17.5.1972: Ο γιατρός Μάριoς Τριτoφτίδης παραδέχεται με επιστoλή τoυ στov Στρατηγό Γρίβα ότι πραγματικά υπήρχε αδυvαμία επικoιvωvίας τoυ με τov Αρχιεπίσκoπo Μακάριo. Εκτoτε χώρισαv oι δρόμoι τωv δύo ηγετώv με θλιβερές και εθvικές επιπτώσεις στo vησί.

S-1902

17.5.1972: Ο ΓΙΑΤΡΟΣ ΜΑΡΙΟΣ ΤΡΙΤΟΦΤΙΔΗΣ ΠΑΡΑΔΕΧΕΤΑΙ ΜΕ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΣΤΟΝ ΣΤΡΑΤΗΓΟ ΓΡΙΒΑ ΟΤΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΥΠΗΡΧΕ ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟ ΜΑΚΑΡΙΟ. ΕΚΤΟΤΕ ΧΩΡΙΣΑΝ ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΤΩΝ ΔΥΟ ΗΓΕΤΩΝ ΜΕ ΘΛΙΒΕΡΕΣ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΝΗΣΙ

Η συνέχεια της πρώτης επαφής του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου με τον Στρατηγό Γρβα ήταν πλέον δραματική. Παρά την εισήγηση του γιατρού Μάριου Τριτοφτίδη, του ανθρώπου που είχε μεσολαβήσει για την πραγματοποίηση της πρώτης συνάντησης τους, δεν κατέστη δυνατό να πραγματοποιηθεί μια δεύτερη και ο καθένας ακολούθησε τον δρόμο του- ένα δρόμο που συνοδεύθηκε στο εξής με αίμα, ανατινάξεις, δολοφονίες, ξυλοδαρμούς, ένοπλες αναμετρήσεις, καταλήψεις κυβερνητικών κτιρίων, απαγωγές και τελικά το μοιραίο πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή μέσα στα επόμενα δύο χρόνια.

Ο Πέτρος Πετρίδης γράφει για το τέλος των επαφών του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου με τον Στρατηγό Γρίβα (Ιστορική Εγκυκλοπαίδεια Κύπρου, περίοδος 1960-74, τόμος Β σελίς 214:

"Η τελευταία επιστολή του Στρατηγού Γρίβα προς τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο (16.5.72) έκλεισε ουσιαστικά και οριστικά τον διάλογο.

Ούτε και ο Στρατηγός Γρίβας περίμενε πως ήταν δυνατόν να συνεχισθεί, γι' αυτό, χωρίς να το αναφέρει ρητά-παρ' όλο που εξέφραζε πρόθεση για νέα συνάντηση- έθετε τέτοιους όρους που ήταν αδύνατο να γίνουν δεΚτοί, αφού ήδη τους είχε απορρίψει κατηγορηματικά στην επιστολή του της 4ης Μαϊου, ο Πρόεδρος Μακάριος, για τον ίδιο λόγο ανέπτυξε όλο εκείνο το κατηγορητήριο για την πολιτική του Αρχιεπισκόπου, η επιστολή του προοριζόταν μάλλον για την ιστορία παρά για να αποτελέσει βάση για συνεννόηση, γιατί δεν κατηγορείς κάποιον με τον οποίο θέλεις να συνεννοηθείς.

Ετσι, δεν έγινε δεύτερη συνάντηση όπως είχε εισηγηθεί στον Μακαριώτατο ο Μάριος Τριτοφτίδης, που σε επιστολή του στις 17 Μαϊου 1972 επεσήμανε ακριβώς την αδυναμίαν για συνεννόηση.

Η επιστολή σκοπό είχε να διαλύσει οποιαδήποτε εντύπωση για το άτομο του, ότι δηλαδή αισθάνθηκε έκπληξη για το περιεχόμενο της επιστολής του Αρχιεπισκόπου προς τον Στρατηγό.

Ετσι αποκαλύπτεται ότι υπήρχε διαφωνία για το ποια θέματα ο Πρόεδρος θα εφάρμοζε σταδιακά όπως είχε διαμηνύσει προς τον Στρατηγό Γρίβα μέσω του Μάριου Τριτοφτίδη.

Στην επιστολή Τριτοφτίδη προς τον Στρατηγό Γρίβα αποκαλύπτονται τα όσα ακολούθησαν μετά την συνάντηση που έγινε στις 26 Μαρτίου 1972:

"Προς αποφυγήν οιωνδήποτε παρεξηγήσεως θα επεθύμουν να διευκρινίσω τα λεχθέντα υπ' εμού προς τον σύνδεσμον σας όσον και προς τον Μακαριώτατον κατά την συνάντησιν μου της 6ης Μαϊου.

Εκ της αναγνώσεως των δύο κειμένων, του ιδικού σας ημερομηνίας 17 Απριλίου 1972 και του Μακαριωτάτου ημερ. 4 Μαϊου 1972 τα οποία είχατε την ευγενή καλωσύνην να μου

αποστείλετε, διεπιστώθη ότι εδίδετο διάφορος εξήγησις ως προς τα μεταξύ υμών και του Μακαριωτάτου συζητηθέντα κατά την συνάντησιν σας της 16ης Μαρτίου 1972.

Είναι γεγονός ότι εις την συνάντησιν μου της 13ης Απριλίου 1972 μετά του Μακαριωτάτου, ούτος μου ανέθεσε να σας διαβιβάσω ότι τα συζητηθέντα θα εφηρμόζοντο σταδιακώς. Ποία θέματα συνεζητήσατε και επί ποίων εκ τούτων συνεφωνήσατε οηδεμίαν γνώσιν είχον μέχρι της ημέρας ότε έλαβον γνώσιν των ενδιαφερομένων εγγράφων ότε και αντελήφθην ότι υπήρχε διαφορά γνώμης.

Ως εκ τούτου συνεφωνήθη μετά του υμετέρου συνδέσμου όπως καταβληθή προσπάθεια εκατέρωθεν διά μίαν νέαν συνάντησιν υμών και του Μακαριωτάτου, όχι 2 ωρών, αλλά και 5 και 6 ωρών, έως ακόμη και δύο ημερών, εάν ήτο ανάγκη, προς πληρεστέραν συζήτησιν και διάλυσιν των προκυψασών διαφορών και περαιτέρω του καθορισμού κοινής γραμμής προς εξουδετέρωσιν των επικρεμαμένων κινδύνων ομοσπονδοποιήσεως ή διπλής Ενώσεως, διά του προγραμματισμού των ενεργειών προς επίτευξιν του τελικού σκοπού, ήτοι της Ενώσεως.

Τα ανωτέρω είναι τα μόνα άτινα ελέχθησαν είτε προς τον Μακαριώτατον, είτε προς τον υμέτερον σύνδεσμον.

Προς τον Μακαριώτατον αποστέλλω αντίγραφον της παρούσης

Διατελώ

μετά του προσήκοντος σεβασμού

Δρ ΜΑΡΙΟΣ ΤΡΙΤΟΦΤΙΔΗΣ".

Αυτό ήταν το τέλος της προσπάθειας για να συνεννοηθούν ο Πρόεδρος Μακάριος και ο Στρατηγός Γρίβας και να αποτραπεί το ενδεχόμενο ρήξεως που διαφορετικά ήταν βέβαιο. Ομως και πριν ακόμα κλείσει οριστικά ο διάλογος και επειδή συνεχίζονταν οι μεμψιμοιρίες μεταξύ των μελών και στελεχών της οργανώσεως, που δεν είχε πάρει ακόμα όνομα, ο Στρατηγός θεώρησε σκόπιμο να διαλύσει τις ανησυχίες τους.

Σε γενική διαταγή του στις 23 Απριλιου 1972, ημέρα της ονομαστικής του γιορτής- έξη μέρες μετά την πρώτη του επιστολή προς τον Μακάριο, στην οποία ανέφερε τους όρους του, δεν άφηνε αμφιβολίες για το τι θα συνέβαινε αν δεν γίνονταν δεκτοί:"...Θα κτυπήσω οιονδήποτε είναι εναντίον μας και της Ενώσεως".

Αφορμή όμως για τη διαταγή (που ήταν πανομοιότυπη σχεδόν με την επιστολή του Γρίβα στον Μακάριο) ήταν η δυσφορία για τη συνάντηση που είχε με τον Αρχιεπίσκοπο.

Ανέφερε:

"Οταν εξεκίνησα από την Ελλάδα τον παρελθόντα Αύγουστον διά να έλθω εις Κύπρον, δεν το έπραξα ούτε για να καλυφθώ με νέας δάφνας ούτε για να εξασφαλίσω αξιώματα, αλλά να δώσω ό,τι ακόμη μου απέμεινε για τον αγώνα υπέρ της Κύπρου και να αποτελειώσω το έργον το οποίον αρχίσαμεν το 1955. Δεν έχω δεσμούς ούτε είμαι προσκεκολλημένος με καμμίαν απολύτως πολιτικήν παράταξιν, ούτε Κυβέρνησιν είτε της Ελλάδος είτε της Κύπρου είτε ξένη. Εχω τα χέρια ελεύθερα διά να τα δώσω σε εκείνον ο οποίος θα εργασθή μαζί μας πραγματικά διά την Ενωσιν και θα δώση όλας τας εγγυήσεις ειλικρινούς συνεργασίας διά την πραγματοποίησιν της.

Δεν είναι καιρός να αποκαλύψω τας ενεργείας μου και ποίοι είναι εκείνοι, οι οποίοι δεν ανταπεκρίθησαν εις την χειρονομίαν μου διότι ασφαλώς σκοπός των δεν είναι η Ενωσις.

Θα απευθυνθώ όμως την στιγμήν αυτήν, καθ' ην διάφοροι ψίθυροι ακούονται προς τους αγωνιστάς της ημετέρας οργανώσεως, συνεχιστάς της Ιστορίας της ηρωικής ΕΟΚΑ διά να τους είπω:

Θα συνεργασθώ και με τον διάβολον ακόμη εάν η τοιαύτη συνεργασία θα μας εξασφαλίση πράγματι την Ενωσιν, θα αποστρέψω όμως το πρόσωπον μου από οιονδήποτε έστω και εάν αυτός εμφανίζεται με μορφήν Αγγελου, ενώ πράγματι θέλει να μας εξαπατήση δι' απατηλών και κενών λέξεων, χάριν ιδικών του πολιτικών επιδιώξεων. Εχω ευτυχώς πείραν ικανήν διά να κρίνω πρόσωπα και καταστάσεις.

Δεν πρόκειται να πέσω εις τας παγίδας ουδενός.

Την ιστορίαν μου, ιστορίαν πλήρη αγώνων, δεν πρόκειται να αμαυρώσω στα 74 μου έτη, αλλά θα την τιμήσω και πάλιν. Θα αγωνισθώ εφ' όσον μου μένουν δυνάμεις εναντίον οιουδήποτε εχθρού της Ενώσεως, έστω και εάν μείνω μόνος ή με ελαχίστους. Με φθάνουν και αυτοί διά να δώσω μάχην ηρωϊκήν.

Αναγκάζομαι να απευθύνω τα λόγια αυτά εις τους ηρωϊκούς και εντίμους αγωνιστάς της ημετέρας Οργανώσεως, διά να τους προειδοποιήσω ότι πολλοί εχθροί, αρχίζουν να μας πλησιάζουν, αντιληφθέντες ότι είμεθα σοβαρόν εμπόδιον εις τα ανθενωτικά των σχέδια, αλλοι μεν με τη ρομφαίαν, έτοιμοι να την καταφέρουν υπούλως εναντίον μας, άλλοι δε με απάτην προσπαθουντες να εισαγάγουν εις τας τάξεις μας τον Δούρειον Ιππον.

Προς τους μεν σταθήτε σταθεροί, διότι θα έλθη η σειρά των εάν εξακολουθούν τας προκλήσεις. Εκείνους του Δουρείου Ιππου, οι οποίοι είναι και οι μάλλον επικίνδυνοι, διότι θα παρουσιάζωνται ως δήθεν ομόφρονες μας, να αποπέμπετε υποδεικνύοντες εις αυτούς ότι υπάρχει Οργάνωσις με αρχηγόν προς τον οποίον οφείλουν να αποταθούν δι' οιονδήποτε ζήτημα ή συνεργασίαν διά την Ενωσιν, εάν πράγματι θέλουν ταύτην.

Την επιτυχίαν του σκοπού μας στηρίζω εις τας αρραγείς τάξεις των μαχητών μας. Εάν τας τηρήσετε ανεπάφους και δεν υποκύψετε εις τους ψιθύρους ή τας ψευδείς υποσχέσεις ή τας συκοφαντίας των εχθρών μας, η νίκη θα είναι δική μας. Ουδεμία δύναμις θα είναι ικανή να μας συντρίψη.

Εδωσα τον όρκον ότι θα αγωνισθώ διά την Ενωσιν και θα κτυπήσω οιονδήποτε είναι εναντίον μας και της Ενώσεως. Δεν με κατέχει το μίσος, εναντίον ουδενός, αλλά το πάθος διά την σωτηρίαν της Κύπρου.

Εκάστην πράξιν μου να την κρίνετε με την υπόσχεσιν αυτήν που δίδω να κλείετε δε τα αυτιά σας εις τους κρωγμούς κοράκων, οι οποίοι έρχονται εκ διαφόρων κατευθύνσεων και περιίπτανται, ενός πτώματος, όπως δυστυχώς κατήντησαν την ηρωικήν Κύπρον του 1955-59 η οποία ήτο παράδειγμα απελευθερωτικών αγώνων και σύμβουλον παγκοσμίου σεβασμού".

Παρά την αποτυχία της αρχικής προσπάθειας, η επαφή Μακαρίου- Γρίβα δεν διακόπηκε εντελώς.

Ενας πρώην υπουργός προσπαθούσε να γεφυρώσει τις διαφορές του Αρχιεπισκόπου με τον Στρατηγό Γρίβα, ενώ ο τότε Υπουργός Υγείας Ζήνων Σεβέρης μεσολαβούσε μεταξύ του Μακαριωτάτου και των Μητροπολιτών που είχαν θέσει θέμα παραιτήσεως του.

Γι' αυτές τις επαφές μίλησε ο Πρόεδρος Μακάριος στις 28 Ιουλίου, 1972, όταν αποκάλυψε ότι "από καιρού εις καιρόν επικοινωνούμε μέσω τρίτων προσώπων".

Ο Στρατηγός όμως δεν ήθελε να επικρατεί η εντύπωση ότι βρισκόταν σε επίσημη επαφή με τον Αρχιεπίσκοπο.

Η ΕΣΕΑ για να διαλύσει κάθε εντύπωση ανακοίνωσε την επομένη "προς αποκατάστασιν της αληθείας":

"Ο Στρατηγός Γρίβας ουδέποτε εζήτησε να έλθη εις επικοινωνίαν μετά του Μακαρίου μετά την δοθείσαν έγγραφον απάντησιν του τελευταίου εις τας γενομένας προτάσιες του Στρατηγού κατά την συνάντησιν των της 26ης Μαρτίου τρέχοντος έτους. Ο Στρατηγός Γρίβας μάλιστα εθεώρησε περιττήν πάσαν νέαν συνάντησιν, εφ' όσον διεπιστώθη πλήρης διαφωνία μεταξύ των ως προς τον επιτευκτέον σκοπόν, διά την επιλυσιν του Κυπριακού.

Εν τούτοις εις των τελευταίως απελθόντων Υπουργών του Μακαρίου εζήτησε και ήλθε με εις επαφήν με τον Στρατηγόν και του έθεσεν υπ' όψιν ωρισμένας ιδικάς του απόψεις και στοιχεία επί της εξελίξεως του Κυπριακού και του 1967 και εντεύθεν. Ουδεμία άλλη επαφή ή επικοινωνία έγινε".

Ουσιαστικά δεν υπήρχε πια περιθώριο για συνέχιση των επαφών και οι δρόμοι των δυο ηγετών άρχισαν να χωρίζουν..."