18.7.75: Ο Τάσσος Παπαδόπουλος προειδοποιεί αυτούς που τον κρατούν αιχμάλωτο στην αστυνομία Αμμοχώστου για τον κίνδυνο τουρκικής εισβολής.

S-2095

18.7.1974: Ο ΤΑΣΣΟΣ ΠΑΠΑΠΟΔΟΥΛΟΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΕΙ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΤΟΝ ΚΡΑΤΟΥΝ ΑΙΧΜΑΛΩΤΟ ΣΤΗΝ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ. ΑΡΓΟΤΕΡΑ ΑΞΙΩΝΕΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΝΤΑ ΓΛΑΥΚΟ ΚΛΗΡΙΔΗ ΝΑ ΔΙΩΞΕΙ ΤΟΥΣ "ΚΑΡΑΓΙΟΙΖΔΕΣ ΥΠΟΥΡΓΟΥΣ" ΤΟΥ ΠΡΑΞΙΙΟΠΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΝΑ ΕΠΑΝΑΦΕΡΕΙ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΕΙΧΕ ΔΙΟΡΙΣΕΙ Ο ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΜΑΚΑΡΙΟΣ

Στις 15 Ιουλίου 1974 ο Τάσσος Παπαδόπουλος, βουλευτής και στενός συνεργάτης του προέδρου Μακαρίου, βρισκόταν με την οικογένειά του στην Αμμόχωστο. Εκείνη τη μέρα ο ίδιος θα έφευγε στην Αθήνα για μια μόνο μέρα. Εκοψε μάλιστα και το εισιτήριο από τις Κυπριακές Αερογραμμές.

Ηταν έτοιμος να αναχωρήσει εκείνο το πρωί για τη Λευκωσία όταν παρατήρησε πως δεν θα προλάμβανε το αεροπλάνο. Και προτίμησε να αναβάλει το ταξίδι για την επομένη.

Και αυτό του στοίχισε τη σύλληψη και την ταλαιπωρία μέσα σε αστυνομικό κελλί των πραξικοπηματιών και τον κίνδυνο να λυντσαρισθεί ή να δολοφονηθεί.

Λεπτομέρειες για τις δύσκολες ώρες που πέρασε ο Τάσσος Παπαδόπουλος δημοσίευσε η εφημερίδα ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ στις 14.7.1975, η οποία πρόσθετε:

Ο Τάσσος Παπαδόπουλος πήρε, λοιπόν, την οικογένειά του και κατέβηκαν στην παραλία. Κρατούσε ένα τρανσίστορ που ξαφνικά, όμως σταμάτησε. Σκέφτηκε πως θα χάλασε ή θα τέλειωσαν οι μπαταρίες και πήγε στο σπίτι να πάρει άλλο.

Αλλά και το δεύτερο ραδιόφωνο δεν μετέδιδε τίποτε.

Και ξαφνικά ακούστηκε ο εθνικός ύμνος. Η πρώτη υποψία. Υστερα τα εμβατήρια. Η βεβαιότητα πια. Εγινε πραξικόπημα.

Μια βεβαιότητα που την υπογράμμιζε η φωνή της Μαίρης Κοντογιάννη: "Ο Μακάριος είναι ήδη νεκρός".

Ο Παπαδόπουλος ήξερε ότι καλά ή κακά ότι ήταν στόχος της ΕΟΚΑ Β και της Χούντας. Τον είχαν στο μάτι. Και σε ένα πραξικόπημα πολλοί σκοτώνονται χωρίς κανένας να νοιαστεί από τους "άρχοντες".

Επρεπε λοιπόν να κρυφτεί. Πήγε στο Παραλίμνι και κτύπησε την πόρτα ενός φίλου, του Σάββα Ηροδότου γαμβρού του δικηγόρου Λάμπρου Πελεκάνου.

Δεν πέρασε πολλή ώρα και ένα στρατιωτικό τζιπ φάνηκε στο δρόμο να προχωρεί προς το σπίτι που βρισκόταν λίγο έξω από το χωριό.

Ο Παπαδόπουλος έφυγε από την πίσω πόρτα διασχίζοντας ένα περιβόλι. Κι' όμως αποδείκτηκε ύστερα το τζιπ σταμάτησε στο σπίτι για να συλλάβουν οι στρατιώτες, κι' οι Εοκατοβητατζήδες τον Σάββα.

Ο Τάσσος βρέθηκε στους δρόμους του Παραλιμνιού, πηγαίνοντας στο σπίτι άλλου φίλου του. Σε μια μικρή πλατεία ήσαν συγκεντρωμένοι άντρες, γυναίκες και παιδιά, άκουαν πυροβολισμούς γύρω και ρωτούσαν ο ένας τον άλλο τι ακριβώς έγινε.

Και τότε ένας απ' όλους αναγνωρίζει τον Παπαδόπουλο, τρέχει κοντά του και λέγει στους άλλους:

- Ετον κύριον Τάσσον, να μας πει. Τι γίνεται κύριε Τάσσο;

- Δεν ξέρω απάντησε ο Παπαδόπουλος, είμαι περαστικός.

Και συνέχισε το δρόμο του. Πήγε σε άλλο σπίτι. Εφυγε κι' από εκεί. Τρίτο σπίτι στο Παραλίμνι δεν μπορούσε να βρει αμέσως.

Επέστρεψε στο Βαρώσι. Πεζός κατέληξε στο σίτι του φίλου του Νίκου Ζανεττίδη. Είχε ήδη επιβληθεί κατ' οίκον περιορισμός αλλά πολλοί τον είδαν να κυκλοφορεί στους δρόμους.

Κι' έδώ θυμάται κανείς μια δράση του Τάσσου όταν η ΕΟΚΑ Β βρισκόταν στο απόγειο της δράσεως της:

- Η Κύπρος θυμίζει την Ελλάδα του 45 στον χαφιεδισμό και στα επακόλουθα.

Στο σπίτι του Ζαννετίδη έφαγαν κι' άκουσαν ξένους σταθμούς για να μάθουν "κάποια αλήθεια". Οπότε μπήκε ο γιος του Ζανεττίδη μπήκε στην κουζίνα και είπε ασθμαίνοντας:

- Ηρθαν δυο τζιπ έξω από το σπίτι κι'οι στρατιώτες μας περικύκλωσαν.

- Γεια σας, είπε ο Τάσσος και δρασκέλισε το παράθυρο της κουζίνας.

Βρέθηκε έξω από το σπίτι αλλά ταυτόχρονα άκουσε τον ξερό κρότο του κλείστρου ενός όπλου που ο στρατιώτης όπλισε απειλητικά ενα μέτρο μπροστά του.

Οι στρατιώτες μίλησαν πρώτοι κι ήταν αλήθεια ευγενικοί:

- Κύριε Παπαδόπουλε μας έστειλε ο κ. Φεσάς και ο κ. Κωνσταντίνου να σας πάμε στο σταθμό. Θέλουν να σας κάμουν μερικές ερωτήσεις.

Ο Παπαδόπουλος ήξερε τον Κίκη Κωνσταντίνου από πολύ παλιά. Τώρα ήταν ένας από τους αρχηγούς της ΕΟΚΑ Β. Ηξερε και τον Φεσσά. Ηταν ο αστνομικός διευθυντής της Αμμοχώστου.

- Εχετε ένταλμα, ρώτησε τους στρατιώτες.

- Οχι.

- Εχω εκλογή; Δηλαδή αν θέλω σας ακολουθώ;

Οι στρατιώτες κοκκίνησαν, ένοιωθαν αμήχανοι κι'είπαν χαμηλόφωνα.

- Οχι, δεν έχετε εκλογή.

- Τότε τι συζητάμε εμπρός πάμε, τους είπε ο Παπαδόπουλος και μπήκε στο τζιπ.

Τον πήραν το γραφείο του Κίκη Κωνσταντίνου. Η συμπεριφορά ήταν άφογη. Τον κάθισε σε μια καρέκλα στο γραφείο του και κάθε τόσο έμπαιναν εκεί διάφοροι ένοπλοι, με μαλλιά μακρυά με γένεια, αγκαλιάζονταν, φιλιόντουσαν και έδιδε συγχαρητήρια ο ένας στον άλλο.

Ο Κίκης προσπάθησε να δημιουργήση με την άψογη συμπεριφορά του φιλικό περιβάλλον. Αλλά η κουβέντα τραβούσε μόνη της στα πολιτικά. Και σ'αυτά διαπιστώθηκε πλήρης αντίθεση και διαφορά που έφτανε ως τον καυγά.

Στον Τάσσο Παπαδόπουλο προτάθηκε να βοηθήσει για να σταματήσει η αιματοχυσία, γεγονός, που αποδείκνυε ότι η αντίσταση συνεχιζόταν. Του υπέδειξαν μάλιστα και τρόπο.

ΠΡΩΤΟ: Να κάνει έκκληση ο ίδιος να σταματήσει η αντίσταση.

Είπε ΟΧΙ

ΔΕΥΕΡΟ: Να κάνει γραπτή δήλωση ότι δεν θα αντιστρατευθεί τη νέα τάξη πραγμάτων.

Είπε ΟΧΙ

ΤΡΙΤΟ: Να δώσει προφορική διαβεβαίωση ότι δεν θα πολεμήσει το πραξικοπηματικό καθεστώς.

Είπε ΟΧΙ

Πλησίαζαν μεσάνυκτα κι' ο Κίκης Κωνσταντίνου του είπε πως "αισθανόταν υποχρεωμένος να τον κρατήσει.

Και τον οδήγησαν στον σταθμό που βρίσκεται απέναντι από το νοσοκομείο της Αμμοχώστου. Σ' όλη τη διαδρομή από το κτίριο της 1ης Ανωτέρας Τακτικής Διοικήσεως ως το κελλί του σταθμού κυκλοφορούσε ένα πλήθος από 500 περίπου έξαλλους οπλοφόρους, ένα μπουλούκι ατάκτων που φώναζαν, έβριζαν, εξευτέλιζαν κι απειλούσαν κάθε αντιφρονούντα.

Το πλήθος είδε τον Παπαδόπουλο κι' η μανία του γιγάντωσε περισσότερο. Οι διαθέσεις τους δεν ήταν φιλικές. Κι'έπρεπε αυτό το πλήθος να το δισχίσει χωρίς κανείς να τον διαβεβαιώνει ότι θάφτανε σώος ως το κελλί.

Προχώρησε σταθερά. Και το πλήθος σιωπούσε και παραμέριζε. Και πέρασε.

Προτού τον βάλουν στο κελλί του αφαίρεσαν όλα τα προσωπικά αντικείμενα. Και το σπίρτα ακόμη. Του άφησαν μόνο τα τσιγάρα και του είπαν όποτε θέλει να ανάβει να φωνάζει τον δεσμοφύλακα.

Στο κελλί υπήρχε ότι πιο βρώμικο μπορούσε να συγκεντρωθεί στον ασφυκτικό χώρο του. Σάπια τρόφιμα που βρωμούσαν, ερπετά και σκοτάδι. Και μια κουβέρτα. Η ατμόσφαιρα ήταν πνιγηρή. Ούτε αέρας, ούτε μια φωνή ανθρώπου. Απομόνωση.

Ο Τάσσος κτύπησε την πόρτα του κελλιού. Ο δεσμοφύλακας, ένας λοχίας, άνοιξε.

- Θέλω να καπνίσω, του είπε, δώσε μου φωτιά.

Ο λοχίας του άναψε το τσιγάρο.

- Αφησε μου τα σπίρτα, του είπε.

- Δεν επιτρέπεται να έχετε σπίρτα, φώναξε ο λοχίας.

Αλλά την ίδια στιγμή άφησε το κουτί με το σπίρτα να πέσει στο πάτωμα του κελλιού. Γύρισσε κοίταξε τον κρατούμενο και ύστερα κοίταξε τα σπίρτα.

Στο μεταξύ έφερναν συνέχεια κρατουμένους. Στους διαδρόμους άκουαν ουρλιαχτά, φωνές, βρισιές για τον Μακάριο. Και χαίρονταν που ήταν νεκρός.

Στο διπλανό κελλί είχαν βάλει τον Νίκο Μακρίδη. Ψηλός, ρωμαλέος, άφοβος, δεν υπέκυψε ούτε στιγμή.

Τους φώναζε σχίζοντας το πουκάμισο να φανεί το στήθος του:

- Μια ζωή είναι τούτη. Παίξετε με, ρε π... να πάει. Εχω γιους. Ενας θα ζήσει και θα εκδικηθεί.

Και οι ώρες περνούσαν. Και τρεις φορές την νύκτα έφτασαν ως την πόρτα του κελλιού λεφούσια οι έξαλλοι να πάρουν τον Παπαδόπουλο, να τον σκοτώσουν.

- Αφήστε μας να τον καθαρίσουμε. Δώστε μας τον, να του δείξουμε.

Σε μια περίπτωση μάλιστα έγινε και συμπλοκή με τους φρουρούς. Το λεφούσι των έξαλλων έσπασε τα σίδερα μιας μεγάλης πόρτας και βρέθηκε κοτάντικρυ στο κελλί.

Εκείνη την ώρα ο Παπαδόπουλος δεν ήταν μόνος στο κελλί. Είχαν φέρει και τρεις άλλους κρατούμενους από το Μαραθόβουνο.

Στα σκοτεινά, δεν μίλησαν μεταξύ τους.Ούτε ρώτησαν τίποτε ο ένας τον άλλο. Ο Παπαδοπουλος καθόταν πίσω του στη γωνιά. Δεν φαινόταν από την είσοδο του κελλιού. Και τότε μια φωνή από το λεφούσι ακούστηκε:

- Δώσε μας τον να του πιούμε το γαίμα του.

Ετσι ξημέρωσε. Και στους κρατουμένους του κελλιού θα μείνει αλησμόνητο το πρόσωπο του νερού ανθυπολοχαγού, που ήταν φρουρός τις ώρες εκείνες και που εμπόδιζε τους έξαλλους φονιάδες να μπουν στο κελλί.

Και για ένα λόγο ακόμα. Εγνεφε με το χέρι στον Παπαδόπουλο να κρυφτεί πίσω από τους άλλους.

Ξημερώματα έφτασε ο Γεναγρίτης, και οδήγησε τον Παπαδόπουλο στον Κίκη.

Ο Παπαδόπουλος είπε τι έγινε την νύκτα. Και του δήλωσε:

- Αρνούμαι να ξεναπάω στο κελλί και ό,τι θέλει ας γίνει. Ας με σκοτώστε δίπλα στο γραφείο του αστυνόμου κ. Χρύσανθου Παναγιώτου, που καθόταν απλώς εκεί χωρίς να κάνει τίποτε και χωρίς να μετέχει στο όργιο της αυθαιρεσίας. Μόνο σε μια στιγμή σήκωσε το τηλέφωνο για να ρωτήσει αν υπήρχαν νέα για τον γιό του που ήταν αγνοούμενος.

Εμεινε εκεί ο Παπαδόπουλος και τη νύκτα. Και την Τετάρτη το πρωί (17.7.1974) τον πήραν πάλι στο γραφείο του Κίκη Κωνσταντίνου.

Λίγο νωρίτερα τον επισκέφθηκαν δυο Υπουργοί του πραξικοπήματος: Ο Οδυσσέας Ιωαννίδης και ο Κυριάκος Σαβεριάδης. Τον ρώτησαν αν ήθελε τσιγάρα και υποσχέθηκαν να πείσουν τους αρμοδίους για να τον απολύσουν.

Οι υπουργοί αναζητούσαν αρμοδίους...

Στο γραφείο του Κίκη Κωνσταντίνου μπήκε ένας που πρέπει να ήταν καταζητούμενος όπως έδειχνε η εμφάνιση του.

Αγκαλιασε τον Κίκη και τον φίλησε. Και του είπε:

- Μεν μαραζώνεις που τα κατάφεραν τζιαι έφυεν ο Μακάριος. Αφού έφυεν που την Κύπρον το ίδιον είναι.

Και τότε για πρώτη φορά ο Τάσσος Παπαδόπουλος άκουε ότι ο Μακάριος ήταν ζωντανός. Ενοιωσε ένα τεμούλιασμα στο στέρνο. Μια συγκίνηση που ο χώρος δεν του επέτρεπε να εκφράσει. Σιώπησε. Αλλά έμαθε.

Στο μεταξύ μπαινόβγαιναν οι καπεταναίοι στο γραφείο. Οσοι τον γνώριζαν τον έβριζαν σκαιότατα. Κι' ο Κίκης επενέβαινε με τις λέξεις:

- Σε παρακαλώ.

Μιλώντας για την κατάσταση ο Παπαδόπουλος είπε πως οι τούρκοι θα εκμεταλλεύονταν το πραξικόπημα για να μπουν στην Κύπρο. Και ότι δεν αποκλειόταν οι τούρκοι να άρχιζαν επεισόδια.

Τις απόψεις του Παπαδόπουλου φαίνειται πως κάποιος τις μετέδωσε στο Σπαρτιώτη, τον υπεύθυνο αξιωματικό του Α2 της 1ης Ανωτέρας.

Και με πολλή δόση ειρωνίας κοιτάζει τον κρατούμενο και λέει:

- Ωστε αυτός, είναι ο Τάσσος μας; Βρε ανόητε ξέρεις που είναι ο Σίσκο τώρα;

- Οχι, δεν ξέρω.

- Είναι στην Αγκυρα. Και μετά θα πάει στην Αθήνα. Και ξέρεις γιατί;

- Γιατί;

- Για να πείσει την Τουρκία να μη επέμβει.

- Τελικά όμως θα πείσει μόνο τη Ελλάδα, απάντησε ο Παπαδόπουλος.

- Κρίμα, και σε νόμιζα έξυπνο.

Στις 10 το πρωί της Πέμπτης (18.7.74), ένας αστυνομικός, ο Ψυχής, ιδιαίτερα ευγενικός παρέλαβε τον Παπαδόπουλο και τον οδήγησε στο σπίτι που έμενε στην Αμμόχωστο.

Τον είχαν απολύσει, αλλά με εντολή να μη βγει από το σπίτι του. Περιοριμσός, δηλαδη.

Στο σπίτι του βρήκε την σύζυγο του επικίνδυνα άρρωστη. Βγήκε στους δρόμους ψάχνοντας για γιατρό ή φαρμακείο. Βρήκε τελικά τον γιατρό Τέλλο Παπαγεωργίου και τον πήρε στο σπίτι του.

Η πόλη της Αμμοχώστου ήταν έρημη. Ολα κλειστά. Κι' όμως κανένας δεν έτυχε να τους σταματήσει στον δρόμο, παρά το κέρφιου.

Οταν τελικά ο Γλαύκος Κληρίδης ανέλαβε καθήκοντα προεδρεύοντος της Δημοκρατίας (23.7.1974) συνεκάλεσε στη Λευκωσία σύσκεψη βουλευτών. Οι τούρκοι είναι μπει για καλά στην Κύπρο κι' ένωσαν το καντόνιο στο Κιόνελι με τις ακτές της Κερύνειας.

Πρώτος στη σύσκεψη μίλησε ο Κληρίδης κι' είπε κάτω από ποιες συνθήκες δέχθηκε να αναλάβει καθήκοντα. Μόνο μ' αυτό τον τρόπο, είπε, θα αποκαθίστατο η συνταγματική νομιμότητα.

Είπε ακόμα ότι αν η πράξη του δεν είχε την έγκριση των βουλευτων δεν θάμενε ούτε λεπτό στη θέση του.

Οι βουλευτές έδωσαν τη συγκατάθεση τους. Παρόντες εκεί ήταν και δυο Υπουργοί του Νικολάου. Ο Ντίμης Δημητρίου και ο Ανδρέας Νεοκλέους, που κάθονταν περιδεείς και αμίλητοι, περιφρονημένοι.

Πρώτος από τους βουλευτές μίλησε ο Παπαδόπουλος:

"Μιλώ σαν άτομο, γιατί κύριε Πρόεδρε, δεν γνωρίζω ότι εκπροσωπώ το Ενιαίο κόμμα ή αν υπάρχει τέτοιο κόμμα. Η πλειονότης της κοινής γνώμης στρέφεται αυτή τη στιγμή προς το πρόσωπο σας με εμπιστοσύνη, διότι αναλαμβάνετε καθήκοντα προεδρεύοντος, σύμφωνα με το σύνταγμα και απουσιάζοντος του Προέδρου της Δημοκρατίας. Αλλά προς τους καραγκιόζηδες που έχετε κυβέρνηση ουδεμία εμπιτοσύνη τρέφω. Να αλλάξετε αμέσως την Κυβέρνηση και να αναληφθεί εκστρατεία διαφωτίσεως ότι η κατάσταση επανήλθε στη Συνταγματική νομιμότητα. Να κινητοποιηθούν όλοι οι φίλοι της Κύπρου για να υποστηρίξουν την προσφυγή μας στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για να τερματισθεί η τουρκική επέμβαση. Και να εποινωνήσετε με τον Πρέοδρο Μακάριο ή να στείλετε αντιπροσωπεία να τον δει για να συζητήσει μαζί του τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν.

ΚΛΗΡΙΔΗΣ: " Ηδη έχω εποκοινωνήσει με τον Μακαριώτατο και βρίσκομαι σε επικοινωνία μαζί του".

Ο Κώστας Χριστοδουλίδης είπε ότι ανεξαρτήτως των συνθηκών υπό τις οποίες ανέλαβε καθήκοντα ο Κληρίδης, και παρά τις παρατυπίες που προυσιάστηκαν δεχόταν την αποκατάσταση της συνταγματικής νομιμότητας στο πρόσωπο του Κληρίδη σαν Προέδρου της Βουλής και θα τον βοηθούσε στο έργο του. Συμφώνησε επίσης για την αλλαγή των "Υπουργών" και ο Ππαδόπουλος πρόσθεσε:

- Να επαναφερθούν οι υπουργοί που διώρισε ο Μακάριος.

Και πλησίαζε η ημέρα της διάσκεψης της Γενεύης. Ο Κληρίδης ήθελε μαζί του τον Παπαδόπουλο. Επρεπε όμως να αποκαταστήσει και τα πράγματα στο εσωτερικό. Ποια θα ήταν η αντίδραση της πάνοπλης ΕΟΚΑ Β αν επανέφερε τους υπουργούς του Μακαρίου;

Γι' αυτό κατέληξε στη μέση λύση. Διώρισε νέο δικό του Υπουργικό Συμβούλιο. Κι' αυτό πριν από τη Γενεύη, όπου αναχώρησε μαζί με τον Παπαδόπουλο".