετούς παράγοντες: Χαμηλής ποιότητος εκθέσεις από την πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών στην Αθήνα, μερικώς λόγω της αποκλειστικής επικοινωνίας που είχε η ΣΙΑ με τον Ιωαννίδη, η γενική αναλυτική αντίληψη και η απροθυμία των αναλυτών να δημιουργούν λανθασμένες εντυπώσεις ότι επίκειται πραξικόπημα

Η αποτυχία να προβλεφθεί το πραξικόπημα είναι εκπληκτική αφού υπήρξε πληθώρα προειδοποιήσεων. Οταν ο Ιωαννίδης πήρε την εξουσία από τον Γεώργιο Παπαδόπουλο τον Νοέμβριο του 1973 οι αναλυτές συμπέραιναν ότι οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδος και Μακαρίου πρόκειται να επιδεινωθούν. Το μίσος του Ιωαννίδη προς τον Μακάριο, τον οποίο θεωρούσε φιλοκομμουνιστή και κάτι χειρότερο, είχε χαρακτηρισθεί ότι "πλησίαζε τα όρια του παθολογικού."

Ο Μακάριος ακόμη χειρότερο, θεωρείτο πρόσκομμα στις ελπίδες του Ιωαννίδη για Ενωση. Οι παρατηρητές πίστευαν ότι ήταν απλώς ζήτημα χρόνου η σοβαρή σύγκρουση.

Την Ανοιξη του 1974 από καιρό σε καιρό, η σύγκρουση φαινόταν ότι ήταν επικίνδυνη, αλλά μεσολαβούσε η ηρεμία. Κάθε φορά που η κατάσταση έφθανε στο χείλος της αβύσσου, κατέφθασαν τρομακτικές προειδοποιήσεις στους αρμοδίους του Σταίητ Ντηπάρτμεντ από τα γραφεία της Εγγύς Αναστολής του Υπουργείου.

Ωστόσο οι υποψίες αυτών των γεγονότων, που έδειχναν τη συγκέντρωση συννέφων καταιγίδα στο μεγαλύτερο μέρος τους χάνονταν από τους αναλυτές που είχαν την προσοχή τους στραμμένη στην ελληνοτουρκική διένεξη για τα δικαιώματα της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου. το Κυπριακό παρέμενε στο περιθώριο, παρ' όλον που συσσωρεύονταν αποδείξεις ότι οι σχέσεις Ιωαννίδη- Μακαρίου έφθαναν σε μια κρίσιμη φάση.

Θα ακολουθήσουν σε λίγο αρκετές τακτικής φύσεως ενδείξεις ότι προετοιμαζόταν ένα πραξικόπημα.

Στις 7 Ιουνίου 1974 το ημερήσιο δελτίο Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (περιορισμένης διανομής έκδοση της ΣΙΑ) προειδοποιούσε ότι ο Ιωαννίδης σκεπτόταν πραγματικά να διώξει τον Μακάριο αν ο Αρχιεπίσκοπος έκανε "κάποια εξαιρετικά προκλητική κίνηση".

Στις 29 Ιουνίου αξιωματούχοι των Υπηρεσιών Πληροφοριών ανέφεραν ότι ο Ιωαννίδης είχε δηλώσει και πάλι στον σύνδεσμο του της ΣΙΑ, πριν 9 μέρες, ότι αν ο Μακάριος συνέχιζε την πρόσκληση του, ο Ελληνας δεν είχε παρά δυο μόνο δρόμους: Είτε να διαγράψει την Κύπρο με την αξιόλογη ελληνική πλειοψηφία της είτε να εξοντώσει τον Μακάριο σαν παράγοντα.

Στις 29 Ιουνίου (επίσης) ο Υπουργός Κίσσιγκερ απαντώντας σε κραυγές κινδύνου που ακούονταν από αξιωματούχους του Σταίητ Ντηπάρμεντ, ενέκρινε ένα τηλεγράφημα προς τον πρεσβευτή των Ηνωμένων Πολιτειών στην Αθήνα Χένρι Τάσκα, με το οποίο του έδινε εντολή να δηλώσει προσωπικά στον Ιωαννίδη ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι αντίθετες προς οποιαδήποτε περιπέτεια στην Κύπρο. Η εντολή μόνο εν μέρει προσέχθηκε.

Στις 3 (2) Ιουλίου 1974 ο Μακάριος έκανε αυτή την "εξαιρετικά προκλητική κίνηση "ζητώντας την άμεση αποχώρηση του αποσπάσματος της Ελληνικής Εθνοφρουράς από την Κύπρο. Το τελεσίγραφο δόθηκε με τη μορφή μιας καταπληκτικής ανοικτής επιστολής προς την ελληνική Κυβέρνηση, στην οποία κατηγορούσε τους συνεργάτες του Ιωαννίδη, ότι επιχειρούσαν τη φυσική καθώς και την πολιτική εξόντωση του.

Ο Τάσκα, τον οποίο ο σταθμάρχης της ΣΙΑ στην Αθήνα διαβεβαίωνε ότι ο Ιωαννίδης θα συνέχιζε να έχει δοσοληψίες μόνο με την ΣΙΑ και ο οποίος συμμεριζόταν τις κραυγές κινδύνου των αξιωματούχων, των γραφείων του Σταίητ Ντηπάρτμεντ, περιορίστηκε να μεταδώσει το μήνυμα στον Ελληνα αρχηγό αμέσως.

Οι συνάδελφοι του Τάσκα εν συνεχεία σ' έπεισαν τον στενότερο βοηθό του Κίσσιγκερ τον Τζόζεφ Σίσκο, ότι ένα γενικής φύσης μήνυμα, το οποίο θα προωθείτο μέσω των συνηθισμένων κυβερνητικών υπηρεσιών θα είχε αρκετή επίδραση.

Ο πρεσβευτής δήλωσε σε ανακριτικό υπάλληλο της Επιτροπής πως ο Σίσκο συμφώνησε πως δεν χρησίμευε σε τίποτε αν ο ίδιος ο Τάσκα πλησίαζε τον Ιωαννίδη που δεν είχε καμμιά επίσημη κυβερνητική θεση.

Η ερμηνεία αυτή αμφισβητείται έκτοτε εντονότατα. Είναι φανερό ωστόσο, ότι η πρεσβεία στην Αθήνα δεν πήρε κανένα μέτρο, ώστε να υπογραμμίσει στον Ιωαννίδη το μέγεθος της αμερικανικής ανησυχίας για ενδεχόμενη απόπειρα πραξικοπήματος στην Κύπρο.

Το επεισόδιο αυτό η αποκλειστικότητα της ΣΙΑ να επικοινωνεί με τον Ιωαννίδη, οι ενδείξεις ότι ο Τάσκα, ίσως να μη είχε δει όλα τα σπουδαία μηνύματα από και προς το γραφείο της ΣΙΑ στην Αθήνα, η αντίληψη του Ιωαννίδη ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έστεργαν και η πολύ γνωστή ψυχρότητα προς τον Μακάριο οδήγησαν σε σκέψεις που διατυπώνουν την υποψία ότι οι αμερικανοί επίσημοι, δεν έδιναν προσοχή στις εκθέσεις για την κρίση που αναπτυσσόταν ή απλώς την άφηναν να εκδηλωθεί με το να μη πρειδοποιήσουν έντονα άμεσα και απερίφραστα να μην προχωρησει.

Εξ αιτίας της πολιτικής της μυστικότητας που ακολουθεί το Στέητ Ντηπάρμμεντ, η επιτροπή δεν κατόρθωσε να λάβει τα καλώς φυλασσόμενα τηλεγραφήματα από και προς τον Υπουργό Εξωτερικών στη διάρκεια αυτής της περιόδου, ούτε και το μήνυμα που ο υπουργός ο ίδιος έστειλε στον Ιωαννίδη μέσω της ΣΙΑ την επομένη του πραξικοπήματος. Κατά συνέπεια είναι αδύνατο να καταλήξουμε σε ένα οριστικό συμπέρασμα.

Στις 3 (2) Ιουλίου 1974 μια έκθεση της ΣΙΑ ανέφερε ότι κάποιος ιδιώτης τον οποίο αργότερα περιγράφει ως μία μη δοκιμασμένη πηγή, παρά τη νέα επιθετικότητα της πλευράς του Μακαρίου ανέφερεν ότι ο Ιωαννίδης είχε αλλάξει γνώμη και ότι δεν θα γίνει πραξικόπημα. Για λόγους αδιευκρίνιστους η έκθεση αυτή της ΣΙΑ δεν υιοθετήθηκε και δεν προσέχθηκε ως τις 15 Ιουλίου, ημέρα του πραξικοπήματος. Το υστερόγραφο της Υπηρεσίας Πληροφοριών φαίνεται ότι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η "πληροφορία" ήταν προφανώς κόλπο.

Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο το χονδροειδώς εσφαλμένο "Ημερήσιο Δελτίο" Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών στις 15 Ιουλίου 1974 δεν εκπλήσσουν ούτε και οι διαμαρτυρίες του πρεσβευτή Τάσκα ότι δεν βλέπει πραξικόπημα στον ορίζοντα.

Σχεδόν την στιγμή που ο Ιωαννίδης εξαπέλυε τις δυνάμεις του ένα Ημερήσιο Δελτίο καθησύχζε εκείνους που διάβαζαν τις μυστικές πληροφορίες του:

"Ο Ιωαννίδης ακολουθεί μετριοπαθή γραμμή, ενώ προσπαθεί να κερδίσει χρόνια στη διένεξη του με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο".

Το αποτέλεσμα των γεγονότων που προκλήθηκαν από το πραξικόπημα περιλαμβάνουν χιλιάδες νεκρούς θύματα και πρόσφυγες, ένα πόλεμο μεταξύ δυο συμμάχων του ΝΑΤΟ, την Ελλάδα και την Τουρκία που μόλις αποφεύχθηκε, μια τραγική επιδείνωση των σχέσεων των Ηνωμένων Πολιτειών με τις τρεις χώρες και τον θάνατο ενός αμερικανού πρεσβευτή. Οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών πρέπει να μοιραστούν την ευθύνη.

Οι υπηρεσίες πληροφοριών κατά τρόπο πολύ γενναιόδωρο χαρακτήρισαν τη δουλειά τους κατά τη διάρκεια της κυπριακής κρίσης "ενα μίγμα δύναμης και αδυναμίας". Το συμπέρασμα της Επιτροπής, ύστερα από ανάλυση των στοιχείων είναι λιγότερο ενθουσιώδες: Οι υπηρεσίες πληροφοριών εμφανέστατα απέτυχαν να παράσχουν ικανοποιητική προειδοποίηση για το πραξικόπημα στην Κύπρο και συμπεριφέρθηκαν αδιάφορα όταν εκδηλώθηκε η κρίση.

Ωστόσο με βάση την πλυθώρα των ενδείξεων ότι ο Μακάριος είχε προκαλέσει την οργή του Ιωαννίδη, οι αναλυτικοί αυτοί σοφιστές θα έπρεπε να είχαν ερμηνεύσει ορθά τα γεγονότα.

Φαίνεται ότι αυτή την περίοδο υπήρξε αποτυχία στη συγκέντρωση των πληροφοριών παρ' όλο που πρόσθετες αποδείξεις δεν θα μπορούσαν προφανώς να ξεπεράσουν τις ατέλειες των αναλύσεων που προκάλεσαν τα λανθασμένα συμπεράσματα.

Επί παραδείγματι το προσωπικό της ΣΙΑ είχε οδηγίες από τον αμερικανό πρεσβευτή να μη δημιουργήσει επαφές μέσα στην τουρκική μειονότητα και να προλάβει οποιαδήποτε συνεργσία με το αντιμακαριακό κίνημα της ΕΟΚΑ Β. Τους υποδείχθη να αναζητήσουν πληροφορίες για την ΕΟΚΑ Β έμμεσες, αντί να έχουν άμεσες επαφές με την οργάνωση αυτή.

Τέλος οι πληροφορίες από την περιοχή ίσως έδιναν προσοχή σε άλλες περιοχές. Και ακόμα και μετά το πραξικόπημα οι πληροφορίες δεν ήταν ιδιαίτερα αξιόλογες.

Αφού ο πόλεμος αναπόφευκτα οδήγησε στις δυο τουρκικές εισβολές και την ελληνοτουρκική αντιπαράταξη, η επίδοση των μυστικων υπηρεσιών στο να προβλέψουν ότι θα επακολουθούσαν εχθροπραξίες μετά το πραξικόπημα είναι και μικρότερης σημασίας και όχι σημαντικές για να θεωρηθούν επιτυχία.

Οπως και τα περισσότερα άρθρα που δημοσιεύθηκαν στις εφημερίδες εκείνης της εποχής οι αμερικανικές Υπηρεσίες Πληροφοριών κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η τοποθέτηση από τον Ιωαννίδη του Νίκου Σαμψών διαβόητου αντιτούρκου προέδρου στην Κύπρο εξασφάλιζε μια τουρκική εισβολή στην Κύπρο.

Παρά τα δημοσιεύματα που εύρισκαν περίοπτη θέση στον τουρκικό τύπο και τις ολοφάνερες μετακινήσεις στρατεμάτων στις ακτές, η Υπηρεσία δεν πρόβλεψε την εισβολή, παρα κυριολεκτικά ώρες μόνο προτού οι τουρκικές δυνάμεις προσεγγίσουν στις ακτές, στις 20 Ιουλίου 1974.

Μια έκθεση αξιωματικών της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών ειχε προσδιορίσει την 20η Ιουλίου σαν ημερομηνία πιθανής εισβολής, αλλά ουδέποτε αυτό δόθηκε στις Υπηρεσίες Πληροφοριών.

Ισως, ενθουσιασμένες από την "επιτυχία" τους να ειδοποιήσουν για την πρώτη τουρκική εισβολή μετά τη σχετική δημοσίευση από τον τουρκικό τύπο, οι Αμερικανικές Υπηρεσίες Πληροφοριών φαίνεται να έχασαν κάθε ενδιαφέρον πιστεύοντας ότι η κρίση τερματίστηκε. Ετσι δεν υπήρξε καμμιά προειδοποίηση ότι οι τουρκικές δυνάμεις θα εξετέλουν μια ακόμη πιο μεγαλεπίβολη εισβολή στις 14 Αυγούστου με συνέπεια να καταληφθεί ολόκληρο το ένα τρίτο της νήσου.

Σε ότι αφορά τις άμεσες και τις απότερες συνέπειες το συγκεντρωτικό σύνολο της αποτυχίας των αμερικανικών Υπηρεσιών Πληροφοριών στη διάρκεια της κυπριακής κρίσης ίσως είναι εκείνο που έκανε την περισσότερη ζημιά στις υπηρεσίες αυτές το τελευταίο χρόνο".

Στην έκθεση (Ιστορική Εγκυκλοπαίδεια της Κύπρου, Περίοδος 1974-78 Τόμος Α σε 101) υπάρχουν μερικές υποσημειώσεις εξίσου ενδεικτικές.

Αναφερόταν σε μια από αυτές:

"Το Δελτίο Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών στις 7 Ιουλίου στηριζόταν στην έκδοση της 3ης Ιουνίου του "Ιντέλιτζενς Ρηπόρτ" που έγραφε ότι ο Ιωαννίδης υποστηρίζει πως η Ελλάδα είναι σε θέση να απομακρύνει τον Μακάριο και τους βασικούς υποστηρικτές του μέσα σε ένα 24ωρο, με ελάχιστη, ίσως και καθόλου αιματοχυσία με τη βοήθεια ή και χωρίς τη βοήθεια της ΕΟΚΑ Β. Οι τούρκοι θα στέρξουν ήσυχα-ήσυχα στην απομάκρυνση του Μακαρίου, ενός βασικού εχθρού τους.

Ο Ιωαννίδης προσευχόταν να του δοθεί κάποια απρόβλεπτη ευκαιρία. Ο Ιωαννίδης δεν ήταν βέβαιος αν θα απέσυρε τις εθνικές δυνάμεις από την Κύπρο αφήνοντας τον Μακάριο να την προστατεύσει μόνος του ή θα απομάκρυνε τον Μακάριο μια και καλή και θα άφηνε την Ελλάδα να συζητήσει απ' ευθείας με την Τουρκία για το μέλλον της Κύπρου".

Εξάλλου στο τηλεγράφημα του Σταίητ Ντηπάτμεντ με το οποίο δίδονταν οδηγίες στον Τάσκα να προειδοποιήσει τον Ιωαννίδη αναφέρονταν ανάμεσα στα άλλα:

"Συμμεριζόμαστε την ανησυχία της Αθήνας και της Λευκωσίας αναφορικά με τη σοβαρότητα στην οποία έχουν περιέλθει οι σχέσεις μεταξύ της Κυβέρνησης της Ελλάδας και της Κυβέρνησης της Κύπρου. Από διάφορες εκθέσεις είναι προφανές ότι ο Ιωαννίδης σκέπτεται σοβαρά με κάποιο τρόπο να ανατρέψει τον Μακάριο από την εξουσία. Κατά τη γνώμη μας προσπάθεια να απομακρυνθεί ο Μακάριος βιαίως περικλείει απαράδεκτους κινδύνους δημιουργίας χάους, το οποίο τελικά μπορεί να προκαλέσει ελληνοτουρκική σύγκρουση, να αναμείνει τους σοβιετικούς στο κυπριακό και να περιπλέξει την αναπτυσσόμενη ύφεση μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ενωσης.

Γνωρίζουμε ότι ο Ιωαννίδης από καιρό έχει κατακυριευθεί από το ζήτημα του κομμουνισμού στην Ελλάδα και ότι η απέχθειά του προς τον Μακάριο έχει γίνει παραθολογική. Ως πρόσφατα, η εντύπωση μας ήταν ότι προσπαθούσε να κερδίσει χρόνο ώσπου να σταθεροποιήσει τη θέση του στην ελληνική εσωτερική ζωή. Τώρα εν τούτοις νομίζει ότι ο Μακάριος επιχειρεί να επωφεληθεί της ελληνοτουρκικής εντάσεως και των εσωτερικών δυσχερειών του ελληνικού καθεστώτος για να περιορίσει την ελληνική επιρροή στη νήσο και ότι αυτή η προσπάθεια αποτελεί για τον ίδιο προσωπικά πρόκληση που δεν μπορεί να αγνοήσει.

Προφανώς ο Ταξίαρχος Ιωαννίδης είχε πολλούς λόγους να πιστεύει ότι αφού διατηρούσε άμεση επαφή με το γραφείο της ΣΙΑ θα λάμβανε μια εντονότερη, πιο κατηγορηματική προειδοποίηση, αν οι Ηνωμένες Πολιτείες πραγματικά ήθελαν να ασκήσουν πίεση για να προστατεύσουν τον Μακάριο, τον οποίο ο ίδιος θεωρούσε φιλοκομμουνιστή.

Το συμπέρασμα από όλα αυτά είναι εκείνο που διατύπωσε ο βουλευτής Μάρφυ κατά τις ακροάσεις της Επιτροπής Σπάϊκς:

" Οι υπηρεσίες μας γνώριζαν τι επρόκειτο να συμβεί, αλλά εσκεμμένα κράτησαν απληροφόρητο τον πρεσβευτή μας και ότι ενδεχομένως είμαστε υπέρ της εισβολής".

Ομως ενώπιον της Επιτροπής λέχθηκαν ακόμα περισσότερα τόσο από τον πρέσβη Τάσκα όσο και άλλα στελέχη του της διπλωματικής υπηρεσίας και της Βουλής.

ΠΙΝΑΚΑΣ

Η Επιτροπή Σπάϊκς κατήρτισε τον ακόλουθο πίνακα σχετικά με τα γεγονότα στην Κύπρο κατά την περίοδο που προηγήθηκε της εισβολής και στη διάρκεια της πρώτης και της δεύτερης εισβολής και τις αμερικανικές εκτιμήσεις, στον οποίο αναφέρεται ότι το Σταίητ Ντηπάρμεντ τρεις φορές (πραξικόπημα, εισβολή και Β εισβολή) "πιάστηκε στον ύπνο".

Ο πίνακας έχει ως ακολούθως:

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ:

Ιούνιος 1974

ΓΕΓΟΝΟΣ:

Ο Ιωαννίδης απειλεί να δράσει εναντίον του Μακαρίου.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ:

Συγκεκριμένη πληροφορία του δικτύου για την εντεινόμενη αναμέτρηση.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ:

Η πρεσβεία στέλλει μήνυμα στον Ιωαννίδη με σκοπό να αποθαρρύνει ενέργεια του κατά του Μακαρίου.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ:

3-15 Ιουλίου

ΓΕΓΟΝΟΣ:

Ο Ιωαννίδης σχεδιάζει πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. Στέλλει καθησυχαστικό μήνυμα στην κυβέρνηση των ΗΠΑ.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ:

Το δίκτυο καθησυχάζει τους παραλήπτες των πληροφοριών του. Καμιά προειδοποίηση εκ μέρους του.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ:

Καμιά προληπτική ενέργεια. Η Κυβέρνηση των ΗΠΑ "πιάνεται στον ύπνο".

ΕΙΣΒΟΛΗ

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ:

15-20 Ιουλίου: Οι τούρκοι σχεδιάζουν εισβολή στην Κύπρο

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ:

Συγκεκριμένη προειδοποίηση του δικτύου (ακόμη και για την ημερομηνία)

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ:

Ελάχιστη, σχεδον καμία προληπτική ενέργεια του Στέητ Ντηπάρτμεντ το οποίο ισχυρίζεται ότι δεν έλαβε το μήνυμα.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ:

20-25 Ιουλίου: Οι Ελληνες απειλούν επίθεση στη Θράκη

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ:

Εντονη προειδοποίηση του δικτύου.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ:

Η ΣΙΑ με την συνδρομή της πρεσβείας, διαβιβάζει καθησυχαστικές πληροφορίες στους Ελληνες που συμβάλλουν στη μείωση της εξάψεως τους.

Β ΦΑΣΗ

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ:

20-30 Ιουλίου

ΓΕΓΟΝΟΣ: Ηταν αντίδραση της Σοβιετικής Ενωσης.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ:

Το δίκτυο στέλλει καθησυχαστική εκτίμηση.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ:

Το Σταίητ Ντηπάρμεντ δέχεται την εκτίμηση του δικτύου και παραμένει "χαλαρωμένο" απέναντι στο ενδεχόμενο Σοβιετικών πρωτοβουλιών.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ:

1-15 Αυγούστου

ΓΕΓΟΝΟΣ:

Οι τούρκοι σχεδιάζουν τη δεύτερη φάση της επιθέσεως τους.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ:

Συγκεκριμένη μη πιεστική προειδοποίηση του δικτύου.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ:

Το Στέητ Ντηπάρμεντ δεν προβαίνει σε καμμιά ενέργεια για να αποτρέψει τους τούρκους. Είναι φανερό ότι "πιάνεται στον ύπνο".