1.9.1971: Ο Γεώργoς Γρίβας φθάvει μυστικά στηv Κύπρo για τρίτη φoρά. Τo σκάφoς τoυ τov μεταφέρει στηv περιoχή Πισσoυρίoυ.

S-1876

5.9.71: ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΓΡΙΒΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΜΥΣΤΙΚΗ ΑΦΙΞΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΡΙΒΑ ΔΙΓΕΝΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ. Ο ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ, Η ΟΠΟΙΑ ΟΠΩΣ ΣΗΜΕΙΩΝΕΙ, ΕΞ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΙΜΗ

Ενώ ο Στρατηγός Γρίβας- Διγενής βρισκόταν στην Κύπρο και πραγματοποιούσε επαφές ύστερα από την τρίτη μυστική κάθοδο του στο νησί και ο Πρόεδρος Μακάριος συζητούσε το όλο θέμα στην Αθήνα, η εφημερίδα "Πατρίς", προσωπικό όργανο του Στρατηγού έγραφε σχετικά με απαντήσεις του Μακαριωτάτου για την εξαφάνιση του Στρατηγού:

"...Φοβούμεθα ότι θα του κοπή η όρεξις του Προέδρου Μακαρίου. Πολύ σύντομα όταν θα κληθή να αντιμετωπίση τον λαόν του οποίου κατεκρήμνισε τα όνειρα και προσδοκίας...

Το γράφομεν και το διακηρύσσομεν. Μακάρι να ήλθεν ο Διγενής. Εάν δε τολμήση άνθρωπος να σηκώση χείρα κατ' αυτού θα τον εξολοθρεύσωμεν μέχρι τετάρτου βαθμού συγγενίας, διότι μέχρι σήμερον, τι να το κρύβωμεν. Εκείνος που συγκρατούσε τη χείρα μας από του να υψωθή τιμωρός και εκδικήτρια προς τους δολοφόνους μας ήτο Διγενής. Εάν λοιπόν υπάρχη ψευδαίσθησις ότι θα μείνη αναπάντητος ΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ενέργεια δεν έχουν παρά να δοκιμάσουν οι τυχόν υποψήφιοι δολοφόνοι".

Δεν έμενε πια καμμιά αμφιβολία ότι ο Στρατηγός Γρίβας είχε μεταβληθή και πάλι σε Διγενή.

Από την πλευρά τους, οι Τούρκοι, παρά τα διαβήματά τους ότι θα υπήρχε ισχυρή αντίδραση αν ο Στρατηγός Γρίβας ανελάμβανε οποιαδήποτε ενέργεια κατά των τούρκων, έτριβαν τα χέρια τους (Ιστ. Εγκ. Κύπρου τόμος Β περίοδος 1970-74):. Ο Ντενκτάς είχε δηλώσει:

" Αν πράγματι ο στρατηγός Γρίβας βρίσκεται στην Κύπρο, αυτός που πρέπει ν' ανησυχεί περισσότερο από μας είναι ο Μακάριος".

Και η τουρκική εφημερίδα "Αξιάμ" τόνιζε:

"Η Τουρκία έχασε δύο ευκαιρίες για να διευθετήσει το Κυπριακό πρόβλημα, το 1964 και το 1967. Δεν πρέπει να χάσει την τρίτη ευκαιρία, την οποία πιθανόν να της δώσουν οι υποστηρικτές της Ενωσης".

Τους ίδιους φόβους είχε και ο Πρόεδρος Μακάριος. Κυβερνητική πηγή, όταν πια επιβεβαίωσε στις 13 Σεπτεμβρίου ότι ο Γρίβας βρισκόταν στην Κύπρο, έκαμε το εξής σχόλιο:

" Ελπίζεται ότι ο πατριωτισμός του θα τον βοηθήση ν' αποφύγη πλεκτάνες, τις οποιες ενδεχόμενα άλλοι ετοίμασαν ή ετοιμάζουν για την δημιουργία αναταραχής στην Κύπρο που θα υποβοηθούσε προσπάθεια ξένη προς τα συμφέροντα του ελληνισμού και θα ωδηγούσε σε καταστάσεις που θα διευκόλυναν λύση απαράδεκτη για τον Κυπριακό λαό, είτε η λύση αυτή λέγεται ομοσπονδοποίηση είτε διχοτόμηση".

Και ο Πρόεδρος της Βουλής Γλαύκος Κληρίδης για δεύτερη φορά σε διάστημα μερικών βδομάδων, εξέφραζε αντίθεση προς τον Στρατηγό Γρίβα και προειδοποιούσε- σε ομιλία του στο Παραλίμνι στις 18 Σεπτεμβρίου:

"Οιαιδήποτε σκέψεις περί δυναμικού αγώνος διά την επίτευξιν της αυτοδιαθέσεως της Κύπρου θα απετέλει πράξιν εθνικής αφροσύνης και ουχί σωφροσύνης, διότι, εάν ο αγών εστρέφετο κατά των τουρκοκυπρίων θα απετέλει την απαρχήν ενόπλου συρράξεως μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας πράγμα το οποίον και κατά το παρελθόν και κατά το παρόν εκρίθη υπό

των αρμοδίων ως ενέργεια μη συνάδουσα προς το καλώς νοούμενον εθνικόν συμφέρον Εάν όμως ο αγών θα εστρέφετο εναντίον της Κυπριακής Κυβερνήσεως όχι μόνον θα ήτο άσκοπος, εφ' όσον δεν είναι η Κυπριακή Κυβέρνησις η οποία παρεμποδιζει την εφαρμογην της αρχής της αυτοδιαθέσεως, αλλά και ταυτοχρόνως θα είναι καταστρεπτικός διότι θα ωδήγει εις εμφύλιον σπαραγμόν με αποτέλεσμα την διχοτόμησιν της κύπρου".

Ηταν λόγια προφητικά; Οχι. Απλώς αυτό ήταν το συμπέρασμα στο οποίο ωδηγούσε η ψυχρή ανάλυση της καταστάσεως και η κοινή λογική.

Υστερα από δύο μέρες, πριν από την τακτική του συνάντηση με τον Ντενκτάς, ρωτήθηκε ποιες θα ήταν οι επιπτώσεις από την παρουσία του Στρατηγού Γρίβα στην Κύπρο:

" Η παρουσία οιουδήποτε ατόμου εις Κύπρον δεν δύναται κατά την γνώμην μου να επηρεάση τας μελλοντικάς εξελίξεις. Πολλά θα εξαρτηθούν από την πορείαν την οποίαν το εν λόγω πρόσωπον θα ακολουθήση. Επίσης πολλά θα εξαρτηθούν από την σύνεσιν της ηγεσίας των δύο πλευρών να συνεχίση τας προσπαθείας της προς εξεύρεσιν λύσεως του Κυπριακού".

Και σε ερώτηση αν θεωρούσε τον Στρατηγό Γρίβα σαν απλό ιδιώτη απάντησε:

"Θεωρώ ότι ο Στρατηγός προσέφερεν υπηρεσίας κατά την διάρκειαν του αγώνος της ΕΟΚΑ, αλλά δεν νομίζω ότι ο Στρατηγός μπορεί να μεταβάλη την πορείαν των γεγονότων, εάν η Ελλάς, η Κυπριακή Κυβέρνησις και η τουρκική κοινότητα επιθυμούν να συνεχίσουν τας προσπαθείας δι' ειρηνικήν επίλυσιν του Κυπριακού.

Και φυσικά οι προϋποθέσεις αυτές δεν υπήρχαν, χωρίς να λογαριάσουμε την χούντα. Η Τουρκία οπωσδήποτε καραδοκούσα για να επωφεληθεί της ευκαιρίας που την καλλιεργούσε με κωλυσιεργία στις συνομιλίες.

Οι τούρκοι που όπως είχε δηλώσει ο Ντενκτάς, ανησυχούσαν λιγότερο από τον Πρόεδρο Μακάριο για την παρουσία του στρατηγού Γρίβα, περίμεναν ότι θα τους έδινε την ευκαιρία που περίμεναν. Η δήλωση του Ντενκτάς επίσης στις 20 Σεπτεμβρίου ήταν πολύ συγκρατημένη αλλά πολύ αποκαλυπτική:

" Οπως δήλωσα αυτή (η παρουσία του Στρατηγού) θα επηρεάσει τις συνομιλίες στο βαθμό στον οποίο θα επηρεάσει την ελληνική ηγεσία. Δεν γνωρίζομεν πως η ελληνική ηγεσία έχει επηρεασθεί ή εάν θα επηρεασθεί, εάν επηρεασθεί θα επηρεασθούν και οι συνομιλίες. Ο στρατηγός Γρίβας δεν θα μας επηρεάσει κατά τρόπον άμεσο μέχρις ότου αποφασίσει, αν αποφασίσει, να μας πλήξει, οπότε θα πρόκειται για εντελώς διαφορετικό πρόβλημα".

Το νόημα ήταν καθαρό, και το συμπέρασμα όχι δύσκολο να βγει. Και η προειδοποίηση, έστω και πολύ συγκαλυμμένη, σαφής: Θα μπορούσαν οι τούρκοι να προκαλέσουν οι ίδιοι επεισόδια σε βάρος τους για να δημιουργηθεί ενα "εντελώς διαφορετικό πρόβλημα".

Η κυβέρνηση εξακολουθούσε να μη γνωρίζει τα σχέδια του Στρατηγού Γρίβα, που άλλωστε δεν είχαν κατασταλάξει σε κάτι το συγκεκριμένο.

Ο Πρόεδρος Μακάριος σε συνέντευξη του στην Αγγλική τηλεόραση που μεταδόθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου δήλωσε:

" Οι δυνάμεις ασφαλείας δεν θα παρέμβουν στις κινήσεις του Στρατηγού, εφόσον δεν προβαίνει εις παρανόμους ενεργείας. Εάν ο Στρατηγός επιθυμή να προσφέρη τας υπηρεσίας του εις την χώραν διά την απελευθέρωσιν της οποίας διεξήγαγε μακρόν αγώνα, η προσφορά

του δεν δύναται να απορριφθή. Προσωπικώς είμαι πρόθυμος να αποδεχθώ οιανδήποτε προσφοράν διά συνεργασίαν εάν υπάρξη κοινόν έδαφος διά την ακολουθητέαν πολιτικήν γραμμήν. Δυσκολεύομαι όμως να αντιληφθώ διατί ο Στρατηγός εξακολουθεί να κρύπτεται. Οιαδήποτε μυστική δραστηριότης του Στρατηγού δεν δύναται να είναι εξυπηρετική του συμφέροντος της Κύπρου".

Είπε ότι το θέμα της μυστικής αναχωρήσεως του Στρατηγού Γρίβα από την Αθήνα αφορούσε την ελληνικη Κυβέρνηση, και πρόσθεσε:

" Αι Αθήναι όμως δεν εζήτησαν από εμέ να λάβω οιαδήποτε μέτρα εναντίον του Στρατηγού. Η δημόσια εμφάνισις του Στρατηγού δεν θα εδημιούργει οιονδήποτε πρόβλημα. Η επίσημος Κυβερνητική αντίδρασις θα καθορισθή αναλόγως της στάσεως και των ενεργειών του".

Ο Στρατηγός Γρίβας δεν είχε όμως διάθεση να εμφανισθεί δημοσίως και το ενδεχόμενο συνεργασίας του με τον Πρόεδρο Μακάριο δεν φαινόταν καθόλου πιθανό. Στις ίδιες δηλώσεις του ο Πρόεδρος Μακάριος έμμεσα το έκαμε σαφές, ή μάλλον το απέκλεισε.

Για για το σχέδιο της Ενωσης είπε: "Είμαι υπέρ της Ενώσεως. Η Ενωσις αποτελεί τον εθνικόν πόθον του κυπριακού ελληνισμού, εξ αντικειμένου όμως δυσκολίαι δεν καθιστούν πραγματοποιήσιμον την Ενωσιν"

Ο Στρατηγός Γρίβας διαφωνούσε με την άποψη αυτή. Πίστευε ότι η Ενωση ήταν πραγματοποιήσιμη και κατηγορούσε διαρκώς τον Πρόεδρο Μακάριο ότι είχε εγκαταλείψει την ιδέα της ενώσεως.

Ετσι απουσίαζε το κοινό εδαφος για μια τέτοια συνεργασία που θα εκδηλωνόταν θα ήταν επιφανειακή.

Πάντως ο Μακαριώτατος, δήλωσε ότι δεν πίστευε ότι ο Στρατηγός Γρίβας θα εύρισκε μεγάλη υποστήριξη αν εξακολουθουσε γραμμή αντίθετη από τη δική του.

Στην ίδια συέντευξη ο Πρόεδρος Μακάριος μίλησε και για την στελέχωση της Εθνικής Φρουράς μετά την απειλή του Παπαδόπουλου ότι θα απέσυρε του Ελληνες αξιωματικούς.

Είναι αξιοσημείωτο ότι η απάντηση δόθηκε μετά τις συνομιλίες του με τον Παπαδόπουλο στην Αθήνα- ένδειξη ότι δεν είχε επέλθει προσέγγιση απόψεων:

"Εάν ληφθη", είπε, "τοιαύτη απόφασις υπό της ελληνικής Κυβερνήσεως, έχομεν την δυνατότητα στελεχώσεως της Εθνικής Φρουράς με άλλους αξιωματικούς".

Και προειδοποίησε για το ενδεχόμενο να επιβληθεί λύση στην Κύπρο: "Δε βλέπω τοιαύτην δυνατότητα. Η Αγκυρα θα ήθελε συμφωνίαν των Αθηνών επί του Κυπριακού προβλήματος, αλλά και αν καθίστατο δυνατή τοιαύτη συμφωνία, οιαδήποτε απόπειρα προς επιβολην της θα αποτύγχανε διότι θα προσέκρουεν εις την έννομον αντίδρασιν μας".

Ενώ δεν είχε ακόμα απαντηθεί θετικά το ερώτημα κατά πόσον ο Στρατηγός Γρίβας βρισκόταν στην Κύπρο δήλαδή δεν είχε ακόμα επιβεβαιωθεί επίσημα από την Κυβέρνηση και οι αρχές προσπαθούσαν να εξακριβώσουν τα σχέδια του, ο Στρατηγός είχε επιδοθεί στην προσπάθεια δημιουργίας της οργανώσεως του.

Ο ίδιος δεν είχε εκείνη την εποχή συγκεκριμένες σκέψεις για δράση. Για την ακρίβεια είχε υπ' όψη του ένα γενικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο οι διάφορες ενέργειες του θα εξελίσσονταν αναλόγως της καταστάσεως.

Από τις συνομιλίες που είχε με τους συνεργάτες του όταν έφθασε, το συμπέρασμα τους ήταν ότι ξεκινούσε από τη γνώμη ότι η Ενωση ήταν εφικτή. Το ανέφικτο της, γι' αυτόν οφειλόταν στην έλλειψη ψυχικής προετοιμασίας. Και έφερνε σαν παράδειγμα τους τούρκους που είχαν ψυχολογικά προετοιμασθεί συστηματικά και συνεχώς για την διχοτόμηση. Γι' αυτό προσπάθεια

του θα ήταν ν' αναβιώσει στην ψυχήν του λαού η ιδέα της Ενώσεως, για να του γίνει βίωμα και συνείδηση να μη βλέπει και να μη δέχεται αλλη λύση εκτός από την Ενωση.

Βλέποντας τα πράγματα κάπως απλουστευμένα, ύστερα από απουσία τόσων χρόνων από την Κύπρο και μη έχοντας πλήρη εικόνα της καταστάσεως, πίστευε ότι η παρουσία του ήταν αρκετή γιά ν' αναβιώσει η προσήλωση προς την Ενωση. Πίστευε ότι ο πυρήνας των δικών του ανθρώπων που πίστευαν στην Ενωση θα μεγάλωνε και σταδιακά θα κατώρθωνε να μεταστρέψει την γνώμη της πλειοψηφίας.

Σε ερωτήσεις γιατί χρειαζόταν τότε ο ένοπλος αγώνος, απαντούσε ότι και αυτή η μορφή του αγώνα ήταν αναγκαία για να επιτύχει τον σκοπόν του και να εξαναγκάσει τελικά τον Πρόεδρο Μακάριο να ασπασθεί τις θέσεις του, αν ο Αρχιεπίσκοπος δεν εγκατέλειπε την γραμμήν του εφικτού χωρίς σύγκρουση, έβλεπε τον ένοπλο αγώνα να εξυπηρετεί δηλαδή δύο σκοπούς:

1 Να τονώσει το ηθικό των ενωτικών και να προσελκύσει και άλλους.

2. Σαν μέσω εκβιασμού του Προέδρου Μακαρίου και αντίπαλο δέος σε περίπτωση που θα είχε να αντιμετωπίσει ένοπλη απάντηση.

Πάντως οι συνεργάτες του διαπίστωσαν ότι ο Στρατηγός Γρίβας ήταν στην περίοδο αυτή πιο "εγκεφαλικός" δηλαδή πιο προσεκτικός και διστακτικός και επεδίωκε την συζήτηση και την ανταλλαγή απόψεων σε αντίθεση με τον Διγενή της ΕΟΚΑ που έπαιρνε αποφάσεις αδίστακτα και εντελώς μόνος του.

Προς το παρόν ο Στρατηγός Γρίβας επιδόθηκε στο έργο της επιβλέψεως της οργανώσεως των ομάδων και την προσωπική επαφή με τα στελέχη του.

Οι συναντήσεις γίνονταν κυρίως στη Λεμεσό, την Λευκωσία και την Αμμόχωστο.

Λίγες μέρες μετά την άφιξη του στη Λεμεσό, πήγε στην Αμμόχωστο, όπου είχε συγκαλέσει σύσκεψη στελεχών από όλη την Κύπρο. Η συνάντηση έγινε σε ένα σπίτι που περιβαλλόταν από μεγάλο κήπο.

Τακτικοί συνοδοί και οδηγοί του ήταν δύο λοχαγοί της Εθνικής Φρουράς και ένας κύπριος Ταγματάρχης του ελληνικού Στρατού που είχε υποβάλει την παραίτηση του και ήλθε στην Κύπρο.

Για λόγους ασφάλειας ταξίδευαν με δύο αυτοκίμητα. Πηγαίνοντας όμως στη Λεμεσό είχαν ένα δυστύχημα που παρ' ολίγο να οδηγούσε στην αποκάλυψη των κινήσεων του Στρατηγού. Ακριβώς απέναντι από το αστυνομικό Αρχηγείο Λάρνακος, το αυτοκίνητο του Ταγματάρχη σταμάτησε απότομα στη διασταύρωση του δρόμου και το όχημα του λοχαγού κτύπησε στο πίσω μέρος.

Φυσικά και τα δύο αυτοκίνητα ξεκίνησαν χωρίς καθυστέρηση και χωρίς φασαρίες αλλά ένας αστυνομικός μυημένος ήδη στην οργάνωση, αντελήφθη τη σύγκρουση και είδε τον Στρατηγό Γρίβα στο αυτοκίνητο. Γι' αυτό υπέβαλε αναφορά στους ανωτέρους του σχψιτκά με την παράλειψη μέτρων ασφαλείας στις μετακινήσεις του αρχηγού.

Μετά τη σύσκεψη ο Στρατηγός Γρίβας έμεινε στην Αμμόχωστο και την άλλη μέρα πήγε στη Λευκωσία. Σε μια πολυκατοικία έγινε άλλη σύσκεψη στελεχών εκείνη την νύκτα και μετά πήγε στη Λεμεσό, όπου έμενε τακτικά.

Σε μια από τις συσκέψεις του στη Λεμεσό με ανώτερα στελέχη, συζήτησε το θέμα της διαρθρώσεως της οργανώσεως. Τους είπε ότι έπρεπε οι ίδιοι να διαλέξουν τον τομεάρχη τους αλλά ήταν φανερό ότι ο ίδιος προώριζε γι' αυτή τη θέση τον Κύπριο Ταγματάρχη, που τον είχε επίσης για υπαρχηγό του.

Σε μια τέτοια σύσκεψη ο Στρατηγός Γρίβας έλυσε τις σκέψεις και τους σκοπούς του και ρώτησε όσους ήταν παρόντες αν ήταν διατεθειμένοι να τον ακολουθήσουν. Φυσικά απάντησαν καταφατικά.

Τους είχε πει- άλλωστε ήταν γνωστό- ότι σκοπός του ήταν να αγωνισθεί για την Ενωση. Και όπως είπε, εμπόδιο για την επίτευξη της θεωρούσε τον Πρόεδρο Μακάριο, που αν έπαυε να είναι Πρόεδρος, θα διευκολυνόταν η επιτυχία του σκοπού.

Ενας από τους παρευρισκόμενους έκαμε τότε ένα συλλογισμό που τον είπε στον Στρατηγό:

"Αφού θα κάνουμε αγώνα θα χυθεί οπωσδήποτε αίμα, και αφού θεωρείτε τον Μακάριον σαν εμπόδιο για την Ενωση, και εφ' οσον θα χυθεί αίμα, είναι προτιμότερο και είμαστε έτοιμοι, να πάμε μια ομάδα πέντε πρόσωπα, να τον σκοτώσουμε. Θα χύσουμε αίμα και ίσως να σκοτωθούμε, όλοι αλλά είναι προτιμότερο να χυθεί λίγο αίμα, παρά πολύ αίμα".

Ο Στρατηγός Γρίβας άκουσε το επιχείρημα αυτό- και έγινε φωτιά. Κτύπησε το μπαστούνι του στο τραπέζι και ρώτησε αυτό που του είχε απευθύνει τον λόγο:

"Ξέρεις μωρέ, ποιος είμαι εγώ".

"Και βέβαια ξέρω, είστε ο αρχηγός Διγενής".

"Και θέλεις μωρέ, εγώ ο Διγενής, να βάψω τα χέρια μου με αρχιερατικό αίμα;"

Και συνέχισε να βηματίζει, για αρκετά λεπτά μέσα στο δωμάτιο, ωργισμένος, κτυπώντας νευρικά το μπαστούνι του στο πάτωμα και μονολογώντας:

" Ακούς εκεί να μου πει τι θα κάμω... ακούς εκεί..."

Αυτό, ίσως, να δικαιολογεί και τη μετέπειτα αντίδραση του Μακαρίου έναντι του Γρίβα. Γιατί μεταξύ τους υπήρχε αμοιβαίος σεβασμός που εκκινούσε από τη εποχή της ΕΟΚΑ. Ετσι ενώ ο Γρίβας δεν ήθελε να βάψει τα χέρια του με αρχιερατικό αίμα, ο ίδιος ο Αρχιερέας Μακάριος, δεν ήθελε με κανένα λόγο να τον συλλάβει, έστω και αν παρανομούσε...