25.3.1965: Το πρώτο μέρος της έκθεσης του Μεσολαβητή των Ηνωμένων Εθνών για το Κυπριακό Γκάλο Πλάζα την οποία υπέβαλε στο Γενικό Γραμματέα Ου Θαντ και η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα στις 30 3 1965. ( Επίσημη μετάφραση)

S-1671

25.3.1965: ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΓΚΑΛΟ ΠΛΑΖΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΥΠΕΒΑΛΕ ΣΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΟΥ ΘΑΝΤ ΚΑΙ Η ΟΠΟΙΑ ΔΟΘΗΚΕ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ 30 3 1965 ( επίσημη μετάφραση)

Στις 25 Μαρτίου 1965,πέντε μήνες μετά το διορισμό του ως μεσολαβητή στο Κυπριακό, ο Γκάλο Πλάζα υπέβαλε την έκθεση του στο Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ για το κυπριακό. Η έκθεση δόθηκε στα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας με το ακόλουθο σημείωμα του του Γενικού Γραμματέα:

1. Στο ψήφισμά του της 4ης Μαρτίου 1964, το Συμβούλιο Ασφαλείας συνέ­στησε όπως ο γενικός γραμματέας διορίσει, σε συμφωνία με την κυβέρνηση της Κύπρου και τις κυβερνήσεις της Ελλάδας, της Τουρκίας και του Ηνω­μένου Βασιλείου, έναν μεσολαβητή, ο οποίος θα έκανε ό,τι καλύτερο μπο­ρούσε, συνεργαζόμενος με τους εκπροσώπους των κοινοτήτων καθώς και τις προαναφερθείσες κυβερνήσεις, για την προώθηση μιας ειρηνικής λύσεως, σύμφωνα με το Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, έχοντας κατά νου το συμφέρον του λαού της Κύπρου ως συνόλου και την προάσπιση της διε­θνούς ειρήνης και ασφάλειας.

2. Σύμφωνα με τις δικαιοδοσίες του, ο κ. Galo Plaza, ο μεσολαβητής των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο, υπέβαλε στον γενικό γραμματέα των Ηνω­μένων Εθνών μια αναφορά με ημερομηνία 25 Μαρτίου 1965 σχετικά με τις δραστηριότητές του μέχρι εκείνη την ημέρα. Η αναφορά αυτή διαβιβάζεται στα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας προς ενημέρωσή τους.

I. - Εισαγωγή

1. Μετά το θάνατο του πρέσβυ Sakari Tuomioja, με διορίσατε στις 16 Σε­πτεμβρίου 1964 και σε συμφωνία με τις κυβερνήσεις της Κύπρου, της Ελ­λάδας, της Τουρκίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, να τον διαδεχθώ ως μεσολαβητής των Ηνωμένων Εθνών στην Κύρπο.

2. Αφού ολοκλήρωσα την προηγούμενη αποστολή μου ως ειδικός σας α­ντιπρόσωπος στην Κύπρο, πραγματοποίησα μια σύντομη επίσκεψη στο Αρ­χηγείο για διαβουλεύσεις μαζί σας και ανέλαβα τα νέα μου καθήκοντα στην Κύπρο την 28η Σεπτεμβρίου. Η παρούσα αναφορά καλύπτει τις δραστηριότητές μου από εκείνη την ημερομηνία έως την 26η Μαρτίου 1965. Συμπερι­λαμβάνει, πλέον μιας περιγραφής της σημερινής συνταγματικής και γενικό­τερης κατάστασης στην Κύπρο, έναν απολογισμό των μεσολαβητικών μου προσπαθειών και μια λεπτομερή ανάλυση των θέσεων των ενδιαφερομένων μερών ως προς το ζήτημα μιας ειρηνικής λύσεως και μιας συναινετικής διευθετήσεως του προβλήματος που αντιμετωπίζει η Κύπρος.

II. - Καθήκοντα και Δραστηριότητες

3. Αποστολή του μεσολαβητή στην Κύπρο, σύμφωνα με τους όρους του ψηφίσματος της 4ης Μαρτίου 1964 του Συμβουλίου Ασφαλείας, είναι να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί, συνεργαζόμενος με τους εκπροσώπους των κυ­πριακών κοινοτήτων καθώς και με τις κυβερνήσεις της Κύπρου, της Ελλά­δας, της Τουρκίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, για "την προώθηση μιας ειρηνικής λύσεως και μιας συναινετικής διευθετήσεως του προβλήματος που αντιμετωπίζει η Κύπρος, σύμφωνα με το Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, έχοντας κατά νου το συμφέρον του κυπριακού λαού ως συνόλου και την προάσπιση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας".

4. Κατανοώντας ότι οποιαδήποτε μόνιμη λύση του προβλήματος που α­ντιμετωπίζει η

5. Κύπρος πρέπει να βασίζεται πρωταρχικά στις απόψεις του κυπριακού λαού και στις φιλοδοξίες του για το μέλλον του, αποφάσισα να εγκαταστήσω τη βάση μου στη Λευκωσία, όπου και παρέμεινε κατά τη διάρκεια ολόκληρης της υπό εξέταση περιόδου. Το καθήκον μου επέβαλλε να επισκεφθώ επίσης και τις πρωτεύουσες της Ελλάδας, της Τουρκίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς και το Αρχηγείο των Ηνωμένων Εθνών.

6. Κατά τη διάρκεια της υπό εξέταση περιόδου, πραγματοποίησα τρεις γύρους διαβουλεύσεων με τα ενδιαφερόμενα για το Κυπριακό μέρη, όπως αναφέρονται στο ψήφισμα της 4ης Μαρτίου 1964. Στον πρώτο γύρο των διαβουλεύσεων, παρέμεινα στη Λευκωσία από τις 28 Σεπτεμβρίου έως τις 7 Οκτωβρίου και ξανά από τις 9 έως τις 14 Οκτωβρίου και επισκέφθηκα την Αγκυρα από τις 7 έως τις 9 Οκτωβρίου, την Αθήνα από τις 14 έως τις 16 Οκτωβρίου και το Λονδίνο από τις 26 έως τις 28 Οκτωβρίου. Κύριος σκο­πός αυτών των πρώτων διαβουλεύσεων ήταν να εξακριβώσω, απ' όλες τις απόψεις και στην πληρέστερη δυνατή έκτασή τους, τη θέση καθενός από τα ενδιαφερόμενα μέρη και να ανιχνεύσω τις περιοχές στις οποίες θα μπο­ρούσαν να επιχειρηθούν συμβιβασμοί και ενδεχομένως να επιτευχθούν συμ­φωνίες. Ενθαρρύνθηκα διαπιστώνοντας ότι αν και οι βασικές θέσεις που είχαν υιοθετήσει τα αντίπαλα μέρη απείχαν πολύ μεταξύ τους, όλα τα μέρη έδειχναν προθυμία να τις συζητήσουν.

7. Μετά απ' αυτόν το γύρο των διαβουλεύσεων, στις 28 Οκτωβρίου επέ­στρεψα στο Αρχηγείο, όπου, βάσει των θέσεων των ενδιαφερομένων μερών και των συζητήσεων που είχα μαζί τους, ετοίμασα ένα γενικό πλαίσιο ιδεών οι οποίες κατά την άποψή μου θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην α­νάπτυξη μιας βάσεως για την περαιτέρω συζήτηση και διαπραγμάτευση μιας ειρηνικής λύσεως και μιας συναινετικής διευθετήσεως του Κυπριακού.

8. Οι ιδέες και προτάσεις αυτές συζητήθηκαν με καθένα από τα ενδιαφε­ρόμενα μέρη χωριστά και ορισμένες πλευρές των απόψεών τους διευκρινί­σθηκαν περαιτέρω κατά το δεύτερο γύρο των διαβουλεύσεών μου μαζί τους, οι οποίες με απασχόλησαν κατ' αρχήν στη Λευκωσία (10 - 16 Νοεμ­βρίου), κατόπιν στην Αθήνα (16 - 18 Νοεμβρίου) και στην Αγκυρα (19 - 21 Νοεμβρίου), ξανά στη Λευκωσία (23 - 26 Νοεμβρίου) και τέλος στο Λονδί­νο (26 - 28 Νοεμβρίου).

9. Κατά τη διάρκεια του δεύτερου αυτού γύρου των διαβουλεύσεων, δια­πίστωσα ότι οι θέσεις που υιοθετούσαν τα αντίπαλα μέρη είχαν σκληρύνει αισθητά, συγκριτικά με ό,τι υποστήριζαν στις προηγούμενες συνομιλίες τους μαζί μου. Η αυξημένη αυτή ακαμψία, κατά τη γνώμη μου, σχετιζόταν άμεσα με την επικείμενη ενασχόληση της Γενικής Συνέλευσης με το θέμα της Κύπρου. Μου δημιουργήθηκε η εντύπωση .ότι οι κυβερνήσεις της Κύ­πρου και της Τουρκίας, που και οι δύο είχαν ζητήσει από τη Γενική Συνέ­λευση να συζητήσει το Κυπριακό, κάθε μια από την πλευρά της ανέμενε η Γενική Συνέλευση να υιοθετήσει τη δική της θέση και ως εκ τούτου δεν μπορούσε να υποχωρήσει σε οποιονδήποτε ουσιαστικό συμβιβασμό αν δεν λάμβανε προηγουμένως απόφαση η Γενική Συνέλευση. Έτσι κατέληξα στο συμπέρασμα ότι δεν μπορούσε να σημειωθεί σοβαρή πρόοδος στις μεσολα­βητικές μου προσπάθειες πριν από την απόφαση αυτή.

10. Στις 28 Νοεμβρίου, τρεις μέρες πριν από την έναρξη των εργασιών της δεκάτης συνόδου της Γενικής Συνελεύσεως, επέστρεψα στο Αρχηγείο όπου σας ανέφερα προφορικά σχετικά με την πρόοδο της αποστολής μου. Σας πλη­ροφόρησα ότι σκόπευα να επιμείνω στην

προσπάθειά μου να εξευρεθούν κοινά σημεία για μια σύμφωνη λύση εντός των πλαισίων του ψηφίσματος της 4ης Μαρτίου 1964 του Συμβουλίου Ασφαλείας, και ειδικότερα να ανα­λάβω έναν τρίτο γύρο συνομιλιών αφού η Γενική Συνέλευση θα είχε, αν αυτή ήταν η πρόθεσή της, εξετάσει το Κυπριακό.

11. Όπως γνωρίζετε, στην περίπτωση που η Γενική Συνέλευση δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει κανονικά κι όταν στις αρχές Φεβρουάριου κατέ­στη προφανές ότι καμιά δημόσια συζήτηση για το Κυπριακό δεν ήταν πι­θανό ότι θα πραγματοποιηθεί στο εγγύς μέλλον, αποφάσισα ότι είχε φθάσει η στιγμή να πραγματοποιηθεί ένας νέος γύρος διαβουλεύσεων. Από το Αρχη­γείο, όπου στο μεταξύ είχα μια σειρά από χρήσιμες συνομιλίες με υπουργούς κι άλλους εκπροσώπους των ενδιαφερομένων κυβερνήσεων, ανεχώρησα για άλλη μια φορά στις 9 Φεβρουάριου για να προχωρήσω με τον τρίτο γύρο δια­βουλεύσεων, στη Λευκωσία στις 11 - 17, 20 - 23 και 25 - 27 Φεβρουαρίου, στην Αθήνα στις 17 - 19 και 27 - 28 Φεβρουαρίου, στην Αγκυρα στις 23 - 25 Φεβρουαρίου και στο Λονδίνο στις 28 Φεβρουαρίου έως 2 Μαρτίου.

12. Ολοκληρώνοντας αυτόν τον τρίτο γύρο διαβουλεύσεων, επέστεψα στο Αρχηγείο στις 2 Μαρτίου για να συντάξω την παρούσα αναφορά.

13. Κατά τη διάρκεια όλων των περιόδων διαβουλεύσεών μου στην Κύπρο, είχα τακτικές επαφές από τη μια πλευρά με τον αρχιεπίσκοπο Μα­κάριο, πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, και τους συνεργάτες του και από την άλλη με τον δρ. Kuchuk, αντιπρόεδρο της Δημοκρατίας, και τους συμβούλους του. Είχα επίσης πολλές συζητήσεις, τόσο επίσημες όσο και α­νεπίσημες, και με άλλους ηγέτες, συμπεριλαμβανομένων και μελών του υ­πουργικού συμβουλίου, μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων και της ελ­ληνικής και της τουρκικής Βουλής, καθώς και με εκπροσώπους εμπορικών, επαγγελματικών κι άλλων οργανώσεων. Αναφορικά με τις διαβουλεύσεις που είχα με τις τρεις άλλες ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις, όπως αυτές ορίζο­νται στο ψήφισμα της 4ης Μαρτίου 1964 του Συμβουλίου Ασφαλείας, πραγματοποίησα συναντήσεις στην Αγκυρα με τον πρόεδρο της Τουρκικής Δημοκρατίας καθώς και με τον πρωθυπουργό, τον αντιπρόεδρο της κυβερνήσεως, τον υπουργό Εξωτερικών κι άλλους αξιωματούχους τόσο της κυβερνήσεως Inonu όσο και της νέας κυβερνήσεως που σχηματίσθηκε την 20η Φεβρουάριου. Στην Αθήνα συναντήθηκα με την Αυτού Μεγαλειότητα τον Βασιλέα της Ελλάδος, τον πρωθυπουργό και τον υπουργό Εξωτερικών, καθώς κι άλλους αξιωματούχους της ελληνικής κυβερνήσεως. Στο Λονδίνο επίσης πραγματοποίησα συναντήσεις με τους υπουργούς Εξωτερικών και Κοινοπολιτειακών Σχέσεων καθώς και τους πρεσβύτερους συμβούλους τους. Ολες οι προαναφερθείσες συζητήσεις έγιναν στο πλέον ειλικρινές και φιλικό κλίμα. Όλοι με δέχθηκαν με τη μεγαλύτερη αβρότητα και καλή θέλη­ση και για τούτο εκφράζω τη βαθειά μου ευγνωμοσύνη.

14. Πρέπει επίσης να αναφέρω ότι οι προσπάθειές μου διευκολύνθηκαν τα μέγιστα από το έργο που είχε επιτελέσει ο προκάτοχός μου, τέως πρέσβυς Sakari Tuomioja. Θα ενθυμείσθε ότι τον είχατε διορίσει ως τον πρώτο μεσολαβητή των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο στις 25 Μαρτίου 1964. Μετά από μια σύντομη επίσκεψη στη Νέα Υόρκη για διαβουλεύσεις μαζί σας, ο πρέσβυς Tuomioja εγκατέστησε στις 2 Απριλίου τη βάση του στη Λευκωσία, όπου και παρέμεινε για μια περίοδο δύο μηνών. Κατά τη διάρ­κεια της εκεί παραμονής του είχε συχνές επαφές, τόσον επίσημες όσο και α­νεπίσημες, με τον πρόεδρο και τον αντιπρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας και πολλούς άλλους ηγέτες και από τις δύο κοινότητες. Επισκέφθηκε επίσης την Αγκυρα (17 - 18 Απριλίου και 4 Ιουνίου), την Αθήνα (26 - 27 Απριλίου και 3 Ιουνίου) και το Λονδίνο (30 Απριλίου, 4 Μαΐου και 12 Ιουνίου) για διαβουλεύσεις με τις κυβερνήσεις της Τουρκίας, της Ελλάδας και του Ηνωμέ­νου Βασιλείου αντίστοιχα. Στις 5 Ιουλίου, μετά από περαιτέρω διαβουλεύσεις στο Αρχηγείο, πήγε στη Γενεύη για ένα νέο γύρο συνομιλιών με ειδικούς αντιπροσώπους των κυβερνήσεων της Ελλάδας, της Τουρκίας και του Ηνω­μένου Βασιλείου. Λίγο μετά το τέλος αυτού του γύρου συνομιλιών και ενώ προετοιμαζόταν για μια νέα σειρά επισκέψεων στην Αθήνα, την Άγκυρα και τη Λευκωσία, στις 16 Αυγούστου αρρώστησε και δεν ανάρρωσε ποτέ.

15. Από την ημέρα που ανέλαβε τα καθήκοντά του ως μεσολαβητής έως την αιφνίδια και άκαιρη ασθένειά του, ο πρέσβυς Tuomioja επιχείρησε, πέραν των ακαταπονήτων μεσολαβητικών προσπαθειών του, μια εξονυχιστική μελέτη όλων των πλευρών του Κυπριακού. Έκανα εκτεταμένη χρήση των αποτελε­σμάτων τόσο των μεσολαβητικών του προσπαθειών όσο και της έρευνάς του, η οποία υπήρξε μια ανεκτίμητη βοήθεια για μένα. Θα ήθελα να εκφράσω σ' αυτό το σημείο την ευγνωμοσύνη μου και να αποτίσω φόρο τιμής στη μνήμη του.