25.3.1965: Το όγδοο τμήμα της έκθεσης του Μεσολαβητή των Ηνωμένων Εθνών για το Κυπριακό Γκάλο Πλάζα

S-1678

25 3 1965: ΤΟ ΟΓΔΟΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ

ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΓΚΑΛΟ ΠΛΑΖΑ

Ο μεσολαβητής των Ηνωμένων Εθνών για το Κυπριακό Γκάλο Πλάζα στο όγδοο τμήμα της έκθεσης του για το Κυπριακό που υπέβαλε στις 25 Μαρτίου 1965 στο Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Ου Θαντ αναφέρεται στη στάση των κυβερνήσεων Ελλάδας, Τουρκίας και Βρετανίας σε μια μελλοντική λύση του Κυπριακού. Ανέφερε ο Μεσολαβητής:

(γ) - Η κυβέρνηση της Ελλάδας

102. Η κυβέρνηση της Ελλάδας συνεχίζει να υποστηρίζει το αίτημα της ελληνοκυπριακής κοινότητας για ακηδεμόνευτη ανεξαρτησία της Κύπρου και αυτοδιάθεση. Ο Έλληνας πρωθυπουργός και οι συνεργάτες του δήλω­σαν ότι το πολιτικό μέλλον της Κύπρου πρέπει να καθορισθεί από την πλειοψηφία των Κυπρίων, οι οποίοι πρέπει να έχουν το δικαίωμα να εκ- φρασθούν εν πλήρη ελευθερία και ότι η Ελλάδα θα σεβασθεί την απόφασή τους, είτε διαλέξουν να παραμείνουν ανεξάρτητοι είτε προτιμήσουν την Ένωση. Η Ελλάδα, πρόσθεσαν, δεν θα παρεμποδίσει στην ελεύθερη βούλη­ση του κυπριακού λαού, αλλά ούτε θα δεχθεί ότι το δικαίωμά του για αυ­τοδιάθεση είναι δυνατόν να παρακωλυθεί από οποιονδήποτε άλλον, είτε μέσω νομικίστικων τεχνασμάτων είτε μέσω παρεμβολών οποιοσδήποτε φύ- σεως. Δήλωσαν επίσης ότι η κυβέρνηση της Ελλάδας συμπαραστέκεται από­λυτα στους χειρισμούς της κυπριακής κυβέρνησης.

103. Αναφορικά με τη μορφή της Ένωσης, η ελληνική κυβέρνηση συμφω­νεί με τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο ότι αυτό το θέμα πρέπει να απαφασι- σθεί από την κυπριακή κυβέρνηση σε συμφωνία με την Ελλάδα, πριν ζητη­θεί η γνώμη του κυπριακού λαού. Θεωρεί αυτό το θέμα ως "οικογενειακή υπόθεση", η οποία δεν θα 'πρεπε να δημιουργήσει δυσκολίες.

104. Στην περίπτωση που ο κυπριακός λαός με ελεύθερη βούληση αποφα­σίσει την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, η ελληνική κυβέρνηση έδωσε τη διαβεβαίωση ότι θα σεβασθεί όλες τις εγγυήσεις που έχει υποσχεθεί η κυπριακή κυβέρνηση για την πλήρη προστασία των ανθρώπινων και μειονο­τικών δικαιωμάτων. Αν και δεν πιστεύει ότι η Τουρκία έχει έννομες αξιώ­σεις επ' αυτού. Η ελληνικη κυβέρνηση εξέφρασε την προθυμία, στην περί­πτωση που θα πραγματοποιηθεί η Ένωση, να κάνει ορισμένες παραχωρήσει με την τουρκική κυβέρνηση προς τούτο, αν και η τελευταία το επιθυμεί.

105. Ως προς το θέμα των απ' ευθείας διαπραγματεύσεων, η ελληνική κυβέρνηση είναι υπέρ των διμερών συνομιλιών ανάμεσα στους Ελληνοκυ­πρίους και τους Τουρκοκυπρίους με συγκεκριμένο σκοπό συζήτησης του θέματος των ανθρωπίνων και κοινοτικών δικαιωμάτων. Είναι αντίθετη στις πολυμερείς συνομιλίες μεταξύ όλων των ενδαφερομένων για το πρόβλημα μερών υπό τις παρούσες συνθήκες, επειδή, κατ' αυτήν, τέτοιου είδους συνο­μιλίες δεν θα ήσαν χρήσιμες. Η ελληνική κυβέρνηση όμως θα συμφωνούσε να συμμετάσχει σε τέτοιου είδους συνομιλίες, αν το Συμβούλιο Ασφαλείας ή άλλο αρμόδιο όργανο των Ηνωμένων Εθνών το ζητούσε και εφ' όσον είχε προηγουμένως βρεθεί μια βάση συνεννόησης.

(δ) - Η τουρκική κυβέρνηση

106. Επιτρέψτε μου κατ' αρχήν να αναφέρω ότι η πρόσφατη αλλαγή κυ- βερνήσεως στην Τουρκία δεν άλλαξε στο παραμικρό τη θέση της στο Κυ­πριακό. Ο νέος πρωθυπουργός, κ. Suat Hayti Urguplu, μου κατέστησε σαφές ότι για την Τουρκία το Κυπριακό είναι εθνικό ζήτημα και ότι η νέα κυβέρ­νηση είναι αποφασισμένη να ακολουθήσει την ίδια πολιτική με την προη­γούμενη και με την ίδια σταθερότητα. Ως εκ τούτου, έχω θεμελιώσει την α­κόλουθη περίληψη των τουρκικών θέσων στις απόψεις που μου εξέφρασαν οι δύο διαδοχικές κυβερνήσεις, με τις οποίες είχα

συζητήσεις.

107. Η κυβέρνηση της Τουρκίας συνεχίζει να επιμένει ότι οποιαδήποτε διευθέτηση του Κυπριακού πρέπει να περιλαμβάνει τα εξής δύο στοιχεία: Πρώτον, να αποκλείει την Ένωση και, δεύτερον, να προβλέπει το γεωγρα­φικό διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων υπό ομοσπονδιακό σύστημα διακυ­βέρνησης.

108. Η τουρκική κυβέρνηση θεωρεί ότι το αίτημα, που προβάλλει η κυ­πριακή κυβέρνηση και το οποίο χαίρει της υποστηρίξεως της ελληνικής, για άσκηση δικαιώματος αυτοδιάθεσης από τον κυπριακό λαό δεν είναι παρά ένα τέχνασμα για να πραγματοποιηθεί η Ένωση ενάντια στη θέληση της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Διευκρίνισε ότι ποτέ δεν θα συμφωνήσει μ' έναν τέτοιο ελιγμό και ότι, αν η Ένωση επέλθει παρά τις αντιρρήσεις της, θα εξασκήσει το εκ των συνθηκών δικαίωμά της να επέμβει. Η τουρκική κυβέρνηση επιμένει ότι οποιαδήποτε διευθέτηση πρέπει να αποκλείει την Ένωση και τούτο θα συνομολογεί και εγγυάται μια συμφωνία παρόμοια μ' αυτήν που επιτεύχθηκε για την Αυστρία εναντίον οιασδήποτε πιθανότητας Anschluss.

109. Η πρόταση της τουρκικής κυβέρνησης για γεωγραφικό διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων υπό ομοσπονδιακό σύστημα διακυβέρνησης είναι στην ουσία ίδια με το σχέδιο που είχε υποβάλει παλιότερα μαζί με την τουρκο- κυπριακή ηγεσία (βλ. παρ. 73 - 75). Ωστόσο, σε κάποιο στάδιο των συνομι­λιών, η τουρκική κυβέρνηση έδειξε ότι ήταν έτοιμη να συμφωνήσει στον περιορισμό της περιοχής που αρχικά απαιτούσε η τουρκοκυπριακή κοινότη­τα (γύρω στα 1084 τετραγωνικά μίλια σύμφωνα με τους υπολογισμούς των Τούρκων ή το 38 τοις εκατό περίπου της συνολικής εκτάσεως της Κυπρια­κής Δημοκρατίας) σε 750 περίπου τετραγωνικά μίλια ή το 20 τοις εκατό περίπου της συνολικής εκτάσεως. Κατ' αυτόν τον τρόπο, η διαχωριστική γραμμή θα περιοριζόταν από ένα σημείο στη βόρεια ακτή δυτικά της Κυρη- νείας, απ' όπου θα εκτεινόταν νοτιοδυτικά για να συμπεριλάβει τον τουρ­κικό τομέα της Λευκωσίας, και κατά μήκος της ανατολικής ακτής έως και τον βορειότερο (τουρκικό) τομέα της Αμμοχώστου. Η τουρκική κυβέρνηση έδειξε επίσης ότι η μετακίνηση του πληθυσμού που συνεπάγοντο οι προτά­σεις της δεν θα χρειαζόταν να πραγματοποιηθεί εσπευσμένα. Η μετακίνηση Ελληνοκυπρίων από την τουρκική ζώνη θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί προοδευτικά σε μια περίοδο πέντε έως δέκα ετών, έως ότου ο αριθμός των Ελληνοκυπρίων της περιοχής μειωθεί σε ποσοστό μικρότερο του 10 τοις εκατό επί του συνολικού πληθυσμού. Η μετακίνηση των Τουρκοκυπρίων εντός της ζώνης δεν επρόκειτο να προκαλέσει, κατά τη γνώμη της τουρκι­κής κυβέρνησης, καμιά δυσκολία.

110. Κατά την πρώτη φάση των συνομιλιών μου με την τουρκική κυβέρ­νηση, μου δημιουργήθηκε από τον πρωθυπουργό της τουρκικής κυβερνήσε- ως και τους συνεργάτες του η εντύπωσην ότι η Τουρκία ήταν ουσιαστικά ανοιχτή σε μια λύση η οποία έως ένα λογικό βαθμό θα μπορούσε να ικα­νοποιήσει τις βασικές αρχές προστασίας και ευημερίας της τουρκοκυπρια- κής κοινότητας και να σιγουρεύσει την ασφάλεια της Τουρκίας. Έτσι, προ­σπάθησα να διακριβώσω στις επαφές μου με τους εκπροσώπους της τουρ­κικής κυβερνήσεως εάν αυτές οι

αρχές δεν θα μπορούσαν σε μεγάλο βαθμό να ικανοποιηθούν με την παροχή αυστηρών, εγγυήσεων, συνταγματικών δι­καιωμάτων εντός ενός ενιαίου συστήματος διακυβερνήσεως της Κύπρου και δεύτερον με την αποστρατικοποίηση του νησιού και τη μετατροπή του σε αδέσμευτη χώρα. Η τουρκική κυβέρνηση όμως συνέχισε να πιστεύει ότι μόνο μέσω του γεωγραφικού διαχωρισμού των δύο κοινοτήτων θα ήταν δυ­νατόν να εξασφαλισθεί επαρκής προστασία στην τουρκοκυπριακή κοινότη­τα. Ως προς την ιδέα της αδέσμευτης και αποστρατικοποιημένης Κύπρου, η τουρκική κυβέρνηση επιβεβαίωσε την επιμονή .της Τουρκίας ότι οποιαδήπο­τε διευθέτηση του Κυπριακού πρέπει κατ' αρχήν να διατηρεί την ισορροπία των εδαφικών συμφερόντων στην ανατολική Μεσόγειο και ιδιαίτερα την ι­σορροπία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και ως εκ τούτου δεν θα έπρεπε να επιτραπεί στην Κύπρο να γίνει ελληνικό έδαφος και δεύτερον να σιγου­ρεύει την ασφάλεια και ευημερία της τουρκοκυπριακής κοινότητας.

111. Η θέση της τουρκικής κυβέρνησης στο θέμα των απ' ευθείας δια­πραγματεύσεων ανάμεσα στα ενδιαφερόμενα μέρη βασίζεται στο επιχείρημα ότι το Κυπριακό σχετίζεται άμεσα με την εδαφική ισορροπία στην ανατολι­κή Μεσόγειο και ειδικότερα την ισορροπία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Επιμένει ότι το πρόβλημα δεν αφορά, ή δεν μπορεί να λυθεί από τον κυ­πριακό λαό μόνο και ότι η Ελλάδα, η Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν επίσης συμφέροντα που άπτονται του ζητήματος. Αυτός είναι ο λόγος που η τουρκική κυβέρνηση υποστηρίζει σθεναρά την πραγματοποίηση πενταμερών συνομιλιών, αντί των διακοινοτικών ανάμεσα στους Ελληνοκυ­πρίους και τους Τουρκοκυπρίους, για να συζητηθεί η λύση του Κυπριακού προβλήματος.

(ε) - Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου

112. Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου έχει λάβει και διατηρεί τη θέση ότι δεν επιθυμεί να καταθέσει προτάσεις ή απόψεις ουσίας ως προς τη διευθέτηση του Κυπριακού για όσο καιρό συνεχίζονται οι μεσολαβητικές προσπάθειες υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών. Οι εκπρόσωποι της βρετανικής κυβερνήσεως μου έδειξαν ότι είναι διατεθειμένοι να κάνουν ο,τιδήποτε δυνατόν προκειμένου να διευκολύνουν τις μεσολαβητικές προ­σπάθειες και ότι δεν θα θέσουν εμπόδια στην εφαρμογή μιας λύσεως, στην οποία θα κατέληγαν τα υπόλοιπα ενδιαφερόμενα μέρη. Ταυτοχρόνους, δεν συζητούν την περίπτωση η λύση αυτή να μη συνεχίζει να εξασφαλίζει την παραμονή των βρετανικών βάσεων στην Κύπρο, υπογραμμίζοντας το γεγο­νός ότι οι σημερινές κυρίαρχες περιοχές βάσεων εν πάση περιπτώσει βρί­σκονται εκτός της κυπριακής επικράτειας.