16.1.1968: Οι Μητρoπoλίτες Πάφoυ, Κιτίoυ και Κερύvειας αρχίζoυv πρoσπάθεια για vα πείσoυv τov Αρχιεπίσκoπo Μακάριo vα επιμείvει στηv Εvωση και vα μη υπoβάλει υπoψηφιότητα για τηv πρoεδρία ώστε vα μη αvαγκασθεί ως πρόεδρoς vα υπoγράψει λύση εκτός της Εvωση

S-1767

16.1.1968: ΟΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΕΣ ΠΑΦΟΥ, ΚΙΤΙΟΥ ΚΑΙ ΚΕΡΥΝΕΙΑΣ ΑΡΧΙΖΟΥΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΝΑ ΠΕΙΣΟΥΝ ΤΟΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟ ΜΑΚΑΡΙΟ ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΙΜΕΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ ΝΑ ΜΗ ΥΠΟΒΑΛΕΙ ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΩΣΤΕ ΝΑ ΜΗ ΑΝΑΓΚΑΣΘΕΙ, ΩΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ, ΝΑ ΥΠΟΓΡΑΨΕΙ ΛΥΣΗ ΕΚΤΟΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Η ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗ ΑΡΧΙΖΕΙ ΠΡΟΠΑΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΕΞΕΥΡΕΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟ ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ

Στην απόφαση του Μακαρίου για αλλαγή της πορείας από την Ενωση στην ανεξαρτησία αντέδρασε έντονα η αντιπολίτευση και οι τρεις Μητροπολίτες Πάφου Γεννάδιος, Κιτίου Ανθιμος και Κυρηνείας Κυπριανός, βέροι υποστηρικτές της Ενωσης.

Λίγες ημέρες πριν ακόμα ο Μακάριος ανακοινώσει επίσημα την απόφαση του για αλλαγή πλεύσης, ο Κιτίου Ανθιμος προφανώς ενήμερος για τις αποφάσεις, μιλώντας την ημέρα των Θεοφανίων (6.1.68) είπε, αφήνοντας αιχμές εναντίον του Μακαρίου:

"Παντοιοτρόπως εφρόντισαν να κοιμήσουν την ελληνική Κυπριακήν συνείδησιν διά να δύνανται ελευθέρως να οδηγήσουν την Κύπρον όπου αυτοί επιθυμούν και εις λύσεις αι οποίαι θωπεύουν και εξυπηρετούν τας προσωπικάς των φιλοδοξίας... Θα πρέπει να γνωρίζουν οι κυβερνώντες ότι έχουν ξεθωριάσει και δεν αντιπρωπεύουν παρά μόνον τας ιδικάς των απόψεις... Οιαδήποτε κατάστασις και αν δημιουργηθή, όσοι αγαπώμεν την Ελλάδα και την Ενωσιν, θα αποδείξωμεν ότι είμεθα άνθρωποι των έργων και ουχί των λόγων, αγωνιζόμενοι απτόητοι διά τον τελικόν σκοπόν, την ενωσιν της Κύπρου μετά της μητρός Ελλάδος. Οσοι πιστοί..."

Οι πιστοί όμως άρχισαν να λιγοστεύουν γιατί αυτά όλα συνέβαιναν λίγο μετά την αποχώρηση της Μεραρχίας από τη νήσο που μετέτρεψε τα αισθήματα των κυπρίων εναντίον της Ελλάδας η οποία με τη χούντα στην εξουσία απωθούσε παρά να έλκει τους κυπρίους που έβλεπαν να γκρεμίζεται μέσα τους το όνειρο της ένωσης.

Στις 16 Ιανουαρίου τέσσερις μόλις ημέρες μετά την ανακοίνωση της απόφασης του Μακαρίου να διεκδικήσει επανεκλογή του συνήλθαν στη Λεμεσό οι τρεις Μητροπολίτες Πάφου Γεννάδιος, Κιτίου Ανθιμος και Κυρηνείας Κυπριανός και αποφάσισαν να ζητήσουν έκτακτη συνεδρία της Ιεράς Συνόδου για να διατυπώσουν τις απόψεις τους.

Η αποφάση τους ήταν ότι εφόσον το κυπριακό προχωρούσε σε λύση που δεν θα ήταν η Ενωση ο Μακάριος έπρεπε να αποχωρήσει από την προεδρία για να μη βρεθεί στην ανάγκη να υπογράψει τη λύση, ώστε η Εθναρχούσα εκκλησία να παραμείνει ελεύθερη και αδέσμευτη να συνεχίσει τον αγώνα για την Ενωση.

Μετά τη συνεδρία τίποτε δεν ανακοινώθηκε παρ' ότι σε δυο ημέρες, με την ευκαιρία της ονομαστικής εορτής του Μακαρίου θα πήγαιναν επίσης στη Λευκωσία για να υποβάλουν τα συγχαρητήρια τους προς τον Μακαριώτατο, αφνήνοντας να διαφανεί ότι θα συζητούσαν το θέμα που ήγειραν μαζί του.

Πρώτος αναχώρησε από τη σύσκεψη ο Πάφου ο οποίος αρνήθηκε να προβεί σε δηλώσεις και παρέπεμψε τους δημοσιογράφους στον Κιτίου. Δηλώσεις δεν έκανε και ο Κυρηνείας Κυπριανός, γνωστός για την ανυποχώρητη γραμμή του για την ένωση.

Ο Κιτίου στον οποίο κατέφυγαν οι δημοσιογράφοι δήλωσε:

"Κατά την σύσκεψιν ανταλλάξαμεν απόψεις επί της τελευταίας αποφάσεως του Αρχιεπισκόπου διά την προκήρυξιν εκλογών προς ανάδειξιν Προέδρου της Δημοκρατίας. Τας εν προκειμένω ληφθείσας αποφάσεις θα κοινοποιήσωμεν εν καιρώ".

Σε ερώτηση αν θα υπέβαλλε υποψηφιότητα για την προεδρία ο ίδιος απάντησε: "Ευτυχώς έχω σώας τα φρένας".

Οι Μητροπολίτες συζήτησαν το όλο θέμα με τον Αρχιεπίσκοπο και συμφωνήθηκε όπως η Ιερά σύνοδος συνέλθει στις 25 Ιανουαρίου.

Η συνεδρία ήταν πολύωρη και θυελλώδης. Κράτησε επτά ολόκληρες ώρες.

Μετά τη συνεδρία ο Μακάριος φαινόταν ευδιάθετος και οι τρεις Μητροπολίτες κατηφείς, δείγμα ότι δεν κατέστη δυνατό να γεφυρωθεί το χάσμα. Ο Κιτίου απέφυγε να πει οτ,δήποτε και απαντούσε στους δημοσιογράφους στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο όχι με τη θρησκευτική του ιδιότητα αλλά με την πολιτειακή: "Ρωτείστε τον Πρόεδρο", ανέφερε.

Ο διάλογος Κιτίου- Δημοσιογράφων ήταν χαρακτηριστικός:

- Σεβασμιώτατε, υπήρξεν ομοφωνία εις την συνεδρίαν;

- Ερωτάτε τον Πρόεδρον.

- Είσθε ικανοποιημένος από την ενημέρωσιν εις την οποίαν ο Μακαριώτατος προέβη προς σας επί του εθνικού θέματος;

- Καληνύχτα, δεν μπορώ να σας πω...Ερωτάτε τον Πρόεδρον.

- Θα επανασυνέλθη η Ιερά Σύνοδος;

- Ναι και όχι. Ερωτάτε τον Πρόεδρον.

- Σεβασμιώτατε είναι απλούν το ερώτημα. Είσθε ικανοποιημένος από την ενημέρωσιν;

- Καληνύχτα, ερωτάτε τον Πρόεδρον. Πού είναι το αυτοκίνητον μου;

Ο Κυρηνείας φυγαδεύθηκε μυστικά, ενώ ο Πάφου Γεννάδιος έμεινε για διανυκτέρευση στην Αρχιεπισκοπή.

Στο ανακοινωθέν που εκδόθηκε αναφερόταν ότι ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ενημέρωσε τα μέλη της Ιεράς Συνόδου "επί των προσφάτων εξελίξεων του κυπριακού ζητήματος και αντηλλάγησαν απόψεις επί της περαιτέρω πορείας του εθνικού θέματος".

Ο Αρχιεπίσκοπος δέχθηκε τους δημοσιογράφους και σε σχετική ερώτηση χαρακτήρησε τη συζήτηση εποιδομητική.

Σε άλλη ερώτηση εάν η Εκκλησία της Κύπρου θα συνεχίσει να διαδραματίζει ρόλο επί του εθνικού θέματος ο Μακάριος δήλωσε: "Πάντοτε η Εκκλησία πρέπει να διαδραματίζη ρόλον επί του εθνικού θέματος".

Σε ερώτηση αν οι Μητροπολίτες διαφωνούσαν με την υποβολή υποψηφιότητας του απάντησε οτι "αυτό δεν ήτο θέμα της συζητήσεως".

Ωστόσο, είπε ότι είναι φυσικό να αναλλαγούν και πάλιν απόψεις επί του εθνικού θέματος μεταξύ των μελών της Ιεράς Συνόδου.

Ομως ο Κιτίου σαν επέστρεψε στη Μητρόπολη του ήταν λαλίστατος και πιο διαφωτιστικός:

"...Τα μέλη της Ιεράς Συνόδου εξέφρασαν την γνώμην ότι η Α.Μ. ως προκαθήμενος της Εκκλησίας δεν θα πρέπει καθ' οιονδήποτε τρόπον να δεχθή λύσιν και υπογράψη συμφωνίαν, αντίθετον προς τας εθνικάς επιδιώξεις του κυπριακού λαού.

Κατόπιν συζητήσεως επί της ως άνω γνώμης επεκράτησεν η άποψις ότι η Α.Μ. εις περίπτωσιν καθ' ην ευρεθή εις τη τοιαύτην ανάγκην, θα πρέπει να παραχωρήση την θέσιν του, ως Προέδρου της Δημοκρατίας, εις λαϊκόν του οποίου αι ενέργειαι δεν θα δεσμεύουν την εθναρχούσαν Εκκλησίαν, ινα αύτη αδέσμευτος συνεχίση επικεφαλής του λαού τον αγώνα, διά την πραγματοποίησιν των εθνικών πόθων και επιδιώξεων".

Από δικής του πλευράς ο Κυρηνείας Κυπριανός με γραπτή του δήλωση κατηγόρησε τον πρόεδρο Μακάριο ότι ασκούσε κοσμική εξουσία επικαλούμενος τους εκκλησιαστικούς κανόνες.

Ανέφερε σε γραπτή του δήλωση στις 29 Ιανουαρίου ο Κυπριανός:

" Η θέσις ημών επί του εθνικού ζητήματος της νήσου παραμένει οία υπήρξεν απ' αρχής. Προσήλωσις εις την Ενωσιν και αγών δι' αυτήν αδιάλλακτος και συνεπής. Εις τούτο πιστεύομεν και τούτο διακηρύττομεν εις πάσαν ευκαιρίαν".

Στη δήλωση του ο Κυρηνείας αναφέρθηκε στα όσα δήλωσε στις 21 Σεπτεμβρίου 1959 και επανέλαβε:

"Τας συφωνίας Ζυρίχης-Λονδίνου εχαρακτηρίσαμεν απ' αρχής ως εθνικήν τραγωδίαν άμα δε τη εκ της εξορίας επανόδω ημών εις Κύπρον διεκηρύξαμεν δημοσία και συνεχώς έκτοτε τονίζομεν ότι το διά των συμφωνιών τούτων δημιουργούμενον κεθεστώς είναι χειρότερον του αποικιοκρατικού εφ' όσον πλήν της απεμπολύσεως του σκοπού, διά τον οποίον διεξήχθη ο τετραετής ένοπλος αγών και του αφανισμού των εθνικών ιδανικών, καθιστά συγκυρίαρχον της ελληνικής Κύπρου την Τουρκίαν. Οι αιωνίου και απαρασαλεύτου κύρους Ιεροί Εκκλησιαστικοί Κανόνες ρητώς και επί ποινή καθαιρέσεως απαγορεύουσι την ανάληψιν κοσμικής εξουσίας υπό των κληρικών... εθελοτυφλούσιν οι μη αναγωρίζοντες ότι συμφορά πραγματική, κύμα κοσμοπολιτισμού και υλισμού θα ενσκήψη εις την νήσον, εάν ο λαός, ιδία η νεολαία, αφεθή χωρίς εθνικόν προσανατολισμόν, όστις δεν είναι άλλως ή η Ακρόπολις. Η ποθητή ενότης του λαού θα αποκατασταθή και δυαφυλαχθή μόνον διά της επανόδου εις το αίτημα της ενώσεως και εις δημοκρατικά πλαίσια μέχρις επιτεύξεως της. Ημείς πιστοί μέχρι θανάτου εις τον όρκον της Αρχιερωσύνης μας, τον μοναδικόν σκοπόν του ενόπλου αγώνος, του αίματος και των άλλων θυσιών της νήσου και την επιταγήν της Ιστορίας και της συνειδήσεως του Εθνους, δεν θα παύσωμεν να κηρύττωμεν την Ενωσιν και να ζητώμεν όπως ο δικαιοκρίτης Θεός επιβραβεύση αυτήν εις την μαρτυρικήν Κύπρον.

Πρόσθετε:

"Περί της ορθότητος ή μη των άνω απόψεων μας μαρτυρούν όσα συνέβησαν κατά τη διαρρεύσασαν εννεαετίαν κατ' εξοχήν δε η παρούσα τραγική κατάστασις. Ημείς εμμένοντες και σήμερον εις τας αυτάς απόψεις τας οποίας διετυπώσαμεν και κατά την τελευταίαν συνεδρίαν της Ιεράς Συνόδου, δεν δυνάμεθα να κωφεύσωμεν εις την φωνήν της συνειδήσεως ημών,

αποκρύπτοντες την αλήθειαν, ή συμφωνούντες εις ρύθμισιν του κυπριακού άλλην πλην της υπαγορευομένης από της Ιστορία και της συνειδήσεως του Εθνους, της ενώσεως. Τυγχάνει πασίδηλον ότι οιαδήποτε άλλη λύσις θα είναι θνησιγενής και μόνον νέαι συμφοραί διά την νήσον και την ελευθέραν Πατρίδα θα προέλθωσιν εκ ταύτης".

Εάν όμως οι Κυρηνείας και Κιτίου δεν είχαν να αντιμετωπίσουν προβλήματα, ο Πάφου Γεννάδιος προειδοποιήθηκε ότι έπρεπε να ανακόψει πνύμνα στην πορεία που επέλεξε.

Οπως μετέδιδε ο ανταποκριτής του "Φιλελεύθερου" στην Πάφο "ο λαός της Πάφου διακατέχεται από νευρικότητα και αδημονίαν υπό τας κυκλοφορούσας φήμας περί διαφωνιών μεταξύ των Μητροπολιτών Κυρηνείας Κιτίου και Πάφου αφ' ενός και του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου αφ' ετέρου επί του εθνικού θέματος".

Ταυτόχρονα η Ενωση Αγωνιστών Πάφου έδωσε το μήνυμα στον Πάφου να μη επιμένει. Οι αγωνιστές της Πάφου με τηλεγράφημα του στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο τόνιζε: "Η Ενωσις Αγωνιστών Πάφου επικροτεί πλήρως την ακολουθουμένην εθνικήν γραμμήν υπό του Εθνάρχου Μακαρίου μόνου αξίου εθνικού ηγέτου και καλεί τα μέλη της Ιεράς Συνόδου να συμβάλουν θετικώς εις τον αγώνα δι' αναγνωρίσεως του εθνικού έργου και της αδιαβλήτου εθνικής γραμμής του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, αιρόμενα εις το ύφος των περιστάσεων και των διαμορφωθεισών συνθηκών".

Την επομένη της συνεδρίας της Ιεράς Συνοδου συνήλθαν ηγετικά στελέχη της αντιπολίτευσης για να αποφασίσουν κατά πόσον θα υπέβαλλαν ανθυποψήφιο του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.

Η σύσκεψη έγινε στο σπίτι του δημοσιογράφου Σπύρου Παπαγεωργίου στην Αγλαντζιά και σ' αυτήν παρέστησαν οι Σωκράτης Ηλιάδης, επιχειρηματίας, Τάκης Ευδόκας, Ψυχίατρος, Θεμιστολής Δέρβης, πρώην δήμαρχος Λευκωσίας, Κώστας Τσέλλος, γιατρός, Ιωάννης Πολυδωρίδης, γιατρός, Τάκης Ζεμπύλας, αρχιτέκτονας, Χριστόφορος Σεραφείμ, Σπύρος Παπαγεωργίου, δημοσιογράφος, Γλαύκος Κασουλίδης, γιατρός, Λώρης Σταυρινίδης, επιχειρηματίας, Δώρος Πουλλής, φαρμακοποιός, Γεώργιος Κάιζερ, δικηγόρος, Πλατάκης Αντωνιάδης, Λιασίδης Ερατοσθένους, Κώστας Χριστοδουλίδης, βουλευτής, Ανδρέας Βασιλείου, Α. Γιώρκας, Πανίκος Σωτηρίου, Ρογήρος Κωνταντινίδης και Φώτης Παπαφώτης, υπεύθυνος κατά νόμον της εφημερίδας "Πατρίς".

Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, οι περισσότερες από τις οποίες επιβεβαιώθηκαν αργότερα:

"Τη σύσκεψη άνοιξε ο κ. Κώστας Χριστοδουλίδης (αντιμακαριακός βουλευτής) ο οποίος ζήτησε όπως υποβληθεί σοβαρός υποψήφιος εναντίον του Μακαρίου και ο οποίος θα θεωρηθεί ως ο υποψήφιος της ένωσης, την άποψη αυτή του Κ. Χριστοδουλίδη ασπάστησαν αρκετοί από τους παρευρισκόμενους. Στη συνέχεια μίλησε ο Κ. Τσέλλος, ο οποίος δήλωσε ότι παρά τη βέβαιη εκλογή του Μακαρίου συμφωνεί να υποστηριχθεί σοβαρός ανθυποψήφιος αυτού. Αμέσως ο Κώστας Χριστοδουλίδης επενέβη και εισηγήθηκε όπως υποστηριχθεί η υποψηφιότητα του Προέδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου Γεώργιου Βασιλειάδη.

Επακολούθησε συζήτηση πάνω στην πρόταση της οπότε ακολούθησε νέα εισήγηση, όπως υποστηριχθεί η υποψιότητα του Θεμιστοκλή Δέρβη.

Ομως ο Δέρβης δεν αποδέχθηκε την πρόταση και δήλωσε ότι είναι μάταιη κάθε υποψηφιότητα εναντίον του Μακαρίου.

Ακολούθησε νέα πρόταση για τον ψυχίατρο Τάκη Ευδόκα, ο οποίος αρνήθηκε και υποστήριξε την υποψηφιότητα του Γ. Βασιλειάδη. Πρόταση υπέρ του Ρένου Κυριακίδη, εκπαιδευτικού, αδελφού του Μητροπολίτη Κερύνειας, απερρίφθη γιατί ο ίδιος είχε διαβιβάσει προηγουμένως μήνυμα ότι δεν είναι διατεθειμενος να αποδεχθεί υποψηφιότητα.

Ο Σωκράτης Ηλιάδης είπε ότι ο Κιτίου του ανέφερε ότι πρέπει να υπάρξει υποψήφιος του Μακαρίου.

Ωστόσο εναντίον της υποβολής υποψηφιότητας τάχθηκε ο Σπύρος Παπαγεωργίου, ενώ ο Πλατάκης Αντωνιάδης υποστήριξε όπως υποβληθεί φαιδρή υποψηφιότητα εναντίον του Μακαρίου για γελοιοποίηση του.

Τελικά η σύσκεψη αποφάσισε τη σύσταση επιτροπής από τους Σωκράτη Ηλιάδη, Θεμιστοκλή Δέρβη, Τάκη Ευδόκα, Κώστα Τσέλλο και Χριστόφορο Σεραφείμ για να χειρισθεί το όλο θέμα".

Οι προσπάθειες της αντιπολίτευσης για να εξεύρει ανθυποψήφιο του Μακαρίου γίνονταν εν μέσω επεισοδίων και απειλών από υποστηρικτές του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου ή ανθρώπους του Πολύκαρπου Γιωρκάτζη.

Από την ίδια κιόλας νύκτα που ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος είχε ανακοινώσει την απόφαση του στις 12 Ιανουαρίου 1968 να προκηρύξει εκλογές χιλιάδες πολίτες ξεχύθηκαν στους δρόμους της Λευκωσίας.

Μερικοι φανατικοί διαδηλωτές πέρασαν και από γραφεία της εφημερίδας "Πατρίς" που υποστήριζε με φανατισμό την αντιπολίτευση λιθοβόλησαν τα γραφεία της εφημερίδας.

Μια πέτρα έπληξε στο πρόσωπο τη Στέλλα Ιωαννίδου, κόρη του αντιμακαριακού δημοσιογράφου και στενού συνεργάτη του Μητροπολίτη Κερύνειας Κυπριανού και πρώην συνεξόριστου του Μακαρίου, Πολύκαρπου Ιωαννίδη.

Ενα άλλο μέλος του συντακτικού προσωπικού, ο Χαράλαμπος Χαραλαμπίδης δέχθηκε επίθεση από τους διαδηλωτές ενώ βρισκόταν στην αυλή της εισόδου των γραφείων και ρίφθηκε στο έδαφος.

Ομως καθώς άρχισαν να εντείνονται οι προσπάθειες της αντιπολίτευσης άρχισαν να δρουν περισσότερο και οι παρακρατικοί οι οποίοι από τις απειλές και τα μικροεπεισόδια έφθασαν στις σφαίρες.

Ενα από τα μέλη της αντιμακαριακής παράταξης ήταν ο παφίτης αγωνιστής Πλατάκης Αντωνιαδης το σπίτι του οποίου έγινε στόχος στις 29 Ιανουαρίου.

Αγνωστοι έβαλαν εναντίον του σπιτιού του στην οδό Πανίκου Παστίδη, γύρω στους δέκα πυροβολισμούς, αλλά ευτυχώς κανένας δεν έπαθε τίποτα.

Τα διάφορα επεισόδια βίας καταδίκασε ο Πρόεδρος Μακάριος με δήλωση του στις 31 Ιανουαρίου τονίζοντας ότι "επειδή η εφημερίς "Πατρίς" αντιπολιτεύεται την Κυβέρνησιν, ως πιθανώς και οι πολίται εναντίον των οποίων εστρέφοντο αι πράξεις βίας, δημιουργείται ευλόγως η εντύπωσις ότι οι ένοχοι των τοιούτων πράξεων πρέπει να ευρίσκωνται μεταξύ των υποστηρικτών της Κυβερνήσεως".

Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος τόνισε επίσης ότι " εν ουδεμιά περιπτώσει επιτρέπεται όπως οι πολίται και ο τύπος διά πράξεων εκφοβισμού στερηθώσι του δικαιώματος της ελευθερίας του λόγου και γνώμης".

Οσα όμως και άν έλεγε ο Πρόεδρος Μακάριος και η Ενωση Συντακτών σε δική της ανακοίνωση με τη ν οποία καταδίκαζε με τη σειρά της τις πράξεις βίας (διαμαρτυρήθηκε για τα κρούσματα εναντίον της ελευθερίας του τύπου) οι τραμπουκισμοί θα συνεχίζονταν και θα εντείνονταν τις επόμενες ημέρες με την επιλογή του Τάκη Ευδόκα ως ανθυποψηφίου του Μακαρίου.