12.2.1968: Ο Θεμιστoκλής Δέρβης εξαίρει τηv απόφαση τoυ Τάκη Ευδόκα vα υπoβάλει υπoψηφιότητα εvαvτίov τoυ Μακαρίoυ στις πρoεδρικές εκλoγές. Ο Τάκης Ευδόκας εκφράζει φόβoυς για τη ζωή τoυ αv κατέλθει ως αvθυπoψήφιoς τoυ Μακαρίoυ.

S-1773

12.2.1968: Ο ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ ΔΕΡΒΗΣ ΕΞΑΙΡΕΙ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΤΑΚΗ ΕΥΔΟΚΑ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΕΙ ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΣΤΙΣ ΠΡΟΕΔΡΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ. Ο ΤΑΚΗΣ ΕΥΔΟΚΑΣ ΕΚΦΡΑΖΕΙ ΦΟΒΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΑΝ ΚΑΤΕΛΘΕΙ ΩΣ ΑΝΘΥΠΟΨΗΦΙΟΣ ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ

Η αντιπολίτευση αποφάσισε τελικά στις 8 Φεβρουαρίου όπως ο ψυχίατρος Τάκης Ευδόκας θέσει υποψηφιότητα και να αντιπαλαίψει εναντίον του Μακαρίου που ήλεγχε κυριολεκτικά την Κύπρο, τόσο πολιτικά όσο και θρησκευτικά τουλάχιστον.

Τα συναισθήματά του ήταν ανάμικτα για την απόφαση του.

Ο ίδιος ο Τάκης Ευδόκας υποστηρίζει ότι η απόφαση για να υποβάλει υποψηφιότητα δεν ήταν τόσο εύκολη όσο θα νόμιζε καποιος ενώ φοβόταν ακόμα και για τη ζωή του όταν θα έβαζε υποψηφιότητα εναντίον του Μακαρίου.

Στο βιβλίο του "Εγώ είμαι η Κύπρος", Εκδόσεις Ταμασός, 1989, σελ. 46, γράφει:

"Για τους νεότερους που δεν έζησαν την ατμόσφαιρα των ημερών εκείνων, ίσως μερικά πράγματα να τους ψανούν απίστευτα όπως και μερικές σκέψεις και συναισθήματα που με διακατείχαν την εποχή εκείνη. Τίποτε από όσα εκθέτω δεν είναι υπερβολή. Πρεπει ακόμα να πω πως δεν είμαι τύπος δειλός ούτε εύκολα υποχωρώ, όταν πιστέψω σε μιαν αλήθεια. Εχω, όμως, την εντύπωση πως για την εποχή εκείνη τα διλήμματα και οι ενδόμυχες σκέψεις μου, ακόμα και οι φόβοι μου, συνιστούσαν σαφή ένδειξη του κλίματος που επικρατοόυσε τότε.

Δυο τρεις μήνες πριν από την ανακοίνωση της Ενωτικής Παράταξης για τη συμμτοχή της στις εκλογές, έβλεπα ως μια πιθανότητα τη δική μου υποψηφιότητα. Στο βάθος, όμως, πίστευα πως υποψήφιος θα ήταν ο Θ. Δέρβης, ως παλαιότερος και πιο πεπειραμένος. Η διαφωνία του, εξαιτίας του απραγματοποίητου των προϋποθέσεων που έθεσε ως όρο για τη συμμετοχή στις εκλογές, απέκλεισε την πιθανότητα της δικής του καθόδου. Είχα συστηματικά δημοσιογραφήσει στα προηγούμενα χρόνια και ειδικότερα από το 1965, υποστηρίζοντας την ανάγκην για αλλαγή και για δημιουργία πολιτικού βίου και δημοκρατικού διαλόγου. Ηθελα με κάθε τρόπο να συμβάλω σε μια τέτοια πορεία για αλλαγή. Δεν είχα, όμως, μέσα μου προετοιμαστεί για μια τόσο σύντομη ανάληψη ηγετικής ευθύνης. Εγκαταστάθηκα στην Κύπρο το 1961 και μόλις είχα συμπληρώσει έξι χρόνια επαγγελματικής δουλειάς. Είχα φιλοδοξίες στο χώρο της ψυχιατρικής και της ψυχανάλυσης. Είχα κιόλας αρχίσει το συγγραφικό μου έργο. Το επάγγελμα μου με γέμιζε ψυχικά. Αλλο πόρο ζωής δεν είχα. Ούτε η γυναίκα μου είχε δικούς της πόρους, ούτε και εργαζόταν τότε. Οι δυο γιοί μου, ο Πέτρος και ο Ανδρέας, ήταν μόλις 10 και 7,5 χρόνών, αντίστοιχα και με την πολιτική φοβόμουνα μήπως χάσω την πολύ όμορφη ψυχική επαφή που είχα μαζί τους. Μια άλλη σοβαρή αμφιβολία μου ήταν μήπως δε θα μου ήσαν επαρκή τα εισοδήματά μου, σε περίπτωση που θα αναμιγνυόμουν ενεργώς στην πολιτική ζωή του τόπου.

Με διακατείχε ακόμα ένα πολύ σοβαρό δίλημμα. Για να είμαι ειλικρινής με απασχολούσε ο φόβος της πιθανότητας της εξόντωσης μου. Ολες οι πολιτικές δολοφονίες που προηγήθηκαν δεν μπορώ να πω ότι με άφηναν ανεπηρέαστο. Από την άλλη σκεφτόμουν πως κάποιος ή κάποιοι έπρεπε να σηκώσουν το εκφάλι για να αραχίσει ο αγώνας..."

ΝΕΟ ΑΡΘΡΟ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ ΔΕΡΒΗ

Στις 12 Φερουαρίου, τέσσερις μόλις ημέρες μετά την απόφαση του Τάκη Ευδόκα να υποβάλει υποψηφιότητα ως ανθυποψήφιος του Μακαρίου στις προεδρικές εκλογές, ο Θεμιστοκλής Δέρβης, βασικός ηγέτης της αντιπολίτευσης του Προέδρου Μακαρίου και σημαντικός παράγων της λεγόμενης Ενωτικής Παράταξης, σε άρθρο του στην εφημερίδα του "Εθνική" κάτω από τον τίτλο "ολοκαύτωμα, τέφρα και σποδός" επαινούσε την απόφαση του Τάκη Ευδόκα.

Εγραφε:

"Ενα γενναίον πνεύμα παλαίον προς την εναντιότητα, ιδού το ωραιότερον θέαμα επί της γης" είπεν ο Σενέκας.

Η πατριωτική και ανιδιοτελής απόφασις του ιατρού κ. Τάκη Ευδόκα να οπλισθή με θάρρος και αυταπάρνησιν διά να εκθέση υποψηφιότητα και να αναμετρηθή με την Μακαριακήν Λερναίαν Υδραν, τη λυμαινομένην από οκταετίας τη νήσον, αποτελεί μίαν οφειλήν προς τον καταπροδοθέντα κυπριακόν λαόν, από τον οποίον ο Μακάριος ζητεί και πάλιν να αποσπάση την ψήφον του διά να απτελειώση το αντεθνικόν έργον του και να παραδώση πλέον οριστικώς την Κύπρον εις τους προαινίους εχθρούς της φυλής, διά της επιδιωκομένης ανεξαρτησίας, την οποίαν του υπηγόρευσεν η αγγλοαμερικανική διπλωματία και η Κομμούνα, ήδη το πρώτον στάδιον του ξεπουλήματος συνετελέσθη διά της αναχωρήσεως του ελληνικού στρατού και του θρυλικού Διγενή. Θα ετόλμα ποτέ ο Μακάριος να διενεργήση εκλογάς διά να πραγματοποιήση το "εφικτόν" εάν υπήρχεν η παρουσία του ελληνικού στρατού εις Κύπρον;

Είναι γεγονός ότι η Συντονιστική Επιτροπή της αντιμακαρικής ενωτικής παρατάξεως αντιμετώπισεν εις τους κόλπους της διαφοράς απόψεων επί της τηρητέας τακτικκής, εάν δηλονότι συνέφερεν εις την ενωτικήν προώθησιν του εθνικού ζητήματος, η διεξαγωγή άνευ αντιπάλου προεδρικών εκλογών. Διότι πανηγυρική εκλογή του Μακαρίου θα ηδύνατο να ερμηνευθή υπό των εχθρών της Κύπρου ως οριστική καταδίκη της ενώσεως, δοθέντος, ότι πάντες γνωρίζουν ότι πάντοτε ο Μακάριος εργάζετο προς ματαίωσιν της. Γοεράν επαλήθευσιν του ισχυριμού μας αποτελεί εύγλωττος περικοπή χθεσινού άρθρου των " Τάϊμς" του Λονδίνου, όπου με χαρακτηριστικήν αγγλικήν κακεντρέχειαν αναφέρεται ότι ο αγών διεξάγεται εκ μέρους μεν του κ. Ευδόκα διά την Ενωσιν, εκ μέρους δε του Μακαρίου διά το "εφικτόν" δηλαδή διά την

τουρκοπροσκυνημένην ανεξαρτησίαν. Οι "Τάϊμς" όμως απέφυγαν να γράψουν ότι ο αγών διεξάγεται και κατά της φαυλοκρατίας και κυρίως διά να μη αποστερηθή ο Κυπριακός λαός του δικαιώματος της αυτοδιαθέσεως και της ενώσεως. Η έκθεσις άλλωστε του δρος Πλάζα αποτελεί το πλέον απτόν τεκμήριον επί του θέματος της συνεχούς προσπαθείας του Μακαρίου υπέρ της ανεξαρτησίας.

Οι αντιταχθέντες εις τας εκλογάς ισχυρίζοντο ότι αι ψήφοι τας οποίας θα ελάμβανεν η "ασήμαντος αντιπολιευτική ομάς" ως μας εχαρακτήρισε με κομπασμόν δικτάτορος ο Μακάριος, δεν θα υπερέβαινον τα 5% και επομένως τα 95% θα ανήκον εις τον ανθενωτικόν Μακάριον, αδιάφορον εάν το επιχείρημα των 5% θα είναι επιχείρημα αντανακλούν εις την μνήμην αστεϊσμούς του Φασουλή προς τον Χατζηϊαβάτην. Θα υπενθυμίσωμεν μόνον τας εκλογάς του 1920 εις την Ελλάδα με την συντριπτικήν ήτταν ενός Βενιζέλου. Με την διαφοράν ότι ο Βενιζέλος επεξέτεινε τα όρια της μικράς και ασήμου τότε Ελλάδος πέραν των πέντε θαλασσών και των δύο ηπείρων, ενώ ο ημέτερος ουρανόπεμπτος ολετήρ, επανέφερε τον τουρκικόν στρατόν εις την Κύπρον, συνεπεία δε της όλης πολιτικής του ευρισκόμεθα τώρα εις απρόθυμα οριστικής ομοσπονδίας και γεωγραφικού διαμελισμού.

Αλλο επιχείρημα το οποίον εβάρυνεν εις την γνώμην της μειοψηφίας της συντονιστικής Επιτροπής είναι ότι αι προσεχείς εκλογαί από νομικής απόψεως είναι παράνομοι και ότι την επομένην της εκλογής, το συταγματικόν δικαστήριον, θα κληθή να γνωμοδοτήση επί του νομικού σημείου της ακυρώσεως τούτων. Τρίτον επιχείρημα είναι ότι διεξαγωγή των εκλογών γενομένη βάσει του συντάγματος του 1960 αποδεικνύει εκ μέρους μας, παραδοχήν της εγκυρότητος των αντεθνικών συμφωνιών Ζυρίχης- Λονδίνου, ενώ προηγουμένως ισχυρίζετο η Κυβέρνησις της παιδικής χορωδίας ότι τας είχεν ενταφιάσει. Οι εκλογικοί κατάλογοι καταρτισθέντες με κομματικήν υστεροβουλίαν, διά να χρησιμοποιηθούν οι ίδιοι εις περίπτωσιν βουλευτικών εκλογών, είναι ελλειπέστατοι τουλάχιστον εις Λευκωσίαν καθ' όσον χιλιάδες ονομάτων γηγενών Λευκωσιατών δεν περιελήφθησαν εις αυτούς διά να νοθευθή ούτω το γνήσιον της θελήσεως του λαού.

Η κινητοποίησις όλων των εμμίσθων τραμπούκων και χαφιέδων θα παίξη σημαίνοντα ρόλον εις τον εκφοβισμόν πολλών αντιφρονούντων να προσέλθουν εις τας κάλπας. Μία ολόκληρος επαρχίας, ως λέγεται, η Πάφος, θα αρνηθή την παρουσίαν εποπτών του ανθυποψηφίου του Μακαρίου εις τας κάλπας. Η καλπονοθεία θα είναι εις τας δόξας της μετά το κλείσιμον των καλπών, οπότε τα ψηφοδέλτια ταχυδακτυλουργικώς θα χοροπηδούν από άσπρον εις το μαύρον ή εν περιπτώσει αποχής ψηφοφόρων αι κάλπαι θα γεμίσουν πάλιν με

άσπρας ψήφους, αι οποίαι θα ανήκουν εις τους μη προσελθόντας. Και το τελευταίον επιχείρημα των μη συναινούντων εις εκλογικήν αναμέτρησιν υπό τας παρούσας συνθήκας ήτο το επιγραμματικώς εκφρασθέν "όπως τα εμαγείρευσεν ας τα φάη".

Σαδιστικώς χρώμενος της ενόχουυ δυνάμεως του ο Μακάριος απηξίωσε να απαντήση εις το αποσταλέν προς αυτόν υπόμνημα διά του οποίου εζητούντο ωρισμέναι δημοκρατικαί προϋποθέσεις διά την διεξαγωγήν των εκλογών.

Το αναγραφέν χθες υπό του κατευθυνομένου τύπου ότι "εξωκυπριακοί παράγοντες" μας ηνάγκασαν να υποδείξωμεν ανθυποψήφιον είναι κακοηθέστατον ψεύδος.

Ημείς εμφορούμενοι υπό δημοκρατικών αρχών και σεβόμενοι την απόφασιν της πλειοψηφίας των νεαρών κυρίως αγωνιστών, παρ' όλας τας ανωτέρω επιφυλάξεις μας, έχομεν καθήκον να υποστηρίξωμεν με όλας τας δυνάμεις μας τον εθνικόν υποψήφιον κ. Τ. Ευδόκαν και να ανταπαντήσωμεν προς τα μακαριακά έντυπα ότι αυτή αύτη η υποψηφιότης του Μακαρίου είναι εκείνη που αποτελεί μάχαιραν η οποία θα πλήξη ανεπανορθώτως την ενωτικήν ιδέαν, διότι ο Μακάριος είναι τουρκοπροσκυνημένος αφού περιφρονεί την "ευκταίαν" Ενωσιν και επιδιώκε την "εφικτήν" ανεξαρτησίαν.

Αυτά θα είχε να απαντήση η δραξ της "στείρας αντιπολιτεύσεως", η οποία δεν θα είχε και τας εκατοντάδας χιλιάδας λιρών τας οποίας διαθέτει ο Μακάριος διά να αναγορευθή Πρόεδρος, διά της αποφυγής εκλογών θα εζημιούντο και οι ιππόται του τάγματος της Μάσας, οι οποίοι δεν θα είχον την ευκαιρίαν να ξαναμασήσουν αναλώμασι των εκκλησιών, των τραπεζών και των μοναστηριών.

Αι εκλογαί τώρα είναι γεγονός επί θύραις, συνεπώς η επ' αυτών παρελθοντολογία παρέλκει και ό,τι επιβάλλεται να γίνη, είναι η έντονος διαφώτισις του Κυπριακού λαού, επί της πραγματικής καταστάσεως και επί του χρέους του έναντι του εθνικού μέλλοντος του τόπου, εις το έργον αυτό της διαφωτίσεως πρώτιστον ρόλον, αν μη και κυριώτερον, έχουν οι Μητροπολίται των οποίων ενώ είναι επαινετή η τελευταία στάσις, ουδόλως πληροί τη μεγίστην εθνικήν ανάγκην της παρούσης στιγμής. Συγκεκριμένως έχουν χρέος ούτοι να αποκηρύξουν τον Μακάριον ως ανθενωτικόν, διακηρύσσοντες συγχρόνως ότι είναι πρωτοφανές εις την ελληνικήν Ιστορίαν, Ελλην Ιεράρχης ν' απαρνήται, κορδακιζόμενος εις τον τίτλον του Εθνάρχου, την Ενωσιν, ενώ σύνθημα του θα έπρεπε να ήτο η ιαχή η οποία έρχεται από τους τάφους των ηρώων της μακραίωνος Ιστορίας μας: "Ολοκαύτωμα τέφρα και σπουδός".