25.3.1965: Το δωδέκατο μήμα της έκθεσης του Μεσολαβητή των Ηνωμένων Εθνών για το Κυπριακό Γκάλο Πλάζα

S-1682

25 3 1965: ΤΟ ΔΩΔΕΚΑΤΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗ ΤΩΝ

ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΓΚΑΛΟ ΠΛΑΖΑ

Ο μεσολαβητής των Ηνωμένων Εθνών για το Κυπριακό Γκάλο Πλάζα στο δωδέκατο τμήμα της έκθεσης του για το Κυπριακό που υπέβαλε στις 25 Μαρτίου 1965 στο Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Ου Θαντ αναφέρεται στη δομή του κράτους και στις διαφωνίες των μερών για τη δομή του κράτους και στην ανάγκη προστασίας των ατομικών και μειονοτικών δικαιωμάτων. Ανέφερε ο Μεσολαβητής:

(β) - Η δομή του κράτους

149. Το επόμενο σημαντικό σημείο διάστασης απόψεων μεταξύ των εν­διαφερομένων μερών αφορά στη δομή του ανεξάρτητου-κράτους. Από τη μια πλευρά, η ελληνοκυπριακή ηγεσία επιμένει στην ενιαία μορφή διακυ­βέρνησης, που βασίζεται στην αρχή της εξουσίας της πλειοψηφίας και της προστασίας της μειοψηφίας. Από την άλλη πλευρά, οι Τουρκοκύπριοι προ­τείνουν ένα ομοσπονδιακό σύστημα, εντός του οποίου θα υπάρχει αυτόνο­μο τουρκοκυπριακό και ελληνοκυπριακό κράτος, οι συνθήκες ύπαρξης των οποίων θα δημιουργηθούν βάσει του γεωγραφικού διαχωρισμού των δύο κοινοτήτων, τον οποίο επίμονα ζητούν.

150. Είναι ουσιώδες να διευκρινισθεί τι συνεπάγεται η πρόταση αυτή. Συνιστά υπεραπλούστευση του ζητήματος να αναφερόμαστε σ' αυτήν απλώς ως "ομοσπονδία". Αυτό που προτείνεται εδώ είναι απλώς η εγκαθίδρυση μιας ομοσπονδιακής μορφής διακυβέρνησης, αλλά και η εξασφάλιση του γεωγραφικού διαχωρισμού των δύο κοινοτήτων. Η εγκαθίδρυση ενός ομο­σπονδιακού καθεστώτος προϋποθέτει ως βάση τον εδαφικό διαχωρισμό και η βάση αυτή δεν υπάρχει. Σε προηγούμενο σημείο αυτής της αναφοράς εξή­γησα την ανάμειξη του ελληνοκυπριακού με τον τουρκοκυπριακό πληθυ­σμό, η οποία επικρατούσε σε ειρηνικές περιόδους σ' ολόκληρη την Κύπρο. Τα γεγονότα από το Δεκέμβριο του 1963 και μετά δεν αλλοίωσαν ουσιαστι­κά αυτό το χαρακτηριστικό. Ακόμα και οι ζώνες στις οποίες συγκεντρώθη­κε ένας αριθμός Τουρκοκυπρίων μετά τις συγκρούσεις είναι διεσπαρμένες σ' ολόκληρο το νησί, ενώ χιλιάδες άλλων Τουρκοκυπρίων έχουν παραμείνει σε μικτά χωριά.

151. Πρέπει επίσης να γίνει κατανοητός ο λόγος για τον οποίο η τουρ- κοκυπριακή ηγεσία επιζητεί το γεωγραφικό διαχωρισμό των δύο κοινοτή­των, ο οποίος δεν υφίσταται σήμερα. Αν ο φόβος ότι θα τους επιβληθεί η Ένωση είναι το κυριότερο εμπόδιο, όπως το αντιμετωπίζει η τουρκοκυ- πριακή πλευρά, για μια διευθέτηση του προβλήματος, ένας λόγος γι' αυτό είναι ο τρόμος που δείχνουν απέναντι στη ελληνική διακυβέρνηση. Όμως, η ηγεσία τους υποστηρίζει επίσης ότι ακόμα και μέσα στα πλαίσια ενός ανε­ξάρτητου κυπριακού κράτους τα γεγονότα έχουν αποδείξει ότι οι δύο κοι­νότητες, αναμεμειγμένες όπως είναι σήμερα, δεν μπορούν να συνυπάρξουν ειρηνικά. Προτείνουν να λυθεί το πρόβλημα αυτό με τη λήψη δραστικών μέτρων ανταλλαγής τμημάτων των δύο κοινοτήτων ούτως ώστε να δη- μιουργηθούν δύο χωριστές γεωγραφικές περιοχές, η μια με Τουρκοκυ­πρίους κυρίως κατοίκους και η άλλη με Ελληνοκυπρίους. Υποστηρίζουν ότι τούτο σήμερα θα συνιστούσε απλώς προέκταση της διαδικασίας που τους επιβλήθηκε από τα γεγονότα, δηλαδή μεγαλύτερη από το σύνηθες συ­γκέντρωση του λαού τους σε ορισμένα τμήματα του νησιού, κυρίως γύρω από τη Λευκωσία και στα βορειοδυτικά.

152. Η αντίδραση όμως των Ελληνοκυπρίων στην ιδέα του γεωγραφικού διαχωρισμού είναι εξ ίσου σθεναρή με την αντίδραση των Τουρκοκυπρίων στην επιβολή της Ένωσης και γι' αυτό αισθάνθηκα υποχρεωμένος να εξετά­σω την πρόταση αυτή με την ίδια προσοχή που έδωσα και στο ζήτημα της Ένωσης. Πολλά έχουν γραφεί κα ειπωθεί και από τις δύο πλευρές στην Κύπρο

σχετικά με το αν είναι εφικτή ή όχι από οικονομική και κοινωνική άποψη η δημιουργία της βάσης ενός ομοσπονδιακού κράτος μέσω της μετα­κίνησης πληθυσμών. Μελέτησα τα επιχειρήματα αυτά και δυσκολεύομαι να καταλάβω πως είναι δυνατόν να παραμερισθούν οι πρακτικές δυσκολίες για την υλοποίηση αυτής της προτάσεως.

153. Κατ' αρχήν, ο διαχωρισμός των κοινοτήτων είναι εξ ολοκλήρου α­παράδεκτος στην πλειοψηφούσα κοινότητα της Κύπρου και υπό τις παρού­σες συνθήκες δεν θα μπορούσε να επιβληθεί παρά μόνο διά της βίας. Οι α­ντιδράσεις σ' αυτό εν μέρει είναι πολιτικού χαρακτήρα. Οι Ελληνοκύπριοι βλέπουν στην πρόταση αυτή ένα πρώτο βήμα για τη διχοτόμηση του νη­σιού, αν και η τουρκοκυπριακή ηγεσία όσο και η τουρκική κυβέρνηση αρ- νούνται σθεναρά κάτι τέτοιο. Κατά τη γνώμη μου, όμως, οι αντιρρήσεις που τίθενται σε οικονομικό, κοινωνικό και ηθικό επίπεδο συνιστούν κι αυτές σοβαρά εμπόδια στην εφαρμογή της προτάσεως. Απ' ό,τι φαίνεται, θα απαιτείτο η υποχρεωτική μετακίνηση πληθυσμού - πολλές χιλιάδες πο­λιτών κι από τις δύο πλευρές - πράγμα που είναι αντίθετο με όλες τις φωτισμένες αρχές της σημερινής εποχής, συμπεριλαμβανομένων κι εκείνων που εμπεριέχονται στη Διεθνή Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Επιπλέον, η υποχρεωτική αυτή μετακίνηση θα ήταν τέτοια που ενδεχομένως θα επέβαλλε μεγάλες ταλαιπωρίες στις οικογένειες οι οποίες θα υποχρεώ- νοντο να μετακινηθούν, εφ' όσον δεν θα ήταν δυνατόν για όλες τους, και ίσως ακόμα και για την πλειοψηφία τους, να εξασφαλίσουν ανταλλαγή γης ή εξοπλισμού που να ταιριάζει στις ανάγκες και στις εμπειρίες τους. Θα συνεπάγετο επίσης οικονομική και κοινωνική αναστάτωση, η οποία θα μπο­ρούσε να καταστήσει όλα τα τμήματα της χώρας μη βιώσιμα. Μια τέτοια κατάσταση θα συνιστούσε μια μακροχρόνια, αν όχι μόνιμη, πηγή δυσαρέ­σκειας και αναταραχής.

154. Επιπλέον, τα προτεινόμενα ομοσπονδιακά κράτη θα οριοθετούντο από μια τεχνητή γραμμή η οποία θα διχοτομούσε αλληλένδετα τμήματα ο­μοιογενών περιοχών, συμπεριλαμβανομένων, σύμφωνα με τις προτάσεις των Τουρκοκυπίων, και των πόλεων της Λευκωσίας και της Αμμοχώστου. Δεν θα δημιουργούσε αναπόφευκτα μια τέτοια διαχωριστική γραμμή πολλές διοικητικού χαρακτήρα δυσκολίες και δεν θ' αποτελούσε μια συνεχή πηγή προστριβών ανάμεσα στις δύο αμοιβαία καχύποπτες κοινότητες; Στην πραγματικότητα, τα επιχειρήματα σχετικά για το γεωγραφικό διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων υπό ομοσπονδιακό σύστημα διακυβέρνησης δεν με έχουν πείσει ότι δεν θα οδηγήσουν αναπόφευκτα στη διχοτόμηση κι έτσι στον κίνδυνο δημιουργίας ενός νέου εθνικού μετώπου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, ενός μετώπου υψηλού κινδύνου, στον οποίο λαοί μεγάλης αστά­θειας δεν θα δίσταζαν να επιτρέψουν στις τοπικού χαρακτήρα διαφορές τους να συμπαρασύρουν τις μητέρες-χώρες σε σύγκρουση, η οποία θά έθετε σε κίνδυνο τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια.

155. Εξ άλλου, αν σκοπός μιας διευθέτησης του Κυπριακού είναι να ε­πιτευχθεί η προάσπιση κι όχι η καταστροφή του κράτους και αν πρόκει­ται να ενθαρρύνει κι όχι να καθηλώσει την ανάπτυξη ενός ενωμένου εν ειρήνη λαού, τότε δεν μπορώ παρά να αναρωτιέμαι εάν ο φυσικός διαχω­ρισμός της μειοψηφίας από την πλειοψηφία δεν θα ' πρεπε να θεωρείται ως απελπισμένο βήμα προς λάθος κατεύθυνση. Διστάζω να πιστέψω ότι είναι "αδύνατο", όπως ισχυρίζεται η τουρκοκυπριακή ηγεσία, να μάθουν οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι να συνυπάρχουν πάλι ειρηνικά. Στα μέρη της χώρας, όπου ο έλεγχος της κίνησης έχει αδρανήσει και οι εντά­σεις έχουν εκτονωθεί, ο λαός έχει ήδη αρχίσει να αποδεικνύει το αντίθε­το.

156, Πιστεύω ότι είναι ουσιώδες να επανεξετασθεί αν με το γεωγραφικό διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων πρόκειται να εξυπηρετηθεί ο στόχος που έχει ή αν θα πρέπει να αναζητήσουμε άλλους δρόμους για την επίτευξή του. Τείνω να θεωρώ το διαχωρισμό αυτόν ουσιαστικά όχι ως

βασική αρχή των προτάσεων της τουρκικής κυβέρνησης και της τουρκοκυπριακής ηγε­σίας, αλλά μάλλον ως το μόνο, κατά την άποψή τους , αποτελεσματικό τρόπο για να εξασφαλισθεί πραγματικά η αρχή στην οποία αποβλέπουν: Δηλαδή ότι η τουρκοκυπριακή κοινότητα πρέπει να προστατευθεί και να προστατευθεί επαρκώς. Υποστηρίζω πλήρως αυτή την αρχή. Πιστεύω ακρά­δαντα ότι η προστασία της τουρκοκυπριακής κοινότητας είναι μία από τις σπουδαιότερες πλευρές του Κυπριακού και ότι πρέπει να γίνουν τα πάντα για να εξασφαλισθεί αυτή η προστασία, συμπεριλαμβανομένων και μέτρων ειδικής φύσεως. Θα το θεωρούσα όμως ουσιώδες αν η τουρκική κυβέρνηση και η τουρκοκυπριακή ηγεσία επανεξέταζαν τον ισχυρισμό τους ότι τίποτε άλλο εκτός από το γεωγραφικό διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων δεν μπο­ρεί να προσφέρει ικανοποιητική προστασία.

157. Βρήκα όλα τα μέρη σύμφωνα στο ότι θα πρέπει να δοθούν εφαρμό­σιμες κι αποτελεσματικές εγγυήσεις για την ασφάλεια και την προστασία των δικαιωμάτων όλων των πολιτών της Κύπρου, καθώς και των έννομων δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων ως κοινότητας. Είναι δύσκολο να κατα­λάβω πως είναι δυνατόν αυτές οι εγγυήσεις να λάβουν τη δραστική μορφή του γεωγραφικού διαχωρισμού των δύο κοινοτήτων και να είναι συγχρό­νως εφαρμόσιμες. Για να είναι αποτελεσματικές και συγχρόνως εφαρμόσι­μες, θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν ορισμένα ιδιαίτερα μέτρα διαφορετι­κής υφής, όπως αναλύεται στη συνέχεια.

(γ) - Η προστασία των ατομικών και μειονοτικών δικαιωμάτων

158. Μια από τις αρχές του Χάρτη, η οποία θεωρώ πως έχει τη μεγαλύ­τερη σχέση με τη διευθέτηση του Κυπριακού είναι αυτή που αναφέρεται στα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες χωρίς διάκριση. Το γεγονός ότι ο πληθυσμός του νησιού συνεχίζει να συνίσταται από δύο κυρίως εθνικές κοινότητες, το επιπλέον γεγονός ότι είναι αριθμητικά άνι- σες και τέλος η σοβαρότητα της διαμάχης που αναπτύχθηκε μεταξύ τους - όλα αυτά τα στοιχεία έχουν δημιουργήσει, και θα συνεχίσουν να δημιουρ­γούν, σοβαρές δυσκολίες στην εφαρμογή αυτής της αρχής, και πρέπει να γί­νουν αντικείμενο ιδιαίτερης προσοχής.

150. Από τη στιγμή που θα εμφανισθεί στον ορίζοντα μια διευθέτηση, η επιμονή του Χάρτη για σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμε­λιωδών ελευθεριών για όλους χωρίς διάκριση φυλής, φύλου, γλώσσας ή θρησκείας θ' αποκτήσει πρωταρχική σπουδαιότητα στην Κύπρο. Θα είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση για την προοδευτική ανάκτηση της εμπιστοσύ­νης και την αποκατάσταση της κοινωνικής ειρήνης. Δεν είναι δυνατό να υ­ποτιμηθούν τα εμπόδια που ορθώνονται μπροστά στην πλήρη εφαρμογή της αρχής αυτής. Και δεν είναι μόνο πολιτικά, αλλά και ψυχολογικά. Η βιαία όξυνση των "εθνικών" αισθημάτων κατά τη διάρκεια των μηνών της κρίσεως, θα καταστήσουν εξαιρετικά δύσκολο για κάποιο χρονικό διάστημα στους αξιωματιούχους όλων των βαθμιδών να επιβάλουν ή ακόμα και να ασκήσουν τα καθήκοντά τους με απόλυτη αμεροληψία και κατονόηση. Θα υφίσταται συνεχής ο κίνδυνος να γίνονται διακρίσεις, ακόμα κι αν εφαρ­μόζονται τυπικά οι νόμοι. Επιπλέον, υπάρχουν προσωπικές εχθρότητες, οι οποίες θα διαρκέσουν και μετά από την οποιαδήποτε πολιτική διευθέτηση. Εξ άλλου, δεν φαίνεται πιθανόν να παραδοθούν πρόθυμα όλα αυτά τα όπλα που βρίσκονται σε τόσα χέρια. Οι παράγοντες αυτοί για μια περίοδο, της οποίας τη διάρκεια μπορεί κανείς μόνο να υποθέσει, θα δημιουργήσουν σε μεγάλη κλίμακα προβλήματα προσωπικής ασφάλειας.

160. Για όλους αυτούς τους λόγους δεν μου μένει καμιά αμφιβολία - και σ' αυτό το σημείο

όλα τα μέρη συμφωνούν - ότι πρέπει να εφαρμοσθούν στην Κύπρο οι κατά το δυνατόν αυστηρότερες εγγυήσεις για τα αν­θρώπινα δικαιώματα και εξασφαλίσεις κατά των διακρίσεων. Είμαι πράγ­ματι πεπεισμένος ότι για κάποιο χρονικό διάστημα, προκειμένου να βοηθή­σουμε τις δύο κοινότητες να βρουν τη διέξοδο από τον κύκλο της βίας και της βαθειάς δυσπιστίας που υπάρχει ανάμεσά τους, πρέπει να δοθούν συ­γκεκριμένες διεθνείς εγγυήσεις.

161. Δεν χρειάζεται να πω ότι, ενώ οι εγγυήσεις αυτές θα παρέχονται σε όλους τους πολίτες και των δύο κοινοτήτων, στην πράξη η τουρκοκυπρια- κή μειονότητα θα είναι αυτή που θα τις χρειασθεί περισσότερο. Οι εγγυή­σεις δικαιολογούνται όχι μόνο από την ανάγκη επαναφοράς μιας διαρκούς ειρήνης στη ζωή του νησιού, όχι μόνο από την ανάγκη να διασφαλισθεί ότι η διευθέτηση θα είναι σύμφωνη με το Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, αλλά και το στοιχειώδες αίσθημα δικαίου απαιτεί την παροχή των εγγυήσεων αυτών. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι η τουρκοκυπριακή κοινότητα εξα­σφάλισε με τις Συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου μια σειρά δικαι­ωμάτων, που είναι κατά πολύ ανώτερα απ' αυτά που μπορεί στην πραγμα­τικότητα να περιμένει μελλοντικά. Επιπλέον, θα ήταν σωστό και δίκαιο να αναγνωρισθεί ότι, όσο αποτελεσματικές κι αν είναι οι εγγυήσεις που μπο­ρούν να δοθούν, οιοσδήποτε Τουρκοκύπριος που δεν θα μπορεί να βρει σ' αυτές μια βάση, για να μπορεί εντός λογικών πλαισίων να εμπιστευθεί τη νέα τάξη πραγμάτων, θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να μετοικήσει στην Τουρκία και να έχει προς τούτο βοήθεια, με ικανοποιητική αποζημίωση και υποστήριξη για ν' αρχίσει μια καινούργια ζωή. Κατάλληλη βοήθεια θα πρέ­πει επίσης να παρασχεθεί - χωρίς διάκριση - για την αποκατάσταση όλων εκείνων που οι περιουσίες τους καταστράφηκαν ή ζημιώθηκαν σοβαρά εξ αιτίας των ταραχών. Είμαι πεπεισμένος, ότι στην προσπάθεια αυτή για α­νοικοδόμηση θα υπάρξει εξωτερική βοήθεια, συμπεριλαμβανομένης και της βοήθειας των Οργανισμών που βρίσκονται υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, όταν η κυπριακή κυβέρνηση το ζητήσει.

162. Θα πρέπει να τονίσω ακόμα ότι το γεγονός πως ο πληθυσμός της Κύπρου απαρτίζεται, ακόμα και χωρίς γεωγραφικό διαχωρισμό, από δύο κυρίως κοινότητες, φέρνει στην επιφάνεια ένα άλλο ειδικό πρόβλημα ανα­φορικά με την εφαρμογή των αρχών των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώ­πινα δικαιώματα. Καθεμιά από τις δύο αυτές κοινότητες είναι βαθιά συν- δεδεμένη με τις "εθνικές" παραδόσεις της, οι οποίες της κληροδοτήθηκαν από την ιστορία και ανέκαθεν απολάμβανε σ' ένα μεγάλο βαθμό αυτονομία σε ό,τι θεωρείται πως εμπίπτει στο πεδίο της θρησκείας, της εκπαίδευσης και της προσωπικής κατάστασης. Υπό το φως των ευρύτατα διαδεδομένων σύγχρονων αντιλήψεων για την ανάγκη ενσωμάτωσης και αφομοίωσης δια­φορετικών ανθρώπων προς χάριν της εθνικής ενότητας, μπορεί να θεωρη­θεί ατυχές ότι ελάχιστα πράγματα έγιναν κατά τη διάρκεια των προηγουμέ­νων καθεστώτων, παλαιοτέρων και προσφάτων, για να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στην ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Τα πρόσφατα γεγονότα, ωστόσο, έκαναν αυτές τις διαφορές περισσότερο κι όχι λιγότερο έντονες και η προσπάθεια να εξαλειφθούν σήμερα με δραστι­κά μέτρα θα μπορούσε να σημαίνει μόνο ότι γίνεται καθαρά ένα βήμα προς τα πίσω στον τομέα της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στο βαθμό που αφορά τη μειοψηφούσα κοινότητα ειδικότερα. Από την ανε­ξαρτησία, η ελληνοκυπριακή κοινότητα - η οποία κυριαρχεί όχι μόνο αριθ­μητικά, αλλά και στην επάνδρωση του κρατικού μηχανισμού - ήταν σε θέση να ασχολείται ελεύθερα με τις δικές της θρησκευτικές, εκπαιδευτικές και προσωπικής καταστάσεως υποθέσεις εντός των πλαισίων της λειτουρ­γίας του κράτους. Αν είχε τις ίδιες

εξουσίες με την τουρκοκυπριακή κοινό­τητα, θα αισθανόταν πως στερείται ορισμένων από τα θεμελιωδέστερα αν­θρώπινα δικαιώματα.

163. Σε προηγούμενο σημείο αυτής της αναφοράς, έδειξα ότι το σύνταγ­μα του 1960 προχώρησε σε ασυνήθιστο σημείο προσπαθώντας να αντιμετω­πίσει την κατάσταση αυτή αποδίδοντας στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, ως κοινότητα, ένα πλήθος πολιτικών δικαιωμάτων, που σχεδιάσθηκαν έτσι ώστε να μπορεί να αυτοπροστατεύεται από την πλήρη υποταγή της στην πλειοψηφούσα κοινότητα. Ωστόσο ακριβώς αυτό το χαρακτηριστικό του συ­νταγματικού συστήματος είναι εκείνο που επικρίθηκε εντονότερα και οδή­γησε στις σοβαρότερες δυσκολίες εφαρμογής του συντάγματος. Φαίνεται α­δύνατο να επιτευχθεί συμφωνία που θα διατηρεί μελλοντικά, παρά την α­ντίθετη θέληση της πλειονότητας, μια τέτοια συνταγματική παραδοξότητα. Όμως το πρόβλημα που βρίσκεται πίσω από αυτήν δεν μπορεί να αγνοηθεί και το πρόβλημα αυτό - δηλαδή το δυσάρεστο γεγονός του χωριστού χαρα­κτήρα των δύο κοινοτήτων, ο οποίος οξύνθηκε από τα πρόσφατα γεγονότα - απαιτεί τη λήψη ειδικών μέτρων για να διασφαλισθεί για τα μέλη της μειοψηφούσας κοινότητας η δέουσα φωνή στις παραδοσιακές» υποθέσεις τους και, χωρίς να εξασθενίζει η ενότητα του κράτους, μια ισότιμη θέση στη δημόσια ζωή της χώρας συνολικά. Αυτά τα μέτρα θα είναι αναγκαία προϋπόθεση σε οποιαδήποτε διευθέτηση που θα λαμβάνει υπ' όψη της, όπως ζητάει το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας, την "ευημερία του κυπριακού λαού ως συνόλου". Τα μέτρα αυτά θα είναι μεταβατικά: Όλα τα μέρη θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν το μεταβατικό χαρακτήρα τους. Κατά τη γνώμη μου, είναι πραγματικά ο μόνος πρακτικός τρόπος για να εξασφαλισθεί μακροπρόθεσμα η πολιτική ενότητα της χώρας. Είμαι πεισμέ­νος ότι τυχόν αποτυχία να ληφθούν μεταβατικά μέτρα για να εξασφαλισθεί για την τουρκοκυπριακή κοινότητα ένα μερίδιο στην πολιτική ζωή του τόπου, δεν θα μπορούσε παρά να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα από το να επιταχύνει την ενσωμάτωσή της. Απλώς, θα διαιώνιζε τη διάκριση των δύο κοινοτήτων, διότι από τη φύση των πραγμάτων η μεγαλύτερη κοινότητα τείνει να εξουσιάζει και η μικρότερη να εξουσιάζεται-Και με τη σημερινή φύση της καταστάσεως στην Κύπρο κάτι τέτοιο θα μπορούσε να παρατείνει τον αναβρασμό και τις εχθροπραξίες μεταξύ τους και τον κίνδυνο ασταμά­τητων πράξεων βίας. Δεν μπορώ παρά να δίνω μέγιστη έμφαση σ' αυτό το γεγονός. Δεν τίθεται θέμα ακύρωσης του δικαιώματος της πολιτικής πλειο- ψηφίας να κυβερνά, αλλά θέμα ανάγκης ν' αποφευχθεί η υπέρμετρη επικρά­τηση της μιας ξεχωριστής σήμερα κοινότητας πάνω στην άλλη, σε βαθμό και με τρόπο που πιθανόν θα καθυστερήσει επ' αόριστον την ενότητα του πληθυσμού.

164. Γι' αυτό χάρηκα όταν έλαβα τις διαβεβαιώσεις του αρχιεπισκόπου Μακαρίου ότι ενδιαφέρεται γι' αυτές τις όψεις του προβλήματος, καθώς και για τα συγκεκριμένα μέτρα για τα οποία εξέφρασε την προθυμία του να εφαρμόσει. Ως προς τα ατομικά δικαιώματα, τα μέτρα αυτά περιλαμβά­νουν από τη μια πλευρά έναν αριθμό μονίμων προνοιών: Την ενσωμάτωση στο

σύνταγμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών ανα- λόγων προς εκείνες που περιλαμβάνονται στη Παγκόσμια Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η οποία έχει υιοθετηθεί από τα Ηνωμένα Έθνη. Επίσης, νομικές διαδικασίες για την εφαρμογή τους και επαγρύπνηση για την εξασφάλιση ίσης μεταχειρήσεως στο διορισμό και την εξέλιξη των απα­σχολούμενων στις δημόσιες υπηρεσίες. Από την άλλη πλευρά, τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν ορισμένες εξαιρετικές και μεταβατικού χαρακτήρα πρόνοιες. Κατα τη γνώμη μου, εξέχουσας σημασίας είναι η πρόβλεψη εκ- κλήσεως προς τα Ηνωμένα Έθνη να διορίσουν έναν επίτροπο, ο οποίος με ένα επιτελείο παρατηρητών και συμβούλων θα παραμείνει στην Κύπρο για όσο διάστημα κριθεί αναγκαίο. Επίσης, η παραχώρηση γενικής αμνηστείας και η πρόβλεψη αποκαταστάσεως των Τουρκοκυπρίων που επιθυμούν να ε- γκαταλείψουν το νησί και επανεγκατάσταση εκείνων που επιθυμούν να πα­ραμείνουν. Η ανάγκη λήψης τέτοιων μέτρων έχει γίνει παραδεκτή κατ' αρχήν και είμαι πεπεισμένος ότι η βελτίωση και η επέκτασή τους είναι, αν αυτό χρειασθεί, θέμα που επιδέχεται διαπραγματεύσεις μεταξύ των μερών. Αποδίδω ιδιαίτερη σημασία στην παρουσία και το ρόλο ενός επιτρόπου των Ηνωμένων Εθνών, η παρουσία του οποίου θα αποτελούσε μια ιδιαίτε­ρη και εξαιρετική εγγύηση, η οποία, πιστεύω, θα γεννούσε εμπιστοσύνη σ' όλους τους Κυπρίους.

165. Όσον αφορά στη δεύτερη όψη ζητημα της θέσεως των Τουρκο­κύπριων ως κοινότητας - είχα επίσης τη χαρά να διαπιστώσω στη στάση του προέδρου αρκετή συμπάθεια και κατανόηση. Έχει ήδη προσφέρει στους Τουρκοκυπρίους τη διατήρηση της προηγούμενης αυτονομίας τους σε ορι­σμένα θέματα σχετικά με τη θρησκεία, την εκπαίδευση και την προσωπική κατάσταση. Επιπλέον, μου εξέφρασε την επιθυμία του να εξευρεθούν τρό­ποι. για μια μεταβατική τουλάχιστον περίοδο, ώστε να εξασφαλισθεί η εκ- προσώπευση των Τουρκοκυπρίων στους κυβερνητικούς θεσμούς. Τούτο θα μπορούσε να γίνει μ' ένα σύστημα αναλογικής αντιπροσωπεύσεως ή κατο- χυρώσεως βουλευτικών εδρών υπέρ των Τουρκοκυπρίων και ίσως ακόμα με το διορισμό Τουρκοκυπρίου υπουργού υπεύθυνου για τις υποθέσεις της κοινότητάς του, χωρίς καμιά επιφύλαξη, φυσικά, για τους άλλους Τουρκο­κυπρίους που εκλέγονται ή διορίζονται βάσει προσόντων. Γύρω απ' αυτό το σημείο είμαι επίσης πεισμένος ότι οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στα μέρη μπορούν να είναι καρποφόρες. Ένα άλλο ζήτημα που θα χρειασθεί να εξετασθεί και να συμφωνηθεί είναι το ζήτημα των επίσημων γλωσσών του κράτους, που θα χρησιμοποιούνται στη δημόσια διοίκηση, τα δικαστή­ρια και άλλους θεσμούς. Ίσως να χρειασθεί εκτός της ελληνικής και της τουρκικής γλώσσας να δοθεί στην αγγλική η μεταβατική θέση επίσημης γλώσσας του κράτους για να αποτελέσει και γέφυρα μεταξύ των δύο πρώ­των. Ο- έλεγχος και η επάνδρωση της αστυνομικής δυνάμεως είναι ένα άλλο θέμα που απαιτεί προσεκτική μελέτη. Το ίδιο ισχύει και για την πι­θανότητα οι δήμοι και άλλες μορφές τοπικής αυτοδιοίκησης να οργανω­θούν με τέτοιο τρόπο ώστε να δοθεί στο μεγαλύτερο δυνατό μέτρο τοπική αστυνομία, ούτως ώστε σε περιοχές όπου η μια ή η άλλη κοινότητα κυ­ριαρχούν, η μειοψηφούσα να αισθάνεται ότι διαδραματίζει αποτελεσματικό και σύμφωνο με το αίσθημα δικαίου ρόλο στη διαχείριση των τοπικών υ­ποθέσεων. Δ. - Το ζήτημα των εγγυήσεων

Δ. Το ζήτημα των εγγυήσεων.

166. Όποια πρόοδος κι αν σημειωθεί προς την κατεύθυνση της διευθετή- σεως του προβλήματος, είναι αναπόφευκτο να προκύψί-ι το ζήτημα των μέσων με τα οποία θα παρασχεθεί εγγύηση για την τήρηση των όρων της. Τα μέρη είναι ελεύθερα, φυσικά να ενσωματώσουν τους όρους της διευθέ­τησης σε διεθνείς συνθήκες. Ωστόσο η εντύπωσή μου είναι ότι για διαφορε­τικούς λόγους και οι δύο πλευρές της διαμάχης θα προσεγγίσουν το θέμα διατακτικά.

167. Από τη μια πλευρά, η έννοια των διεθνών συνθηκών, οι οποίες θα επηρεάζουν τις εσωτερικές υποθέσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας, αποτε­λεί ανάθεμα για πολλούς Ελληνοκυπρίους. Αναβιώνει τους περιορισμούς και τους καταναγκασμούς, από τους οποίους, σύμφωνα με όσα υποστηρί­ζουν, υπέφεραν λόγω των Συνθηκών του 1960. Ακόμα και αν - και τούτο είναι ουσιώδες - οι όροι της νέας διευθετήοεως έχουν συμφωνηθεί από το λαό της Κύπρου ελεύθερα και γίνονται συνειδητά αποδεκτοί από κάθε άποψη, είναι κατανοητό ότι το παλιό στίγμα θα παραμείνει. Από την άλλη πλευρά, οι Τουρκοκύπριοι αισθάνονται κι αυτοί ότι έζησαν μια οδυνηρή ε­μπειρία εναποθέτοντας υπερβολική εμπιστοσύνη στις Συνθήκες κι έχοντας δει πολλά από τα εκ των Συνθηκών δικαιώματά τους να παραβιάζονται βάναυσα και τις εγγυήτριες δυνάμεις να αποφεύγουν στις κρίσιμες ώρες να πράξουν όσα οι Τουρκοκύπριοι περίμεναν απ' αυτές.

168. Ίσως θα έπρεπε να παρασχεθεί μια διαφορετική μορφή εγγυήσεων. Προς αυτή την κατεύθυνση, διακρίνω ότι τα Ηνωμένα Έθνη θα μπορού­σαν, αν έτσι συμφωνείτο, να διαδραματίσουν ανεκτίμητο ρόλο. Θα μπορού­σε, πιστεύω, να διερευνηθεί η πιθανότητα να λειτουργήσουν τα Ηνωμένα Έθνη ως εγγυητής της εφαρμογής των όρων της διευθετήσεως. Θα μπορού­σαν, παραδείγματος χάρη, τα μέρη να συμφωνήσουν να θέσουν ενώπιον των Ηνωμένων Εθνών τους όρους της διευθετήσεως και να ζητήσουν όχι μόνο να ληφθούν υπ' όψη αλλά και να αναφερθούν σ' ένα ψήφισμα, να τους αποδεχθούν επισήμως ως σύμφωνη βάση της διευθετήσεως και να ζη­τήσουν συγχρόνως να φέρεται αμέσως στα Ηνωμένα Έθνη οποιαδήποτε διαμαρτυρία για παραβίαση ή δυσκολία στην εφαρμογή τους. Η ανάληψη ενός τέτοιου ρόλου από τα Ηνωμένα Έθνη θα ήταν, πιστεύω, απολύτως ε­ναρμονισμένη προς το γράμμα και το πνεύμα του Χάρτη.