24.11.1966: Ο Στρατηγός Γεώργιoς Γρίβας- Διγεvής καταθέτovτας στη δίκη για τηv oργάvωση ΑΣΠIΔΑ αvαφέρει ότι από τηv ημέρα πoυ ήλθε στηv Κύπρo o Αvδρέας Παπαvδρέoυ άρχισε vα κλovίζεται η πειθαρχία στo στρατό.

S-1701

24.11.1966: Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΡΙΒΑΣ ΚΑΤΑΘΕΤΟΝΤΑΣ ΣΤΗ ΔΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΣΠΙΔΑ ΑΝΑΦΕΡΕΙ ΟΤΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΠΟΥ ΗΛΘΕ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Ο ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΑΡΧΙΣΕ ΝΑ ΚΛΩΝΙΖΕΤΑΙ Η ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟ

Στις 24 Νοεμβρίου 1966 κλήθηκε να καταθέσει ως μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη για τον ΑΣΠΙΔΑ ο Αρχηγός των Κυπριακών Ενόπλων Δυνάμεων Στρατηγός Γεώργιος Γρίβας- Διγενής.

Ο Στρατηγός ήταν και ο πρώτος που είχε φέρει στην επιφάνεια την υπόθεση με μια μακροσκελή επιστολή του προς τον Υπουργό Εθνικής Αμυνας Πέτρο Γαρουφαλιά ένα χρόνο νωρίτερα, στις 12.5.1965.

Ο Στρατηγός Γρίβας εμφανίστηκε στο δικαστήριο με στολή αντιστρατήγου και συνοδευόταν από τον υπασπιστή του.

Ο ανταποκριτής της εφημερίδας ΑΓΩΝ στην Αθήνα Π. Παντελής, ο οποίος παρακολοθούσε τη δίκη μετέδιδε σχετικά:

"Θα σας αναφέρω ήρχισε την κατάθεσιν του, ο Στρατηγός Γρίβας, πως ενήργησα επί της εκδικαζομένης υποθέσεως. Δυστυχώς πεδίον δράσεως της οργανώσεως φέρεται ο στρατός της Κύπρου.

- Ο στρατός της Κύπρου εδημιουργήθη με βαρυτάτας θυσίας της Ελλάδος και του φορολογουμένου πολίτη.

- Υπήρξεν ο εισηγητής της δημιουργίας αυτού του στρατού και η εισήγηση του ευρήκεν ανταπόκρισιν από τους τότε πρωθυπουργούς κ.κ. Παπανδρέου και Παρασκευόπουλον.

- Τον στρατόν αυτόν που εκράτησε μακράν τον εισβολέα ηθέλησε να πλήξη η ΑΣΠΙΔΑ.

- Ως την ημέραν που επήγεν ο Α. Παπανδρέου εις την Κύπρον όλα επήγαιναν καλά. Μετά την αναχώρησιν του ηκούσθησαν οι πρώτοι ψίθυροι και ήρχισαν να καταφθάνουν σημειώματα περί μεταθέσεως αξιωματικών.

- Παρόμοια σημειώματα έφερεν εις την Κύπρον και ο Παπατέρπος.

- Επί των συμβαινόντων υπέβαλε αναφοράν την 2 Μαϊου εις το Υπουργείον Αμύνης.

- Ηλθεν εις Αθήνας 25 Ιανουαρίου 1965 και κατήγγειλεν εις τον Γ. Παπανδρέου ότι από την στιγμήν που κατήλθεν ο Α. Παπανδρέου εις Κύπρον η πειθαρχία του στρατού κλονίζεται.

- Την 14ην Φεβρουαρίου κατήλθεν εις Κύπρον ο Μπουλούκος (Αριστείδης Μπουλούκος, λοχαγός, βασικός κατηγορούμενος για τον ΑΣΠΙΔΑ). Ολίγας ημέρας αργότερον διεπιστώθησαν κινήσεις και επαφαί του με αξιωματικούς του Κυπριακού στρατού. Διέταξε την παρακολούθησιν του και έμαθεν ότι ο Μπουλούκος επροπαγάνδιζεν υπέρ μιας οργανώσεως. Επειτα έφθασεν εις τα χέρια του ο όρκος του ΑΣΠΙΔΑ. Εκάλεσε τον Μπουλούκον και του έκαμε πατρικάς παρατηρήσεις. Ο Μπουλούκος του απήντησε με θρασύτητα. Το αυτό συνέβη και διά δευτέραν φοράν. Τότε διέταξε τον επιτελάρχην του Κόλιαν να κάμει ένορκον διοικητικήν εξέτασιν, την οποίαν διεβίβασεν εις τον Υπουργόν Εθνικής Αμύνης κ. Γαρουφαλιά.

- Εξ άλλου εζήτησεν από τον Υπουργόν Αμύνης να φύγουν από την Κύπρον οι Δαμβουλάκης, Μπουλούκος και Παπαγιαννόπουλος.

- Την 20ην Μαϊου 1965 εκάλεσεν ο Πρωθυπουργός Παπανδρέου εις το τηλέφωνον τον κ. Γαρουφαλιά, ήτο μαζί του την στιγμήν εκείνην ο στρατηγός Γρίβας και διέταξεν ανακρίσεις διά τον ΑΣΠΙΔΑ.

- Ενώ ο ανακριτής Σίμος εζήτησε να έλθουν εις Αθήνας οι αξιωματικοί της ΕΛΔΥΚ, ο Στρατηγός Γρίβας επρότεινε να κατέλθη ο ανακριτής εις Κύπρον. Και έγινε.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ: Εσείς καλέσατε τον Μπουλούκον εις την Κύπρον;

ΜΑΡΤΥΣ: Οχι μόνον δεν τον εκάλεσα, αλλά ούτε ήθελα να ακούσω περί Μπουλούκου, διότι μετεχειρίζοντο το όνομά μου.

Εις άλλας ερωτήσεις του Προέδρου ο μάρτυς δίδει τας εξής απαντήσεις:

- Ο Μπουλούκος περιεφέρετο εις την Κύπρον χωρίς έλεγχον.

- Αι ενέργειαι του Μπουλούκου εις Κύπρον εστρέφοντο ευθέως κατά της καθεστηκυϊας τάξεως και δι' αυτό εζήτησε την διοικητικήν και όχι ποινικήν δίωξιν του.

- Ο όρκος ήτο επαναστατικός και αντικαθεσωτικός.

- Οταν έλαβε γνώσιν περί ΑΣΠΙΔΑ είπεν εις τους λοχαγούς Μακρίδη και Σκλαβενίτην να μπουν εις την οργάνωσιν διά να την παρακολουθήσουν.

- ΙΔΕΑ δεν υπήξεν ποτέ.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Παλαιότερον πρέπει να υπήρξε διότι υπάρχει σχετικόν βούλευμα.

ΜΑΡΤΥΣ: Δεν γνωρίζω αν υπήρξε παλαιότερα.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Διατί επροτείνατε διοικητικάς ποινάς. Εθεωρήσατε ελαφράς μορφής το παράπτωμα ή μήπως λόγω του κλιματος.

ΥΠΡΑΣΠΙΣΙΣ: Δεν υποβάλλονται σωστά αι ερωτήσεις.

ΓΡΙΒΑΣ: Είχα τον στρατόν εις τα χέρια μου και μπορούσα να διοικήσω τους αξιωματικούς μου. Είμαι σκληρός, αλλά αγαπώ τους αξιωματικούς μου.

Ανέφερεν εν συνεχεία διά τους καστηγορουμένους:

Ο Λοχαγός Πανούτσος εκινείτο διά να μυήση αξιωματικούς εις την οργάνωσιν.

Λοχαγός Παπαγεωργόπουλος: Είχε κάμει "αν δεν απατώμαι" μίαν διάλεξιν περί σοσιαλισμού.

Λοχαγός Βλάχος: "Τον έφερε για καλό αξιωματικό"

- Ο Παπαπέρπος: "Ηλθε στην Κύπρον κατόπιν αναφοράς μου και ερωτούσε τον Ηλιάδη (Εμπορο Σωκράτη Ηλιάδη, στενό συνεργάτη του Γρίβα) για να μάθη τας σχέσεις μου με τον Μακάριον".

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Από την αναφοράν σας που εγράφατε να ενημερωθή και ο Βασιλεύς λείπουν εννέα σελίδες. Μήπως διότι ανεφέροντο εις θέματα εθνικής ασφαλείας;

ΚΕΦΑΛΛΗΝΟΣ (Υπεράσπισις): Γιατί δεν αλλάζετε θέσιν με τον κατηγορούμενον (εννοεί ότι ο Πρόεδρος δίδει ο ίδιος τας απαντήσεις).

ΒΑΣΙΛΑΤΟΣ (Υπεράσπιση): Είναι παραπειστικαί αι ερωτήσεις.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ωραία. (Προς τον μάρτυρα): Γιατί λείπουν αι εννέα σελίδες;

Ακολουθεί πανδαιμόνιο και διακοπή της δίκης.

Ενας συνήγορος μάλιστα κατηγορεί τον Πρόεδρο ως παράνομο Πρόεδρο.

Στην επανάληψη ο Στρατηγός Γρίβας απαντώντας σε ερωτήσεις των συνηγόρων υπεράσπισης είπε ότι:

- Ο Παπανδρέου δεν έλαβε μέτρα επί της αναφοράς του.

- Ο Μπουλούκος ελάμβανεν εντολάς από άλλους.

- Τα μέλη του ΑΣΠΙΔΑ είχαν πολιτικόν αρχηγόν.

- Η αποκάλυψις του ΑΣΠΙΔΑ είχεν άσχημον αντίκτυπον εις Κύπρον.

Εν συνεχεία η υπεράσπιση ζήτησε εξηγήσεις γιατί δεν έγινε γνωστή η έκθεση Κόλλια στον Πρωθυπουργό και υποστηρίζει ότι ο Μπουλούκος ήταν η ψυχή της Κινήσεως Εθνικής Αναδημιουργίας και ότι αυτός δεν απεστάλη στην Κύπρο με διπλωματικό διαβατήριον.

ΥΠΕΡ: Με την συμφωνίαν της Ζυρίχης είχατε συμφωνήσει;

ΓΡΙΒΑΣ:...

ΥΠΕΡ: Υπό ποίας συνθήκας μετέβητε εις Κύπρον;

ΓΡΙΒΑΣ: Δεν σας ενδιαφέρει. Πήγα κατόπιν εντολής του κ. Παπανδρέου.

ΥΠΕΡ: Πήρατε το πλοίον του κ. Ποταμιάνου και πήγατε κρυφά;

ΓΡΙΒΑΣ: Υπήρχε λόγος να μην εμφανισθώ.

ΥΠΕΡ: Εις σύσκεψιν σας με τον κ. Μούγελα, τον Πρόκον και τον Σωτόπουλον αναφέρατε τα περί ΑΣΠΙΔΑ; Ο Γεωργιάδης εις την κατάθεσιν του είπεν ότι ο Σωτόπουλος σας είπεν εις σύσκεψιν πως εσείς καλέσαστε τον Μπουλούκον εις Κύπρον.

ΓΡΙΒΑΣ: Οχι έτσι. Είπεν ότι ο Μπουλούκος είναι άνθρωπος μου.

ΥΠΕΡ: Είπεν ότι εσείς εζητήσατε τον Μπουλούκον.

ΓΡΙΒΑΣ: Ψέματα.

ΥΠΕΡ: Δέχεσθε επισκέψεις εις το γραφείον σας εις Κύπρον;

ΓΡΙΒΑΣ: Εχω ωρισμένες ώρες.

Στο σημείο αυτό η υπεράσπιση δείχνει ειδικήν καρτέλλα την οποίαν είχεν ο Μπουλούκος και με την οποία αυτός δικαιούτο να εισέρχεται οποτεδήποτε στο γραφείο του Στρατηγού Γρίβα.

Στη συνέχεια η υπεράσπιση κατήγγειλε ότι πίσω από τον Στρατηγό βρίσκεται ο υπασπιστής του, ο οποίος του υπαγορεύει τις απαντήσεις.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ο Στρατηγός Γρίβας δεν χρειάζεται υποβολείς (ο υπασπιστής του Γρίβα παραμένει στη θέση του).

ΥΠΕΡ: Ο Μπουλούκος σας εζητούσε ρουσφέτια;

ΓΡΙΒΑΣ: Μια φορά, αλλά δεν τον εδέχθην.

ΥΠΕΡ: Προηγουμένως είπατε ότι τον είδαστε πολλές φορές για πολλά ρουσφέτια.

ΓΡΙΒΑΣ:...

ΥΠΕΡ: Πως μπορεί ένας λοχαγός να ζητά ρουσφέτια από ένα στρατηγό;

ΓΡΙΒΑΣ: Ηταν ρουσφετάκια.

ΥΠΡ: Εζητήσατε από τον Μπουλούκο να αντικαταστήση τον Γεωργιάδη;

ΓΡΙΒΑΣ: Οχι.

Στη συνέχεια ο Λοχαγός Μπουλούκος εγείρεται και ζητά να αντιπαραταχθεί με τον στρατηγό Γρίβα αλλά ο Πρόεδρος του Στρατοδικείου απορρίπτει την αίτηση του.

ΥΠΕΡ: Τον Ποταμιάνον τον γνωρίζετε;

ΓΡΙΒΑΣ: Ναι.

ΥΠΕΡ: Του είπατε να εύρη τον λοχαγό Μπουλούκο;

ΓΡΙΒΑΣ: Οχι.

ΥΠΕΡ: Είχατε ανταλλάξει βαρείας εκφράσεις με τον τέως Υπουργόν Αμύνης κ. Παπακωνσταντίνου διά το ζήτημα του Αμπελικού;

ΓΡΙΒΑΣ: Οχι. Εχειροκρότει την πρωτοβουλίαν μου.

ΥΠΕΡ: Εάν αποτύγχανε θα εκόβατε το κεφάλι σας;

ΓΡΙΒΑΣ: Ναι, θα το έκοβα. Εχω δικό μου σύστημα εις το να παίρνω αποφάσεις με δική μου πρωτοβουλία όταν αργούν αι αποφάσεις από την κεφαλήν.

ΥΠΕΡ: Την ημέραν που έγινεν η σύσκεψις εις την οικίαν του Ποταμιάνου, είδατε και σεις και σας επίεσεν ο Ποταμιάνος να ειδοποιήσετε και τον Μπουλούκον να έλθη;

ΓΡΙΒΑΣ: Δεν συνέβη κάτι τέτοιο.

ΥΠΕΡ: Αργότερα δεν εφώναξες τον Μπουλούκο;

ΓΡΙΒΑΣ: Πάλι τα ίδια. Δεν ενθυμούμαι.

ΥΠΕΡ: Τι γνωρίζετε διά τον Λοχαγόν Ρόρην;

ΓΡΙΒΑΣ: Μου κατήγγειλεν ότι ο λοχαγός Μπουλούκος προσπαθεί να τον μυήση εις τον ΑΣΠΙΔΑ.

ΥΠΕΡ: Οταν ο λοχαγός Ρόρης σας παρέδωσε τον όρκον του ΑΣΠΙΔΑ τι εκάνατε;

ΓΡΙΒΑΣ: Τίποτα. Δεν ήμουν ο αρμόδιος.

ΥΠΕΡ: Ζήτησεν ο Λοχαγός Ρόρης διά να καταγγείλη την υπόθεσιν Μπουλούκου;

ΥΠΕΡ: Δεν θα δώσω απάντησιν.

Στη συνέχεια η υπεράσπιση διαβάζει την κατάθεση του Λοχαγού Ρόρη στην οποία αυτός αναφέρει ότι μετά από 2-3 ημέρες κλήθηκε από τον Γρίβα, ο οποίος του έκανε παρατηρήσεις διότι είχε συζητήσει με τον Μπουλούκον περί κομμουνισμού.

ΥΠΕΡ: Ποίον έχετε σύγαμβρον;

ΓΡΙΒΑΣ: Τον κ. Γαζουλέα.

ΥΠΕΡ: Αυτός μετέφερε τον Μπουλούκο εις το σπίτι ενός στρατηγού;

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Απαγορεύω την ερώτησιν. Δεν ενδιαφέρει.

Στη συνέχεια η υπεράσπιση διαβάζει τον όρκο του ΑΣΠΙΔΑ μέχρι το 4ον άρθρο και παραλληλίζει αυτόν με την προκήρυξη της Κινήσεως Εθνικής Αναδημιουργίας (ΚΕΑ) του Στρατηγού Γρίβα όταν κατήλθε στην πολιτική στις αρχές της δεκαετίας του 1960 στην Ελλάδα).

ΥΠΕΡ: Τί σημαίνει αξιοκρατία;

ΓΡΙΒΑΣ: Δεν ξέρω.

ΥΠΟΕΡ: Μα το εγράψατε εσείς εις την προκήρυξιν του ΚΕΑ.

ΓΡΙΒΑΣ: Τότε ήτο καρίκευμα.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Διαβάστε ολόκληρον τον όρκον κ. Συνήγορε.

ΥΠΕΡ: Η προκήρυξις σας εις την ΚΕΑ είναι η ίδια με τον όρκον. Εσείς είστε ο Αρχηγός του ΑΣΠΙΔΑ. Ο όρκος είναι αντίγραφον του μανισφέστου του ΚΕΑ.

ΓΡΙΒΑΣ: Είναι γελοίον. Θα αποδειχθή ποίος είναι ο αρχηγός.

ΥΠΕΡ: Ηλθετε εις διάστασιν με τον Κωστόπουλον;

ΓΡΙΒΑΣ: Είχομεν υπηρεσιακές διαφορές.

ΥΠΕΡ: Θέλατε να ελέγχετε όλην την κατάστασιν εις Κύπρον και να γίνετε ο Εθνικός της ηγέτης;

ΓΡΙΒΑΣ: Οχι.

ΥΠΕΡ: Δεν εζητήσατε από τον Μπουλούκον να κάνη έκθεσιν και να γράψη καλά λόγια για σας εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν;

ΓΡΙΒΑΣ: Είναι γελοίον. Δεν είχα την ανάγκην του Μπουλούκου.

ΥΠΕΡ: Τον κ. Σταθόπουλον τον γνωρίζετε;

ΓΡΙΒΑΣ: Εχουμε υπηρεσιακούς δεσμούς.

ΥΠΕΡ: Ητο προστατευόμενος του Φροντιστή (βουλετή της ΕΡΕ);

ΓΡΙΒΑΣ: Δεν ξέρω.

ΥΠΕΡ: Κατηγγέλθη από αξιωματικούς ότι είχε συντάξει σχέδια ανατροπής του Μακαρίου από σας;

ΓΑΡΙΒΑΣ: Αυτό το σχέδιο το ακούω για 15 μήνες αλλά δεν το βλέπω πουθενά. Αφήστε αυτά τα περί σχεδίου. Εγώ αγωνίζομαι διά την Κύπρον χωρίς να παίρνω λεφτά. Είμαι φτωχός.

ΥΠΕΡ: Εχετε πάρει 800 χιλιάδας δραχμάς τον τελευταίον καιρόν.

ΓΡΙΒΑΣ: Οχι. Είμαι φτωχός. Παρακαλώ να σημειωθή εις τα πρακτικά. Με θίγει.

ΥΠΕΡ: Για προσπαθήστε να ενθυμηθήτε;

ΓΡΙΒΑΣ: Πήρα λεφτά από το Ταμείον αλληλοβοηθείας αξιωματικών. Αλλά μόνον 250 χιλιάδες δραχμές. Ηταν η διαφορά του μισθού μου από τον Αντισυνταγματάρχην έως τον Στρατηγόν.

ΥΠΕΡ: Ο κ. Γιωρκάτζης εζήτησε μετάθεσιν του Σταθοπούλου;

ΓΡΙΒΑΣ: Δεν ξέρω".

Στο σημείο αυτό αναβλήθηκε η υπόθεση για την επομένη.

Στις 25 Νοεμβρίου με την επανάληψη της δίκης ο Στρατηγός Γρίβας αντεξητάσθη από τους συνηγόρους υπεράσπισης για 15 συνεχείς ώρες.

Προλογίζοντας τα όσα διαδραματίσθηκαν την ημέρα αυτή στο δικαστήριο ο ανταποκριτής της εφημερίδας ΑΓΩΝ στην Αθήνα Π. Παντελής σημείωνε:

"Ολόκληρος η πρωϊνή και απογευματινή συνεδρία του Διαρκούς Στρατοδικείου Αθηνών, ενώπιον του οποίου εκδικάζεται η υπόθεσις διά την οργάνωσιν ΑΣΠΙΔΑ, ηναλώθη με υποβολήν ερωτήσεων προς τον Στρατηγόν Γρίβαν εκ μέρους της υπερασπίσεως. Ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου διέκοπτε συνεχώς τους δικηγόρους, απαγορεύων την υποβολήν πολλών από τας ερωτήσεις, ως ασχέτων προς την υπόθεσιν. Περί την μεσημβρίαν, ωργισμένη η υπεράσπισις από την συνεχή απαγόρευσιν των ερωτήσεων, κατήγγειλε το Δικατήριον ότι προστατεύει τον Στρατηγόν Γρίβαν, εδήλωσε δε ότι θα υποβάλει 287 ερωτήσεις και ας μη απαντήση ο μάρτυς.

Ακολούθως ήρχισαν υποβάλλοντες προς τον κ. Γρίβαν ερωτήσεις:

ΜΑΝΔΗΛΑΡΑΣ (συνήγορος): Οταν επήρετε τον όρκον του ΑΣΠΙΔΑ, εις τας 2 Απριλίου διατί δεν καλέσατε αμέσως τον Μπουλούκον (Λοχαγός Αριστείδης Μπουλούκος που θεωρείτο από τους πρωτοστάτες στην υπόθεση);

ΓΡΙΒΑΣ: Τον εκάλεσα εις τας 5 Απριλίου διότι τότε ενόμισα ότι έπρεπε να γίνη τούτο και είχα και πληρέστερα στοιχεία.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Να μας πήτε ένα νεώτερον στοιχείον που συνελέξατε κατά το εν λόγω τριήμερον.

ΜΑΡ: Εγώ ως σύνολον εζήτασα την υπόθεσιν και συνέλεγα στοιχεία καθηερινώς.

ΣΥΝ: Αφού συνελέγατε στοιχεία πρέπει να μας πήτε ποία είναι αυτά;

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μη επιμένετε, ο μάρτυς τα είπε χθες.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Και εμείς και εσείς κ. Πρόεδρε, πρέπει να ερευνήσωμεν τα στοιχεία.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μην επιμένετε.

Στην επιμονή του συνηγόρου, ο προεδρεύων διατυπώνει την ερώτηση προς τον γραμματέα: " Ο κ. Συνήγορος ζητήσατε να ερωτηθή ο μάρτυς εάν συνέλεξε και ποία στοιχεία μεταξύ της 2ας και 5ης Απριλίου που έλαβε το χαρτί του όρκου". Ο Πρόεδρος απηγόρευσε την ερώτησιον ως άστοχον και άσκοπον.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: είπατε κ. Μάρτυς ότι ο Μπουλούκος σας εζήτησεν ωρισμένας μεταθέσεις αξιωματικών, μήπως ενθυμείσθε ποίων;

ΓΡΙΒΑΣ: Ανήκον ούτοι εις δύο κατηγορίας. Εις εκείνους διά τους οποίους εζήτει να έλθουν εις την Κύπρον και εις αυτούς που ήθελε να φύγουν.

ΣΥΝ: Να μας πείτε ονόματα.

ΓΡΟΙΒΑΣ: Εχουν κατατεθή. Μην επιμένετε.

ΣΥΝ: Τας συμβουλάς σας εις την Κύπρον, εις τα παιδιά σας.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Παρατηρεί τον συνήγορον.

ΣΥΝ: Το γεγονός είναι ότι ο Μπουλούκος σας είπε διά δύο κατηγορίας αξιωματικών. Η μία ήτο η κατηγορία των αξιωματικών που έπρεπε να φύγουν και η άλλη των αξιωματικών που έπρεπε να έλθουν.

ΓΡΙΒΑΣ: Να φύγουν οι Σταθόπουλος, Κεφάλας, Καρύδας, Ντάνος και άλλοι και να έλθουν οι Παπαγιαννόπουλος, Γερακίτης, Πανούτσος κλπ.

ΣΥΝ: Αυτοί που θα ήρχοντο θα ετοποθετούντο εις αντικατάστασιν αυτών που θα έφευγαν;

ΓΡΙΒΑΣ: Οχι. Εζητούσεν ο Μπουλούκος να ετοποθετούντο εις καιρίας θέσεις.

ΣΥΝ: Οταν σας είπε να φύγουν (πρόκειται περί συνταγματαρχών) δεν σας είπε με ποίους θα τους αντικαταστήσετε;).

ΓΡΙΒΑΣ: Αυτός ήθελε να φύγουν από τας θέσεις των.

ΣΥΝ: Μήπως ενθυμείστε ποίοι κατέθεσαν εις το πόρισμα Κόλλια;

ΓΡΙΒΑΣ: Οι Ρόρης, Σκλαβενίτης, Παπασταθόπουλος, Πανούτσος και άλλοι.

ΣΥΝ: Στέκομαι εις τους Ρόρην και Σκλαβενίτην. Μήπως ενθυμείσθε τι είπαν;

ΓΡΙΒΑΣ: Δεν ενθυμούμαι.

ΣΥΝ: Δεν υπάρχει τίποτε διά τον ΑΣΠΙΔΑ.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Εχω την αντίληψιν ότι εξητάζοντο προφορικώς.

Στο σημείο αυτό ο Μπουλούκος θορυβεί.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αν κ. Μπουλούκο συνεχίσεις την χθεσινήν τακτικήν θα σε απομονώσω εις το δωμάτιον εκεί κάτω (στην είσοδο της αιθούσης).

ΓΡΙΒΑΣ: Δεν γνωρίζω τι είχε.

ΣΥΝ: Ανεξαρτήτως του αν ενόρκως ή άνευ όρκου είχον καταθέσει, είχαν τοιαύτην βαρύτητα αι καταθέσεις που ο κ. Γρίβας μόρφωσε γνώμην.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Επιφυλάσσεται το δικαστήριον να αποφασίση.

ΣΥΝ: Μήπως κύριε Μάρτυς ξέρατε εις ποίαν υπηρεσίαν ανήκεν εις Κύπρον ο Μπουλούκος;

ΓΡΙΒΑΣ: Εις κλιμάκιον της ΚΥΠ.

ΣΥΝ: Ποίαν υπηρεσίαν είχε;

ΣΥΝ (Β): Αναπτύξατε κ. Μάρτυς μίαν έντονον δραστηριότητα διά να συλλέξετε στοιχεία.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μην μακρυγορείτε.

ΣΥΝ: Αν σας είπω ότι ο Μπουλούκος ήτο εις το γραφείον κατασκοπείας, ποία ήσαν τα καθήκοντά του;

ΓΡΙΒΑΣ: Δεν ήσαν ασφαλώς να περιέρχεται τας μονάδας από το πρωϊ έως το βράδυ. Εις τας μονάδας υπάρχει συναφής υπηρεσία.

ΣΥΝ: Ητο εις τα πλαίσια της υπηρεσίας του Μπουλούκου και ενημερωθή εις όλα τα θέματα και να αναπτύξη δίκτυον πληροφοριών;

ΓΡΙΒΑΣ: Εις τας στρατιωτικάς μονάδας όχι.

ΣΥΝ: Ποίαι ήσαν τότε αι αρμοδιότητες του;

ΓΡΙΒΑΣ: Να ερωτήστε την ΚΥΠ. Δεν είχε δικαίωμα να κινήται μέσα εις τας μονάδας.

ΣΥΝ: Εις όλας;

ΓΡΙΒΑΣ: Εις ωρισμένας. Δεν είχε το δικαίωμα να αναπτύξη δίκτυον πληροφοριών.

ΣΥΝ: Εις ποίας μονάδας επήγε;

ΓΡΙΒΑΣ: Αναφέρεται εις τας καταθέσεις.

Σε επιμονή του συνηγόρου ο Γρίβας αναφέρει τις μονάδες των Βλάχου, Μπουρούτσου και την Κυρήνεια. Στην Κερύνεια δεν είχε κανένα λόγο να πάει.

Ο συνήγορος υπέβαλε στη συνέχεια ερωτήσεις που αφορούσαν τις μεταθέσεις των ταξιάρχων Συρμόπουλου και Τσίχλη τις οποίες απαγόρευσε ο Πρόεδρος ως άσχετες.

Στη συνέχεια ο συνήγορος αναφέρθηκε στην κίνηση Γρίβα (ΚΕΑ) το 1961 και ρώτησε αν αυτή ήταν στρατιωτικής ή πολιτικής μορφής.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τα γραφέντα αναφέρονται εις πολιτικήν κίνησιν.

ΣΥΝ: Θέλετε να μας βάλετε εις τα καλούπια του κ. Γρίβα;

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μη μακρυγορείτε.

ΣΥΝ: Θα ερωτώ και αν παραστή ανάγκη επί δέκα χρόνια και θα κάθεται εκεί ο κ. Γρίβας να ακούη.

Σε άλλη ερώτηση για "κλίκες" οι οποίες υπήρχαν στο ελληνικό στράτευμα στην Κύπρο, ο Γρίβας είπεν ότι υπήρχε η κλίκα Μπουλούκου ενώ παρατήρησε ότι η ανάμιξη στρατιωτικήν στην πολιτική συνεπάγεται αντίστοιχα και την επέμβαση της πολιτικής στο στρατό.

Ο Πρόεδρος απαγόρευσε ερώτηση του συνηγόρου γιατί ο στρατηγός Γρίβας, ενώ αποδοκίμαζε την ανάμιξη εν ενεργεία αξιωματικών στο Στρατό, αποδέχθηκε οπαδούς της παλαιότερης πολιτικής του κίνησης και από τον Στρατό. Ο Πρόεδρος είπε ότι η απάντηση στην ερώτηση αυτή δεν συνδέεται με την εκδικαζομένη υπόθεση.

Παρά τις διαμαρτυρίες των συνογόρων ο Πρόεδρος απαγόρευσε περαιτέρω ερωτήσεις πάνω στο θέμα.

Ερωτώμενος στη συνέχεια ο Στρατηγός για την επίσκεψη του Μπουλούκου στο Γρίβα στις 5 Μαϊου 1965 ο Στρατηγός απάντησε ότι ο Μπουλούκος "του εφέρθη αυθαδώς και κατά τρόπον απάδοντα εις στάσιν κατωτέρου προς ανώτερον".

Ο Μπουλούκος είχε πάντοτε αυθάδη τρόπον, είπε ο στρατηγός ενώ ερωτώμενος γιατί στην έκθεση του δεν ανέφερε τη λέξη ΑΣΠΙΔΑ, είπεν ότι δεν έκρινε σκόπιμο να επαναλάβει τη λέξη εφ' όσον υπήρχε στο πόρισμα.

Σε ερώτηση για τον Σωκράτη Ηλιάδη εάν γνωρίζει αν επεκηρύχθη από την ΕΟΚΑ ο Στρατηγός Γρίβας είπεν ότι ο Ηλιάδης υπήρξε πάντοτε πατριώτης "διακινδυνεύσας κατά τον αγώνα και προσφέρας και χρήματα και προσωπικάς θυσίας κι ότι ο ίδιος έτυχε περιθάλψεως και απεκρύβη υπό το κ. Ηλιάδη, όταν κατεζητείτο υπό των Αγγλων".

Δεν είναι ορθόν, πρόσθεσε, να θίγωνται κατ' αυτόν τον τρόπον αγνοί αγωνισταί.

Ωστόσο ο Πρόεδρος απαγόρευσε περαιτέρω ερωτήσεις για το θέμα Ηλιάδη.

Οι συνήγοροι διαμαρτυρόμενοι για την απαγόρευση αυτή δικαιολόγησαν τις ερωτήσεις του "εκ του ότι ως είπεν, θεωρούν τον κ. Γρίβα ως ένα των δημιουργησάντων τη σκευωρίαν περί ΑΣΠΙΔΑ, επειδή δε εχρησιμοποιήθη ούτος ως όργανον και άλλων σκευωριών, επιθυμεί η υπεράσπισις να πληροφορηθή τους δεσμούς του μετά τούτων, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγει και τον κ. Ηλιάδην".

Συνήγορος μάλιστα σε έντονο ύφος "απευθυνόμενος εις τον Πρόεδρον του είπεν ότι θα διατυπώση 287 ερωτήσεις προς τον μάρτυρα και εζήτησε να διατυπωθούν εις τα πρακτικά και ας απαγορευθή η απάντησις εις αυτάς".

Σε ερώτηση αν η κυπριακή εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ, της οποίας ο κ. Σωκράτης Ηλιάδης ήταν διευθύνων σύμβουλος "απηχεί τας απόψεις του, ο Γρίβας απαντά ότι δεν έχει προσωπικόν δημοσιογραφικόν όργανον.

Ακολούθησε διάλειμμα και στη συνέχεια ξανάρχισε τις ερωτήσεις ο συνήγορος Μανδηλαράς αλλά σαν ο πρόεδρος απαγόρευσε και πάλι τις ερωτήσεις ο εκ των συνηγόρων Κεφαλληνός σε δήλωση του κατήγγειλε ότι το δικαστήριο έθεσε τον Στρατηγό Γρίβα υπό την προστασία του.

Οι συνήγοροι επέμεναν στις ερωτήσεις τους και σαν ηγέρθη διαμαρτυρόμενος ο συνήγορος υπεράσπισης Αγγελούσης το δικαστήριο απήγγειλεν εναντίον του κατηγορία για παρακώλυση της δίκης και το δικαστήριο του επέβαλε πειθαρχική ποινή προστίμου.

Με την επανάληψη της δίκης το απόγευμα ο Στρατηγός Γρίβας κατέθεσε στο δικαστήριο δήλωση "ότι από της πρωϊας ανιμετωπίζει βροχήν ερωτημάτων τα οποία τείνουν είτε να δηλητηριάσουν τας σχέσιες του με τον Αρχιεπίσκοπον Μακάριον είτε να κλονίσουν την πειθαρχίαν και την ενότητα των κυπριακών ενόπλων δυνάμεων διά της αναγνώσεως καταλόγων αξιωματικών εις τους οποίους αναφέρεται το παρελθόν των και άλλα τινά".

"Δηλώ", ανέφερε ο Στρατηγός Γρίβας "ότι δεν πρόκειται να απαντήσω εις κανένα ερώτημα το οποίον θα αποβλέπη εις το να κλονίση την πειθαρχίαν του Κυπριακού στρατού".

Οι συνήγοροι ανέφεραν ότι αντιμετώπιζαν την υπόθεση με αίσθημα εθνικής ευθύνης και ότι δεν είχαν πρόθεση να κλονίσουν την ενότητα του στρατεύματος και την πειθαρχίαν.

Εξάλλου ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου Καμπέρης δήλωσε ότι "προσπαθεί να ανεύρη τον αρχηγόν της παρανόμου οργανώσεως, δοθέντος ότι η ανεύρεσις τούτου είναι δυνατόν να φέρη τους κατηγορουμένους από την θέσιν του επικεφαλής εις την θέσιν του συμμετόχου".

Η κατάθεση του στρατηγού Γρίβα έπαιρνε μάκρος και τελικά κράτησε για τέσσερις συνεχείς ημέρες.

Την τέταρτη ημέρα (28.11.1966) ο Στρατηγός Γρίβας ερωτώμενος από τους συνηγόρους υπεράσπισης είπε σύμφωνα με τον ανταποκριτή της εφημερίδας ΑΓΩΝ στην Αθήνα που παρακολουθούσε τη δίκη (29.11.1966):

"Ο Γρίβας είπεν ότι ο Α. Παπανδρέου ήτο ο αρχηγός του ΑΣΠΙΔΑ και άλλοι έλεγαν πως ήτο άλλος".

Την τελευταία ημέρα (28 Νοεμβρίου) οι συνήγοροι υπεράσπισης αναφέρθηκαν και σε έγγραφο που χαρακτηρίστηκε ως χαλκευμένο και αναφερόταν σε προσπάθειες για εξόντωση του Προέδρου Μακαρίου.

Η αναφορά στο έγγραφο έχει ως εξής:

Εν συνεχεία (δίκη 28 Νοεμβρίου) τον λόγον έλαβεν ο εκ των συνηγόρων κ. Αγγελούσης, ο οποίος απευθύνει προς τον μάρτυρα στρατηγόν Γρίβαν διαφόρους ερωτήσεις. Συγκεκριμένως ο κ. Συνήγορος εζήτησεν από τον κ. Γρίβαν να του απαντήση εάν ο μάρτυς είχεν επαφάς με τον υπασπιστήν του Βασιλέως κ. Αρναούτην ή εάν είχον αλληλογραφίαν μετ' αυτού.

Ο Στρατηγός Γρίβας απήντησεν ότι με τον κ. Αρναούτη συνηντήθηκε μόνον μίαν φοράν εις τα Ανάκτορα και έκτοτε ούτε τον είχε ξαναδή απότο 1965. Ακολούθως ο κ. Συνήγορος εζήτησε την ανάγνωσιν εγγράφου εν φωτοτυπία, το οποίον και θα καταθέση εις το Δικαστήριον. Του επετράπη η ανάγνωσις και ο συνήγορος ανέγνωσε το έγγραφον που αναφέρεται ότι η Υπασπιστής του Βασιλέως εζήτει όπως τελειώση η υπόθεσις των τοποθετήσεων και αποσπάσεων των αξιωματικών και θα απεκρίνετο αργότερον διά τηλεγραφήματος του τι θα έκαμνε πιο πέρα.

ΓΡΙΒΑΣ: Το έγγραφον είναι τελείως πλαστόν και ουδέποτε έλαβεν τοιούτον έγγραφον.

Τότε ο Πρόεδρος του δικαστηρίου ηρώτησε τον κ. Συνήγορον εάν έχη εις χείρας του το πρωτότυπον του εν λόγω εγγράφου εν πάση δε περιπτώσει τίνι τρόπω περιήλθεν εις χείρας του ή φωτοτυπία του εγγράφου του.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Το πρωτότυπον δεν το έχω εις χείρας μου. Περαιτέρω εξηγήσεις δεν δύναμαι να δώσω, διότι κωλύομαι εκ του επαγγελματικού απορρήτου.

ΓΡΙΒΑΣ: Οταν εκλήθη από τον Αρχιεπίσκοπον μου παρουσίασε αυτό το χαρτί, εν φωτοτυπία. Μου το εδιάβασε και του είπα ότι δεν έχω καμμίαν ιδέαν του εγγράφου τούτου και ούτε περιήλθεν εις γνώσιν μου ποτέ. Τον ερώτησα από πού το έλαβε και μου απήντησεν ότι του εστάλη από πολιτικόν πρόσωπον. Ακολούθως ο Μακαριώτατος το έστειλεν εις το Αυλαρχείον ότε και έλαβεν έγγραφον το οποίον ευρίσκεται εις χείρας του Μακαριωτάτου και διά του οποίου χαρακτηρίζεται ότι τούτο ήτο πλαστόν.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κατόπιν τούτου το έγγραφον κατάσχεται και ζητείται η καταχώρησις του εις τα πρακτικά της δίκης, διά να εξετάση το δικαστήριον την προέλευσιν του εγγράφου.

Σαν συνέχεια της δίκης ο Πρωθυπουργός Στέφανος Στεφανόπουλος αναφερόμενος στο έγγραφο που κατατέθηκε στη δίκη έδωσε στη δημοσιότητα το έγγραφο με επιστολή του Προέδρου Μακαρίου στην οποία επιβεβαίωνε, όπως είπε ο Στεφανόπουλος, ότι το έγγραφο ήταν πλαστό και ότι είχε χαλκευθεί στην Αθήνα.

Αναφερόταν σε ανακοίνωση που εκδόθηκε στην Αθήνα:

Ο σχετικώς με το κατατεθέν τούτο έγγραφον υπό του κ. Αγγελούση, ο Πρωθυπουργός κ. Στεφανόπουλος εδήλωσεν ότι η Κυβέρνησις παραδίδει εις τη δημοσιότητα την επιστολήν του Προέδρου της Κύπρου Αρχιεπισκόπου Μακαρίου διά της οποίας ούτος επιβεβαιοί την πλαστότητα του κειμενου, το οποίον ως γράφει ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος εχαλκεύθη εις Αθήνας προς εξυπηρέτησιν πολιτικων υπολογισμών και συμφερόντων.

Η επίκλησις κειμένου προσέθεσεν ο κ. Πρωθυπουργός, του οποίου η πλαστότης ήτο γνωστή από έτους περίπου ως προκύπτει και εκ της επιστολής του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου αποδεικνύει την τακτικήν ωρισμένων πολιτικών κύκλων των Αθηνών.

Αφήνομεν εις τον ελληνικόν λαόν να εκτιμήσω τας μεθόδους εκείνων, οι οποίοι δεν εδίστασαν να χρησιμοποιήσουν ακόμη και την ιεράν υπόθεσιν της Κύπρου χάριν κομματικών συμφερόντων. Ταυτοχρόνως παραδίδεται εις την δημοσιότητα και σχετική με την πλαστότητα του επιστολή προς τον Πρόεδρον της Κυπριακής Δημοκρατίας του Αυλάρχου του Βασιλέως.

Ο Αυλάχης του Βασιλέως κ. Παπαθανασιάδης, ότε ελήφθη εκ Κύπρου εις Αθήνας φωτοτυπία του πλαστού κειμένου, απέστειλε την 25ην Δεκεμβρίου 1965 προς τον Πρόεδρον Μακάριον την ακόλουθον επιστολήν:

"Μακαριώτατε η Α. Μ. ο Βασιλεύς με επεφόρτισε να διαβιβάσω εις την υμετέραν Μακαριότητα τους θερμούς αυτού χαιρισμούς ως και τας θερμοτάτας αυτού ευχάς επί τη επικειμένη εορτή. Επίσης η Α. Μ. Ο Βασιλεύς με διέταξε να σας γνωρίσω ότι ο Στρατηγός Γρίβας του απέστειλεν επιστολήν μετά φωτοτυπίας του εγγράφου, όπερ ο προσωπικός γραμματεύς της Α. Μ. Ταγμαρτάρχης κ. Μιχάλης Αρναούτης φέρεται ως αποστείλας προς τον Στρατηγόν.

Ο Βασιλεύς βαθύτατα ελυπήθη αναγινώσκων το κείμενον του εγγράφου τούτου, το οποίον ασφαλώς εχαλκεύθη υπό ανθρώπων εχόντων συμφέρον να δημιουργήσωσι ζητήματα εις βάρος των εθνικών ημών επιδιώξεων. Το ότι η επιστολή αύτη είναι από αρχής μέχρι τέλους πλαστή ουδεμία περί τούτου αμφιβολία υπάρχει και τούτο διότι:

ΠΡΩΤΟΝ: Ο τίτλος "Οίκος της Α. Μ. του Βασιλέως" δεν υφίσταται παρ' ημών. Επί πάντων των εν ισχύει παρ ημών τίτλων τοποθετείται στέμμα και όχι θυρεός.

ΔΕΥΤΕΡΟΝ: Η αναφερομένη ως ημερομηνία αποστολής του εγγράφου, 18η Οκτωβρίου 1965 συμπίπτει να είναι εκείνη κατά την οποίαν ο Ταγματάρχης Αρναούτης μετά του υποφαινομένου ευρίσκοντο εις Πάτμον, ως ακολουθία των Α. Μ. κατά την περιοδείαν των εις Δωδεκάνησα.

ΤΡΙΤΟΝ: Το περιεχόμενον του εγγράφου γέμει ανορθογραφιών η δε σύνταξις του προδίδει άνθρωπον στερούμενον παντελώς σεβασμού προς την ιεραρχίαν.

ΤΕΤΑΡΤΟΝ: Η σφραγίς είναι επίσης πλαστή και ως προς τον θυρεόν και ως προς τον τίτλον.

ΠΕΜΠΤΟΝ: Η υπογραφή του εγγράφου προσομοιάζει μεν προς την προς την του ταγματάρχου Αρναούτη, διαφέρει όμως ουσιωδώς ταύτης καίτοι θα ήτο εύκολον εις τον χαλκεύσαντα την υπογραφήν να φωτοτυπήση ταύτην εξ άλλου εγγράφου.

ΕΚΤΟΝ: Ο τίτλος του Ταγματάρχου Αρναούτη είναι προσωπικός Γραμματεύς της Α.Μ. του Βασιλέως και ουχί ιδιαίτερος. Η Α.Μ. θα επεθύμει, Μακαριώτατε όπως εν τη ευαρεσκεία της γνωρίσετε το πρόσωπον όπως σας ενεχείρισε το κείμενον τούτο ίνα, ει δυνατόν εξακριβωθή η πηγή χαλκεύσεως. Ασπαζόμενος την δεξιά σας, μετά βαθυτάτου σεβασμού. Αντιστράτηγος Παπαθανασιάδης, Αυλάρχης της Α. Μ. του Βασιλέως.

Εις απάντησιν ο Πρόεδρος Μακάριος απέστειλε προς τον Αυλάρχην του Βασιλέως υπό ημερομηνίαν 8 Ιανουαρίου 1966 την ακόλουθον επιστολήν.

"Στρατηγέ μου, ευχαριστώ θερμώς διά την από 24 παρελθόντος μηνός Δεκεμβρίου επιστολήν σας και τας διά ταύτης διαβιβασθείσας ευχάς της Α.Μ. του Βασιλέως. Οσον αφορά το θέμα της πλαστής επιστολής, την οποίαν φέρεται ως αποστείλας προς τον Στρατηγόν Γρίβαν ο Γραμματεύς της Α.Μ. Ταγματάρχης Αρναούτης, ουδέ την ελαχίστην είχον εξ αρχής αμφιβολίαν, ότι αύτη εχαλκεύθη εν Αθήναις και απεστάλη εις Κύπρον με σκοπόν την δημιουργίαν καταστάσεων εξυπηρετουσών κομματικούς υπολογισμούς και συμφέροντα.

Εξέφρασα τας σκέψεις αυτάς και εις τον Στρατηγόν Γρίβαν, όταν του έδωσα την φωτοτυπίαν της επιστολής.

Παρακαλώ όπως μου επιτραπή να μη αναφέρω εις την παρούσαν μου τον προ εμέ αποστολέα, ή τους πολιτικούς κύκλους οίτινες εχάλκευσαν την εν λόγω επιστολήν".

Μετά εγκαρδίων ευχών, ο Κύπρου Μακάριος.

.