2.6.1968: Αρχίζoυv oι πρώτες εvδoκυπριακές συvoμιλίες στη Βηρυτό με συvάvτηση τoυ Γλαύκoυ Κληρίδη και τoυ Ραoύφ Ντεvκτάς.

S-1802

2.6.1968: ΑΡΧΙΖΟΥΝ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΝΔΟΚΥΠΡΙΑΚΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ ΣΤΗ ΒΗΡΥΤΟ ΜΕ ΣΥΝΟΜΙΛΗΤΕΣ ΤΟΥΣ ΓΛΑΥΚΟ ΚΛΗΡΙΔΗ ΚΑΙ ΡΑΟΥΦ ΝΤΕΝΚΤΑΣ

Οι πρώτες ενδοκυπριακές συνομιλίες μετά την κρίση του 1963 άρχισαν στο ξενοδοχείο "Φοινίσια" της Βηρυτού στις 2 Ιουνίου 1968.

Συνομιλητές ήσαν ο Πρόεδρος της Βουλής Γλαύκος Κληρίδης και ο Πρόεδρος της Τουρκικής Κοινοτικής Συνέλευσης και για τέσσερα χρόνια αποκαλούμενος από ελληνικής πλευράς ως ο Αρχιτρομοκράτης και αρχηγός της τουρκοκυπριακής ανταρσίας Ραούφ Ντενκτάς. Οι συνομιλίες της Βηρυτού ήσαν προκαταρκτικές και είχαν ως στόχο να προετοιμάσουν ευρύτερες συνομιλίες στην Κύπρο τις οποίες θα άνοιγε ο ειδικός αντιπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα Οζόριο Ταφάλ αφού θα ενημέρωνε το Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών.

Παράλληλα οι δυο συνομιλητές είχαν την ευκαιρία να ανασκοπήσουν την κατάσταση και να καθορίσουν τα θέματα που θα συζητούνταν.

Οι συνομιλίες διεξήχθησαν μέσα σε φιλική ατμόσφαιρα. Ο απεσταλμένος του "Φιλελεύθερου" στη Βηρυτό Σπύρος Κέττηρος μετέδιδε:

" Είχομεν κοινήν συνάντησιν μετά των δύο Κυπρίων ηγετών εις το ξενοδοχείον των. Και οι δύο αποφεύγουν να ομιλήσουν επί της ουσίας των μεταξύ των συζητουμένων, αλλά και όταν ομιλούν γίνεται αμέσως αντιληπτόν ότι αι δηλώσεις του ενός πρέπει να ευρίσκουν σύμφωνον και τον άλλον.

Χρησιμοποιούν έναν τρόπον ομιλίας ώστε να τους δίδεται η ευκαιρία της ανεκδοτολογίας.

Πάντως η αλήθεια είναι ότι α συνομιλίαι διεξάγονται εις ατμόσφαιραν φιλικήν και καλής θελήσεως. Κληρίδης και Ντενκτάς προσφωνούν ο ένας τον άλλον με τα μικρά των ονόματα.

Εις το ξενοδοχείον "Φοινίσια" ο κ. Κληρίδης μένει εις δωμάτιον εις τον όγδοον όροφον και ο κ. Ντενκτάς εις δωμάτιον εις τον έκτον όροφον. Αλλά όταν δεν μένουν εις το δωμάτιον των, ευρίσκονται διαρκώς μαζί. Μαζί εις την πισίναν του ξενοδοχείου των, μαζί εις το εστιατόριον".

Υστερα από ένα τριήμερο συνομιλιών οι συνομιλητές κατέληξαν σε όλα και ειδοποίησαν στην Κύπρο τον Οζόριο Ταφάλ, ειδικό αντιπρόσωπο του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο, ότι συμφώνησαν στην έναρξη του ενδοκυπριακού διαλόγου. Ετσι ο Ταφάλ αναχώρησε για τη Νέα Υόρκη με τον διοικητή της ΟΥΝΦΙΚΥΠ στρατηγό Μάρτολα.

Οι ίδιοι κάλεσαν τους δημοσιογράφους στο ξενοδοχείο τους όπου τους διάβασαν μια κοινή δήλωση:

"Κατά την διάρκειαν της παραμονής μας εις Βηρυτόν είχομεν χρήσιμον ανταλλαγήν απόψεων. Αι συνομιλίαι θα επαναρχίσουν εις Λευκωσίαν την 24ην Ιουνίου και ώραν 10 π.μ. εις το ξενοδοχείον Λήδρα Πάλας. Ο κ. Οζόριο Ταφάλ, ειδικός αντιπρόσωπος του Γ.Γ. του ΟΗΕ Ου Θαντ εν Κύπρω θα είναι παρών εις την συνάντησιν. Κατόπιν αι συνομιλίαι θα πραγματοποιούνται εναλλάξ εις τας οικίας μας".

Ο Ραούφ Ντενκτάς απαντώντας σε ερωτήσεις του ίδιου απεσταλμένου του "Φιλελεύθερου" είπε:

ΕΡΩΤΗΣΗ: Βρίσκεστε περισσότερο κοντύτερα;

ΝΤΕΝΚΤΑΣ: Προηγουμένως δεν γνωρίζαμε που βρισκόμαστε.

ΕΡ: Βρέθηκε κοινό έδαφος;

ΝΤΕΝΚΤΑΣ: Κοινό έδαφος είναι το γεγονός ότι θα συνεχίσουμε.

Ο Γλαύκος Κληρίδης παρουσιάστηκε συγκρατημένα αισιόδοξος κατά την επιστροφή του στις 7 Ιουνίου στη Λευκωσία αλλά επεσήμανε:

"Ολαι αι συναντήσεις και ανταλλαγαί απόψεων εις Βηρυτόν έλαβον χώραν εντός ατμοσφαίρας ηρεμίας και φιλίας. Είμαι ικανοποιημένος από τας πρώτας αυτάς επαφάς, αλλά εν ουδεμιά περιπτώση, θα ήθελα να δώσω την εντύπωσιν ότι το έργον μας θα είναι εύκολον και ότι θα προκύψη σύντομος λύσις. Θα χρειασθούν ψυχραιμία, υπομονή και καλή θέλησις. Πιστεύω ότι τα τρία αυτά στοιχεία υπάρχουν και επομένως δύναται να λεχθή ότι υπάρχει συγκρατημένη αισιοδοξία".

Ο Γλαύκος Κληρίδης είχε και δυο λόγια να πει για το Ρόμπερτ Κέννεντυ, ο οποίος υπέκυψε εκείνη την ημέρα στα τραύματα που υπέστη κατά την απόπειρα δολοφονίας του τονίζοντας ότι το γεγονός αυτό τον συγκλόνισε.

Ο Πέτρος Πετρίδης, ο κύπριος δημοσιογράφος που διερεύνησε την πορεία των συνομιλιών έχοντας συνομιλήσει και με τον Γλαύκο Κληρίδη αργότερα έγραψε στην Ιστορική Εγκυκλοπαίδεια της Κύπρου (Περίοδος 1960-73 Τόμος Α, σελ, 273):

"Μετά το τέλος των πρώτων αυτών διερευνητικών επαφών φάνηκαν ελπιδοφόρες ενδείξεις. Η η τουρκική πλευρά έδωσε ενδείξεις ότι ήταν διατεθειμένη να εγκαταλείψει την αξίωση της για εδαφική ομοσπονδία και επιστροφή στη Ζυρίχη, όπως επίσης και να δεχθεί την κατάργηση ωρισμένων από τα προνόμια που η τουρκοκυπριακή κοινότητα είχε αποκτήσει με τις συμφωνίες.

Ο Ντενκτάς στις ιδιαίτερες συμομιλίες του με τον Κληρίδη, παραδέχθηκε ότι στις συμφωνίες υπήρχαν πρόνοιες που ήταν και επιζήμιες για τους τουρκοκύπριους. Για παράδειγμα η πρόνοια συμμετοχής στη δημόσια υπηρεσία και την αστυνομία με ποσοστό 70:30 θα είχε τελικά ως αποτέλεσμα να στερηθεί η τουρκοκυπριακή κοινότητα των υπηρεσιών των προσοντούχων νέων της, ακόμα και στα χωριστά δημαρχεία, στα οποία τόσον επέμεναν οι τούρκοι με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί η πρώτη μεγάλη ρίξη που οδήγησε τελικά στις διακοινοτικές ταραχές, ήταν, κατά την άποψη του Ντενκτάς, μειονέκτημα για τους τούρκους, εξ ατίας της υπέρμετρης οικονομικής επιβάρυνσης της κοινότητας.

Το οικονομικό πρόβλημα της κοινότητας απασχολούσε τον Ντενκτάς και είπε ότι θα έπρεπε να δοθεί μεγάλη οικονομική βοήθεια και να βρεθούν τρόποι για την μείωση του χάσματος στη νοικονομική ανάπτυξη των δυο κοινοτήτων.

Ο Ντενκτάς είπε ότι έπρεπε να βρεθούν τρόποι για να διασφαλισθεί η χρηματοδότηση των αναγκών της τουρκοκυπριακής κοινότητας, που δεν μπορούσε να βρει τα αναγκαία χρήματα (για την Παιδεία και άλλες υπηρεσίες) και ανεγνώρισε ότι οι διασφαλίσεις που περιέχονταν στις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου αποδείχθηκαν μη αποτελεσματικές για την προστασία των τουρκοκυπρίων.

Ο Ντενκτάς δικαιολόγησε την άρνηση της τουρκικής πλευράς να δεχθεί οποιαδήποτε τροποποίηση γιατί φοβόταν ότι επιδίωξη των Ελλήνων δεν ήταν η βελτίωση του συντάγματος, αλλά η κατάργηση του και η κήρυξη της Ενωσης.

Η τουρκική πλευρά εξακολουθούσε να έχει τους ίδιους φόβους και γι' αυτό θα ήταν διατεθειμένη να δεχθεί κατάργηση των προνομίων, όπως το βέτο του αντιπροέδρου, οι χωριστές πλειοψηφίες για ωρισμένους νόμους κλπ εφ' όσον η κοινότητα θα διασφαλιζόταν με άλλο τρόπο.

Ο Γλαύκος Κληρίδης με τη σειρά του διαβεβαίωσε τον Ντενκτάς ότι η Κυβέρνηση και η ελληνική κοινότητα επιθυμούσαν την οικονομική βελτίωση των τουρκοκυπρίων και ήταν πρόθυμοι να βοηθήσουν γι' αυτό. Αλλά η εξίσωση των δυο κοινοτήτων θα μπορούσε να υπάρξει μόνο σε ένα ενιαίο κράτος.

Με την σειρά του παρατήρησε ότι η επιμονή των τούρκων στα διαχωριστικά στοιχεία του συντάγματος δημιούργησε στους Ελληνες τον φόβο ότι τελική επιδίωξη των τούρκων ήταν να οδηγήσουν την Κύπρο σε πλήρη διαμελισμό.

Ο Κληρίδης ανέπτυξε τις απόψεις της ελληνικής πλευράς κυρίως βάσει των 13 σημείων που για πρώτη φορά μπορούσαν εκπρόσωποι των δυο κοινοτήτων να συζητήσουν πρόσωπο με πρόσωπο και να επεξηγήσει και δικαιολογήσει τη σκοπιμότητα τους".