1.10.1973: Ο πολιτικός Σπύρος Μαρκεζίνης αναλαμβάνει πρωθυπουργός στην πρώτη "πολιτική" κυβέρνηση του δικτάτορα Γεώργιου Παπαδόπουλου, ενώ παραιτούνται οι συναρχηγοί του στο πραξικόπημα Στυλιανός Παττακός και Νικόλαος Μακαρέζος.

S-1964

1.10.1973: Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΡΚΕΖΙΝΗΣ ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ "ΠΟΛΙΤΙΚΗ" ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΤΑΤΟΡΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΕΝΩ ΠΑΡΑΙΤΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΣΥΝΑΡΧΗΓΟΙ ΤΟΥ ΣΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΠΑΤΤΑΚΟΣ ΚΑΙ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΑΚΑΡΕΖΟΣ

Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, πρόεδρος και πρωθυπουργός της Ελλάδας μετά το "ναι" στο δημοψήφισμα του Ιουλίου του 1973 άρχισε να οργανώνει την Κυβέρνηση του και ιδιαίτερα κατέβαλε προσπάθειες για να βρει πολιτικό, ο οποίος θα αναλάμβανε την πρωθυπουργία και την εντολή για να σχηματίσει Κυβέρνηση, που θα είχε την ευθύνη να προκηρύξει εκλογές για την ανάδειξη νέας Βουλής.

Ηταν μια πολύ δύσκολη απόφαση για κάποιον Ελληνα πολιτικό, ο οποίος ήταν φυσικό ότι θα κατηγορείτο ότι συνεργαζόταν με τους δικτάτορες.

Την "τόλμη" είχε ο Σπύρος Μαρκεζίνης, αρχηγός του μικροσκοπικού κόμματος των Φιλελευθέρων, άνθρωπος που συνεργαζόταν με τους υπερσυντηρητικούς στην Ελλάδα και τον στρατηγό Γρίβα.

Τόσο ο Στρατηγός όσο και ο Μαρκεζίνης υποστηρίζονταν και οι δυο από την εφημερίδα "Εστία" των αδελφών Κύρου.

Ενώ ο Παπαδόπουλος συνέχιζε τις προσπάθειες του ξαφνικά ανακοινώθηκε ότι ο συναρχηγός του στο πραξικόπημα του 1967 Νικόλαος Μακαρέζος (ο τρίτος ήταν ο Στυλιανός Παττακός) Β Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης Παπαδόπουλου παραιτήθηκε και αποχώρησε από την Κυβέρνηση.

Ηταν η πρώτη αποχώρηση από την Κυβέρνηση που σήμανε την έναρξη της αποσύνθεσης της, όσο και αν κανένας δεν ήθελε να το παραδεχθεί.

Ως αιτία παρουσιάστηκε επίσημα διαφωνία του Μακαρέζου για πληροφορίες εφημερίδας ότι ο νέος πρωθυπουργός θα καθιέρωνε πλήρη ελευθερία στις τιμές και τις εισαγωγές.

Ομως ο Μακαρέζος υποστήριζε ακόμα όπως στο νέο Υπουργικό Συμβούλιο μη υπάρχουν στρατιωτικοί ή υπουργοί που είχαν υπηρετήσει μέχρι τότε.

Δεν ξεκαθάριζε όμως αν ανάμεσα σ' αυτούς έπρεπε να περιλαμβάνεται και ο Γεώργιος Παπαδόπουλος του οποίου αργότερα ζήτησε και την απομάκρυνση λόγω διαφωνιών μαζί του των κατότερων αξιωματικών του στρατού, όπως έλεγε.

Ο ίδιος συγκάλεσε δημοσιογραφική διάσκεψη και ανήγγειλε την απόφαση του να αποχωρήσει από την Κυβέρνηση.

Ο Μακαρέζος απέφυγε να ανακοινώσει τους λόγους της αποχώρησης του και επέλεξε μια "αθώα" δικαιολογία, αφήνοντας το δικαίωμα αυτό στον Πρόεδρο Παπαδόπουλο .

Σε δήλωση του όμως ανέφερε ότι η χώρα εισήλθε με τη λύση Μαρκεζίνη στη φάση "διά την πλήρη αποκατάστασιν της λαϊκής κυριαχίας".

Πρόσθεσε:

"Σήμερον θεωρούμεν ότι η στράτευσις μας λήγει και αποχωρούμε με την συνείδησιν ήσυχον ότι εξετελέσαμεν ευόρκως το καθήκον μου προς τη πατρίδα.

Την απόφασιν μας περί αποχωρήσεως υπηγόρευσεν η συναίσθησις του καθήκοντος αυτού και η επιθυμία μας όπως ουδέν πρόβλημα και ουδεμία δυσχέρεια ανακύψουν διά την ταχείαν ομαλήν και καθολικήν μετάβασιν της πολιτειακής εξουσίας και ευθύνης εις χείρας του λαού".

Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος ανακοίνωσε την αποχώρηση του Νικόλαου Μακαρέζου με επίσημη ανακοίνωση του στις 28 Σεπτεμβρίου 1973, στην οποία ανέφερε:

"Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας απεδέχθη την παραίτησιν του Β Αντιπροέδρου Νικ. Μακαρέζου,

Ως προς τους λόγους οι οποίοι ωδήγησαν εις την επίσπευσιν της υποβολής της παραιτήσεως του ο κ. Μακαρέζος ανέφερε χθες την πρωίαν εις τον κ. Πρόεδρον, παρισταμένου και του Πρώτου Αντιπροέδρου της Κυβερνήσεως το δημοσίευμα απογευματινής εφημερίδος της 26ης τρέχοντος κατά το οποίον "σύμφωνα με αποκλειστικάς πληροφορίας" της εφημερίδος ο μέλλων να ορισθή πρωθυπουργός (Μαρκεζίνης) θα καθιερώση πλήρη ελευθερίαν εις τας τιμάς και τας εισαγωγάς".

Τούτο εξήγησε ο κ. Μακαρέζος θα είναι ολέθριον διά την οικονομία, διότι θα προκαλέση κλιμακωτήν αύξησιν τιμών, εν συνεχεία αιτήματα αυξήσεως αποδοχών και είσοδον εις φαύλον κύκλον εκ του οποίου θα καταρρεύση παν ότι επετεύχθη κατά τα τελευταία έξη έτη εις τον οικονομικόν τομέα.

Η από τούδε διοχέτευσις εις τον τύπον ενός τοιούτου μέτρου θα προκαλέση μέχρι της ορκωμοσίας του νέου πρωθυπουργού αύξησιν τιμών, απόκρυψιν ειδών και απροθυμίαν διαθέσεως των προϊόντων των. Πρέπει λοιπόν συνέχισε ο κ. Μακαρέζος να κληθή να ορκισθή ο νέος πρωθυπουργός εντός 24ώρου ώστε να αναλάβη ο ίδιος από τούδε τας ευθύνας μιας τοιαύτης πολιτικής, ή να κληθή να προβή εις διάψευσιν.

Εάν δεν γίνη κανέν εκ των δύο, ο ίδιος παραιτείται και δεν μετέχει των περαιτέρω ευθυνών.

Ο δεύτερος λόγος, τον οποίον ο κ. Μακαρέζος, δεν συνεδύασε με την παραίτησιν του είναι ο εξής:

Κατά την γνώμην του, δεν πρέπει εις την νέαν Κυβέρνησιν να μετάσχη Υπουργός μετέχων της παρούσης Κυβερνήσεως.

Οταν του εξηγήθη ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κατά τας μέχρι τούδε συναντήσεις μετά του κ. Μαρκεζίνη ούτε επέβαλεν ούτε συνέστησεν χρησιμοποίησιν μελών της παρούσης κυβερνήσεως και ηρωτήθη εάν ο αποκλεισμός τούτων από την νέαν Κυβέρνησιν πρέπει να επιβληθή ως όρος ο κ. Μακαρέζος απήντησεν:

"Οχι, να μη επιβληθή ως όρος, αλλά να γίνη σύστασις".

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας λυπείται διότι ο κ. Β Αντιπρόεδρος απεφάσισε να επισπεύση την αποχώρησιν του απ' την Κυβέρνησιν".

Την επομένη (29 Σεπτεμβρίου) παραιτήθηκε και Στυλιανός Παττακός μαζί με τον αδελφό του δικτάτορα Κωνσταντίνο Παπαδόπουλο, όπως επίσης και οι συνεργάτες του Κωνσταντίνος Καρύδας, Νικόλαος Καντώνας, Ιωάννης Λαδάς, Βασίλειος Τσούμπας, Αλέξανδρος Χατζηπέτρος, Ιωάννης Αναστασόπουλος, Αντώνιος Λέκας, Παναγιώτης Κοτσέλης, Μιχαήλ Μπαχόπουλος και Κωνσταντίνος Ασλανίδης.

Ο τελευταίος είχε συνδέσει το όνομά του με την συνένωση του κυπριακού και του ελλαδικού αθλητισμού και ποδοσφαίρου καθώς και με τη λειτουργία του ΠΡΟ ΠΟ στην Κύπρο.

Ο Ασλανίδης μάλιστα μίλησε και εναντίον του Παπαδόπουλου (Αγών 23.10.73) και τον κατηγόρησε για "κακοποίησιν της επαναστάσεως". Ο Ασλανίδης κατέφυγε τελικά στην Ιταλία όπου συνελήφθη μετά τη μεταπολίτευση.

Ετσι στην ιεραρχία της χούντας των Αθηνών δεν έμεινε τίποτε που να θυμίζει τους πρωτεργάτες κατά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967.

Ομως στο παρασκήνιο έμενε ο πανίσχυρος διοικητής της Στρατιωτικής αστυνομίας Δημήτριος Ιωαννίδης.

Με την απομάκρυνση των κορυφαίων συνεργατών του δικτάτορα ο ίδιος ανέθεσε την 1η Οκτωβρίου 1973 στον Σπύρο Μαρκεζίνη την εντολή για να σχηματίσει τη νέα κυβέρνηση- την πρώτη πολιτική από το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967.

Στο Σπύρο Μαρκεζίνη δόθηκε προθεσμία έξη ημερών για να υποβάλει τον κατάλογο των υπουργών και υφυπουργών της Κυβέρνησης του στον Πρόεδρο Παπαδόπουλο.

Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος επέδωσε στον Σπύρο Μαρκεζίνη την ακόλουθη επιστολή:

Αθήνα 1η Οκτωβρίου 1973

Κύριε Πρόεδρε,

Διαπιστώσας κατά τας επανειλημμένας μεθ' υμών συζητήσεις σύμπτωσιν μέχρι και ταυτότητος εν πολλοίς αντιλήψεων, τόσον επί των βαραχυπροθέσμων, όσον και επί των μακροποθέσμων προβλημάτων της πατρίδος μας, απεφάσισα να σας αναθέσω την εντολήν του σχηματισμού Κυβερνήσεως της οποίας κυρία αποστολή θα είναι η προετοιμασία και διεξαγωγή αδιαβλήτων εκλογών.

Παρακαλώ όθεν, όπως εάν ως επιθυμώ αποδέχεσθε την εντολήν, μου υποβάλετε το ταχύτερον κατάλογον των προσώπων τα οποία θα εκρίνατε κατάλληλα ως Υπουργούς, Υπουργούς Αναπληρωτάς και υφυπουργούς και εν συνεχεία μου εισηγηθήτε προς έγκρισιν τας απόψεις σας, αι οποίαι θα εκτίθενται εις τας προγραμματικάς δηλώσεις της κυβερνήσεως επί των θεμάτων της εξωτερικής πολιτικής, της πολιτικής του Οικονομικού Προγραμματισμού και της δημοσιονομικής πολιτικής, συμπεριλαμβανομένων και των δαπανών των Υπουργείων Εξωτερικών, Εθνικής Αμύνης και Δημοσίας Τάξεως περί των οποίων θα συνεννοηθή μετά των αντιστοίχων υπουργών.

Επιλαμβάνομαι της ευκαιρίας όπως επιστήσω ιδιαιτέρως την προσοχήν σας επί των κοινωνικών θεμάτων αμέσου προτεραιότητος και επί των αφορώντων εις την Παιδείαν θεμάτων, εις τα οποία αποδίδω πρωταρχικήν σημασίαν και όπως προσθέσω ότι η ανωτέρω διαγραφομένη μορφή συνεργασίας η οποία διασφαλίζει την διαμόρφωσιν υπ' εμού συνολικής εικόνος των εκάστοτε προβλημάτων και την τελικήν λήψιν αποφάσεων επ' αυτών, θα διατηρηθή κατά την μέχρι της λειτουργίας της Βουλής περίοδον της πρωθυπουργίας

Μετά πάσης τιμής

Γεώργιος Παπαδόπουλος

Ο Σπύρος ή "Σπυρίδων" Μαρκεζίνης όπως αποκαλείτο επίσημα από την χούντα του Γεώργιου Παπαδόπουλου ο νέος Πρωθυπουργός απάντησε με τη ακόλουθα επιστολή στον Πρόεδρο:

"Εν Αθήναις, τη 1η Οκτωβρίου 1973

Εξοχώτατε,

Αποδεχόμενος την εντολήν του σχηματισμού Κυβερνήσεως, επιθυμώ να εκφράσω προς τη Υμετέραν εξοχότητα, τας θερμάς μου ευχαριστίας διά την προσγενομένην ιδιαιτέραν τιμήν.

Εχω πλήρη συνείδησιν των δυσχερειών τας οποίας έχει να αντιμετωπίση η νέα κυβέρνησις, αλλ' ευελπιστώ ότι το δύσκολον έργον θα αχθή εις αίσιον πέρας. Στηρίζω δε την αισιοδοξίαν εις την πεποίθησιν την οποίαν εσχημάτισα κατόπιν των μακρών και επανειλημμένων μεθ' υμών συζητήσεων, ότι κατέχεσθε και υμείς από τη ζωηράν επιθυμίαν να ολοκληρωθή η λειτουργία του πολιτεύματος και η δημοκρατία να θεμελιωθή επί ακλονήτων βάσεων συνδυασμού λήξης του παρελθόντος, με δημιουργικήν ενόρασιν της ελληνικού μέλλοντος. Τούτο δε δεν δύναται άλλως να επιτευχθή ει μή διά της ενεργείας, το ταχύτερον δυνατόν, αντικειμενικώς αδιαβλήτων εκλογών. Η ταυτότης αντιλήψεων επί των ανωτέρω συνετέλεσεν αποφασιστικώς και εις την αποδοχήν της εντολής και εις την αισιόδοξον ανάληψιν της προσπαθείας.

Η συναίσθησις εν τούτοις της ευθύνης μου καθίσταται μεγαλυτέρα λόγω ακριβώς της πλήρους εμπιστοσύνης μεθ' ης με περιβάλλετε και της απολύτου σχεδόν ελευθερίας κινήσεως, ην μοι παρέχετε. Με ευρύτητα αντιλήψεως και με πηγαίαν ειλικρίνειαν μου εξεφράσατε τας απόψεις σας, χωρίς επιμονήν, αλλ' αντιθέτως με ζηλευτήν ευχέρειαν προσχωρήσεως εις την γνώμην του συνομιλητού όταν ενεφανίζετο αρκούντως πειστική.

Βεβαίως ότι το πνεύμα αυτό της συνεργασίας θα διατηρηθή μέχρις επιτεύξεως του εθνικού σκοπού. Θέλω να πιστεύω ότι θα υπάρξη η όλως αναγκαία συμπαράστασις του λαού, ιδίως όταν εκ των έργων της νέας Κυβερνήσεως και όχι απλώς εκ των λόγων διαπιστωθή, κατά αντικειμενικήν κρίσιν η ειλικρίνεια εις τας προθέσεις και η αποφασιστικότης εις την δράσιν.

Μετ' εξόχου τιμής

ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΡΚΕΖΙΝΗΣ

Ο Σπύρος Μαρκεζίνης άρχισε τις διαβουλεύσεις και στις 6 Οκτωβρίου όπως είχε ορισθεί υπέβαλε τον κατάλογο της κυβέρνησης του στον Πρόεδρο Παπαδόπουλο.

Ο Παπαδόπουλος ενέκρινε τον κατάλογο των Υπουργών ενώ ανακοινώθηκε ότι η υφισταμένη Κυβέρνηση υπέβαλε την παραίτηση της και τυπικά.

Η νέα Κυβέρνηση ανέλαβε καθ' ον χρόνο ξεσπούσε στη μέση Ανατολή νέος Πόλεμος μεταξύ Ισραηλινών και Αράβων και χρειαζόταν πολιτική Κυβέρνηση για να χειρισθεί τα νέα προβλήματα που δημιουργούνταν.

Η Νέα Κυβέρνηση ορκίσθηκε τη Δευτέρα 8 Οκτωβρίου 1973 και ανέλαβε αμέσως τα καθήκοντά της.

Αργότερα ο Σπύρος Μαρκεζίνης εξέθεσε στο λαό τις πογραμματικές του δηλώσεις από τα ραδιοτηλεπτικά δίκτυα της χώρας.

Για το Κυπριακό ιδιαίτερα είπε:

"Διά το Κυπριακόν θα αρκεσθώ εις λίγα κατά τρόπον αντιστρόφως ανάλογον εν σχέσει με το πολλαπλούν και μέγα ενδιαφέρον το οποίον παρουσιάζει τούτο διά πάντα Ελληνα. Θα επαναλάβω ότι ο ρόλος της Ελλάδος θα είναι ρόλος οδηγού και ουχί ουραγού. Αι εν εξελίξει διαδικασίαι θα στηρίζωνται επί εδραίων εθνικών βάσεων χωρίς υποχωρήσεις τοπικών επιδιώξεων και χωρίς κατολισθήσεις ελληνικών θέσεων. Πλησιάζει δε η ώρα καθ' ην επιβάλλεται επανεκτίμησις διά του πορίσματος και του κυπριακού των μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας σχέσεων, ουχί μόνον γενικώτερον αλλά και ειδικώτερον, ίσως το πρώτον, επί καθολικής βάσεως από της εποχής της Λωζάννης.

Τοιαύτας ειρηνικάς βλέψεις έχοντες οι Ελληνες και βεβαιωμένην επιθυμίαν να συμβάλουν εις ο,τιδήποτε κατοχυρώνει την παγκόσμιον ειρήνην, έχουν όμως εξόχως ανεπτυγμένην την ευαισθησίαν των εις όσον αφορά την προστασίαν της ανεξαρτησίας και ακεραιότητος του Εθνους.

Καλώ όλους να βοηθήσετε την Κυβέρνησιν εις το δημουργικόν της έργον. Να κατανοήσετε τας προθέσεις της και να βεβαιωθήτε ότι καθ' όσον μέν χρόνον θαμένη εν τη εξουσία δι' εν μόνον θα ενδιαφέρεται, πως να εξυπηρετήση τα συμφέροντα του Εθνους και του λαού, παρέχουσα ταυτοχρόνως το ταχύτερον την ευκαιρίαν να εκλέξη εκείνος ελευθέρως την Κυβέρνησιν της προτιμήσεως του. Θα διεκδικήσω και ο ίδιος την υψίστην αυτήν τιμήν ευελπιστών ότι θα επιτύχω αλλά και αν ακόμη ηττηθώ, θα είμαι πάλιν νικητής, διότι θα έχω συνδέση το όνομά μου με την ομαλήν λειτουγίαν της προεδρικής δημοκρατίας και η Κυβέρνησις της οποίας έχω την τιμήν να προεδρεύω θα έχη εκπληρώσει εις το ακέραιον την αποστολήν της".

Η νέα Κυβέρνηση αποτελείτο από 16 υπουργούς. Πολλοί ήταν άγνωστοι πρώην υπουργοί και ο μόνος γνωστός ήταν ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Χρ. Ξανθόπουλος Παλαμάς, ο οποίος ανέλαβε το Υπουργείο Εξωτερικών.

Ομως ο δρόμος του Σπύρου Μαρκεζίνη δεν φαινόταν να είναι στρωμένος με ρόδα όπως ανέμενε.