15.7.1974: Στο Λονδίνο κύπριοι φοιτητές, μέλη της ΦΕΚΒ και κύπριοι της παροικίας, αναλαμβάνουν την προστασία της Υπάτης Αρμοστείας και κοιμούνται μέσα σ' αυτήν ενώ οργανώνουν ομάδες προστασίας και φρούρισης του Μακαρίου.

S-2066

15.7.1974: ΣΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ ΚΥΠΡΙΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ, ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΦΕΚΒ ΚΑΙ ΚΥΠΡΙΟΙ ΤΗΣ ΠΑΡΟΙΚΙΑΣ, ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΤΗΣ ΑΡΜΟΣΤΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΜΟΥΝΤΑΙ ΜΕΣΑ Σ' ΑΥΤΗΝ ΕΝΩ ΟΡΓΑΝΩΝΟΥΝ ΟΜΑΔΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΦΡΟΥΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ

Η Κυπριακή Υπάτη Αρμοστεία στο Λονδίνο ήταν μια από τις πρεσβείες της Κύπρου που δεν πέρασαν υπό τον έλεγχο των πραξικοπηματιών της 15ης Ιουλίου 1974. Ουσιαστικά οι πραξικοπηματίες δεν κατόρθωσαν να θέσουν υπό τον έλεγχο τους καμιά από τις κυπριακές πρεσβείες.

Η Υπάτη Αρμοστεία κατελήφθη έγκαιρα από φοιτητές υποστηρικτές της Κυβέρνησης Μακαρίου και μέλη της Παροικίας του Λονδίνου που ματαίωσαν κάθε προσπάθεια φοιτητών υποστηρικτών του πραξικοπήματος και της χούντας να την ελέγξουν.

Για τη δράση των κυπρίων του Λονδίνου γύρω από την Αρμοστεία μίλησε στο περιοδικό "Εικόνες" τεύχος 59 (20 Ιουλίου- 2 Αυγούστου 1979) ο τότε φοιτητής και αδελφότεχνος του Μητροπολίτη Πάφου και μετέπειτα Αρχιεπισκόπου Κύπρου Χρυσοστόμου Α, Αρης Χατζηπαναγιώτου.

Ο Χατζηπαναγιώτου βρισκόταν στο Λονδίνο για συνέχιση των σπουδών του στα νομικά ύστερα από την απέλαση του από το καθεστώς των Αθηνών ως "Επικίνδυνου για τη δημόσια ασφάλεια".

Εγραφε το περιοδικό στηριζόμενο στα όσα ανέφερε σ'αυτό ο Αρης Χαζηπαναγιώτου:

" Το πρωινό της 15ης Ιουλίου ο κ. Χατζηπαναγιώτου άκουσε την είδηση για το πραξικόπημα και το ψεύδος για τη δολοφονία του Μακαρίου από το Μπι Μπι Σι. Αμέσως υποψιάστηκε ότι χουντικοί θα προπαθούσαν να καταλάβουν το κτίριο της κυπριακής Αρμοστείας. Αλλωστε δεν πίστευε ότι ο Μακάριος ήταν νεκρός, και αυτός ήταν ένας επιπλέον λόγος που επέβαλε με κάθε τρόπο αντίσταση κατά του πραξικοπήματος. Επρεπε λοιπόν, το κτίριο της κυπριακής Υπατης Αρμοστείας, να προστατευθεί από τους χουντικούς. Ο Χατζηπαναγιώτου υπό την ιδιότητα του Προέδρου της Φοιτητικής Ενώσεως Κυπρίων Βρεττανίας (ΦΕΚΒ), από το σπίτι του επικοινώνησε τηλεφωνικώς με τον επίσης κύπριο φοιτητή της ΦΕΚΒ Σπύρο Σπύρου- γιο του ανώτερου αξιωματικού της αστυνομίας Χαράλαμπου Σπύρου. Στο Σπύρου ο Χατζηπαναγιώτου είπε να επικοινωνήσει με άλλους φοιτητές και να πάνε όλοι στην Κυπριακή Υπάτη Αρμοστεία. Ο ίδιος πήρε ταξί και πήγε εκεί. Ηταν ήδη ανοικτή. Υστερα από λίγο κατέφθασαν κι' άλλοι φοιτητές αλλά και κύπριοι της παροικίας. Δεξιοί, κεντρώοι και αριστεροί. Ησαν όλοι οργανωμένοι και σ' αρκετούς απ' αυτούς είχε τηλεφωνήσει προσωπικά ο Χατζηπαναγιώτου. Σε λίγο έκλεισε η κεντρική πόρτα του κτιρίου για λόγους ασφαλείας αλλ' άνοιξε αμέσως μετά όταν κατέφθασε εκεί ραδιοφωνικό συνεργείο του Μπι Μπι Σι.

Μεταξύ του συνεργείου και του Χατζηπαναγιώτου ακολούθησε ο εξής διάλογος:

- Ποιοί είστε εσείς;

- Ο Πρόεδρος των Κυπρίων Φοιτητών.

- Τι θα κάνετε τώρα;

- Εμείς δεν πρόκειται να δεχθούμε το πραξικόπημα. Θα αγωνιστούμε για να προστατεύσουμε τη νόμιμη κυβέρνηση της Κύπρου και το Μακάριο.

- Μα ο Μακάριος σκοτώθηκε.

- Δεν είμαστε βέβαιοι ακόμα. Δεν πιστεύω ότι σκοτώθηκε.

- Με ποιο τρόπο θ' αγωνιστείτε;

- Με οποιονδήποτε τρόπο.

Υστερα από λίγα λεπτά η συνέντευξη αυτή του Χατζηπαναγιώτου μεταδόθηκε από το Μπι Μπι Σι. Ετσι πληροφόρησε ο τότε Μορφωτικός Ακόλουθος της Αρμοστείας κ. Π. Βανέζης τον Χατζηπαναγιώτου.

Είκοσι περίπου λεπτά μετά που έκλεισε η πόρτα κατέφθασαν έξω από την Αρμοστεία περίπου 20 χουντικοί φοιτητές και μέλη της παροικίας. Η πρόθεση τους ήταν φανερή. Ηθελαν να μπουν στο κτίριο και προφανώς να το θέσουν υπό έλεγχο.

Οι δημοκρατικοί τους είδαν και βγήκαν στα παράθυρα. Στο μεταξύ κατέφθασαν και Αγγλοι αστυνομικοί, 6-7 περίπου, ειδοποιημένοι από τον Χαζηπαναγιώτου. Και τότε χωρίς να πουν ή να μπορέσουν να κάνουν ο,τιδήποτε οι χουντικοί απεχώρησαν.

Εκείνη την ώρα αφίχθηκαν και μερικοί υπάλληλοι της Αρμοστείας. Κάποιοι απ' αυτούς φαίνονταν αρκετά χαρούμενοι και ικανοποιημένοι από το πραξικόπημα.

Ομως ο Χατζηπαναγιώτου- ο άνθρωπος που υπέβαλε τη μήνυση εναντίον 127 ελλαδιτών αξιωματικών για ο προδοτικό πραξικόπημα της Κύπρου- δεν αποκαλύπει τα ονόματα τους. "Και να τα πω δεν πρόκειται να τιμωρηθούν" λέει.

Στο μεταξύ άρχισε ο προβληματισμός. Κάτι έπρεπε να γίνει για να βοηθηθεί η Κύπρος. Απεφασίσθη τότε να σταλούν τέλεξ σε διάφορες χώρες, με τα οποία να ζητείται η συμπαράσταση τους προς τη νόμιμη Κυβέρνηση του Μακαρίου. Τέτοια τέλεξ στην Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία και στον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών δρα χ. Κίσσιγκερ. Ομως όπως λέει ο Χατζηπαναγιώτου, απάνηση δεν πήραν.

Υστερα έγινε μέσα στην πρεσβεία συνάντηση με τον δρα Ομηρο Χαπίπη, Πρόεδρο της Κυπριακής Αδελφότητος. Ο Χατζηπαναγιώτου πρότεινε να γίνει μια μαχητική διαδήλωση για να εφαρμοσεί η αντίθεση των κυπρίων Αγγλίας προςτο πραξικόπημα και η συμπαράσταση τουςς προς τη νόμιμη κυβέρνηση. Μέχρι τις 3 το απόγευμα έπρεπε να γίνει η εκδήλωση. Η πρόταση του έγινε δεκτή οπότε κινητοποιήθηκε για να ειδοποιηθούν οι Κύπριοι της Αγγλίας.

Στις 3 η ώρα περίπου 10.000 κύπριοι είχαν συγκεντρωθεί έξω από την Αρμοστεία. Ενας από τους ομιλητές ήταν και ο Χατζηπαναγιώτου που για να τους εμφυχώσει τους είπε ότι ο Μακάριος ζούσε. Γύρω στις 11.30 είχαν πληροφορηθεί στην Αρμοστεία ότι πιθανόν να ζούσε κι' αυτή την πιθανότητα σκόπιμα μετέδωσε σαν βεβαιότητα. Ο κόσμος με ζητωκραυγές και κλάματα άκουσε την είδηση.

Η πιθανότητα να ζούσε ο Μακάριος έγινε στην πραγματικότητα βεβαιότητα αργά εκείνο το βράδυ όταν το Μπι Μπι Σι αναμετάδωσε ομιλία του που είχε κάνει στην Πάφο.

Στο μεταξύ εκείνη τη μέρα είχαν καταβληθεί και από την Κύπρο προσπάθειες να τεθεί η Αρμοστεία υπό τον έλεγχο των πραξικοπηματιών. Είχε τηλεωνήσει ο υπουργός Εξωτερικών του Σαμψών Ντίμης Δημητρίου. Το τηλεφώνημα πήρε η σύζυγος του Υπάτου Αρμοστή κ. Ασσιώτου. Ο Ντίμης Δημητρίου είπε στην κ. Ασσιώτου ότι ήθελε να παύσει τον σύζυγο της και να διορίσει άλλον. Αλλά η κ. Ασσιώτου, αφού τον αποκάλεσε προδότη του έκλεισε το τηλέφωνο.

Το τηλέφωνο όμως ξανακτύπησε. Αυτή τη φορά το πήρε ο Χατζηπαναγιώτου ύστερα από παράκληση της κ. Ασσιώτου. Αφηγείται ο Χαζηπαναγιώτου:

"Ηταν ο Ντίμης Δημητρίου. Ζήτησε τον Παπασάββα, που ήταν αναπληρωτής Υπατος Αρμοστής. Του είπα: " Δεν είναι εδώ". Ζήτησε τότε τον Γεωργιάδη. Του ξαναείπα ότι δεν ήταν εκεί. Τότε το έκλεισε.

Τηλεφώνησε αργότερα και Δώρος Πιερίδης που είχε διορισθεί "διευθυντής" του υπουργείου Εξωτερικών. Ακολούθησε ο εξής διάλογος:

- Θέλω τον Παπασάββα.

- Δεν είναι εδώ.

- Θέλω τον Γεωργιάδη.

- Δεν είναι εδώ.

- Τέλος πάντων δεν υπάρχει κανείς εκεί; Πού πήγαν;

- Τους απέλυσα.

- Ποιος είσαι εσύ;

- Ο διευθυντής της Πρεσβείας.

- Ποιος σε διόρισε;

- Ο Μακάριος.

- Το όνομά σου;

- Χατζηπαναγιώτου.

- Θα ανοίξει ο τάφος σου όπως και του Μακαρίου σε τρεις μέρες.

- Εσένα θα ανοίξει πιο γρήγορα, προδότη.

Και του το έκλεισα (το τηλέφωνο). Ξαναπήρε βέβαια, αλλά πάλιν του το έκλεισα.

Την επομένη μέρα, 16 Ιουλίου 1974- έφθασε στο Λονδίνο ο Μακάριος με τη συνοδεία του, δηλαδή τους Μ. Θρασυβούλου, Α. Ποταμάρη και Α. Νεοφύτου.

Από το στρατιωτικό αεροδρόμιο όπου πρσγειώθηκε το αεροπλάνο τους, τους παρέλαβαν και τους μετέφεραν στο ξενοδοχείο Κλάριτζες. Εκεί ανέμεναν τον Εθνάρχη χιλιάδες κύπριοι και βρετανοί εκιμητές του, οι οποίοι φώναζαν: "Ο Μακάριος ζεί".

Παρ' όλη την κούραση του ο Μακάριος τους μίλησε. Ηταν πολύ μαχητικός μάλιστα και εντυπωσίασε. Μίλησε από τηλεβόα που είχε μεταφερθεί εκεί κατ'εντολή του Χατζηπαναγιώτου αφού προηγουμένως η διεύθυνση του ξενοδοχείου είχε απαγορεύσει η εγκατάσταση μεγαφώνων.

Μετά την ομιλία ο Εθνάρχης δέχθηκε ιδιαιτέρως τους εκπροσώπους των κυπριακών οργανώσεων και τους περιέγραψε πως είχε διαφύγει με τη συνοδεία του.

Για τρεις μήνες συνεχώς το κτίριο της Κυπριακής Υπάτης Αρμοστείας εξακολουθούσε να φρουρείται ολόκληρο το 24ωρο με βάρδιες. Κάθε βάρδια απαρτιζόταν από 5-6 κυπρίους φοιτητές. Μάλιστα ο Χατζηπαναγιώτου και ο άλλος γιος του κ. Χαράλαμπου Σπύρου, ο Ανδρέας Σπύρου, εκοινούντο στο κτίριο.

Παράλλλα κάπου 200 άτομα είχαν αναλάβει την ενίσχσυη της φρουράς του Μακαρίου κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Λονδίνο. Βάρδιες από 8-10 άτομα περιπολούσαν καθόλου το 24ωρο έξω από το ξενοδοχείο όπου διέμενε αργότερα μετά την επιστροφή του από την Αμερική.