16.11.1964: Παραιτείται o υπoυργός Συvτovισμoύ της Ελλάδας Αvδρέας Παπαvδρέoυ και φιλoξεvείται στηv Κύπρo από τov Πρόεδρo Μακάριo. Πρώτoι δεσμoί με τov Μακάριo, τήρηση της ίδιας γραμμής στo Κυπριακό, εvώ o ίδιoς δηλώvει ότι η Κύπρoς είvαι δύo φoρές Ελλάδα

S-1696

16.11.1964: ΠΑΡΑΙΤΕΙΤΑΙ Ο ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΚΑΙ ΦΙΛΟΞΕΝΕΙΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΜΑΚΑΡΙΟ. ΠΡΩΤΟΙ ΔΕΣΜΟΙ ΜΕ ΤΟΝ ΜΑΚΑΡΙΟ, ΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΙΔΙΑΣ ΓΡΑΜΜΗΣ ΣΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΕΝΩ Ο ΙΔΙΟΣ ΔΗΛΩΝΕΙ ΟΤΙ Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΔΥΟ ΦΟΡΕΣ ΕΛΛΑΔΑ

Στις 16 Νοεμβρίου 1964 παραιτήθηκε από τη θέση του αναπληρωτή Υπουργού Συντονισμού ο καθηγητής Ανδρέας Παπανδρέου, γιος του Πρωθυπουργού της Ελλάδας Γεωργίου Παπανδρέου, υποκύπτοντας στις πιέσεις της αντιπολίτευσης που τον κατηγορούσε για ευνοϊκή ανάθεση μελετών και εκτέλεση έργων.

Ωστόσο τόσο στην Κύπρο, αλλά ιδιαίτερα στην Ελλάδα, πολλοί είχαν συνδέσει την παραίτηση του με την πολιτική του και τη στάση του έναντι των Αμερικανών (ο ίδιος ήταν αμερικανός πολίτης) αλλά και των σχεδίων τους στο Κυπριακό.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου έπαιρνε τις ίδιες θέσεις που ακολουθούσε ο Πρόεδρος Μακάριος: Οχι σχέδια Ατσεσον, ή νατοϊκή λύση, φίλος με τους Αδέσμευτους, αντοχή στις πιέσεις των Δυτικών, φιλία με την Αίγυπτο και σκληρή στάση έναντι των Αμερικανών.

Προφανώς σ' αυτόν να στηριζόταν ο Πρόεδρος Μακάριος σε ένα νέο ηγέτη στην Ελλάδα καθώς έβλεπε ότι με τους παλαιοκομμαστικούς όχι μόνο δεν τα εύρισκε αλλά βρισκόταν κυριολεκτικά στα μαχαίρια, παρά την τακτική του συνεργάζεται με την εκάστοτε ελληνική Κυβέρνηση.

Ακόμα από τους παλαιοκομματικούς δεχόταν μέχρι και επιθέσεις (ο Στέφανος Στεφανόπουλος μίλησε σε κάποιο στάδιο για εωσφορικές δυνάμεις που ματαίωσαν την Ενωση), ενώ ο Πέτρος Γαρουφαλιάς έπαιζε το παιχνίδι της Δύσης μέχρι εσχάτων καλώντας τους να επιλεξουν εκείνοι τη λύση που νόμιζαν ότι ήταν πλέον συμφέρουσα για τον ελεύθερο κόσμο όπως τόνιζε.

Ο Γαρουφαλιάς μάλιστα είχε παίξει σημαντικό ρόλο στη ματαίωση της άφιξης των ρωσικών πυραύλων στην Κύπρο.

Ετσι ο Πρόεδρος Μακάριος ανέπτυξε μια ιδιαίτερη σχέση με τον Ανδρέα Παπανδρέου και τον προσκάλεσε μάλιστα στην Κύπρο όπου του επιφύλαξε μεγαλειώδη υποδοχή, παρά το γεγονός ότι βαλλόταν συνεχώς από τους δυτικούς.

Την πολιτική του Ανδρέα Παπανδρέου μελέτησε το πρακτορείο Ρόϊτερ που μετέδιδε στις 17 Νοεμβρίου 1964 επομένη της παραίτησης του:

"Τεσσαράκοντα και οκτώ ώρας μετά την δραματικήν παραίτησιν του αναπληρωτού Υπουργού Συντονισμού κ. Ανδρέα Παπανδρέου, συγκλίνουσαι πληροφορίαι έρχονται να επιβεβαιώσουν την αρχικήν υπόνοιαν ότι την απομάκρυνσιν του κ. Α. Παπανδρέου εξεμαίευσαν και τελικώς επέβαλον συμμαχικοί κύκλοι και ειδικώτερα οι Αμερικανοί, εν συνεργασία με τον σκληρόν πυρήνα της Δεξιάς και άλλους ελληνικούς αντιδραστικούς παράγοντας.

Πλήθος ενδείξεων εξ άλλου έρχεται να πείση ότι η υπόθεσης Σκιαδαρέση εις την οποίαν επεχειρήθη να δοθή η μορφή σκανδάλου απετέλεσε απλώς πρόσχημα διά να πληγή η Κυβέρνησις να ανακοπή οιαδήποτε διαδιαδικασία προς τον εκδημοκρατισμόν και να δημιουργηθούν αι προϋποθέσεις διά μίαν λύσιν Κεντροδεξιάς, η οποία ως γνωστόν, αποτελεί μόνιμον επιδίωξιν του συμμαχικού παράγοντος.

Τώρα αποκαλύπτεται ότι από τριμήνου οι αμερικανοί είχαν θέσει ως κύριον στόχον των την πάση θυσία απομάκρυνσιν του κ. Α. Παπανδρέου και είχον δώσει εντολήν εις τους εδώ πράκτορας των να παρακολουθούν την όλην ζωήν και δράσιν του αναπληρωτού Υπουργού (ακόμη και τα τηλεφωνήματά του) εις την προσπάθειαν των να να εύρουν το αδύνατον σημείον από το οποίον θα ημπορούσαν να αγκιστρωθούν διά να προωθήσουν τον σκοπόν των.

Οι αμερικανοί ήχθησαν εις την απόφασιν αυτήν, αφού επείσθησαν ότι ο κ. Α. Παπανδρέου (άνκαι έζησε είκοσι χρόνια εις τας Ηνωμένας Πολιτείας) τους επρόδωσε εφ' όσον παρέμεινεν αδιάλλακτος και οπωσδήποτε απρόθυμος να προαγάγη τα συμφέροντα και τας επιδιώξεις της αμερικανικής πολιτικής εις την Ελλάδα.

Πλέον συγκεκριμένα ο συμμαχικός παράγων έπνεε μένεα κατά του κ. Α. Παπανδρέου διά σειράν πράξεων ή εκδηλώσεων του αι κυριώτεραι των οποίων συνοψίζονται εις τα ακόλουθα:

ΚΥΠΡΙΑΚΟΝ: Είχε ταχθή εναντίον λύσεως του ΝΑΤΟ. Κατά το ταξίδι του κ. Πρωθυπουργού εις την Ουασιγκτώνα είχεν επίσης κηρυχθή εναντίον του ελληνοτουρκικού διαλόγου και είχεν απορρίψει την ιδέαν μιας συμβατικής φόρμουλας.

ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ: Φέρει ακεραίαν την ευθύνην διότι ως Υπουργός Προεδρίας εισηγήθη την κατάργησιν αναμεταδόσεων των εκπομπών της Φωνής της Αμερικής. Ο ίδιος ηξίωσε την απομάκρυνσιν του διευθυντού της Αμερικανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών κ. Τζόϋς μετά την απροκάλυπτον ανθελληνικόν ρόλον του εις το Κυπριακόν (η σύζυγος του είναι τουρκάλα).

ΑΔΕΣΜΕΥΤΟΙ: Ετρεφε συμπαθείας προς τον κόσμον των αδεσμεύτων και υποστήριζεν ότι συνεπής εφαρμογή μιας πραγματικά ελληνικής εξωτερικής πολιτικής προϋποθέτει στενούς δεσμούς με τον αραβικόν κόσμον. Εις τα πλαίσια της ουδετεροφιλίας θα πρέπει να τοποθετηθή και η απόφασις να επισκεφθή το Κάϊρον παρ' όλον ότι τελικώς η επίσκεψης του δεν επραγματοποιήθη".

Ενας άλλος δημοσιογράφος, ο Ευριπίδης Ακρίτας που γνώριζε πρόσωπα και πράγματα στην Αθήνα μετέδιδε την επομένη της παραίτησης του στον "Φιλελεύθερο" της Λευκωσίας:

"Η παραίτησις του κ. Α. Παπανδρέου, όστις ήτο εις των πλέον ενθέρμων υπερμάχων του Κυπριακού αγώνος και ανένδοτος υποστηρικτής των δικαίων της Ελληνικής Μεγαλονήσου εξικνουμένων εις πλήρη ικανοποίησιν των προαιωνίων αυτής εθνικών πόθων, αποτελεί τον δραματικόν επίλογον μιας συντονισμένης και μεθοδικής συκοφαντικής εκστρατείας, ήτις ήρχισεν από της πρώτης ημέρας της συμμετοχής του εις την Κυβέρνησιν, ενετάθη μετά την περίφημον συνέντευξιν του εις την παρισινήν Μοντ διά της οποίας διεκήρυξεν αναφανδόν ότι "η Ελλάς αρνείται διαταγάς του ΝΑΤΟ, όπως έλθη εις ρήξιν με την Κυπριακήν ηγεσίαν, τοσούτω μάλλον καθ' όσον ο Εθνάρχης Μακάριος δεν είναι υπάλληλος του Κυπριακού κράτους" και απεκορυφώθη κατά το τελευταίον δκαπενθήμερον.

Υπενθυμίζεται ότι εις την προς την Μοντ μνημειώδη συνέντευξιν του ο κ. Παπανδρέου υπεστήριξεν απεριφράστως ότι "μόνη λύσις του Κυπριακού είναι η Ενωσις, με την Κύπρον πλήρως αποστρατικοποιημένην, άνευ οιωνδήποτε ξένων πολεμικών βάσεων και άνευ ουδενός ανταλλάγματος", πράγμα όπερ είχε προκαλέσει αγρίαν την μήνιν των ιμπεριαλιστικών κύκλων της Δύσεως.

Υπό το πρίσμα αυτό η παραίτησις του κ. Α. Παπανδρέου, θα προκαλή ασφαλώς θλίψιν παρά τω Ελληνικώ Κυπριακώ λαώ, ενώ ενταύθα αύτη χαρακτηρίζεται υπό των Κυβερνητικών κύκλων "ως υπερτάτη θυσία εις τον βωμόν της Δημοκρατίας, διά την εξυπηρέτησιν των μεγάλων ιδανικών της".

Στις 18 Νοεμβρίου, δύο μέρες μετά την παραίτηση του Ανδρέα Παπανδρέου, ανακοινώθηκε από το Προεδρικό Μέγαρο στη Λευκωσία ότι ο Πρόεδρος Μακάριος τον προσκάλεσε να επισκεφθεί την Κύπρο και αυτός αποδέχθηκε την πρόσκληση και όπως αφέθηκε να γνωσθεί ο Ανδρέας Παπανδρέου (που αργότερα έγινε γνωστός περισσότερο μόνο με το μικρό του όνομα ο Ανδρέας) θα συζητούσε με τον Πρόεδρο Μακάριο "θέματα αφορώντα την συζήτησιν του Κυπριακού ζητήματος υπό της Γενικής Συνελεύσεως των Ηνωμένων Εθνών" καθώς φήμες τον έφεραν να ηγείται μάλιστα της ελληνικής αντιπροσωπείας στα Ηνωμένα Εθνη.

Την ίδια ημέρα έγινε στη Βουλή των Ελλήνων συζήτηση για την παραίτηση του Ανδρέα Παπανδρέου και ο Πρωθυπουργός πατέρας του καθόρισε την πολιτική του έναντι της Δύσης ως εξής:

"Η Ελλάς είναι σύμμαχος της Δύσεως, ουχί όμως και δορυφόρος αυτής. Ακολουθούμε πολιτικήν συμμαχίας μετά της δύσεως και φιλίας μετά της ανατολής".

Με αυτή τη δήλωση ο Γεώργιος Παπανδρέου απαντούσε και στις επικρίσεις που δεχόταν ο παραιτηθείς γιος του.

Στην ίδια συζήτηση ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Αριστεράς (ΕΔΑ) Ηλίας Ηλιού, ο οποίος υποστηρίζοντας τον Ανδρέα Παπανδρέου που βαλλόταν από τους δυτικούς είπε ότι "κάτω από την θεωρίαν του σκανδάλου -για το οποίο αναγκάστηκε ο Ανδρέας Παπανδρέου να παραιτηθεί- υποκρύπτεται μία σκοτεινή πολιτική επιχείρησις κύκλων καθοδηγουμένων υπό εξωτερικού παράγοντος, με στόχον την δημοκρατίαν και το εθνικόν θέμα της Κύπρου".

Ο Ανδρέας Παπανδρέου έφθασε στην Κύπρο το βράδυ της 20ης Νοεμβρίου 1964 και του επιφυλάχθηκε υποδοχή ήρωα.

Στο αεροδρόμιο τον υποδέχθηκαν ο Υπουργός Εξωτερικών Σπύρος Κυπριανού και ο Στρατηγός Γεώργιος Γρίβας και οι ηγεσίες της Εθνικής Φρουράς στρατηγός Πρόκος και ο διοικητής της ΕΛΔΥΚ Συνταγματάρχης Ψαράκης.

Στους δημοσιογράφους δήλωσε ότι μετέφερε στην Κύπρο το μήνυμα της αγάπης της Μητρός Ελλάδος προς τον σμκληρώς αγωνιζόμενον λαόν της Κύπρου.

Ακόμα εξέφρασε την χαράν του γιατί ήρθε στο νησί και "την ευγνωμοσύνην του προς τον μεγαλόπνευστον ηγέτην του Κυπριακού λαού Αρχιεπίσκοπον Μακάριον", ενώ εξήρε την προσφορά του Στρατηγού Γεωργίου Γρίβα Διγενή τον οποίο χαρακτήρισε "υπέροχον μαχητήν".

Ακόμα είπε ότι έφθασε στην Κύπρο "σαν φίλος του λαού της και θαυμαστής του ωραίου αγώνα για την ελευθερία.

Και για να δείξει πόσο ταυτόσημες ήταν οι απόψεις του με τον Πρόεδρο Μακάριο είπε χαρακτηριστικά:

"Να μου επιτρέψετε να αναφερθώ εις μιαν στιχομυθίαν μου με τον Πρόεδρο Μακάριο που είδε προσφάτως το φως της δημοσιότητος: Εις μίαν από τις συσκέψεις μας επρόλαβα μίαν σκέψη του. Και μου είπε: Βλέπω ότι όχι μόνον καθόμαστε κοντά, αλλά και αι απόψεις μας είναι κοντά. Και του απάντησα: Οχι μόνον είναι κοντά, αλλά και συμπίπτουν Μακαριώτατε".

Ο Ανδρέας Παπανδρέου απάντησε ως εξής στις ερωτήσεις των δημοσιογράφων:

ΕΡΩΤΗΣΙΣ: Επί ποίων ειδικών θεμάτων πιθανόν να στραφούν αι συνομιλίαι σας με τον Πρόεδρον της Δημοκρατίας;

ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ: Το θέμα της Κύπρου δεν είναι ειδικόν θέμα. Είναι το μέγα εθνικόν θέμα της Ελλάδος και της Κύπρου. Δονούμεθα και εις την Ελλάδα και εις την Κύπρον από το θέμα της Κύπρου. Και είναι το θέμα της Κύπρου, όχι μόνον ελληνικόν και κυπριακόν, είναι θέμα παγκόσμιον. Δεν υάρχουν ειδικά θέματα προς συζήτησιν. Υπάρχουν κοιναί επιδιώξεις και κοινός παλμός.

ΕΡ: Μπορείτε να επιβεβαιώσετε την πληροφορίαν ότι θα ηγηθήτε της ελληνικής Αντιπροσωπείας κατά την συζήτησιν του Κυπριακού εις τα Ηνωμένα Εθνη;

ΑΠ: Πράγματι ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως της Ελλάδας μου εζητησεν να συμμετάσχω εις την αντιπροσωπείαν της Ελλάδος κατά την συζήτησιν της προσφυγής.

ΕΡ: Ποία είναι η γνώμη σας κ. Παπανδρέου όσον αφορά τας πιθανότητας εξευρέσεως συμπεφωνημένης λύσεως; Νομίζετε ότι τούτο θα κατωρθωθή προ της Γενικής Συνελευσεως των Ηνωμένων Εθνών;

ΑΠ: Δεν υπάρχουν σήμερον διαπραγματεύσεις αι οποίαι θα ωδήγουν εις συμπεφωνημένην. Υπάρχει μία γραμμή και της Ελλάδος και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Διά την προσφυγήν εις τα Ηνωμένα Εθνη και διά την επιδίωξιν του δικαιώματος του Κυπριακού λαού, διά την ανεξαρτησίαν του, την αδέσμευτον ανεξαρτησίαν και το δικαίωμα της αυτοδιαθέσεως του. Δεν υπάρχει αυτήν την στιγμήν καμμία διαδικασία, η οποία θα ηδύνατο να οδηγήση εις συμπεφωνημένην λύσιν, προ της προσφυγής εις τα Ηνωμένα Εθνη.

ΕΡ: Πιστεύετε κ. Παπανδρέου ότι υπάρχουν δυνάμεις εντός και εκτός της Ελλάδος αι οποίαι εργάζονται δι' ένα συμβιβασμόν;

ΑΠ: Οπως είπα προηγουμένως δεν γνωρίζω αυτήν την στιγμήν την ύπαρξιν ουδεμίας διαδικασίας η οποία θα συνεπήγετο συμπεφωνημένην λύσιν. Επιθυμίαι εξεφράσθησαν βεβαίως πολλαί εις το παρελθόν και προσπάθειαι υπήρξαν διά την εξεύρεσιν συμπεφωνημένης λύσεως. Αύτη δεν επετεύχθη. Και η μόνη κοινή γραμμή τώρα είναι: Ηνωμένα Εθνη, αδέσμευτος ανεξαρτησία, το δικαίωμα της Αυτοδιαθέσεως και πηγαία με την θέλησιν του Κυπριακού και του ελληνικού λαού ενθυουιωδώς η Ενωσις.

ΕΡ: Διαδίδεται ότι πρόκειται να σας ανατεθούν ειδικά καθήκοντα όσον αφορά τον χειρισμόν του Κυπριακού θέματος με έδραν σας είτε εις την Ελλάδα είτε εις την Κύπρον. Αληθεύει τούτο;

ΑΠ: Ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως μου εζήτησεν να εκπροσωπήσω, να είμαι μέλος της Αντιπροσωπείας της Ελλάδος εις τα Ηνωμένα Εθνη, πράγμα το οποίο μου δίδει και μεγάλην τιμήν και μεγάλην χαράν. Δεν γνωριζω περί άλλης θέσεως ή αρμοδιότητος.

ΕΡ: Αι εφημερίδες εδώ έχουν γράψει ότι η επίθεσις που έγινε και η οποία κατέληξεν εις την παραίτησιν σας οφείλεται εις ωρισμένας δε δηλώσεις που είχατε κάμει εναντίον του ΝΑΤΟ εις μίαν συνέντευξιν σας εις γαλλικήν εφημερίδα. Επιθυμείτε να σχολιάσετε τούτο;

ΑΠ: Ανέπτυξα εις την Βουλήν τους λόγους οι οποίοι ωδήγησαν εις την παραίτησιν μου από την Κυβέρνησιν της Ελλάδος. Και ανέφερα ως τους λόγους αυτούς, την συνεχή επίθεσιν, η οποία μου εγένετο επί περίπου ένα ολόκληρον χρόνον. Και η οποία ίσως να ωδήγει εις την φθοράν της κυβερνήσεως. Και επελεξα να υπηρετήσω και την Δημοκρατίαν και το Εθνος εκτός της Κυβερνήσεως. Δεν επιθυμώ να προβώ εις παραιτέρω διευκρινίσεις.

ΕΡ: Εχουν δημοσιευθή τόσα πολλά διά τον ρόλον του ΝΑΤΟ και των αμερικανών όσον αφορά την παραίτησιν σας. Επιθυμείτε να σχολιάστε τούτο;

ΑΠ: Επιθυμώ όσον αφορά την παραίτησιν μου να περιοριοσθώ εις τας δηλώσεις τας οποίας έκαμα εις την Βουλήν.

Καταλήγοντας ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε πολύ καλά λόγια να πει και για τον Στρατηγόν Γρίβα:

"Θα επιθυμούσα να εκφράσω τας ευχαριστίας μου προς τον Υπουργόν των Εξωτερικών κ. Κυπριανού, ο οποίος με υπεδέχθη και ο οποίος είναι παλαιός φίλος και εις τον υπέροχον μαχητήν Στρατηγόν Γεώργιον Γρίβαν, ο οποίος επίσης με υπεδέχθη εις το αεροδρόμιον".

Από το αεροδρόμιο ο Ανδρέας Παπανδρέου κατευθύνθηκε προς το οίκημα της συντεχνίας Δημοσίων Υπαλλήλων όπου τον προσφώνησε ο Πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής Αλέξανδρος Τσαγγαρίδης "διακηρύξας την ευγνωμοσύνην του Κυπριακού λαού προς την Κυβέρνησιν της Ενώσεως Κέντρου και ιδιαιτέρως προς τον πρόεδρον αυτής κ. Γεώργιον Παπανδρέου" διότι "άνευ της συμπαραστάσεως της Μητρός πατρίδος, οι εχθροί της Κύπρου και της Ελλάδος θα απετύγχανον του σκοπού των και η διχοτόμησις θα ήτο σήμερον πραγματικότης"

"Με την ψυχήν χαλυβδωμένην από το παράδειγμα των εθνομαρτύρων του Εικοσιένα, της Πίνδου, του Μαχαιρά, του Πενταδακτύλου και της Τηλλυρίας ο ελληνικός λαός της Κύπρου και Ελλάδος, ηνωμένος μετά του ενδόξου στρατού των, υπό την εθνικήν ηγεσίαν Παπανδρέου- Μακαρίου θα διεκδικήση εντός ολίγου από την διεθνή αμφικτυονίαν, την κατάλυσιν των δεσμών της συνθήκης της Ζυρίχης και αναγνώρισιν του δικαιώματος της Αυτοδιαθέσεως, η οποία θα τον οδηγήση εις την γνησίαν Ενωσιν της Κύπρου μετά της Ελλάδος" κατέληξε ο Αλέξανδρος Τσαγγαρίδης.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου απάντησε στην προσφώνηση εκφράζοντας τη βαθειά του συγκίνηση για τη θερμή υποδοχή και πρόσθεσε:

"Επιθυμώ να εκφράσω την ευγνωμοσύνην μου προς τον μεγαλόπνευστον Πρόεδρον της Κύπριακής Δημοκρατίας, τον Αρχιεπίσκοπον Μακάριον και προς την Κυβέρνησιν της Κύπρου διά την ευγενή πρόσκλησιν της και διά τας τόσον φιλικάς των εκδηλώσεις.

Επιθυμώ επίσης να εκφράσω την βαθυτάτην μου συγκίνησιν διά την θερμήν, την ενθουσιώδη υποδοχήν που μου επεφύλαξεν ο κυρπιακός λαός.

Σας φέρνω τον αγωνιστικόν χαιρετισμόν του Προέδρου της Ελληνικής κυβερνήσεως του Γεωργίου Παπανδρέου.

Είμαι πράγματι ευτυχής διότι ευρίσκομαι εις την μαχομένην Ελληνικήν Κύπρον. Κατά την παραμονήν μου εις την ηρωϊκήν νήσον θα μου δοθή η ευκαιρία να αναπνεύσω τον αέρα της, να επικοινωνήσω με τους ηγέτας και τον λαόν της και να εκφράσω τον θαυμασμόν και την αγάπη της μητρός Ελλάδος διά τους αδελφούς Ελληνας της Κύπρου.

Είναι η Κύπρος φωτεινόν σύμβολον ανά τον κόσμον της εθνικής αξιοπρεπείας και της ελευθερίας των λαών. Μάχεται η Κύπρος διά την εδραίωσιν των βασικών εκείνων δικαιωμάτων των λαών που επαγγέλλεται ο καταστατικός χάρτης των Ηνωμένων Εθνών: Την αδέσμευτον ανεξαρτησίαν και το δικαίωμα της αυτοδιαθέσεως.

Και η Κύπρος και η μήτηρ Ελλάς καλούν όλας τας χώρας-μέλη των Ηνωμένων Εθνών μεγάλας και μικράς, να επιβεβαιώσουν εις την πράξιν την πίστιν των εις την ελευθερίαν των λαών.

Είναι επίσης η Κύπρος φωτεινόν σύμβολον των ιδεωδών του Ελληνισμού. Κοινός είναι ο αγών μας διά την ευόδωσιν των πόθων του ελληνισμού. Κοινός είναι εθνικός σκοπός μας: Η Ενωσις. Επί του εθνικού αυτού σκοπού υπάρχει απόλυτος ομοφωνία και εις την Ελλάδα και εις την Κύπρον. Προς πραγματοποίησιν του κοινού εθνικού σκοπού χρειάζεται και Αγών και πολιτική διαχείρισις του αγώνος. Και η πολιτική διαχείρισις ευρίσκεται εις καλάς χείρας. Υπάρχουν δύο μεγαλόπνευστοι ηγέται οι οποίοι εμπνέουν τον αγώνα και διεξάγουν την πολιτικήν του: Ο πρόεδρος της Ελληνικής Κυβερνήσεως και ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δίπλα εις αυτούς ένας υπέροχος μαχητής της Κύπρου, ο Στρατηγός Γεώργιος Γρίβας.

Ας τους ακολουθούμε με εμπιστοσύνην και αισιοδοξία. Την 16ην Φεβρουαρίου 1964 ενίκησεν, εθριάμβευσεν εις την Ελλάδα ο λαός και η δημοκρατία. Συνετελέσθη μία ειρηνική επανάστασις, όπως την απεκάλεσεν ο Γεώργιος Παπανδρέου. Συνετρίβη ένα καθεστώς, το καθεστώς της εσωτερικής κατοχής και της Ζυρίχης. Επνευσεν έκτοτε εις την Ελλάδα ο άνεμος της ελεθερίας. Ελεύθεροι με υψηλά το μέτωπο περπατούν οι Ελληνες πολίται. Επνευσεν επίσης και ο άνεμος της κοινωνικής δικαιοσύνης. Κατά την τελευταίαν δεκαετίαν οι πλούσιοι είχαν

καταστή σχετικώς πλησιώτεροι. Και οι πτωχοί σχετικώς πτωχότεροι. Εντός του 1964 έγινε ευρεία ανακατανομή του εθνικού εισοδήματος υπέρ των οικονομικών μειονεκτουσών τάξεων. Και αυτό συνέβαλεν εις την οικονομκήν ανάπτυξιν η οποία έψαυσεν το 9%. Και έπνευσεν επίσης και ο άνεμος της εθνικής υπερηφανείας, της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Και είναι η Κύπρος το μέγα εθνικόν θέμα το οποίον επέπρωτο να κρίνη το βάθος της επελθούσης αλλαγής. Τιμούμεν τας συμμαχίας μας είπε ο Γεώργιος Παπανδρέου, αλλά διεκδικούμεν εις το ακέραιον και τα δικαιώματα μας. Οσον ανένδοτος υπήρξεν ο αγών ο οποίος έφερε τον Γεώργιον Παπανδρέου και την Ενωσιν Κέντρου εις την αρχήν τόσον ανένδοτος θα είναι και ο Αγών διά την πλήρη επικράτησιν των αρχών του: της ελευθερίας της δικαιοσύνης και της εθνικής αξιοπρεπείας.

Μου έλαχεν ο κλήρος να ευρεθώ εις την Κυβέρνησιν την κρίσιμον, την υπερήφανον ώραν του Κυπριακού και εξετέλεσα κατά το μέτρον των δυνάμεων μου το καθήκον μου ως Ελλην.

Και από της θέσεως μου ως μέλους του ελληνικού Κοινοβουλίου θα υπηρετήσω ως και εις το παρελθόν, με πίστιν και με πάθος εις τον κοινόν, τον ωραίον αυτόν αγώνα, διά τα εθνικά ιδεώδη.

Ως άτομον αλλά και εκ μέρους της Ελληνικής Κυβερνήσεως σας δηλώ με τον κατηγορηματικότερον τρόπον: Δεν θα δεχθώμεν νόθον λύσιν. Ο δρόμος είναι ένας και μόνον. Κοινός και για τους δύο μας: Αδέσμευτος ανεξαρτησία.

Και ο αγών θα ευοδωθή.

Ζήτω η Μαχομένη Κύπρος

Ζήτω η Ελλάς.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε πλούσιο πρόγραμμα. Αφού είχε συνομιλίες την ίδια ημέρα με τον Πρόεδρο Μακάριο επισκέφθηκε τα φυλακισμένα μνήματα, την ελληνική πρσβεία, το Γενικό Επιτελείο της Εθνικής Φρουράς, το Μουσείον Αγώνος, το Νέον Κοιμητήριο Λευκωσίας, όπου κατέθεσε στεφάνια στους τάφους Ελλήνων και κυπρίων ηρώων, το στρατόπεδο πυροβολικού όπως επίσης και τη Λεμεσό και την Αμμόχωστο.

Προς τιμή του ο Πρόεδρος Μακάριος έδωσε δεξίωση.

Στη Λεμεσό πρόσκοποι τον ανήρπασαν στους ώμους τους ενώ ο ίδιος διακήρυξε σε ομλία του την επομένη της άφιξης του ότι η Κύπρος πρόσφερε μεγάλα ιδεώδη και ανανέωσε και εχάραξε νέο δρόμο προς την Ελλάδα και τον ελληνισμό.

Εξ άλλου σε δήλωση του στον ανταποκριτή του Ελληνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας Τάκην Χατζηδημητρίου διαβεβαίωσε ότι "η αυγή της Κυπριακής ελευθερίας δεν είναι πλέον μακράν".

Εξ άλλου στην Αμμόχωστο όπου του επιφυλάχθηκε η ίδια θερμή υποδοχή διαβεβαίωσε ότι θα πράττει το καθήκον του "πάντοτε μέχρι της πραγματοποιήσεως του κοινού σκοπού του προαιωνίου πόθου της Ενώσεως μετά της Ελλάδος".

Φεύγοντας στις 24 Νοεμβρίου από την Κύπρο ο Ανδρέας Παπανδρέου δήλωσε στο αεροδρόμο Λευκωσίας στους δημοσιογράφους ότι "ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπος Μακάριος εκφράζει την ένωσιν".

Είπε ακόμη ότι "γυρίζω στην Ελλάδα με το μήνυμα πως η Κύπρος είναι δύο φορές Ελλάδα".

"Γυρίζω", πρόσθεσε, "με το μήνυμα ότι η Κύπρος προσφέρει σήμερα στον ελληνισμό ένα φωτεινό παράδειγμα που θα ανοίξη μεγάλον εθνικό δρόμο για τον ελληνισμό".