18.6.1967. Ο Αλέκoς Παvαγoύλης φθάvει στηv Κύπρo με τo διαβατήριo τoυ Κύπριoυ φίλoυ τoυ Χριστάκη Ζόππoυ από τη Γερoσκήπoυ σε μια απoστoλή, στηv oπoία τελικά γvωρίζεται με τov Πoλύκαρπo Γιωρκάτζη

S-1794

18.6.1967: Ο ΑΛΕΚΟΣ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗΣ ΦΘΑΝΕΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΟΥ ΦΙΛΟΥ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΑΚΗ ΖΟΠΠΟΥ, ΑΠΟ ΤΗΝ ΓΕΡΟΣΚΗΠΟΥ, ΣΕ ΜΙΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΤΕΛΙΚΑ ΕΡΧΕΤΑΙ ΣΕ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΥΚΑΡΠΟ ΓΙΩΡΚΑΤΖΗ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙ ΝΑ ΤΟΝ ΒΟΗΘΗΣΕΙ ΝΑ ΔΙΕΝΕΡΓΗΣΕΙ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΔΙΚΤΑΤΟΡΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

Στο μεσοδιάστημα μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης φάσης των διακοινοτικών συνομιλιών έγινε απόπειρα δολοφονίας του πρωθυπουργού του στρατιωτικού κεθεστώτος των Αθηνών Γεωργίου Παπαδόπουλου από τον Αλέξανδρο Παναγούλη.

Η απόπειρα έγινε στις 13 Αυγούστου 1968 και η σύλληψη του Παναγούλη οδήγησε στην αποκάλυψη της ανάμιξης που είχαν σ' αυτήν Κύπριοι και κυρίως ο υπουργός Εσωτερικών Πολύκαρπος Γιωρκάτζης. Ακολούθησε η παραίτηση του Γιωρκάτζη από την Κυβέρνηση με σημαντικές επιπτώσεις πάνω στην εσωτερική κατάσταση που άσκησε σοβαρή επιρροή πάνω στις διακοινοτικές συνομιλίες.

Από την άποψη αυτή η μέρα της απόπειρας κατά του Παπαδόπουλου θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως η απαρχή της εχθρότητας που άρχισε να δημιουργεί το κεθεστώς των στρατιωτικών κατά της κυπριακής κυβέρνησης.

Μέσα σ' αυτό το κλίμα της καχυποψίας και της αβεβαιότητας που συνεχώς οξυνόνταν συνεχίστηκαν και οι διακοινοτικές συνομιλίες.

Τα γεγονότα που οδήγησαν στην απόπειρα κατά της ζωής του Παπαδόπουλου άρχισαν πολύ πιο πριν, με τη λιποταξία του Παναγούλη και την άφιξη του στην Κύπρο,

Λίγο μετά την απόπειρα κατά της ζωής του ο Παπαδόπουλος δήλωσε πως πίστευε ότι "όταν είναι από τον θεό να αφαιρεθή η ζωή ενός ανθρώπου δεν εξαρτάται τίποτε πλέον από τους ανθρώπους και ημπορείτε να είσθε βέβαιοι όσον ο Θεός είναι φιλέλλην, την συναρτά με το συμφέροντα της Ελλάδος, θα είναι εν ασφαλεία".

Ο Παναγούλης είχε διαφορετική γνώμη. Ενώ ετοίμαζε την απόπειρα για 16 ολόκληρους μήνες πίστευε ότι αν ο θεός ήταν φιλέλλην, θα απάλλασσε την Ελλάδα από τον Παπαδόπουλο. Ηταν πεποίθηση του ότι εκείνος που κρατούσε τη χούντα ήταν ο Παπαδόπουλος.

"Εκαμα", είπε, "την απόπειρα γιατί πίστευα ότι αν έφευγε ο Παπαδόπουλος από τη μέση, η χούντα δεν θα άντεχε, όχι επτά χρονια, αλλά ούτε μήνες. Είχαμε τις πληροφορίες μας για την κατάσταση στο Ναυτικό, αν ο Παπαδόπουλος έφευγε από τη μέση το Ναυτικό θα στασίαζε κατά της χούντας. Φυσικά, αν έπεφτε η χούντα θα γύριζε στην Ελλάδα, ο γιος της Φρειδερίκης, αλλά τουλάχιστο δεν θα συνέβαινε το κακό στην Κύπρο".

Οταν ο Παναγούλης υπηρετούσε τη θητεία του στο 81ο Σύνταγμα Πεζικού στη Βέροια, πήρε την απόφση του να βγάλει από τη μέση τον Παπαδόπουλο. Ομως η απόπειρα κατά του δικτάτορα ήταν εφεδρικό ή παρεπόμενο σχέδιο.

Οταν έφευγε από το σύνταγμά του στις 27 Μαϊου 1967 για να βρεθεί στην Αθήνα λιποτάκτης, είχε άλλα πιο φιλόδοξα σχέδια. Υπολόγιζε ότι με την συνεργασία του αδελφού του Γιώργου που ήταν υπολοχαγός στην 1η αμφίβια Μοίρα Καταδρομών, θα μπορούσε να κάμει πραξικόπημα για να ανατρέψει τη χούντα.

Ο αδελφός του, αντί να πάρει τους καταδρομείς στα βουνά για ασκήσεις, όπως έκαμνε καθημερινά θα τους κατέβαζε στην Αθήνα. Η ενέργεια αυτή θα συνδυαζόταν με ένα κύμα εκρήξεων και σαμποτάζ από τον Αλέξανδρο Παναγούλη και τους συνεργάτες του, που θα δημιουργούσε σύγχυση. Οι καταδρομείς του Γιώργου Παναγούλη θα επωφελούνταν και θα καταλάμβαναν νευραλγικά πόστα.

Ο ίδιος ο Αλέκος Παναγούλης αφηγήθηκε σε αθηναϊκή εφημερίδα το 1975 όταν ήλθε η μεταπολίτευση και κατάφερε να βγει ζωντανός από τα κάτεργα της Χούντας, που τον είχε καταδικάσει σε θάνατο:

"Λιποτάκτησα από τη μονάδα μου για να κάνω βέβαια αντίσταση. Από τη Βέροια πήγα αεροπορικώς στη Θεσσαλονίκη, ύστερα κατέβηκα στην Αθήνα και πήγα πρώτα στο σπίτι μου στη Γλυφάδα, στην οδό Ασκληπιού 61. Φυσικά δεν μπορούσα να μείνω για πολύ εκεί, αλλά κρύφθηκα στα σπίτια φίλων μου. Και η πρώτη μου δουλειά ήταν να συναντηθώ με τον αδελφό μου υπολοχαγό Γιώργο.

- Για να σκεφθήτε πώς θα δράσετε;

- Ακριβώς. Ο αδελφός μου ήταν αξιωματικός ασκήσεων στη μονάδα Καταδρομών που στρατονιζόταν στο Μεγάλο Πεύκο. Κάθε πρωϊ έπαιρνε τη Μοίρα του στα βουνά για ασκήσεις κι αυτό το στοιχείο μας έδωσε τον πυρήνα του σχεδίου μας. Να πάρει τους Λοκατζήδες του, αλλά αντί για τα βουνά, να τους κατεβάσει στην Αθήνα, όπου εγώ με μια ομάδα παιδιών θα κάναμε κύμα ανατινάξεων. Μέσα στη σύγχυση, η δύναμη του αδελφού μου θα εξαρμούσε, θα καταλάμβανε τις καίριες θέσεις και θα ακολουθούσαν οι συνήθεις διαδικασίες των κινημάτων.

- Θα ήταν βέβαια ανεδαφικό ένα τέτοιο σχέδιο.

- Δεν ήταν πραγματοποιήσιμο ευθύς αμέσως, γιατί ο αδελφός μου δεν είχε ακόμη μυήσει αρκετούς από τους συναδέλφους του στη μονάδα του. Πάντως προγραμματίσαμε ως χρόνο δράσεως τον Ιούλιο του 1967. Αλλά την 16-17 Ιουλίου συνέλαβαν πολλούς και τον αδελφό μου τον μετέθεσαν στη Ρόδο. Εγώ στο μεταξύ είχα προσανατολισθεί και προς άλλες αντιστασιακές κατευθύνσεις με τους φοιτητές και άλλους νέους.

Στους φακέλους της Ελληνικής ΚΥΠ ο Αλέκος Παναγούλης χαρακτηριζόταν με δυο λόγια τραμπούκος.

Ο πράκτορας της Ελληνικής ΚΥΠ Π. Μπάμπαλης, σε κατάθεση του σε Δικαστήριο της Αθήνας, κατά τη διάρκεια της δίκης του Αλέκου Παναγούλη, για την απόπειρα εναντίον του δικτάτορα Παπαδόπουλου, ανέφερε για τον Παναγούλη:

" Η Υπηρεσία μου ασχολήθηκε με τον Παναγούλη αρχικά το 1967 όταν λιποτάκτησε από το στρατό γιατί ήταν υποχρεωμένη να τον αναζητήσει. Ευθύς μόλις πήρα την εντολή πήρα τα στοιχεία, τα οποία είχε στο φάκελλο.

"Αντιλήφθηκα ότι ο Παναγούλης αρχίζει ν' απασχολεί τις αστυνομικές αρχές από το 1956.

" Τότε πήρε μέρος σε συγκέντρωση που είχε απαγορευθεί και συγκρούστηκε με αστυνομικούς και τραυματίστηκε.

"Τον ίδιο χρόνο ο Παναγούλης συνελήφθη από όργανα του παραρτήματος Ασφάλειας ως ύποπτος κλοπής.

"Στη συνέχεια ο Παναγούλης συνελήφθη από το Τμήμα της Ασφάλειας της Γλυφάδας διότι είχε τραυματίσει κάποιον πρώην φίλο του.

"Το 1959 ο Παναγούλης συνελήφθη από τις αρχές της Χωροφυλακής διότι διέρρηξε κάποιο κατάστημα στην περιφέρεια Γλυφάδας και φυλακίστηκε.

"Το 1962 συνελήφθη και πάλι από το Β Αστυνομικό Τμήμα και του απαγγέλθηκε κατηγορία ότι δημιούργησε σε κάποιο κέντρο φασαρία και επετέθη εναντίον ενός φίλου του με μαχαίρι.

"Ωστόσο ο Παναγούλης υπέβαλε μήνυση εναντίον του Τμήματος για κακοποίηση αλλά η αλήθεια είναι ότι διασκέδαζε σε κέντρο και όπως ήταν μεθυσμένος οι αστυνομικοί τον πήραν στο σταθμό πρώτων βοηθειών.

"Το 1966 ο Παναγούλης συνελήφθη για πολλοστή φορά από τις αστυνομικές αρχές, διότι στο κέντρο Τζιτζιφιές δημιούργησε επεισόδιο και του απαγγέλθηκε κατηγορία για τεντυμποϊσμό.

"Αργότερα εισήλθε στο Πολυτεχνείο, αλλά από της εισόδου του σ' αυτό δεν ασχολείτο με τα μαθήματά του, αλλά έγινε όργανο των Κομμουνιστών κι έπαιρνε μέρος σε όλες τις οχλαγωγίες που οργάνωναν οι κρατικές οργανώσεις που κατευθύνονταν από την ΕΔΑ.

"Δημιουργούσε επεισόδια και πρωτοστατούσε σε όλες τις εκδηλώσεις".

Το "πορτραίτο" που έδινε ο πράκτορας της ασφάλειας και το χρωμάτιζε μάλιστα με τους δικούς του ισχυρισμούς ήταν το τέλειο "πορτραίτο" ενός αποφασιστικού και ριψοκίνδυνου νέου, ο οποίος δεν υπολόγιζε σε τίποτε προκειμένου να προχωρήσει σ αυτό που ήθελε.

Κι' η αντίσταση εναντίον της Χούντας χρειαζόταν τέτοιους ανθρώπους που δεν υπολόγιζαν ποτέ τον κίνδυνο.

Ομως ο Παναγούλης χρειαζόταν βοήθεια και για να ετοιμάσει τη δράση του αποφάσισε να έλθει στην Κύπρο.

Χρειαζόταν όπλα κι εκρηκτικές ύλες, ενώ δεν γνώριζε σχεδόν τίποτα πως θα τις χρησιμοποιούσε.

Και για όλ' αυτά οι Κύπριοι αποδείχθηκαν οι καλύτεροι σύμμαχοι του, αλλά και ήσαν συνέχεια πρόθυμοι να τον βοηθήσουν.

Είπε ο ίδιος στην ίδια συνέντευξη του:

- Δεν κατέφυγα στην Κύπρο για να σωθώ. Βέβαια η αστυνομία είχε αντιληφθεί τη δραστηριότητα μας κι είχε αρχίσει συστημαστική καταδίωξή μας. Μπορούσα όμως, διέθετα περιθώρια, να παραμείνω ασύλληπτος. Εκείνο που με έκανε να εγκαταλείψω τότε την Ελλάδα, ήταν ότι δεν εύρισκα ακόμη τους κατάλληλους ανθρώπους για μια ευρεία και αποτελεσματική δράση. Μερικοί από τους συντρόφους μου ήταν εξαιρετικά αντιστασιακά στελέχη. Δεν επαρκούσαν όμως. Κι οι άλλοι, νομίζοντας ότι σε 2-3 μήνες η Χούντα θα έπεφτε, ήθελαν να ηρωϊκοποιηθούν πηγαίνοντας για λίγο στη φυλακή.

Αναζήτησα τότε άλλο περιβάλλον, άλλους ανθρώπους, για την οργάνωση της αντιστασιακής μας βάσης. Και θέλησα για το σκοπό αυτό να πάω στην Κύπρο.

Η Κύπρος με την άφθονη συνωμοτική πείρα, ύστερα από τον αγώνα της ΕΟΚΑ, ήταν ιδεώδης βάση. Πρόσφερε ακόμα ένα σημαντικό πλεονέκτημα. Το στρατιωτικό καθεστώς δεν είχε ακόμα ριζώσει στην Κύπρο κι' έτσι, σε συνεργασία με άλλους αντικαθεστωτικούς, θα μπορούσε να κινηθεί πιο άνετα.

Πώς όμως ο Παναγούλης ήλθε στην Κύπρο, ενώ καταζητείτο στην Ελλάδα και με ποιους συνδέθηκε;

Στην Αθήνα ο Παναγούλης γνώριζε αρκετούς κυπρίους. Μεταξύ αυτών και ο Ανδρέας Χριστοδουλίδης (αργότερα διευθυντής του Αθηναϊκου Πρακτορείου Ειδήσεων) και ο Χριστάκης Ζόππος, από τη Γεροσκήπου. Ησαν κι οι δυο γνωστοί για την αντίθεση τους στη χούντα.

Ο Παναγούλης συμφώνησε με τον Χριστάκη Ζόππο, γιο του στελέχους του ΑΚΕΛ Πάφου Χαράλαμπου Ζόππου, με τον οποίο γνωρίζονταν από το 1962 όταν εκείνος φοιτούσε στο Πολυτεχνείο κι αυτός στην Πάντειο, να ρθει στην Κύπρο με το διαβατήριο του.

Εβαλαν αμέσως σε ενέργεια το σχέδιο τους. Ετσι με το διαβατήριο του Χριστάκη στο χέρι ο Παναγούλης ανέβηκε στο αεροπλάνο στις 18 Ιουνίου 1967, και αναχώρησε για την Κύπρο ως Χριστάκης Ζόππος, φοιτητής από τη Γεροσκήπου.

Ο Χριστάκης είχε ήδη ειδοποιήσει τους δικούς του για την αναμενόμενη άφιξη του φίλου του και τους παρακάλεσε να τον φιλοξενήσουν για λίγες μέρες, μέχρι να μπορούσε κι ο ίδιος να έλει στη νήσο.

Σαν έφθασε ο Παναγούλης στη Λευκωσία πήρε ταξί και χωρίς προβλήματα κατευθύνθηκε στο σπίτι του Χριστάκη Ζόπου όπου έμεινε περίπου για μια εβδομάδα παρουσιαζόμενος ως Αλέκος Αλεξίου.

Ομως για το Χριστάκη Ζεππoυ τώρα άρχιζαν τα προβλήματα. Πήγε στην Κυπριακή πρεσβεία της Αθήνας όπου κατάγγειλε ότι έχασε το διαβατήριο του και ζήτησε να του εκδόσουν πάσο γα ένα ταξίδι στην Κύπρο. Στη Λευκωσία θα μπορούσε να βγάλει άλλο διαβατήριο. Στην πρεσβεία τον πίστεψαν ή δεν είχαν λόγους να αμφιβάλλουν αλλά για τυπικούς λόγους τον παρέπεμψαν στην αστυνομία για να καταγραφεί το γεγονός της απώλειας του διαβατηρίου του. Εκεί επανέλαβε τον ίδιο ισχυρισμό.

Η Αστυνομία τον πληροφόρησε ότι κάποιος άλλος είχε ταξιδέψει στην Κύπρο από τις 18 του μήνα με το διαβατήριο του.

Η Ελληνική αστυνομία τον συνέλαβε και τον ανέκρινε. Εμεινε στο κρατητήριο για αρκετές μέρες και στη συνέχεια απέδρασε κατεβαίνοντας από κάποια εξωερική σωλήνα του κρατητηρίου. Πήγε στην πρεσβεία της Κύπρου στην Αθήνα εξασφάλισε πάσο και ήλθε στην Κύπρο.

Η Ελληνική αστυνομία άρχισε να υποψιάζεται ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. Κι' αν ο Ζόππος προσποιήθηκε ότι δεν γνώριζε ποιος του είχε κλέψει το διαβατήριο, για την ασφάλεια, που καταδίωκε τους αντιτιθέμενους στο καθεστώς της χούντας, αυτό ήταν ένα κρατούμενο, έστω και αν δεν γνώριζε ποιος ήταν αυτός που είχε φύγει για την Κύπρο.

Ετσι βάλθηκε να το ανακαλύψει γιατί αυτή την περίοδο είχε αρχίσει να φουντώνει το αντιδικτατορικό κίνημα.

Ετσι η ελληνική ασφάλεια ειδοποίησε την κυπριακή αστυνομία με την οποία συνεργαζόταν στενά.

Μόλις ο Χριστάκης Ζόππος πάτησε το πόδι του στην Κύπρο ανακρίθηκε από την κυπριακή αστυνομία και αφέθηκε ελεύθερος να αναχωρήσει για το σπίτι του στη Γεροσκήπου όπου διέμενε ο Αλέκος Παναγούλης με το ψευδώνυμο Αλέκος Αλεξίου.

Στο διάστημα αυτό η ελληνική ΚΥΠ δεν έμεινε καθόλου αδρανής. Αντίθετα συνέχισε τις παρακολουθήσεις της και επεσήμανε τον Παναγούλη στο σπίτι του Χριστάκη στη Γεροσκήπου.

Ετσι στις 15 Ιουλίου η ελληνική ΚΥΠ στη Λευκωσία ήταν σίγουρη ότι αυτός που αναζητούσε βρισκόταν ή είχε μείνει για ένα διάστημα στο σπίτι του Χαράλαμπου Κωνσταντίνου Ζόππου, 50 χρόνων, πατέρα του Χριστάκη και ειδοποίησε την Κυπριακή αστυνομία.

Η Αστυνομία έδρασε με κάθε μυστικότητα αλλά δεν μπόρεσε να εντοπίσει τον Παναγούλη στο σπίτι του Χαράλαμπου Ζόππου γιατί είχε ήδη μετακινηθεί στη Λευκωσία και συνδέθηκε με τον γνωστό του από την Ελλάδα Ανδρέα Χριστοδουλίδη, ο οποίος τον έφερε σε επαφή με την Επιτροπή για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα και τον δικηγόρο και πρώην αγωνιοστή της ΕΟΚΑ Ανδρέα Παναγιώτου, γνωστό συνεργάτη του υπουργού Εσωτερικών Πολύκαρπου Γιωρκάτζη.

Στον Ανδρέα Παναγιώτου ο Παναγούλης παρουσιάστηκε ως φοιτητής από την Ελλάδα και φίλος του Ανδρέα Χριστοδουλίδη.

Ο Παναγιώτου φιλοξένησε τον Παναγούλη στο σπίτι του και κυκλοφορούσε μάλιστα μαζί του κι έτσι οι φίλοι του, πολλοί από τους οποίους ήταν αστυνομικοί, έγιναν και φίλοι του Παναγούλη.

Ομως τα νέα για την διαφυγή του Παναγούλη έφθασαν και στον τύπου και ο Ανδρέας Παναγιώτου ξαφνιάστηκε όταν διάβασε στην εφημερίδα με πηχιαίους τίτλους ότι ελλαδίτης καταζητείτο στην Κύπρο. Ετσι ο Παναγούλης αναγκάστηκε να παραδεχθεί στον Ανδρέα Παναγιώτου την πραγματική του ταυτότητα, ενώ σε λίγες μέρες μετακινήθηκε στο σπίτι του ηθοποιού Νίκου Σιαφκάλη.

Ετσι ενώ τον αναζητούσε η κυπριακή αστυνομία και η ελληνική ΚΥΠ ο Παναγούλης κυκλοφορούσε ελεύθερος και μάλιστα πολλές φορές με αστυνομικούς μέλη της κυπριακής ΚΥΠ όπως ο Ανδρέας Μακρίδης και ο Φρίξος Γιάγκου, οι οποίοι μέχρι τη στιγμή αυτή δεν είχαν υποψιαστεί οτιδήποτε.

Τελικά η Επιτροπή για την Αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα πείστηκε ότι ο Παναγούλης, που ζητούσε συνεχώς δράση, έπρεπε να βρει τρόπο να φύγει από την Κύπρο κανονικά.

Γι' αυτό ανέλαβε ο βουλευτής Βάσος Λυσσαρίδης, ο οποίος πήγε στο Μακάριο με την πρόταση να του παραχωρηθεί ένα έγγραφο για να μπορέσει να ταξιδέψει στο εξωτερικό.

"Αν τον συλλάβετε", είπε στο Μακάριο, "είναι αίσχος για τις κυπριακές αρχές να παραδώσουν ένα καταζητούμενο από το ελληνικό κεθεστώς στη χούντα. Αν μείνει θα έχετε μπελάδες με τη χούντα. Καλύτερα να τον διευκολύνετε να φύγει. Ο Μακάριος συμφώνησε να του παραχωρηθεί ένα "λεσέ πασέ" για να μπορέσει να μεταβεί μέχρι τη Βηρυτό.

Ο Μακάριος παράπεμψε το Βάσο Λυσσαρίδη στον υπουργό Εσωτερικών Πολυκαρπο Γιωρκάτζη. Από αυτή τη στιγμή άρχιζε πλέον η γνωριμία του Παναγούλη με τον Γιωρκάτζη που θα οδηγούσε στην απόπειρα εναντίον του Παπαδόπουλου.