22.9.1975: Δραματικές περιγραφές εγκλωβισμένων στη Λάπηθο για τη διαβίωση τους στην κοινότητα υπό τουρκικό καθεστώς μέχρι την πλήρη εκκένωση της.

S-2198

22.9.1975: ΔΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΕΩΝ ΣΤΗ ΛΑΠΗΘΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΒΙΩΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΥΠΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΠΛΗΡΗ ΕΚΚΕΝΩΣΗ ΤΗΣ.

Οι συνθήκες διαβίωσης των 200 και πλέον Ελλήνων εγκλωβισμένων στη Λάπηθο γίνεται όλο και πιο ανυπόφορες. Τις δολοφονίες διαδέχονται βιασμοί ακόμα και γερόντισσων, ξυλοδαρμοί και βασανισμοί των ηλικιωμένων.

Η Λάπηθος τουρκοποιείται για καλά και όλο και νέοι έποικοι καταφθάνουν στο χωριό. Πολλοί εγκλωβισμένοι φεύγουν και η μικρή κοινότητα της Λαπήθου συγκεντρώνεται όλο και σε λιγότερα σπίτια. Αλλοι, λόγω ηλικίας πεθαίνουν. Το ελληνικό στοιχείο ξεκληρίζεται συνεχώς και ο Σάββας Μαστραπάς, ο υπεύθυνος για τους εγκλωβισμένους που γνωρίζει την τουρκική γλώσσα και μπορεί να επικοινωνεί με τους εισβολεις, με υπομνήματα του προσπαθεί να αποτρέψει το μοιραίο: Την πλήρη εκκένωση της Λαπήθου.

Με ένα υπόμνημα του ημερομηνίας 22 Σεπτεμβρίου 1975, ένα χρόνο μετά την προέλαση των τούρκων, το οποίο απευθύνεται προς τον "Πρόεδρο της Τουρκικής Διοίκησης" με αντίγραφο προς τον Αστυνόμο της Κερύνειας και τον "υπουργό" Εσωτερικών του Ντενκτάς αναφέρει:

"Κύριε, οι 93 εγκλωβισμένοι στον Αγιο Θεόδωρο Λαπήθου θέλουν να παραμείνουν. Αν υπάρχει κάποιος που Θέλει να φύγει να είναι ελεύθερος, να φύγει. Η αίτηση μας στον αστυνόμο της Κερύνειας για μεταφορά είχεν απορριφθεί μετά τις συνομιλίες Κληρίδη- Ντενκτάς. Τώρα δεν έχουν καμιά ισχύ (οι αιτήσεις που υπεβλήθησαν).

Ομως καθημερινώς βλέπουμε μετακινήσεις προσώπων που θέλουν να μείνουν".

Με άλλο υπόμνημα προς τον ίδιο "υπουργό" του Ντενκτάς αργότερα, καθώς φθίνει συνέχεια η κοινότητα των εγκλωβισμένων, αναφέρει:

"Πληροφορούμε την υμετέρα εντιμότητα ότι οι 73 εναπομείναντες επιθυμούμε να μείνουμε διότι είμεθα ευχαριστημένοι και δεν έχουμε κανένα από την τουρκική διοίκηση. Είχαμε κάμει προ πολλού αίτηση να φύγουμε θεληματικώς. Η αίτησή μας όμως απερρίφθη από τους κ.κ. Κληρίδη και Ντενκτάς που δήλωσαν ότι οι αιτήσεις έγιναν πριν από τη συνεδρία, δεν έχουν ισχύ. Οσοι γέροντες επιθυμούν να φύγουν πρέπει να έχουν το δικαίωμα να μετακινηθούν στον ελληνικό τομέα. Μετά λύπης μου στις 30 Αυγούστου 1975 και στις 22 Σεπτεμβρίου 1975 μεταφέρθηκαν στον ελληνικό τομέα αρκετά άτομα. Οι μεταφερόμενοι ισχυρίζονται ότι δεν έκαμαν αίτηση και η απάντηση της αστυνομίας ήταν ότι η πρώτη αίτηση είχε ισχύ και δεν απερρίφθη. Παρακαλείσθε να λάβετε τα αναγκαία μέτρα. Ακολουθούν υπογραφές των εγκλωβισμένων".

Τα υπομνήματα του γέρο-Μαστραππά όμως δεν λαμβάνονται υπόψη. Οι τούρκοι εκμεταλλευόμενοι τις προγούμενες αιτήσεις που υπέβαλαν οι εγκλωβισμένοι και παραγνωρίζοντες την νεότερη συμφωνία Κληρίδη- Ντενκτάς με την οποία ακυρώνονταν οι προηγούμενες αιτήσεις, ως μη υποβληθείσες, συνεχίζουν να εκδιώκουν τους εγκλωβισμένους.

Και ενώ οι έλληνες φορτώνονται στα αυτοκίνητα για τις ελεύθερες περιοχές οι τούρκοι κουβαλητοί από την Τουρκία περιμένουν με τα μπογαλάκια τους έξω από τα σπίτια τους για να εγκατασταθούν σ' αυτά.

Ο Μαστραππάς φροντίζει και αποστέλλει αντίγραφα των υπομνημάτων του και προς τον συνομιλητή Γλαύκο Κληρίδη, μέσω του Ερυθρού Σταυρού. Δεν γνωρίζει αν τα λαμβάνει όμως. Σε ένα υπόμνημα του υπό ημερομηνία 23 Σεπτεμβρίου 1975 αναφέρει:

"Επιθυμούμε να παραμερίσουμε στον τόπο μας, διότι επί του παρόντος είμεθα ευχαριστημένοι. Είχαμε κάμει θεληματικήν αίτησιν αλλά μετά τη συνεδρίαν σας με τον κ. Ντενκτάς οι αιτήσεις απερρίφθησαν. Μετά λύπης μας όμως παρατηρούμε ότι οι εκδιώξεις εγκλωβισμένων συνεχίζονται. Η αστυνομία λέγει ότι έχει ισχύν η προηγούμενη αίτηση μας. Παρακαλούμε να ληφθούν μέτρα ώστε να μείνουμε στα σπίτια μας, εξαιρέσει ασθενών και γερόντων".

Στι 28 Σεπτεμβρίου 1975 ο γέρο- Μαστραπάς στέλλει ένα νέο υπόμνημα προς τον "Πρόεδρο της Τουρκικής Διοικήσεως" Ραούφ Ντενκτας.

Αναφέρει:

"Εντιμε Κύριε,

πληροφορούμεν υμετέραν εντιμότητα ότι οι εναπομείναντες 62 επιθυμούμε να μείνουμε στον τόπο μας, διότι επί του παρόντος είμαστε ευχαριστημένοι.

Παρακαλούμεν να ληφθούν μέτρα για να μείνουμε στον τόπο μας.

Ο γέρο-Μαστραπάς μένει στο χωριό για λίγες μέρες ακόμα.

Ενα πρωϊνό ένας φίλος του τουρκοκύπριος που καταφεύγει πολλές φορές στο σπίτι του για να του δώσει λίγο καφέ ή ζάχαρη του αποκαλύπτει:

- Στην τοποθεσία " Αγνή" δυτικά της Αϊρκώτισσας, οι τούρκοι έθαψαν ομαδικά 800-1000 νεκρούς. Μάζευαν νεκρούς για τρεις ολόκληρες μέρες και τους τούρκους στρατιώτες τους φόργωσαν σε αυτοκίνητα και τους μετέφεραν στην Αγύρτα όπου τους έθαψαν εκεί. Αργότερα πολλούς νεκρούς τους έκαψαν γιατί προφανώς δεν τους είχαν θάψει σε μεγάλο βάθος.

Μέχρι τα τέλη του 1976 η Λάπηθος εκκενώνεται πια για καλά και από τους τελευταίους έλληνες. Το σχέδιο των τούρκων εφαρμόζεται στην εντέλεια. Κάθε τι το ελληνικό πρέπει να εκλείψει, ώστε όλα να δείχνουν και να φαίνεται ότι αποτελούν μια καθαρή τουρκική περιοχή.

Οταν οι εγκλωβισμένοι φθάνουν στις ελεύθερες περιοχές έχουν πολλά να διηγηθούν. Σε καταθέσεις τους για τις τραγικές εκείνες μέρες του εγκλωβισμού ανέφεραν μερικοί από αυτούς στη "Μαύρη Βίβλο" του Πέτρου Στυλιανου:

ΕΥΘΥΜΙΟΣ Γ. ΧΕΙΜΩΝΙΔΗΣ, 53 χρόνων, από τον Αγιο Θεόδωρο Λαπήθου. Εμεινε εγκλωβισμένος για ένα και πλέον χρόνο:

"Ειργαζόμουν ως υποδηματοποιός διατηρών ιδιόκτητον εργαστήριον εις Αγιον Θεόδωρον Λαπήθου. Είμαι νυμφευμένος με την εξ Αγίου Θεοδώρου Λαπήθου Μαρίτσα Σάββα, Ιωσήφ και έχω τρία τέκνα, την Τασούλα, την Ελένη και τον Ανδρέα.

Περί τις τρεις χιλιαδες τουρκικών στρατευμάτων με πλήρη εξαρτυσιν και άρματα μάχης κατέλαβον την Λάπηθο. Εκτοτε ήρχισαν οι έρευνες, ανθρωπομάζωμα, λεηλασίες και ιεροσυλίες.

Παρεβίαζαν κλειδωμένα σπίτια κι στην περίπτωσιν που δεν άκουγαν άνοιγαν οι θύρες, πυροβολούσαν τις κλειδαριές διά να μπουν μέσα δι' έρευνες. Λεηλατούσαν τα σπίτια συναποκομίζοντας ράδια, ψυγεία, τηλεοράσεις, τιμαλφή και παντός είδους αντικείμενα που εύρισκαν. Ποδήλατα, αυτοκίνητα, τράκτορ, τα μάζευαν δήθεν δι' ασφάλειαν με άγνωστον εισέτι προορισμόν.

Μερικοί τούρκοι πυροβολούσαν γέροντες μέχρι θανάτου. Απελύθην από τον καταυλισμόν εγκλωβισμένων Αγίου Θεοδώρου Λαπήθου την 2.9.1975. Εχω δώσει κατάλογον των φονευθέντων εν ψυχρώ και θανατωθέντων κατοίκων της Λαπήθου.

Τους φονευθέντες τους βρίσκαμεν άλλους σε περιβόλια, άλλους εντός των οικιών των και άλλους σε διάφορους απόκεντρους τόπους. Οι εν ψυχρώ φονευθέντες επυροβολήθησαν. Δεν είδα αφαιρεμένα μέλη του σώματος των.

Πολλές φορές τουρκικά στρατεύματα μας ανησυχούσαν από πυροβολισμούς στον αέρα, πιθανόν διά φοβέραν. Αλλοτε έκαναν έρευνες εντός των οικιών που κατοικούσαμεν στον καταυλισμόν οιανδήποτε ώραν ήθελαν.

Οταν άρχισε το ανθρωπομάζωμα από τα τουρκικά στρατεύματα συνεκεντρώθημεν περί τους 170 τον αριθμόν και μετεφέρθημεν πεζή με χυδαίες υβρισίες, ταλαιπωρίες και ακόμη ξυλοδαρμούς. Ωρισμένους τους έδενον οπισθάγκωνα με ττέλια, ωρισμένους τους κτυπούσαν με υποκοπάνους των όπλων. Και αυτούς τους πήραν στον Κεφαλόβρυσον κατόπιν πενθημέρου παραμονής.

Προσωπικά εγώ τους ξέφυγα, αλλά όταν απελύθησαν οι άλλοι από τον Κεφαλόβρυσον με ανεκάλυψαν και κατόπιν ύβρεων και κακοποιήσεων με μετέφερον στον καταυλισμόν, εγκλωβισμένων μαζί με τους υπόλοιπους. Σημειωτέον ότι όπως και όλοι σχεδόν οι κάτοικοι Λαπήθου, πανικοβληθέντες έφυγαν. Ετσι με κάποιον τρόπον έφυγεν και η δική μου οικογένεια προ της τουρκικής εισβολής δι' ασφάλειαν των.

Μετά την απόλυσιν από τον κεφαλόβρυσον έπειτα από διαταγήν του τούρκου στρατιωτικού Διοικητού μετεφέρθησαν οι αναφερθέντες πιο πάνω κάτοικοι πάλιν με τον ίδιον τρόπον στον προαναφερθέντα καταυλισμόν, δηλαδή του Αγίου Θεοδώρου Λαπήθου.

Στην περίπτωσιν την ιδικήν μου ετοποθετήθην σε μίαν κάμαρα που κατοικούσαν και άλλα 10 άτομα. Οι συνθήκες διαβιώσεων ήταν και είναι αθλιότατες. Ελευθερία κινήσεων εκτός της Λαπήθου δεν επετρέπετο η δε τουρκική συμπεριφορά ήτο εντελώς απροσάρμοστη προς ανθρώπους. Διά ενάμιση μήνα μας υποχρέωναν να μείνουμε κλειστοί στα σπίτια μας στον καταυλισμόν Αγίου Θεοδώρου. Στον πρώτον ενάμισυ μήνα υπήρχε κατ' οίκον περιορισμός επί εικοσιτετραώρου βάσεως.

Μετά τρίμηνον θυμάμαι πολύ καλά την περίπτωσιν βιασμού ομοχωρίου μου, ηλικίας 75 ετών, με αποτέλεσμα να υποστεί αιμορραγίαν. Την είχα δει κατόπιν παρακλήσεως του υπευθύνου μας Σάββα. Θ. Μαστραππά στην τουρκική αστυνομία. Η παθούσα μετεφέρθη επειγόντως στο τουρκικόν νοσοκομείον Κερύνειας, δι' ιατρικήν εξέτασιν, αλλά δυστυχώς ο τούρκος ιατρός εγνωμοδότησεν ότι η αιμορραγία προήρχετο δήθεν από κτυπήματα. Ετσι η παθούσα επέστρεψεν στον καταυλισμόν Αγίου Θεοδώρου Λαπήθου. Η ίδια δεν μου ανέφερεν κάτι τέτοιον, αλλά το είπεν στον υπεύθυνον και σ' άλλους. Η μεταφορά της παθούσης στο Νοσοκομείον Κερύνειας έγινε στις 8 το πρωί και η επιστροφή της στις 9 το πρωί.

Κάποια νύκτα που δεν επετρέπετο το φως με συνέλαβαν μαζί με τον υπεύθυνον και μαζί με άλλα 20 άτομα και μας ταλαιπωρούσαν όλη την νύκτα με κακοποιήσεις, ξυλοδαρμούς και υβρισίες και μας υποχρέωσαν να περπατούμεν από τις 7 η ώρα το απόγευμα μέχρι τις 11.20 το βράδυ και πάντοτε με φοβέρες και υβρισίες".

ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΚΟΝΟΜΗ 66 χρόνων:

"Μόλις εισέβαλαν στο σπίτι τρεις τούρκοι ένοπλοι πυροβόλησαν και εφόνευσαν τας πέντε αίγας που είχα εις την αυλήν. Ακολούθως άρχισαν να πυροβολούν την εξώθυραν, την διέρρηξαν και εισήλθον εις την οικίαν. Εις την οικίαν διέμενα μόνη. Είμαι χήρα άνευ τέκνων. Εκείνην την ώραν έκαμνα χαλλούμια. Ακολούθως εγώ κατέφυγα προς προφύλαξιν εις εσωτερικήν κάμαρα. Εκ των πυροβολισμών η αριστερά μου χείρα εθρυμματίσθη από της ωμοπλάτης και μου απεκόπη το χέρι.

Ενώ ήμουν πυροβολημένη οι τούρκοι... εγώ ανθιστάμην και με κτυπούσαν στο πρόσωπον. Ακολούθως με μετέφεραν εις την οικίαν της αδελφής μου Χαραλαμπούς Ιωάννη Καρπασίτη. Οι τούρκοι αφήρεσαν εκ του κόρφου της αδελφής μου 1000 λίρας. Τη αδελφήν μου την εκτύπησαν και την έσυραν βιαίως.

Ακολούθως με μετέφεραν εις την οικίαν ήτις ήτο κατοικημένη υπό τούρκων. Εζήτασα νερόν και μου έδωσε μια τουρκάλλα νερό που βρωμούσε. Το πέταξα και δυο τουρκάλλες με τα τρία μωρά τους με έδειραν.

Ενώ ήμουν εκεί οι τούρκοι μου ενέπηξαν ξύλον το οποίον μου αφηρέθη εις το Νοσοκομείον Λεμεσού. Το χέρι μου υπέστη μόλυνσιν (γάγραιναν) και μου απεκόπη υπό ιατρού εκ του ώμου".

ΕΛΕΝΗ ΦΟΙΝΙΩΤΗ, 70 χρόνων, εγκλωβισμένη στη Λάπηθο για 14 μήνες:

"Οι τούρκοι μας υποχρέωναν υπό την απειλήν των όπλων τους να σκουπίζομεν τους δρόμους της Λαπήθου καθώς και τα σπίτια στα οποία επρόκειτο να κατοικήσουν τούρκοι.

Οι τούρκοι μεταξύ άλλων κατέκαυσαν και κατεδάφισαν και οικίες στη Λάπηθο. Συκεκριμένα όταν προέβην εις διαμαρτυρίαν προς τουρκικήν οικογένειαν που κατοικούσε εντός της οικίας μου, οι τούρκοι απεχώρησαν και εγαστασταθέντες αλλού έθεσαν πυρκαγιάν στην οικίαν μου και κατέκαυσαν τα πέντα, μέχρι και τα παρτοπαράθυρα.

Εις άλλας περιπτώσεις οι τούρκοι χρησιμοποιούντες μπουλτόζερς κατεδάφισαν αρκετές οικίες".

ΘΕΟΦΑΝΟΥ ΤΟΦΑΡΙΔΟΥ, 65 χρόνων από την ενορία Αγίου Λουκά, Λαπήθου:

"Εζησα μακρυά από την κατοικία μου, αλλά παρακολουθούσα συχνότατα την διεξαγομένην συστηματικώς λεηλασίαν των οικιών της κωμοπόλεως, τόσον από τους τούρκους όσον και από τους τουρκοκυπρίους, οι οποίοι μάλιστα πρωτοστατούσαν στις λεηλασίες.

Παρά τον κύριον δρόμον του Τηλεγραφείου- Αναμορφωτικής Σχολής Λαπήθου, της ενορίας Αγίου Λουκά οι τούρκοι έκοψαν τους χονδρούς κλώνους των ελαιών της εκ Λαπήθου Χαραλαμπούς Καρπασίτη με πρόθεση να αφαιρέσουν τους καρπούς".