24.7.1979: Ο Γλαύκος Κληρίδης δηλώνει ότι με την εκδήλωση του πραξικοπήματος πήγε στο Γραφείο του όπου μερίμνησε για μεταφορά του απόρρητου Αρχείου σε ασφαλές μέρος.

S-2094

24.7.1979: Ο ΓΛΑΥΚΟΣ ΚΛΗΡΙΔΗΣ ΔΗΛΩΝΕΙ ΟΤΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΤΟΣ ΠΗΓΕ ΣΤΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΟΥ ΟΠΟΥ ΜΕΡΙΜΝΗΣΕ ΓΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ ΣΕ ΑΣΦΑΛΕΣ ΜΕΡΟΣ

Ο Πρόεδρος της Βουλής Γλαύκος Κληρίδης σε συνέντευξη του στην αθηναϊκή εφημερίδα "Βραδυνή" που αναδημοσιεύθηκε στην Κυπριακή εφημερίδα Ο ΑΓΩΝ στις 24 Ιουλίου 1979 αποκάλυψε ότι πρώτη του ενέργεια με την εκδήλωση του πραξικοπήματος πήγε στο γραφείο του στη Βουλή και μερίμνησε για μεταφορά του απορρήτου αρχείου σε ασφαλές σημείο.

Ανέφερε ακόμα ότι ανέλαβε την προεδρία της Δημοκρατίας μετά το πραξικόπημα, με εισήγηση των τεσσάρων κομμάτων που λειτουργούσαν κατά την περίοδο του πραξικοπήματος, δηλαδή του Ενιαίου Κόμματος, του ΑΚΕΛ και της Προοδευτικής Παράταξης.

Ανέφερε ο Γλαύκος Κληρίδης στη συνέντευξη του:

ΕΡ: Κύριε Πρόεδρε όταν εκδηλώθηκε το πραξικόπημα είσασταν Πρόεδρος της Βουλής και συνταγματικώς ο αντικαταστάτης του Προέδρου της Δημοκρατίας. Ποιες ήταν οι αντιδράσεις σας στις εξελίξεις;

ΑΠ: Την στιγμή της εκδηλώσεως του προδοτικού πραξικοπήματος ήμουν στο φυσιοθεραπευτήριο του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας, όπου υποβαλλόμουν σε θεραπεία για πάθηση των αυχενικών σπονδύλων. Για την εκδήλωση του πραξικοπήματος με επληροφόρησαν άνδρες της φρουράς μου, που αποτελείτο από μέλη της Κυπριακής Αστυνομίας. Αμέσως μετέβην στο γραφείο μου στη Βουλή, όπου διευθέτησα μεταφορά του αρχείου απορρήτων σε ασφαλή τόπο. Προσπάθησα να επικοινωνήσω τηλεφωνικώς με το υπουργείον Εσωτερικών και άλλες κρατικές υπηρεσίες αλλ' αυτό αποδείχθη αδύνατον διότι στο μεταξύ οι πραξικοπηματίες είχαν καταλάβει το κέντρον τηλεπικοινωνιών και αποκόψει τις τηλεφωνικές συνδέσεις.

Λίγο αργότερα επεβλήθη κατ' οίκον περιορισμός. Εκ του γραφείου της Βουλής μετέβην στην οικίαν μου. Αμέσως έφθασε στρατιωτικό απόσπασμα, το οποίον αφού αφώπλισε την φρουρά μου και παρέλαβε και το κυνηγετικό μου όπλο ετοποθέτησε φυλάκιο μπροστά από την είσοδο του σπιτιού μου. Παρέμεινα υπό κατ' οίκον περιορισμόν μέχρι της ημέρας της εισβολής.

Κατά την περίοδο εκείνη το τηλέφωνο μου είχε αποσυνδεθεί και σε κανένα δεν επετράπη να επισκεφθεί πλην του Αρχηγού της Ειρηνευτικής Δυνάμεως του ΟΗΕ στρατηγού Τσαντ που συνοδεύετο από τον τότε εκπρόσωπο του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο.

ΕΡ: Στελέχη του τότε κόμματος σας είχαν προσχωρήσει στο πραξικόπημα. Είχαν επικοινωνήσει μαζί σας πριν προβούν στη ενέργεια τους εκείνη;

ΑΠ: Ουδείς επεκοινώνησε μαζί μου διότι όπως ήδη ανέφερα δεν μπορούσα να έχω επικοινωνία με οποιονδήποτε.

ΕΡ: Είχαν οι πραξικοπηματίες άμεση επαφή μαζί σας όταν αναζητούσαν πρόεδρο της Κυβερνήσεως τους; Σας πρότειναν να αναλάβετε την προεδρίαν; Εκαναν την ιδία πρόταση σε άλλους;

ΑΠ: Οι διενεργήσαντες το πραξικόπημα δεν είχαν οποιανδήποτε επαφή μαζί μου και ουδέποτε μου επρότειναν να αναλάβω την Προεδρίαν. Από μεταγενέστερες πληροφορίες προκύπτει ότι πρότειναν αρχικά σε 6 διαφορετικά άτομα, να αναλάβουν την προεδρία. Το ένα απουσίαζε στο εξωτερικό και έτσι δεν ανευρέθη. Τα υπόλοιπα πέντε απέρριψαν την πρόταση.

ΕΡ: Κάτω από ποιες συνθήκες δεχθήκατε, την προεδρία μετά την εισβολή;

ΑΠ: Τρία από τα τότε 4 κόμματα που αντιπροσπευόντουσαν στη Βουλή, δηλαδή το Ενιαίον Κόμμα, η Προοδευτική Παράταξη, και το ΑΚΕΛ μου εζήτησαν να αναλάβω την άσκηση του λειτουργήματος του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Ανέλαβα τα καθήκοντα αυτά διότι πρωτίστως επεβάλλετο υπό τις τότε περιστάσεις να αφαιρεθεί το πρόσχημα που να χρησιμοποιούσε η Τουρκία διά να συνεχίσει την εισβολή της και τις πολεμικές επιχειρήσεις. Με την υπ' εμού ανάληψη και άσκηση των καθηκόντων του Προέδρου, η συνταγματική Τάξη που είχε ανατραπεί προσωρινά από το πραξικόπημα αποκατεστάθη κι' αυτό γιατί ως νόμιμος Πρόεδρος της Βουλής είχα από το σύνταγμα δικαίωμα να ασκήσω το λειτούργημα του προέδρου της Δημοκρατίας. Το γεγονός αυτό έχει διαδραματίσει και διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στον αγώνα του κυπριακού λαού για διεθνή συμπαράσταση κατά της τουρκικής εισβολής και της συνεχιζόμενης κατοχής.

Οτι με την υπ' εμού ανάληψη καθηκόντων Προέδρου αποκατεστάθη η συνταγματική Τάξη το ετόνισε επανειλημμένα και ο Πρωθυπουργός της Ελλάδος κ. Καραμανλής και το επανέλαβε μόλις πρόσφατα και ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος κ. Ράλλης, απαντώντας σε ισχυρισμούς του πρωθυπουργού της Τουρκίας κ. Ετζεβίτ ενώπιον του Συμβουλίου της Ευρώπης περί δήθεν τουρκικής επεμβάσεως διά προστασία της Συνταγματικής τάξεως.

Οταν ανέλαβα καθήκοντα προέδρου τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής είχαν ήδη προελάσει από το αρχικό προγεφύρωμα τους στη Βόρεια ακτή της Κύπρου, είχαν καταλάβει την Κερύνεια και είχαν ενώσει το παράκτιον προγεφύρωμα με τον τουρκικόν θύλακα της Λευκωσίας. Χιλιάδες ήταν οι πρώτοι πρόσφυγες που κατέφευγον στις ελεύθερες περιοχές και λόγω ελλείψεως τόπου διαμονής παρέμειναν άστεγοι. Η πρωτεύουσα άδειαζε τις νύκτες. Η κυβερνητική υπηρεσία και μηχανή είχε σχεδόν διαλυθεί. Η Εθνική Φρουρά βρισκόταν σε αποσύνθεση λόγω των πληγμάτων που υπέστησαν από τον εχθρό που και παλυαριθμότερος και πολύ καλύτερα οπλισμένος ήταν.

Η Αστυνομία είχε κι' αυτή σχεδόν διαλυθεί ο δε οπλισμός της είχε κατασχεθεί κατά μέγα μέρος από τους διενεργήσαντες το πραξικόπημα. Επιπρόσθετα οι τούρκοι συνέχιζαν βαθμιαία λίγο, λίγο την προέλαση τους και οι συγκοινωνίες και επικοινωνίες με το εξωτερικό είχαν διακοπεί.

Από τις πρώτες μου φροντίδες ήταν η διανομή τροφίμων και ρουχισμού στους πρόσφυγες, η επαναλειτουργία των κρατικών υπηρεσιών, η προετοιμασία της άμυνας της Λευκωσίας και η δημιουργία νέας αμυντικής γραμμής προς καθυστέρηση της τουρκικής προελάσεως. Ταυτόχρονα κατέβαλα προσπάθειες μέσω των Ηνωμένων Εθνών και των ξένων πρεσβειών στην Κύπρο για να ασκηθεί πίεση πάνω στην Τουρκία με σκοπό να σταματήσει η προέλαση.

Δυστυχώς εκτός από τον τουρκικό κίνδυνο σηματική πηγή ανησυχίας ήταν και η εσωτερική κατάσταση στην Κύπρο, που ήταν τότε τεταμένη, ώστε το παραμικρό λάθος θα μπορούσε να αποτελέσει το έναυσμα εμφυλίου αιματηρού αλληλοσπαραγμού, με βέβαιο και τραγικό αποτέλεσμα την κατάληψη ολοκλήρου της Κύπρου.

Χρειάσθηκαν πραγματικά υπεράνθρωπες προσπάθειες για να αποφευχθεί νέα αιματηρή εμφύλια σύρραξη. Χιλιάδες ήσαν οι ένοπλοι, κυκλοφορούσαν ανεξέλεγκτα σ' όλο το ελεύθερο τμήμα της Κύπρου. Οι περιστάσεις επέβαλλαν τον κατευνασμό των παθών. Επέβαλαν λήθη του παρελθόντος. Εξάλειψη του διχαμσού. Με άλλα λόγια επέβαλλαν καθολική ενότητα των Ελλήνων της Κύπρου. Και για να επιτευχθούν αυτά εχρειάζετο ψυχραιμία, σώφρων πολιτική σύνεση, μετριοπάθεια και προσεκτικοί ελιγμοί.

Τα αποτελέσματα των ενεργειών μου ήταν:

α) Η αποφυγή του εμφυλίου σπαραγμού καθ' ον χρόνον ο εισβολέας ήτο ήδη εντός των πυλών.

β). Η σταδιακή μεταβολή του χάους σε οργανωμένο κράτος.

γ). Ο αναίμακτος σημαντικός αφοπλισμός πολλών παρανόμως οπλοφορούντων.

ΕΡ: Είχατε επαφές με τον Πρόεδρο Μακάριο κατά το πραξικόπημα και μετά την εισβολή; Ποιο ήταν το αποτέλεσμα των επαφών αυτών;

ΑΠ: Μόλις αποκατεστάθη τηλεφωνική επικοινωνία με το εξωτερικό είχα μακράν τηλεφωνική συνομιλία με τον Πρόεδρο Μακάριο. Ταυτόχρονα του απέστειλα έκθεση για την όλη κατάσταση και τον ενημέρωσα για τον τρόπο που επρογραμμάτιζα να ενεργήσω για την ομαλοποίηση της καταστάσεως. Ακολούθως διατήρησα τακτική επαφή μαζί του. Ο Μακαριώτατος με ενημέρωνε για τις ενέργειες του στο εξωτερικό και εγώ τον ενημέρωνα για τις δικές μου.

ΕΡ: Είχατε τη δυνατότητα ελεύθερων κινήσεων ή βρισκόσαστε υπό την καθοδήγηση πραξικοπηματιών;

ΑΠ: Ουδέποτε εδέχθηκα η ευρέθηκα υπό καθοδήγηση πραξικοπηματιών. Ο περιορισμός της ελευθερίας δράσεως μου με ορισμένες περιπτώσεις προέκυπτε λόγω της εσωτερικής ανωμάλου καταστάσεως. Επρεπε με κάθε τρόπο να αποφευχθεί εμφύλιος πόλεμος. Ο κίνδυνος αυτός και η ανάγκη εξουδετερώσεως μου επέβαλλαν να ακολουθήσω προσεκτική τακτική και να προβώ σε πολλούς ελιγμούς. Την πορείαν αυτήν ακολούθησα μέχρις ότου αισθάνθηκα πως η εσωτερική μεταπραξικοπηματική χαώδης κατάσταση μετετρέπετο σε ωργανωμένο κράτος.

ΕΡ: Πώς αντιμετωπίσθηκε η επάνοδος του Μακαρίου στην Κύπρο;

ΑΠ: Οταν ανέλαβα την άσκηση καθηκόντων Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας βάσει των σχετικών διατάξεων του συντάγματος, η εσωτερική κατάσταση ήταν τέτοια ώστε τυχόν άμεση επάνοδος του αειμνήστου Αρχιεπισκόπου στην Κύπρο δεν θα αποτελούσε σαφή πολιτικήν ενέργειαν. Ούτε και θα ήταν σοφή πολιτική ενέργεια εκ μέρους μου να κάνω οποιανδήποτε δήλωση υπέρ της επανόδου του προτού τεθεί υπό έλεγχον η χαώδης κατάσταση της εποχής εκείνης.

Μόλις αισθάνθηκα ότι η εσωτερική κατάσταση είχε αρχίσει να τίθεται υπό ικανοποιητικόν έλεγχον προέβην εις δημοσίαν δήλωση ότι επέκειτο εις τον Μακαριώτατον να καθορίση ο ίδιος τον χρόνον της επανόδου του. Την δήλωση αυτή έκανα μετά την υπό της κυβερνήσεως Καραμανλή αντικατάσταση σημαντικού αριθμού ελλαδιτών αξιωματικών που είχαν αναμιχθεί στο πραξικόπημα και αφού έκρινα ότι οι εσωτερικές συνθήκες επέτρεπον πλέον την επάνοδον του Προέδρου χωρίς συστατικό κίνδυνο για τον ίδιο.

Κατά την διάρκειαν της υπ' εμού ασκήσεως των καθηκόντων του Προέδρου της Δημοκρατίας επανειλημμένα ο Μακάριος εκάλεσε τον Κυπριακό λαό να συμπαρασταθεί στο έργο μου και επανειλημμένα εδήλωσε ότι τον χρόνον επανόδου του θα καθώριζε ο ίδιος.

Οταν επανήλθε στην Κύπρο ο Μακαριώτατος εξέφρασε με δημόσια δήλωση του τις ευχαριστίες του προς εμέ για το έργον που είχαν επιτελέσει κατά την απουσίαν του, μετά δε από λίγες ημέρες η Κυπριακή Βουλή με ομόφωνο ψήφισμα (υπήρξε μια μόνο αποχή) με ευχαρίστησε και αυτή".