18.6.1971: Ο ηγέτης της χoύvτας της Ελλάδας Γεώργιoς Παπαδόπoυλoς απειλεί τov Πρόεδρo Μακάριo με "πικρά μέτρα" αv δεv υπακoύσει στηv εισήγηση τoυ και vα υπoσχεθεί τov διoρισμό υπoυργoύ τoπικής Διoίκησης.

S-1871

18.6.1971: Ο ΗΓΕΤΗΣ ΤΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΠΕΙΛΕΙ ΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΜΑΚΑΡΙΟ ΜΕ "ΠΙΚΡΑ ΜΕΤΡΑ" ΑΝ ΔΕΝ ΥΠΑΚΟΥΣΕΙ ΣΤΗΝ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΑΠΟΔΕΧΘΕΙ ΤΟΝ ΔΙΟΡΙΣΜΟ ΤΟΥΡΚΟΥ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΤΟΠΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ. Ο ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΑΠΑΝΤΑ ΣΤΟΝ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟ ΟΤΙ ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΙ ΤΗΝ ΑΠΕΙΛΗΝ ΤΟΝΙΖΟΝΤΑΣ ΟΤΙ ΩΣ ΕΝΤΟΛΟΔΟΧΟΣ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΓΝΟΗΣΕΙ ΤΗΝ ΑΠΕΙΛΗΝ.

Ο Πρόεδρος Μακάριος είχε απορρίψει την εισήγηση του Ραούφ Ντενκτάς στο πλαίσιο του τετάρτου γύρου των ενδοκυπριακών συνομιλιών για διορισμό Τούρκου Υπουργού Τοπικής Διοικήσεως, ο οποίος θα ήταν υπόλογος στον αντιπρόεδρο υποστηρίζοντας ότι αυτό θα οδηγούσε σε συνομοσπονδία.

Παρόμοια εισήγηση είχε υποβάλει και η ελληνική Κυβέρνηση στις 11 Ιουνίου 1971.

Μετά την απόρριψη της εισήγησης του ο Γεώργιος Παπαδόπουλος έστειλε στον Πρόεδρο Μακάριο επιστολή με ημερομηνία 18 Ιουνίου 1971 που έμεινε γνωστή σαν "η επιστολη για τα πικρά μέτρα" λόγω της απειλής που περιείχε στην κατάληξη της.

Την επιστολή έφερε στην Κύπρο ο πρέσβης Αγγελος Χωραφάς, διευθυντής του τμήματος κυπριακών υποθέσεων του υπουργείου Εξωτερικών.

Η επίσκεψη του ήταν σχεδόν συνωμοτική. Εφθασε στην Κύπρο αργά το Σάββατο, στις 19 Ιουνίου και πήγε κατ' ευθείαν στη θερινή προεδρική κατοικία στο Τρόοδος, όπου βρισκόταν ο Πρόεδρος Μακάριος, παρέδωσε την επιστολή και έφυγε με το ίδιο αεροπλάνο την αυγή της Κυριακής.

Εγραφε στον Πρόεδρο Μακάριο ο πρωθυπουργός της χούντας:

"Μακαριώτατε,

Εντός των τελευταίων ημερών εκυκλοφόρησαν τερατώδεις φήμαι, αι οποίαι κατέπληξαν την Ελληνικήν Κυβέρνησιν και εμέ προσωπικώς. Ελέχθη συγκεκριμένως εμμέσως ή και αμέσως, ότι αι προτάσεις τας οποίας σας διεβιβάσαμεν την 11ην τρέχοντος, προτάσεις αφιστάμεναι δήθεν της γραμμής του ανεξαρτήτου κυριάρχου και ενιαίου κράτους, είναι αποτέλεσμα συμπαγνίας μεταξύ Αθηνών και Αγκύρας της τελευταίας συγκατατεθείσης εις αυτάς προκαταβολικώς κατά τους

διαδίδοντας τας φήμας αυτάς. Ελέχθη επίσης ότι, εν αγαστή συμπνοία, μετά της τουρκικής Κυβερνήσεως, συνωμοτούμεν κατά του προσώπου Σας, απεργαζόμενοι την απομάκρυνσιν σας από την θέσιν Σας.

Μόνον αισθήματα απογοητεύσεως και αηδίας είναι δυνατόν να προκαλούν τοιαύται σπερμολογίαι. Ταύτα ανεξαρτήτως του ότι προσωπικώς είμαι πεπεισμένος ότι η οξύνοια η οποία σας διακρίνει αρκεί διά να τοποθετηθούν ασυζητητί αι ταπειναί αύται κακοήθειαι, εκεί όπου τους αρμόζει και να ανακληθούν οι συκοφάνται εις την δέουσαν ηθικήν τάξιν.

Αι προτάσεις μας, Μακαριώτατε, αποτελούν προϊόν εμπεριστατωμένης μελέτης και ωρίμου σκέψεως της Ελληνικής Κυβερνήσεως και μόνον. Εξητάσαμεν την παρούσαν κατάστασιν και όλας τας ενδεχομένας προοπτικάς. Και κατελήξαμεν ανενδοιάστως εις το συμπέρασμα ότι:

α) Η ύπαρξις ενός είδους συντονιστού είναι απαραίτητος διά την ομαλήν λειτουργίαν των αρχών Τοπικής Διοικήσεως.

β). Παρουσία εντός του Υπουργικού Συμβουλίου τουρκοκυπρίου Υπουργού αρμοδίου διά θέματα Τοπικής διοικήσεως, εν τω συνόλω των, ου μόνον δεν εξασθενεί, αλλ' αντιθέτως υπογραμμίζει την ενότητα του κράτους.

γ). Η μοναδική αύτη παραχώρησις- διότι ουδεμία άλλη ουσιαστικού περιεχομένου ζητείται από τουρκοκυπριακής πλευράς- αντισταθμίζεται πλουσίως διά των μέχρι τούδε προτάσεων του κ. Ντενκτάς, προτάσεων ικανοποιουσών μεταξύ άλλων το σύνολον σχεδόν των εις τα "13 σημεία" αιτημάτων Σας, και επιτρεπουσών απρόσκοπτον λειτουργίαν του κρατικού μηχανισμού.

δ) Υπό τας συνθήκας αυτάς μία συμφωνία θα απέβαινε σαφώς προς το συμφέρον του ελληνοκυπριακού λαού.

ε).Οσον αφορά την αιτουμένην υπό των Τουρκοκυπρίων κατοχύρωσιν των αρμοδιοτήτων Τοπικής Διοικήσεως, η ανάγκη τοιαύτης κατοχυρώσεως είναι οφθαλμοφανής διά πάντα αντικειμενικόν κριτήν.

Πέραν των ανωτέρω σοβαρών πλεονεκτημάτων, τα οποία εμφανιζει μία συμφωνία επί των προταθεισών βάσεων, αύτη θα εξησφάλιζε:

α) κατάλυσιν του σημερινού διχοτομικού καθεστώτος, και

β) πρόληψιν μιάς άλλως βεβαίας κρίσεως, την έκτασιν και τας δυσμενείς συνεπείας της οποίας ουδείς δύναται να προϊδη.

Ηδη Μακαριώτατε, εμφανίζεσθε αποφασισμένος να απορρίψετε τας προτάσεις μας, διά λόγους τους οποίους ομολογώ ότι αδυνατώ να αντιληφθώ, να προκαλέσητε διακοπήν του διαλόγου, και, αντί να επωφεληθήτε μιας ενδεχομένης σπανίας ευκαιρίας, τείνετε να

δημιουργήσετε κατάστασιν δυναμένην να οδηγήση τον ελληνοκυπριακόν λάον εις περιπετείας από τας οποίας είναι δυνατόν να εξέλθη βαρύτατα τραυματισμένος.

Δεν ισχυρίζομαι ότι αι προτάσεις μας θα εγίνοντο ασφαλώς δεκταί από τουρκικής πλευράς. Πάντως θα καθίστων "τον φάκελλον μας" διεθνώς απρόσβλητον.

Η ορθοφροσύνη, η οποία Σας χαρακτηρίζει, μου δίδει την ελπίδα ότι έστω και την υστάτην ώραν θα θελήσετε να αναθεωρήσετε τας αποφάσεις σας. Εάν συμβή το αντίθετον, εάν επιμείνητε να διασπάσητε το κοινόν μας μέτωπον, είμαι υποχρεωμένος να σας είπω, ότι αναλαμβάνετε βαρυτάτην ευθύνην έναντι του Κυπριακού Ελληνισμού, έναντι του Εθνους γενικώτερον και έναντι της Ιστορίας. Εις μίαν τοιαύτην περίπτωσιν, η ελληνική Κυβέρνησις θα ευρεθή εις την σκληράν ανάγκην να λάβη τα μέτρα εκείνα τα οποία επιτάσσει το εθνικόν συμφέρον και το καλώς νοούμενον συμφέρον του Κυπριακού ελληνισμού, οσονδήποτε πικρά και αν είναι ταύτα.

Μετά του οφειλομένου σεβασμού

και πάσης τιμής

Γ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

Ο Πρόεδρος Μακάριος δεν καθυστέρησε καθόλου να απαντήσει στον Γεώργιο Παπαδόπουλο.

Η απαντητική του ειστολή στάληκε στις 24 Ιουνίου 1971 και επανελάμβανε τη διαφωνία του για το θέμα του διοριοσμού τούρκου υπουργού για την τοπική Διοίκηση.

Διαβεβαίωνε επίσης ότι ποτέ δεν έδωσε πίστη στις φήμες διότι καταστρωνόταν σχέδιο ανατροπής του αλλά ζητούσε εξηγήσεις για πικρά μέτρα που απειλούσε ο Ελληνας πρωθυπουργός να πάρει εναντίον του.

Ανέφερε ακόμη ότι αν η φράση "πικρά μέτρα" συνιστούσε απειλή εναντίον του "δημιουργείται ανεπίτρεπτος κατάστασις, την οποίαν ως εντολοδόχος του Κυπριακού ελληνισμού", δεν μπορούσε να αγνοήσει

Το πλήρες κείμενο της απαντητικής επιστολής του Προέδρου Μακαρίου όπως δημοσιεύθηκε τότε αποσπασματικά στο δυτικογερμανικό περιοδικό "Ντερ Σπήγκελ" και σε πλήρες κείμενο αργότερα στο "Μακάριος-Ιστορικά Ντουμέντα" όπως το παραθέτει ο Πέτρος Πετρίδης στην Ιστορική Εγκυκλοπαίδεια της Κύπρου (περίοδος 1960-74 τόμος Β " έχει ως εξής:

"Αγαπητέ κ. Πρόεδρε,

Διαβιβάζω συνημμένως την υπό του υπουργικού Συμβουλίου εγκριθείσαν απάντησιν του κ. Γλαύκου Κληρίδη προς την από 27ης Απριλίου 1971 επιστολήν του κ. Ραούφ Ντενκτάς.

Το ύφος και το περιεχόμενον της απαντητικής επιστολής του κ. Κληρίδη αφήνουν ανοικτήν την θύραν, ως η σύστασις της ελληνικής κυβερνήσεως και η ημετέρα πρόθεσις, προς συνέχισιν των συνομιλιών.

Φρονώ ότι η προς τον κ. Ντενκτάς απάντησις δεν προσφέρει εις τους τουρκοκυπρίους πρόσχημα προς διακοπήν του διαλόγου εκτός βεβαίως, εάν η διακοπή του είναι εν πάση περιπτώσει προαποφασισμένη.

Κατά την διατύπωσιν της απαντήσεως είχομεν υπ' όψιν τας διά σημειώματος υπό ημερομηνίαν 9 Ιουνίου 1971 διαβιβασθείσας απόψεις και εισηγήσεις της ελληνικής Κυβερνήσεως, ως και την προς εμέ υπό ημερ, 18 Ιουνίου 1971 επιστολήν της υμετέρας Εξοχότητος, κομισθείσαν υπό του πρέσβεως κ. Αγγέλου Χωραφά.

Λυπούμαι, διότι λόγω διαφοράς γνώμης επί ωρισμένων απόψεων της ελληνικής Κυβερνήσεως, δεν διετυπώθη συμφώνως προς αυτάς η απάντησις προς τον κ. Ντενκτάς.

Ως η υμετέρα Εξοχότης ενθυμείται, είχον αρχικώς την γνώμην ότι δεν έπρεπε να δεχθώμεν καν συζήτησιν επί του εγερθέντος από τουρκικής πλευράς θέματος τοπικής διοικήσεως, διότι και η απλή αποχή συζητήσεως θα εδημιούργει θέμα, το οποίον ούτε και εκ των προνοιών του συντάγματος του 1960 προέκυπτεν, εδέχθηκεν όμως τελικώς την συζήτησιν τη επιμόνω συμβουλή της ελληικής κυβερνήσεως διά να επιδείξω εν πνεύμα καλής θελήσεως, έναντι των τουρκοκυπρίων. Και συνεφωνήθη μετά της Ελληνικής Κυβερνήσεως ότι

θα ήτο δυνατόν και ακινδύνως να δοθή τοπική διοίκησις πρώτου βαθμού, με βάσιν το χωρίον. Ακολούθως εδέχθημεν εν τη εξελίξει των διαπραγματεύσεων τοπικήν διοίκησιν δευτέρου βαθμού με βάσιν ομάδα χωρίων, παρά τας αρχικάς αντιρρήσεις μας εδέχθημεν επίσης όπως η ομάς χωρίων ή περιοχή καθορισθή επί φυλετικών κριτηρίων. Μετ' εμφανίσεως όμως ετονίσθη από ελλαδικής και κυπριακής πλευράς ότι εν ουδεμιά περιπτώσει έπρεπε να γίνη αποδεκτή πρότασις των τουρκοκυπρίων περί κεντρικού φορέως εξ ουσίας τοπικής διοικήσεως.

Νομίζω ότι θα απετέλει σοβαράν μετακίνησιν από της θέσεως αυτής η υφ' ημών αποδοχήν ως η σύστασις της ελληνικής Κυβερνήσεως τούρκου υπουργού ή Υφυπουργού έχοντος τας αρμοδιότητας επί θεμάτων τοπικής διοικήσεως, εν τη πράξει θα εδεχόμεθα τον κεντρικόν φορέα εξουσίας εν τω προσώπω του τούρκου υπουργού ή υφυπουργού.

Εν τη προς εμέ επιστολή σας εκφράζετε την άποψιν ότι η παρουσία εις το Υπουργικόν Συμβούλιον ενός τούρκου υφυπουργού, αρμοδίου διά τα θέματα τοπικής διοικήσεως εν τω συνόλω των, ου μόνον δεν εξασθενεί αλλ' αντιθέτως υπογραμμίζει στην ενότητα του κράτους, διαφωνώ προς την τοιαύτην άποψιν. Ο επί φυλετικών κριτηρίων καθορισμός περιοχών τοπικής διοικήσεως διασπά ήδη εν τη βάσει την ενότητα του κράτους, η δε διάσπασις συνεχίζεται προς τα άνω διά του διορισμού τούρκου υπουργού Τοπικής Διοικήσεως. Ο τούρκος υπουργός, λαμβανομένου υπ' όψιν του γεγονότος χωριστών αρχών πρώτου και δευτέρου βαθμού τοπικής διοικήσεως, θα απετέλει τύποις και ουσία τον κεντρικόν φορέα της Τουρκικής Τοπικής Διοικήσεως. Την υπαγωγήν εξάλλου των θεμάτων Τοπικής Διοικήσεως των Ελλήνων εις τον τούρκον υπουργόν χάριν της φαινομενικής ενότητος του κράτους θεωρώ εθνικώς απαράδεκτον, θα ηδυνάμην να ομιλήσω εκτενέστερον επί του θέματος αυτού, αλλά δεν νομίζω αναγκαίαν την επέκτασιν, εν όψει των ανωτέρω παρέλκει να αναφερθώ εις το τουρκικόν αίτημα περί χωριστής τουρκικής τοπικής Αστυνομίας.

Η Ελληνική Κυβέρνησης πιστεύει ότι με μοναδικόν αντάλλαγμα την κατά τινα τρόπον ικανοποίησιν των τουρκοκυπρίων επί του θέματος της Τοπικής Διοικήσεως διαλύονται οι σήμερον υφιστάμενοι θύλακοι, γίνεται από τουρκοκυπριακής πλευράς αποδεκτόν το σύνολο σχεδόν των "13 σημείων" παλαιών προτάσεων μου και ότι αποτελεί τούτο σημαντικόν κέρδος.

Αλλ' οι θύλακοι διά της αποδοχής Τοπικής Διοικήσεως, ως η προταθείσα, δεν διαλύονται, αντιθέτως μονιμοποιούνται και νομιμοποιούνται. Είναι αληθές ότι γίνονται αποδεκτά πλείστα των "13 σημείων" των παλαιών προτάσεων μου, αίτινες διατυπώθησαν υπό άλλας τότε συνθήκας. Το αιτούμενον εν πάση περιπτώσει, αντάλλαγμα είναι πολύ μεγάλο και η παροχή του θα παρουσίαζε τας συμφωνίας Ζυρίχης- Λονδίνου ως "μη χείρονα κατάστασιν" καίτοι δεν επιθυμούμεν την εις αυτάς επάνοδον.

Ανεφέρθην ιδιαιτέρως εις το θέμα της Τοπικής Διοικήσεως, διότι τούτο αποτελεί το μεγαλύτερον εμπόδιον εις την πρόοδον των συνομιλιών. Επί άλλων σημείων διαφωνίας ομιλεί μετ' επιχειρημάτων η προς τον κ. Ντενκτάς απάντησις και δεν θεωρώ αναγκαίαν εν τη παρουση την εις αυτά αναφοράν.

Η γραμμή την οποίαν από κοινού εχαράξαμεν τόσον ως προς την συνταγματικήν όσον και ως προς τη διεθνή πλευράν του Κυπριακού προβλήματος και τον συσχετισμόν

αμφοτέρων, είναι η πλέον ενδεδειγμένη. Πιστεύω ότι παρέκκλισις εκ της γραμμής ταύτης, θα οδηγήση εις λύσεις εθνικώς επιζημίους.

Εις την επιστολήν σας, κύριε Πρόεδρε, αποκρούετε τας κυκλοφορούσας φήμας ότι δήθεν αι προς ημάς προτάσεις της ελληνικής Κυβερνήσεως εγένοντο προκαταβολικώς αποδεκταί υπό της Τουρκίας και ότι επίσης εν αγαστή συμπνοία μετά της τουρκικής κυβερνήσεως σχεδιάζεται κατ' εμού συνωμοσία. Επιθυμώ να βεβαιώσω ότι ουδέποτε ηθέλησα να συμμερισθώ τας τοιαύτας φήμας.

Εν κατακλείδι κύριε Πρόεδρε, αναφέρομαι εις την τελευταίαν παράγραφον της επιστολής σας διαβιβαζούσης ότι εάν δεν γίνουν αποδεκταί αι εισηγήσεις της ελληνικής Κυβερνήσεως, "θα ευρεθή αύτη εις τη σκληράν ανάγκην να λάβη τα μέτρα εκείνα τα οποία επιτάσσει το εθνικόν συμφέρον και τα οποία επιτάσσει το εθνικόν συμφέρον και το καλώς νοούμενον συμφέρον του Κυπριακού ελληνισμού, οσονδήποτε πικρά και αν είναι ταύτα".

Το περιεχόμενον της παραγράφου ταύτης δημιουργεί την εντύπωσιν εκφράσεως απειλής καίτοι δυσκολεύομαι να δεχθώ ως ακριβή την προκύπτουσαν ερμηνείαν και εντύπωσιν. Εάν όμως η εν λόγω παράγραφος συνιστά, πράγματι, απειλήν, λυπούμαι να είπω ότι δημιουργείται ανεπίτρεπτος κατάστασις, την οποίαν ως εντολοδόχος του Κυπριακού ελληνισμού, δεν δύναμαι να αγνοήσω. Θα ήτο, κατά συνέπειαν, ευκταίον όπως υπάρξουν αι δέουσαι διευκρινήσεις, ίνα δυνηθώμεν να συνεχίσωμεν την αρμονικήν συνεργασίαν επ' αγαθώ της κοινής εθνικής υποθέσεως".

Μετ' εγκαρδίων ευχών

Ο Κύπρου ΜΑΚΑΡΙΟΣ

Ως "πικρά μέτρα" αναφέρθηκε ότι ήταν η απόσυρση από την Κύπρο των Ελλήνων αξιωματικών που στελέχωναν την Εθνική Φρουρά σαν συνέχεια της απομάκρυνσης της Mεραρχίας πράγμα που θα άφηνε την Εθνική Φρουρά αποστελεχωμένη και εκτεθειμένη.

Κάτι τέτοιο θα ανάγκαζε τον Πρόεδρο Μακάριο να υποκύψει στις εισηγήσεις των Αθηνών να αποχωρήσει από την προεδρία μετά την κατακραυγή που θα ξεσπούσε με την αποστελεχωμένη Εθνική Φρουρά.

Ηταν γενικά φανερό ότι η χούντα δεν ήθελε τον Μακάριο στο πηδάλιο της Κύπρου και ιδιαίτερα να της απαντά όπως έκαμε στη επιστολη του προς τον Γεώργιο Παπαδόπουλο ότι δεν μπορούσε να ανγοήσει την απειλή εναντίον του καθώς ήταν εντολοδόχος του κυπριακού ελληνισμού αφήνοντας υπονούμενα στη χούντα ότι αυτή δεν είχε τέτοια εντολή.