2.10.1971: Ο Πρόεδρoς Μακάριoς καταγγέλλει τηv oργάvωση εvόπλωv oμάδωv εξ ovόματoς τoυ Στρατηγoύ Γρίβα, αλλά καλεί τov ίδιo vα απoκαλύψει τις σκέψεις και τα σχέδια τoυ, εvώ παράλληλα τoυ πρoσφέρει τo υπoυργείo Αμυvας

S-1877

2.10.1971: Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΚΑΤΑΓΓΕΛΛΕΙ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΝΟΠΛΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΕΞ ΟΝΟΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΓΡΙΒΑ ΑΛΛΑ ΚΑΛΕΙ ΤΟΝ ΙΔΙΟ ΝΑ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΙ ΤΙΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΟΥ ΕΝΩ ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΜΥΝΑΣ ΚΑΙ ΔΗΛΩΝΕΙ ΟΤΙ Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΝΑ ΠΑΡΑΜΕΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ, ΑΝ ΤΟ ΕΠΙΘΥΜΕΙ

Ο Πρόεδρος Μακάριος διερωτάτο και μαζί αγωνιούσε για τις επόμενες ενέργειες του Στρατηγού Γρίβα μετά την τρίτη μυστική άφιξη του στην Κύπρο στις αρχές Σεπτεμβρίου 1971.

Από την άλλη ο Στρατηγός, ένα μήνα μετά την άφιξη του στο νησί, δεν είχε ακόμα έλθει σε προσωπική επαφή με τα βασικά στελέχη του που του είχαν ετοιμάσει τα σχέδια δράσης.

Ο καιρός περνούσε και τα μέλη της οργάνωσης διατύπωναν την απορία, μαζί με όλη την Κύπρο και τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, τι θα έκαμνε ο Στρατηγός Γρίβας.

Το στοιχείο του αιφνιδιασμού που επιλέγουν όλοι οι στρατιωτικοί, δεν υπήρχε πλέον στο βαθμό που υπήρχε μόλις ειχε φθάσει στο νησί. Και στις προτροπές των στελεχών του ότι έπρεπε επί τέλους να αρχίσουν δράση απαντούσε στερεότυπα: "Δεν θα μου πείτε εσείς τι θα κάνω".

Ο Πέτρος Πετρίδης προσθέτει στη συνέχεια της έρευνας του στην Ιστορική Εγκυκλοπαίδεια της Κύπρου, (περίοδος 1960-73, τόμος Β, σελίδα 137):

"Τι θα έκαμνε ο Γρίβας, διερωτάτο και ο Πρόεδρος Μακάριος, στις 30 Σεπτεμβρίου δήλωνε στον απεσταλμένο της γαλλικής εφημερίδας "Μοντ":

" Ο Στρατηγός Γρίβας δεν έχει εισέτι καταστήσει γνωστάς τας προθέσεις του και είναι δύσκολον να εξηγήσω τον σκοπόν της επανόδου του εις την Κύπρον και την συνεχιζομένην μυστικότητα των κινήσεων του. Η Κυβέρνησις δεν παρακολουθεί τας κινήσεις του, εάν δε ο Στρατηγός εμφανισθή δημοσίως, δεν θα ληφθούν μέτρα, δεν υπάρχει απογόρευσις, ούτε διά την είσοδον του ούτε διά την παραμονήν του εις την Κύπρον.

Και μετά από δύο μέρες, στις 2 Οκτωβρίου, δήλωνε σε ομιλία του στο άνοιγμα φιλανθρωπικής αγοράς στη Παλλουριώτισσα:

"Πληροφορούμαι ότι υπό τινων οργανούνται εις διαφόρους περιοχάς της νήσου εξ ονόματος του δήθεν και βάσει οδηγιών του Στρτατηγού Γρίβα ένοπλοι ομάδες, δεν νομίζω ότι είναι δυνατόν ο Στρατηγός να έδωσε τοιαύτας οδηγίας.

Ουδένα χρήσιμον σκοπόν, εν πάση περιπτώσει δύναται να εξυπηρετήσουν αι παράνομοι ομάδες. Μόνον εθνικήν ζημίαν θα προκαλέσουν".

Ο Πρόεδρος Μακάριος στην ομιλία του στην Παλλουριώτισα μίλησε πιο εκτεταμένα για πρώτη φορά για τις επιπτώσεις παό την δημιουργία ομάδων που είχε πει, άρχισαν να οργανωνονται "εξ ονόματος"του Στρατηγού Γρίβα:

" Οργάνωσις ομάδων σημαίνει κατατεμαχισμόν δυνάμεων καλ αποδυνάμωσιν του εσωτερικού Μετώπου. Και όπερ το χειρότερον, πιθανώς να οδηγηθώμεν εις σύγκρούσεις μεταξύ μας, δια να μη είπω εις εμφύλιον σπαραγμόν, δίδοντες ούτω την ευκαιρίαν εις τους εχθρούς της Κύπρου να επιτύχουν εις τα κακόβουλα σχέδια των. Η οργάνωσις και δράσις ενόπλων ομάδων μόνον τα διχοτομικά σχέδια των τούρκων δύνανται να εξυπηρετήσουν.

Υπό τας σημερινάς συνθήκας, τας οποίας διέρχεται η Κύπρος δεν χρειάζονται ένοπλοι ομάδες, αλλά ενιαία πανστρατιά, εντός της οποίας έπαλξις και θέσις υπάρχουν δι' όλους εις τα πρόσω και εις τα μετόπισθεν.

Την πανστρατιάν αυτήν αποτελούν η στελεχουμένη υπό Ελλήνων αξιωματικώνν Εθνική Φρουρά, η αστυνομική δύναμις και ολόκληρος ο ελληνισμός της Κύπρου. Τα ρήγματα εις την

πανστρατιάν αυτήν θα έχουν συνεπείας θλιβεράς, Θα βοηθήσουν τα διχοτομικά σχέδια της Τουρκίας, θα αποτελέσουν ανοικτάς πύλας εισόδου του εχθρού.

Είμαι βέβαιος ότι ο πατριωτισμός του Κυπριακού ελληνισμού δεν θα επιτρέψει την διάνοιξιν ρηγμάτων και εις τας κρισίμους αυτάς στιγμάς εν ομονοία και συμπνοία οι Ελληνες της Κύπρου θα αποτελέσουν συμπαγές εθνικόν τείχος, επί του οποίου θα προσκρούουν οι επιβουλευόμενοι την ακεραιότητα της νήσου μας".

Μετά τις επανειλημμένες προσφορές τους για συνεργασία με τον Στρατηγό Γρίβα που έμεναν χωρίς ανταπόκριση,- για τη ακρίβεια απορρίφθηκαν- την αρθρογραφία του τύπου που καθοδηγούσε ο Στρατηγός- ο Πρόεδρος Μακάριος απευθυνόταν τώρα προς τον λαό να μη διασπασθεί.

Η διάσπαση όμως υπήρχε και η οργανωτική προσπάθεια του Στρατηγού Γρίβα εύρισκε ανταπόκριση.

Μια ακόμα προσπάθεια για να συνεννοηθεί με τον Στρατηγό Γρίβα είχε κάμει ο Πρόεδρος Μακάριος ποσφέροντας του ένα Υπουργείο.

Τις σκέψεις του- ή τις διαθέσεις του- εξέθεσε σε συνεδρία της Ιεράς Συνόδου, στην οποία ανέφερε στους Μητροπολίτες ότι ήταν πρόθυμος να δώσει του υπουργείο Αμύνης στον Στρατηγό Γρίβα.

Οταν δημοσιεύθηκαν οι πληροφορίες αυτές " έγκυρη πηγή" διευκρίνησε:

" Ευθύς εξ αρχής ο Αρχιεπίσκοπος έκαμε σαφές ότι δεν είχε καμμιά επιφύλαξη ή αντίρρηση να έχει ανοικτή συνάντηση με τον Στρατηγό Γρίβα που σύμφωνα με πληροφορίες της κυβερνήσεως βρίσκεται στην Κύπρο.

Ο Μακαριώτατος το έκαμε δημοσίως σαφές ότι δεν βλέπει λόγον γιατί να εξακολουθή να παραμένη κρυπτόμενος στην Κύπρο εφ' όσον ήλθε για κάποιο εθνοσωτήριο σκοπό. Τον σκοπό αυτό ο Στρατηγός οφείλει να διακηρύξει. Ο Αρχιεπίσκοπος είναι έτοιμος να τον συναντήση και να συζητήση με αυτόν τις προθέσεις του, τις διαθέσεις, το πρόγραμμα και τον σκοπό της παρουσίας του στην Κύπρο.

Αν πάνω σ' όλα αυτά διαπιστωθή συμφωνία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας όχι μόνο δεν έχει αντίρρηση, αλλά και με μεγάλη προθυμία θα προσέφερε στον Στρατηγό Γρίβα ουσιώδες λειτούργημα ή Υπουργείο και θα τον καλούσε να πάρη μέρος στις προσπάθειες που καταβάλλονται για λύση του Κυπριακού.

Αν ο Στρατηγός Γρίβας ήθελε να αναλάβη το Υπουργείο Αμύνης, ο Μακαριώτατος καμμιά αντίρρηση δεν θα είχε να του το αναθέση ή να τον χρησιμοποιήση στον στρατιωτικό τομέα. Αυτό, όμως, δεν εξαρτάται από την Κυπριακή Κυβέρνηση, δεδομένου ότι είναι γνωστό ποιοι στελεχώνουν την Εθνική Φρουρά.

Σε περίπτωση που δεν θα προέκυπτε συμφωνία μεταξύ Μακαρίου και Γρίβα, η κυβέρνηση θα περιμένη πως θα εκδηλωθή ο Στρατηγος στην Κύπρο και θα ενεργήση αναλόγως.

Αν επιθυμή ν' αναμιχθή στην πολιτική δεν θα τον εμποδίση κανένας. Αν όμως επιλέξη εκδήλωση με δυναμικά μέσα κατά της Κυβερνήσεως τότε θα αντιμετωπίση (το κράτος) την κατάσταση με τον κατάλληλο τρόπο".

Φυσικά προϋπόθεση για συνεργασία και ανάθεση οποιασδήποτε θέσεως στον Στρατηγό δεν υπήρχε. Η ίδια πηγή προχώρησε λέγοντας:

" "...Οποιεσδήποτε ενέργειες που ωδηγούσαν σε διχασμό και ενδεχόμενο σε πρέμβαση της Τουρκίας είναι ανεπίτρεπτοι και προκαλούν βλάβη στην προώθηση του κυπριακού προς την ορθή λύση του.

Πιθανώς ο Στρατηγός Γρίβας να φρονή ότι πρέπει να μεταβάλουμε πορεία στο Κυπριακό και να εργασθούμε για την πραγματοποίηση της Ενώσεως. Ο Πρόεδρος Μακάριος πιστεύει ότι δεν υπάρχει κύπριος που να μη επιθυμεί την Ενωση. Συνεπώς οι προσπάθειες πρέπει να στραφούν προς την κατεύθυνση της ανεξαρτησίας.

Αν ο Γρίβας και οι υποστηρικτές του επιθυμούν να γίνη προσπάθεια για εξασφάλιση της ενώσεως και μόνο της ενώσεως,η Κυβερνησης πιστεύει ότι μια τέτια γραμμή αποτελεί βλάβη της ιδέας της ενώσεως και την απομακρύνει δεδομένου ότι κάτω από τις σημερινές περιστάσεις θα ενταφιασθούν οι προσπάθειες για την εγκαθίδρυση και τη διασφάλιση καθεστώτος που δεν αποτελούσε εμπόδιο για την μελλοντική πραγματοποίηση της ενώσεως.

Οι συνομιλίες μεταξύ Αθηνών και Λευκωσίας έχουν οδηγήσει σ' ένα συμπέρασμα. Ο,τι εφ' όσον η Ενωση δεν είναι εφικτή κάτω από τις σημερινές περιστάσεις και εφ' όσον δεν είναι ορθό ολόκληρο το Εθνος να εμπλακή σε πολεμική περιπέτεια τότε η προσπάθεια μας πρέπει να στραφή προς την εξεύρεση υγιούς ανεξαρτησιακού καθεστώτος, βάσει των διεθνώς παραδεδεγμένων αρχών".

Αυτές ήταν οι θέσεις της Κυβερνήσεως μπροστά στη διακηρυγμένη πρόθεση του Σταρτηγού Γρίβα για να αγωνισθεί για την Ενωση και μόνο τη Ενωση. Και για να μη υπάρχει καμμιά αμφιβολία για τις θέσεις των δύο πλευρών και να διαλυθούν οι προσδοκίες, αν τις είχαν μερικοί για συνεργασία Μακαρίου Γρίβα, ο Αρχιεπισκοπος δήλωσε σε συνέντευξη του που δημοσιεύθηκε την ίδια μέρα στις 9 Οκτωβρίου 1971 στην τουρκική εφημερίδα "Χουρριέτ":

"Αφ' ότου ο Στρατηγός Γρίβας αφίκετο εις Κύπρον δεν κατέστησε γνωστάς τας προθέσεις του και δεν δύναμαι να είπω κατά πόσον υπάρχουν σημεία συμφωνίας ή διαφωνίας. Εν πάση περιπτωσει ωρισμέναι προγενέστραι δηλώσεις του Στρατηγού δεν δεικνύουν ότι ούτος συμφωνεί μαζί μου".

Η προσφορά προς τον Στρατηγό Γρίβα του υπουργείου Αμύνης έγινε αν και δεν υπήρχε περίπτωση να την δεχθεί, αφού δεν υπήρχε έδαφος συνεννοήσεως.

Ηταν λοιπόν, μια προσφυρά σκοπιμότητος. Μια ερμηνεία, ένα σκέλος της ήταν ότι ο Πρόεδρος Μακάριος προσπαθούσε να αφαιρέσει επιχειρήματα από τον Στρατηγό Γρίβα ότι παραγνώριζε τον ίδιο και την παράταξη του, και το άλλο σκέλος, όπως το είδε μια δυτικογερμανική εφημερίδα, ήταν ένας έξυπνος ελιγμός με σκοπό να δελεασθεί ο Στρατηγός και να οδηγηθεί από την παράνομη δράση στην ανοικτή πολιτική αναμέτρηση- στην οποία δεν θα είχε καμμιά πιθανότητα επιτυχίας.

Ο Αρχιεπίσκοπος ανησυχούσε για τη σιωπή του Στρατηγού Γρίβα και σύμφωνα με την εφημερίδα αποφάσισε να προβεί σε μια θεαματική χερονομία συμφιλιώσεως.

Η απάντηση δόθηκε με διαδηλώσεις μαθητών των ανωτέρων τάξεων των γυμνασίων που οργανώθηκαν στη Λεμεσό, στις 12 Οκτωβρίου, με συνθήματα σα οποία κυριαρχούσαν τα "Ζήτω ο Διγενής"- " Ζήτω η Ενωσις", όπως και η αξίωση να αναλάβει δράση ο Στρατηγός Γρίβας.

Το ενδεχόμενο αυτό ήταν η μεγάλη ανησυχία του Προέδρου Μακαρίου για αρκετό καιρό. Ο διάλογος του με τον Στρατηγό- για την ακρίβεια ο μονόλογος του- συνεχιζόταν με δηλώσεις στις οποίες δεν απαντούσε ο Γρίβας, αλλά οι εφημερίδες του. Τις ανησυχίες του διατύπωσε, πιο συγκεκριμένες και για άλλη μια φορά σε συνέντευξη του προς το αμερικανικό δίκτυο ραδιοσταθμών "Κολούμπια":

" Η δυσάρεστος αυτή κατάστασις (το αδιέξοδο στις συνομιλίες με τους Τούρκους) καθίσταται χειροτέρα εκ των ενεργειών ωρισμένων ατόμων, τα οποία προσπαθούν να συγκροτήσουν ενόπλους ομάδας. Δεν δύναμαι να αντιληφθώ οιονδήποτε χρήσιμο σκοπόν, ο οποίος είναι δυνατόν να εξυπηρετηθή διά παρανόμων ενόπλων δυνάμεων. Δεν αποκλείω τη δυνατότητα σοβαρών επεισοδίων, αλλά πιστεύω ότι η Κυβέρνησις θα κρατήση την κατάστασιν υπό έλεγχον και θα αποφευχθή εμφύλιος πόλεμος.

Αι προθέσεις του Στρατηγού Γρίβα δεν είναι εισέτι γνωσταί, διότι δεν έδωσεν ούτος οιανδήποτε ένδειξιν περί των σχεδίων του. Η συγκρότησις ενόπλων ομάδων σχετίζεται προς την ενταύθα παρουσίαν του και ως υπάρχει ισχυρισμός ο σκοπός των παρανόμων ομάδων είναι η υποστήριξις των επιδιώξεων του. Δεν δύναμαι, όμως να είπω, κατά πόσον πράγματι έδωσαν οδηγίες διά την συγρότησιν τοιούτων ομάδων.

Δεν τον αναζητούμεν. Εάν ο Στρατηγός επιθυμή να παραμείνη εις την Κύπρον είναι ελεύθερος να παραμείνη".

Για αντιμετώπιση της δράσεως των ομάδων που οργανώνονταν η Κυβέρνηση άρχισε να λαμβάνει μέτρα με την εκγύμναση αστυνομικών μονάδων στην αντιμετώπιση ανταρτοπολέμου σε ορεινές περιοχές, ενώ παράλληλα άρχισαν να συγκροτούνται οι πρώτες παρακρατικές ομάδες για την αντιμετώπιση εκείνων του Στρατηγού Γρίβα.

Τα πράγματα οδηγούνταν αναπόφευκτα στη σύγκρουση προμήνυμα της οποίας ήταν μαθητικές διαδηλώσεις στην Λευκωσία και στις άλλες πόλεις με την επέτειο της Οκτωβριανής εξεγέρσεως του 1931. Και πάλι κυριαρχούσε το σύνθημα "Ζήτω ο Διγενής" και "Αρχηγέ είμαστε μαζί σου".

Ηταν η πρώτη πικρή γεύση για όσα θα ακολουθούσαν. Η Προεδρική Φρουρά συνέλαβε μερικους μαθητές για σύντομο διάστημα. Ενα από τα οχήματα της Φρουράς είχε σταματήσει απότομα στη μέση του δρόμου και συνέλαβε εκείνους που προπορεύονταν. Οι μαθητές αντέδρασαν και έσπασαν την αντένα του ασυρμάτου.

Εξω από το Προεδρικό Μέγαρο στο οποίο συγκεντρώθηκαν οι μαθητές για να επιδώσουν ψήφισμα εμμονής στην Ενωση, ένας μασθητής με μεγάφωνα φώναζε:

"Η μαθητιώσα νεολαία θα συνεχίση τον αγώνα με το λάβαρο που της παρέδωσε ο αρχηγόςτης ΕΟΚΑ Διγενής".

Η Προεδρική Φρουρά άρχισε να ενισχύεται και να παίρνει πιο αυστηρά μέτρα ασφαλείας".