1.6.1968: Γλαύκoς Κληρίδης και Ραoύφ Ντεvκτάς και Οζόριo Ταφάλ αvαχωρoύv για τη Βηρυτό με τo ίδιo αερoπλάvo όπoυ θα αρχίσoυv συvoμιλίες για τo κυπριακό για πρώτη φoρά από τις διακoιvoτικες συγκρoύσεις τoυ Δεκεμβρίoυ τoυ 1963.

S-1793

1.6.1968: ΓΛΑΥΚΟΣ ΚΛΗΡΙΔΗΣ, ΡΑΟΥΦ ΝΤΕΝΚΤΑΣ ΚΑΙ ΟΖΟΡΙΟ ΤΑΦΑΛ ΑΝΑΧΩΡΟΥΝ ΜΕ ΤΟ ΙΔΙΟ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ ΓΙΑ ΤΗ ΒΗΡΥΤΟ ΟΠΟΥ ΘΑ ΑΡΧΙΣΟΥΝ ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΙΑΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ ΤΟΥ 1963

Στις 20 Μαϊου 1968 ήταν η σειρά του Κληρίδη να μιλήσει για τις συνομιλίες, τις οποίες θα διεξήγαγε από ελληνικής κυπριακής πλευράς αλλά και για τις επιδιώξεις της.

Σε συνεντεύξεις του στις εφημερίδες της Τουρκίας "Χουρριέτ" και "Τζουμχουριέτ" που αναδημοσιεύθηκαν στις ελληνοκυπριακές εφημερίδες ανέφερε ότι κατά τις προκαταρκτικές επαφές θα διερευνηθούν θέματα σε σχέση προς τα οποία υπάρχει κοινό έδαφος και θέματα για τα οποία οι γνώμες είναι εκ διαμέτρου αντίθετες.

ΕΡ: Ελπίζετε ότι θα αρχίσουν συνομιλίες μεταξύ των δυο κοινοτήτων στην Κύπρο;

ΑΠ: Είναι γεγονός ότι απομένουν προς ρύθμιση ορισμένα προκαταρκτικά σημεία, προτού αρχίσουν συνομιλίες. Οι προσεχείς λίγες ημέρες θα αποδείξουν κατά πόσο οι προκαταρκτικές αυτές δυσχέρειες μπορούν ή όχι να υπερπηδηθούν. Μέχρι τότε προτιμώ να μη προβώ σε οποιεσδήποτε προβλέψεις, αλλά απλώς να περιορισθώ στην έκφραση ελπίδας ότι θα εξευρεθεί τρόπος να παρακαμφθούν οι εν λόγω δυσχέρειες.

ΕΡ: Ποιοί κατά τη γνώμη σας πρέπει να είναι οι σκοποί ή η σημασία των διμερών συνομιλιών και κατά ποιον τρόπο μπορούν αυτές να προαχθούν;

ΑΠ: Κατά τη γνώμη μου το πρώτο στάδιο των σκοπούμενων συνομιλιών πρέπει να είναι κυρίως διερευνητικού χαρακτήρα και να αποβλέπει στη διακρίβωση με ειλικρινή ανταλλαγή γνωμών, των θεμάτων σε σχέση προς τα οποία υπάρχει κοινό έδαφος και των θεμάτων για τα οποία οι γνώμες είναι εκ διαμέτρου αντίθετες ως και στη διερεύνηση με πνεύμα καλής θέλησης δυνατών τρόπων εξομάλυνσης ή σμίκρυνσης των διαφορών.

Ο Γλαύκος Κληρίδης μίλησε και για την Ενωση και τη Διχοτόμηση:

"Επανειλημμένα δηλώθηκε ότι εκείνο για το οποίο ενδιαφερόμαστε είναι η εξεύρεση δίκαιης λύσης του κυπριακού προβλήματος. Δεν νομίζω ότι θα ήταν χρήσιμο να προβώ σε σχόλια σε οποιεσδήποτε φήμες, άσχετο του εάν αυτές αφορούν την ελληνοκυπριακή, ή την τουρκοκυπριακή πλευρά. Υπάρχουν επίσης φήμες ότι οι τουρκοκύπριοι, αφού αντελήφθησαν ότι η διχοτόμηση είναι αδύνατη προς το παρόν, την εγκατέλειψαν προσωρινά. Νομίζω ότι θα

ήταν πλέον εποικοδομητικό, εάν απέφευγμα οποιαδήποτε σχόλια σε σχέση προς φήμες και αντικρύζαμε τα γεγονότα ως αυτά παρουσιάζονται".

Την περίοδο αυτή άρχισε μια πολύ μεγάλη κινητικότητα για το Κυπριακό από όλους.

Ο Οζόριο Ταφάλ, ειδικός αντιπρόσωπος του Γ.Γ. στην Κύπρο πηγαινοερχόταν στο προεδρικό και στην τουρκική συνοικία της Λευκωσίας για επαφές, ο Βοηθός Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Ρολς Μπέννεντ ήλθε στη Λευκωσία στα τέλη Απριλίου και είχε επαφές με τον Πρόεδρο Μακάριο και τους τουρκοκύπριους ηγέτες Φαζίλ Κουτσιούκ, Ραούφ Ντενκτάς, Οσμάν Ορέκ και Σουλεϊμάν Ονάν.

Παράλληλα οι υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας Παναγιώτης Πιπινέλλης και της Τουρκίας Τσαγλαγιαγκίλ προέβησαν σε δηλώσεις (26.4) με τα μάτια στραμμένα προς τις συνομιλίες.

Ο Πιπινέλης δήλωσε ότι ήταν αισιόδοξος για τις εξελίξεις και πρόσθεσε ότι "αι παρούσαι επαφαί δύνανται και πρέπει να οδηγήσουν εις λύσιν".

Ο Τσαγλαγιαγκίλ χωρίς να απαντά στο ερώτημα κατά πόσον η Τουρκία ήθελε γεωγραφικές ανακατατάξεις στο νησί περιορίσθηκε σε μια γενικόλογη απάντηση λέγοντας ότι η Τουρκία επιθυμεί λύση η οποία να είναι σύμφωνη με τα δικαιώματα και τα συμφέροντα των τουρκοκυπρίων και της Τουρκίας.

Πριν αναχωρήσει ο Ρολς Μπέννετ ξεκαθάρισε ότι τα Ηνωμένα Εθνη και ιδιαίτερα ο Γενικός Γραμματέας Ου Θαντ επιθυμεί στην πραγματικότητα να υπερπηδηθούν τα διαδικαστικά εμπόδια για την έναρξη το ταχύτερο δυνατό των συνομιλιών.

Ο μήνας του μέλιτος στις σχέσεις Ελλάδας- Τουρκίας, Κύπρου- Τουρκίας και Ελληνοκυπρίων- Τουρκοκυπρίων συνεχίστηκε και τις επόμενες ημέρες και στις 8 Μαϊου ο υπουργός Εξωτερικών την Δημοκρατίας Σπύρος Κυπριανού συναντήθηκε με τον τούρκο ομόλογο του Ιχσάν Τσαγλαγιαγκίλ στο Στρασβούργο, έδρα του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Οι δυο υπουργοί δήλωσαν απλώς ότι η συνομιλία τους ήταν χρήσιμη και εποικοδομητική.

Ωστόσο ο Τσαγλαγιαγκίλ σε δηλώσεις αργότερα στην Αγκυρά όπου έφθασε ανέφερε ότι (Φιλελεύθερος 10.9) "η σημερινή φάσις του κυπριακού προσφέρει τας καταλληλοτέρας συνθήκας διά την επίλυσιν της κρίσεως περί το Κυπριακόν".

Ο Σπύρος Κυπριανού ενημέρωσε αμέσως τον Πρόεδρο Μακάριο ενώ την τουρκοκυπριακή ηγεσία ενημέρωσε ο υποδιευθυντής του τμήματος Υποθέσεων Κύπρου και Ελλάδας στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών Τεουφίκ Ουναϊν, που έφθασε έσπευσμένα στη Λευκωσία την επομένη.

Ο Σπύρος Κυπριανού πήγε στη συνέχεια στο Λονδίνο όπου ενημέρωσε τον βρετανό υπουργό Κοινοπολιτειακών σχέσεων, Τόμσον.

Αργότερα σε δηλώσεις στη Λευκωσία (14.5) εξέφρασε την ελπίδα ότι οι συνομιλίες του με τον Τσαγλαγιαγκίλ θα συμβάλουν στην πραγματοποίηση το ταχύτερο δυνατό των συνομιλιών μεταξύ των δυο πλευρών στην Κύπρο για το κυπριακό.

Τα πράγματα εξελίσσονταν ραγδαία αλλά όχι προς την κατεύθυνση που ήθελε η ελληνική κυπριακή πλευρά.

Ο Γλαύκος Κληρίδης μιλώντας στην Κυπριακή Βουλή αναφέρθηκε στα μέτρα που πήρε η κυπριακή Κυβέρνηση για τη δημιουργία των συνθηκών προς προώθηση της λύσης "της σοβούσης εκκρεμότητος και κρίσεως περί το κυπριακόν" χωρίς να υπαρξει παρόμοια ανταπόκριση από τουρκοκυπριακής πλευράς:

"Υπεβάλομεν σχετικάς προτάσεις προς τον Ου Θαντ. Απεσύρθησαν τα περιοριστικά μέτρα εις την νήσον, επετράπη η επάνοδος του κ. Ντενκτάς δι' έναρξιν συνομιλιών, είμεθα έτοιμοι διά συνομιλίας εις Κύπρον και εδηλώσαμεν ότι αποδεχόμεθα ν' ανοίξη αυτάς ο δρ Οζόριο Ταφάλ. Ενώ πράξαμε το κάθε τι, εκ μέρους των τούρκων Κυπρίων δεν υπήρξε καμία ανταπόκρισις προς τα ειρηνευτικά μέτρα της κυπριακής Κυβερνήσεως και ουδεμία ένδειξις διά ιδικάς των προτάσεις. Ούτε μέχρι τούδε ηρκέσθησαν να προβάλουν την αξίωσιν, όπως αι συνομιλίαι διεξαχθούν εις το εξωτερικόν.

Καθίσταται πρόδηλον ότι δεν απέμειναν πολλά περιθώρια διά να δώσωμεν άλλα δείγματα καλής θελήσεως. Εάν δε δεν ανταπακριθή καταλλήλως η τουρκική πλευρά, η έναρξις των συνομιλιων θα καταστή προβληματική".

Εξάλλου ο Πρόεδρος Μακάριος μιλώντας στις 19 Μαϊου στην Παλώδια στο μνημόσυνο του ήρωα Νίκου Ευαγόρου επανέλαβε τα ίδια παράπονα ενώ κατάγγειλε τους τούρκους ότι εκμεταλλευόμενοι τα μέτρα ελευθροεπικοινωνίας μετέφεραν παράνομο οπλισμό από μια περιοχή σε άλλη:

"Η ειρήνη εις την νήσον μας δεν απεκατεστάθη εισέτι πλήρως και μονίμως. Και το μέγα ερώτημα του λαού μας, κατά πόσον θα επικρατήση συντόμως η ειρήνη εις την Κύπρον, παραμένει αναπάντητον και βασανιστικόν. Θα ήτο όμως δυνατόν να εξυρεθή και να δοθή απάντησις: Εάν οι Ελληνες και οι Τούρκοι της Κύπρου προσέλθουν εις τράπεζαν συνομλιών. Από ελληνικής πλευράς επράξαμεν παν το δυνατόν διά να δημιουργήσωμεν κλίμα προσεγγίσεως και ατμόσφαιραν κατάλληλον διά συνομιλίας με τους συνοίκους τούρκους. Επεδείξαμεν εμπράκτως πνεύμα καλής θελήσεως και εις τοιούτον μάλιστα βαθμόν, ώστε μερικοί θεωρούν την στάσιν μας αυτήν, ως εκδήλωσιν αδυναμίας και άλλοι να εκφράζουν φόβους διά την ασφάλειαν μας και να αμφισβητούν την ορθότητα των ειρηνευτικών μας μέτρων. Και ενισχύονται εις τους φόβους των εκ του γεγονότος ότι ότι παρά το εφ' ημών από μακρού εφαρμοσθέντα ειρηνευτικά μέτρα δεν υπήρξε μέχρι τούδε ανταπόκρισις εκ μέρους της τουρκοκυπριακής ηγεσίας. Επιπλέον η γνωστή πρόσφατος απόπειρα μεταφοράς όπλων εκ της τουρκικής συνοικίας της Λευκωσίας εις άλλας περιοχάς στης νήσου δίδει την εντύπωσιν προσπαθείας εκμεταλλεύσεως των ειρηνευτικών μας μέτρων. Η απόπειρα αυτή υπό υπευθύνων ή ανευθύνων γενομένη πέραν του γεγονότος ότι υπονομεύει την ειρηνευτικήν προσπάθειαν μας και την ατμόσφαιραν διά συνομιλίας εμβάλλει εις ανησυχίαν και σκέψεις τους Ελληνας της Κύπρου.

Παρά ταύτα θα συνεχίσωμεν την προσπάθειαν ειρηνεύσεως και θα κρατήσωμεν ανοικτήν την θύραν των συνομιλιών, έτοιμοι να προσέλθωμεν εις αυτάς με ανοικτήν καρδίαν, με ειλικρίνειαν και πνεύμα καλής θελήσεως. Και θέλομεν να ελπίζωμεν ότι η τουρκοκυπριακή ηγεσία, παρά τας εμφανιζομένας αντιδράσεις, υποκινουμένας προφανώς υπό εξτρεμιστικών

τάσεων αντιθέτων προς τα πραγματικά συμφέροντα της μάζης του τουρκικού πληθυσμού της νήσου, θα θελήση τελικώς να κάμη βήμα προς συνάντησιν μας. Ανοικτοί θα είναι από ελληνικής πλευράς οι δρόμοι διά συνάντησιν και συνομιλίας".

Ενώ οι εξελίξεις συνεχίζονταν άρχισαν να φθάνουν πληροφορίες ότι τελικά οι συνομιλίες θα γίνονταν στη Βηρυτό.

Το θέμα συζητήθηκε σε προκαταρκτικές επαφές στην οικία του Οζόριο Ταφάλ στην περιοχή Ακροπόλης στη Λευκωσία στις 25 Μαϊου, στην οποία πήραν μέρος οι Γλαύκος Κληρίδης, Σπύρος Κυπριανού και Ραούφ Ντενκτάς.

Την επομένη ο Ταφάλ είχε επανειλημμένες συναντήσεις με τις δυο πλευρές ενώ ο Ραούφ Ντενκτάς έρριξε τη βόμβα του: Ζήτησε αποκλεισμό της Ενωσης.

"Επιδιώκουμε", είπε, "μόνιμη λύση του πολιτικού προβλήματος, η οποία να αποκλείει την Ενωση και να αποτρέπη οποιαδήποτε δυσάρεστα γεγονότα στο μέλλον".

Αλλά και ο Φαζίλ Κουτσιούκ δεν έμεινε πίσω. Μιλώντας κατά την όγδοη επέτειο του πραξικοπήματος στην Τουρκία ο Κουτσιούκ δηλωσε ότι "οι τούρκοι της Κύπρου ατενίζουν προς τα βουνά του Ταύρου στην Τουρκία και αναπνέουν από αυτά τον αέρα της ελευθερίας".

Τα αποτελέσματα των επαφών του Ταφάλ κρατήθηκαν μυστικά και την 1η Ιουνίου οι Γλαύκος Κληρίδης και Ραούφ Ντενκτάς πήγαν στη Βηρυτό με το ίδιο αεροπλάνο. Κάθησαν μάλιστα, ο ένας δίπλα στον άλλο, ενώ κράτησαν θέσεις στο ίδιο ξενοδοχείο της Βηρυτού όπου θα γίνονταν οι συνομιλίες.

Ανακοίνωση για τις διευθετήσεις των συνομιλιών ανέφερε:

1. Αφηρέθη κάθε ιδιότητα και τίτλος από τους δύο συνομιλητές. Αναφέρονται απλώς ως κ. Κληρίδης και κ. Ντενκτάς.

Κληρίδης και Ντενκτάς συμφώνησαν να ανταλλάξουν απόψεις σε συναντήσεις στη Βηρυτό και να επαναρχίσουν συνομιλίες στην Κύπρο στο εγγύς μέλλον.