16.6.1964: Ο Ου Θάvτ παραδέχεται απoτυχία στις πρoσπάθειες επίλυσης της διαφoράς στηv Κύπρo ύστερα από διαπιστώσεις τoυ μεσoλαβητή Σακάρι Τoυoμιόγια. Νέα πρoσφυγή στo Συμβoύλιo Ασφαλείας και παράταση της θητείας της ΟΥΝΦIΚΥΠ.

S-1596

16.6.1964: Ο ΟΥ ΘΑΝΤ ΠΑΡΑΔΕΧΕΤΑΙ ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΣΤΙΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ, ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗ ΣΑΚΑΡΙ ΤΟΥΟΜΙΟΓΙΑ. ΝΕΑ ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΤΑΣΗ ΤΗΣ ΘΗΤΕΙΑΣ ΤΗΣ ΟΥΝΦΙΚΥΠ

Παράλληλα με την αποστολή της Διεθνούς Ειρηνευτικής Δύναμης στην Κύπρο τα Ηνωμένα Εθνη ανέθεσαν στον Φινλανδό διπλωμάτη Σακάρι Τουομιόγια να καταβάλει προσπάθειες για επίτευξη συμφωνίας για το Κυπριακό.

Ο Φινλανδος διπλωμάτης πραγματοποίησε σειρά επαφών τόσο με τις δυο πλευρές στην Κύπρο όσο και με τις εγγυήτριες δυνάμεις αλλά δεν κατάφερε να προωθήσει τα πράγματα προς ένα αποτέλεσμα.

Παράλληλα με τον Τουομιόγια επαφές πραγματοποιούσε και ο ειδικός πολιτικός σύμβουλος του Γενικού Γραμματέα Ου Θαντ, Γκάλο Πλάζα.

Η αποτυχία των διπλωματών των Ηνωμένων Εθνών ήλθε σε μια πολύ κρίσιμη περίοδο καθώς η Τουρκία απειλούσε να εισβάλει στην Κύπρο και ενώ τα Ηνωμένα Εθνη ετοιμάζονταν να συζητήσουν παράταση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ στο νησί.

Η τρίμηνη περίοδος είχε λήξει και χειαζόταν ανανέωση της θητείας της που θα γινόταν από το Συμβούλιο Ασφαλείας στα μέσα του Ιουνίου του 1964.

Ο Τουομιόγια δεν απέκρυπτε τις θέσεις του και δημόσια. Ετσι όταν στις 3 Ιουνίου έφθασε στην Αθήνα για ένα νέο γύρο συνομιλιών με τα ενδιαφερόμενα μέρη δεν απέκρυψε την απογόητευση του για τις προσπάθειες του για την εξεύρεση λύσης αλλά, τόνισε, σύμφωνα με τον ανταποκριτή του "Φιλελεύθερου" ότι "εάν επιδειχθή μεγαλυτέρα κατανόησις μεταξύ των εδιαφερομένων μερών, υπάρχουν αμυδραί ελπίδες εξεύρεσεως κοινού εδάφους προς επίτευξιν συμφωνίας".

Ο ανταποκριτής πρόσθετε πάντως ότι με το σχέδιο του ο Τουομιόγια αποκλείει λύση διχοτόμησης και ομοσπονδίας αλλά υπογραμμίζει την ανάγκην "υπάρξεως ενιαίου κυπριακού κράτους, απολύτως ελευθέρου και ανεξαρτήτου εν ισοτιμία προς τα κράτη μέλη της Διενούς κοινότητας με ταυτόχρονον πλήρη διασφάλισιν των δικαιωμάτων της τουρκικής μειονότητος δι' εγγυήσεων του ΟΗΕ".

Στις δημόσιες δηλώσεις του ο Τουομιόγια ανέφερε ότι η κατάσταση συνέχιζε να παραμένει η ίδια "διότι τα ενδιαφερόμενα μέρη διατηρούν αμετάβλητες τις απόψεις τους".

Είπεν πίσης ότι εφ'όσον δεν εξευρεθεί λύση την οποία να αποδέχονται τα ενδιαφέρομενα μέρη, θα πρότεινε ο ίδιος αργότερα τις βάσεις μιας ενδεδειγμένης λύσης του Κυπριακού.

Ακόμη ανέφερε ότι ο ίδιος είχε χρονικά όρια για την ολοκλήρωση της αποστολής του και πρόσθεσε ότι η λύση ήταν δυνατή αλλά χρειαζόταν χρόνος.

Την αποτυχία των προσπαθειών του Τουομιόγια αποκάλυψε και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Ου Θαντ σε έκθεση του στις 16 Ιουνίου προς το Συμβούλιο Ασφαλείας με την οποία ζητούσε παράταση της θητείας της ΟΝΦΙΚΥΠ για άλλους τρεις μήνες.

Ο Ου θαντ αναφέρθηκε σε "υπομονευτικές προσπάθειες με τα ενδιαφέρομενα μέρη" οι οποίες καταβλήθηκαν και καταβάλλονται από τον Σακάρι Τουομιόγια, αλλά σημείωνε ότι λόγω των συνθηκών που επικρατούσαν και των μεγάλων διαφορών οι οποίες υφίστανται μεταξύ της Ελληνικής και της τουρκικής κοινότητας και των αντιμεκειμενικών σκοπών των ηγετών των δυο κοινοτήτων, το έργο του μεσολαβητή δεν μπορούσε να αναμένεται ότι θα οδηγούσε σε θετικά αποτελέσματα σε μικρό χρόνο.

Τόνιζε ακόμα ότι ο Τουομιόγια θα συνέχιζε τις προσπάθειες του διότι σε αντίθεση με την ΟΥΝΦΙΚΥΠ σ' αυτόν δεν είχαν τεθεί χρονικά όρια.

Στην έκθεση του ο Ου Θαντ εξέφραζε ανησυχία για την αύξηση του αριθμού των όπλων "διά του λαθρεμπορίου υπό αμφοτέρων των κοινοτήτων και λόγω της εισαγωγής όπλων υπό της Κυπριακής Κυβερνήσεως".

Αναφερόταν εξ άλλου και στις εισαγωγές από την Κυπριακή Κυβέρνηση και εξέφρασε αμφιβολίες κατά πόσον η εισαγωγή αυτή βρισκόταν μέσα στο γράμμα και το πνεύμα της αποφάσης του Συμβουλίου Ασφαλείας της 4ης Μαρτίου για τη συγκρότηση της ΟΥΝΦΙΚΥΠ.

Οταν τα Ηνωμένα Εθνη προσήγγισαν την Κυπριακή Κυβέρνηση, τόνιζε ο Ου Θαντ, για το θέμα της περικοπής της εισαγωγής όπλων, επέμενεν ότι η φροντίδα της αφορούσε τις απειλές για τουρκική εισβολή, οι δε τύποι των όπλων που εισάγονται αποσκοπούν στην αντιμετώπιση της εισβολής.

Δεν αμφιβάλλω, σημείωνε ότι η επάνοδος των τουρκικών στρατευμάτων στους στρατώνες τους και ο τερματισμός των απειλών για άμεση τουρκική απόβαση, θα διευκολύνουν σε μεγάλο βαθμό τις προσπάθειες της ΟΥΝΦΙΚΥΠ όπως θέσει υπό έλεγχον το πρόβλημα των εξοπλισμών.

Στην έκθεση του ο Ου θάντ ζητούσε όπως η ΕΛΔΥΚ και η ΤΟΥΡΔΥΚ περιορισθούν στους στρατώνες τους και υπογράμμισε ότι οι επαναλαμβανόμενες απειλές για απόβαση τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Κύπρο ήταν απολύτως μη υποβοηθητικές στις προσπάθειες του ΟΗΕ για αποκατάσταση των ομαλών συνθηκών και παρεμπόδιση των συγκρούσεων.

Οι απειλές αυτές, τόνιζε, συντείνουν ώστε η τουρκοκυπριακή ηγεσία να καθίσταται λιγότερο υπόλογη στην αποδοχή των διευθετήσεων οι οποίες αποσκοπούν στο να συμβάλουν στην επάνοδο στην ομαλότητα, οι δε τέτοιες ενέργειες δεν συνάδουν με την έκκληση που υπέβαλε στα κράτη μέλη ο ΟΗΕ και το Συμβούλιο Ασφαλείας.

Ο Γενικός Γραμματέας ήταν ο μόνος από τους ξένους που έβλεπε θετικότητα στην απόφαση της Κυπριακής Κυβέρνησης να συστήσει την Εθνική Φρουρά.

Ανέφερε:

"Η απόφαση της Κυπριακής Κυβέρνησης να οργανώσει στρατολογία για την οργάνωση της Εθνικής Φρουράς, η οποία θα ενισχύσει τις δυνάμεις ασφαλείας του κράτους, αποτελεί ενέργεια Κυβερνήσεως. Η ενέργεια αυτή θα συμβάλει στην ανάπτυξη της πειθαρχίας και την αποσαφήνιση της θέσεως όλων εκείνων οι οποίοι φέρουν όπλα στην Κύπρο και κατά συνέπεια στην επέκταση του ελέγχου στους ατάκτους".

Επίσης ο Ου Θαντ άφηνε εκτεθειμένη την τουρκοκυπριακή ηγεσία στην πολιτική της για αυτοεγκλωβισμό των τουρκοκυπρίων:

Το γεγονός ότι οι Τούρκοι δεν κινούνται εκτός της περιοχής τους, εκτός του ότι οφείλεται σε αίσθημα ανασφάλειας, υπαγορεύεται επίσης από την πολιτική σκοπιμότητα και συγκεκριμένα από την επιδίωξη να ενισχυθεί ο ισχυρισμός ότι οι δυο βασικές κοινότητες στην Κύπρο δεν μπορούν να συζούν ειρηνικά, χωρίς ενός είδους γεωγραφικού διαχωρισμού.

Για την ΟΥΝΦΙΚΥΠ ανέφερε ότι στους πρώτους τρεις μήνες χρειάστηκαν 5.430.000 δολλάρια και ότι έγιναν εθελοντικές εισφορές 5.5 εκτομμυρίων, ενώ θα χρειαζόταν μεγαλύτερο ποσό γιατί η δύναμη είχε στο μεταξύ αυξηθεί.

Μέχρι τις 8 Ιουνίου υπηρετούσαν σην ΟΥΝΦΙΚΥΠ οι πιο κάτω:

Στρατιώτες: 55 αυστριακοί, 1122 Καναδοί, 676 Δανοί, 1000 Φιλλανδοί, 639 Ιρλανδοί, 954 Σουηδοί, και 1972 Βρεττανοί.

Αστυνομικοί: 40 Αυστραλοί, 33 Αυστριακοί, 40 Σουηδοί, Το σύνολο της δύναμης σε αξιωματικούς και οπλίτες έφθανε στους 6.411.

Στο μεταξύ μέχρι να υποβληθεί η έκθεση του Ου Θαντ η δύναμη της Διεθνούς Ειρηνευτικής Δύναμης αυξήθηκε και στις 16 Ιουνίου, σύμφωνα με ανακοίνωση της ΟΥΝΦΙΚΥΠ ήταν η εξής:

Στρατιωτικά αποσπάσματα: Καναδάς 1.120, αξιωματικοί και άνδρες, Δανία 995, Φιλλανδοί 998, Ιρλανδοί 639, Σουηδοί 954 και Βρεττανοί 1775.

Νοσοκομειακή μονάδα: Αυστρία 55, Πολιτική Αστυνομία Αυστραλία 40, Αυστρία 35, Δανία 41, Νέα Ζηλανδία 25 και Σουηδία 40

Προσωπικό από πολίτες 59

Ο Ου Θαντ ανακοίνωσε επίσης ότι ο πρώτος αρχηγός της ΟΥΝΦΙΚΠ Ινδός Στρατηγός Γκιάνι θα αντικαθίστατο από τον επίσης Ινδό τέως αρχηγό του Ινδικού Στρατιωτικού Επιτελείου Κορντέρα Σουμπάγια Τιμάγια.

Η συζήτηση ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας έγινε στην παρουσία του Υπουργού Εξωτερικών Σπύρου Κυπριανού και των αντιπροσώπων της Ελλάδας και της Τουρκίας. Η Βρεττανία έπαιρνε μέρος στη συνεδρία ως μόνιμο μέλος.

Ομως οι διαφορές άρχισαν να διαφαίνονται από την αρχή. Οταν ο Πρόεδρος του Συμβουλίου, αντιπρόσωπος της Ακτής του Ελεφαντόδοντος κ. Ούσιερ κάλεσε τον Τούρκο Αντιπρόσωπο Ορχάν Εράλπ να μιλήσει πρώτος, επειδή ήταν γραμμένος πρώτος στον κατάλογο των ομιλητών, αντέδρασε αμέσως ο Ρώσος αντιπρόσωπος Φεντορένκο ο οποίος ζήτησε όπως μιλήσει πρώτος ο κύπριος αντιπρόσωπος Σπύρος Κυπριανού.

Θέλω είπε ρώσος αντιπρόσωπος να πληροφορηθώ πότε εκδήλωσε την επιθυμία να μιλήσει ο αντιπρόσωπος της Τουρκίας, πρίν ή μετά την έναρξη της συνεδρίας. Γιατί δεν πρόκειται για θεατρική παράσταση ή ποδοσφαιρικό αγώνα, ώστε να εξασφαλίζονται εκ των προτέρων εισιτήρια. Πρόκειται για συνεδρία του Συμβουλίου Ασφαλείας κατά την οποίαν υφίσταται σειρά ομιλητών που καθορίζεται εκ των προτέρων. Για λόγους ηθικής και για λόγους λογικής ο Κύπριος αντιπρόσωπος πρέπει να μιλήσει πρώτος για να επεξηγήσει τις απόψεις της Κυβέρνησης του. Και για λόγους ιεραρχικούς ο Κύπριος αντιπρόσωπος, ως Υπουργός Εξωτερικών έχει προτεραιότητα.

Ο Φεντορένκο έδινε το παρόν του από την αρχή, αλλά παρά τη συζήτηση στο τέλος δεν έθεσε όπως το θέμα τεθεί σε ψηφοφορία. Τις ίδιες απόψες εξέφρασε και ο Τσοχοσλοβάκος αντιπρόσωπος κ. Χάζεκ.

Ωστόσο ο Πρόεδρος επέμενε στις απόψεις του προσθέτοντας ότι δεσμευόταν από τον κανονισμό να δώσει το λόγο στον πρώτο ομιλητή που είχε εγγραφεί στον κατάλογο.

Ο Ορχάν Εράλπ είπε ότι η κατάσταση στην Κύπρο τους τελευταίους τρεις μήνες εξελισσόταν από το κακό στο χειρότερο λόγω της έλλειψης καλής πίστεως εκ μέρους της ελληνοκυπριακής ηγεσίας.

Στην Κύπρο, είπε ο Εράλπ διεξάγεται εμφύλιος πόλεμος. Δυο κοινότητες ενεπλάκησαν σε θανάσιμη διαμάχη. Η μιά από αυτές, η ισχυρότερη, δεν πρέπει να αφεθεί να κρύπεται πίσω

από τον τίτλο της Κυβέρνησης, τον οποίον έχει υφαρπάσει προς τον σκοπόν να προωθήσει τα σχέδια της και να επηρεάσει μιαν τελική ειρηνική και συμφωνημένη διευθέτηση.

Ο Εράλπ κατέληξε ότι με τις απειλές της Τουρκίας για εισβολή στην Κύπρο, στις οποίες αναφερόταν και ο Ουτ Θαντ στην έκθεση του ανέφερε ότι αυτές ενίσχυαν το έργο των Ηνωμένων Εθνών και επενεργούσαν ανασχετικά στους Ελληνες.

Ο Σπύρος Κυπριανού πήρε στη συνέχεια το λόγο και κάλεσε τα Ηνωμένα Εθνη να προστατεύσουν την Κύπρο από τις νέες απειλές της Τουρκίας και το Συμβούλιο Ασφαλείας για να επεξεργασθεί πολιτικη λύση των προβλημάτων της νήσου.

Προειδοποίησε επίσης ότι η Κύπρος δεν ήταν διατεθειμένη να αποδεχθεί περικοπή οιουδήποτε των κυριαρχικών δικαιωμάτων της νόμιμης Κυβέρνησης.

"Δεν θα ανεχθώμεν οιανδήποτε απόπειραν είτε έσωθεν είτε έξωθεν προερχομένην και αποσκοπούσαν εις την καταστροφήν της ενότητος και της εδαφικής ακεραιότητος της κυριάρχου και ανεξαρτητου Πολιτείας της Κύπρου" είπε ο Σπύρος Κυπριανού.

Στη συνέχεια ο αντιπρόσωπος της Βραζιλίας Γκεράλντο Ντε Καρβάλχο Σίλος κατέθεσε εκ μέρους της αντιπροσωπείας της χώρας του και της Βολιβίας, της Ακτής του Ελεφαντόδοντος, του Μαρόκου και της Νορβηγίας ψήφισμα το οπίο πρόβλεπε την παράταση της θηείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ.

Ωστόσο πριν εγκριθεί το ψήφισμα ο Σπύρος Κυπριανού που πήρε το λόγο κάλεσε το Συμβούλιο όπως μη προβεί σε οποιανδήποτε ενέργεια μέχρις ότου η Τουρκία αναλάβει υποχρέωση όπως εγκαταλείψει τα σχέδια της για εισβολή στην Κύπρο.

Ο Τούρκος αντιπρόσωπος, είπε ο Σπύρος Κυπριανού πρέπει να κληθεί να διεβαβαιώσει ότι η χώρα του δεν ετοιμάζει απόβαση στην Κύπρο και επιμένως όπως πάρω απάντηση σ' αυτό.

Ομως ο τούρκος αντιπρόσωπος απαξίωσε απάντησης στον Σπύρο Κυπριανού.

Δεν είμαι διατεθειμένος, είπε, να απαντήσω σε ερωτήσεις και αμφισβητώ το δικαίωμα της Κυπριακής Κυβρνήσεως, η οποία ευρίσκεται στο Συμβούλιο Ασφαλείας για να αναντήσει σε σοβαρές κατηγορίες, να θέτει σε μένα ερωτήσεις.

Ο Αγγλος αντιπρόσωπος είπεν ότι συμφωνούσε με το ψήφισμα και την παράταση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ αλλά αμφισβήτησε τη νομιμότητα της Κυπριακής Κυβέρνησης να εισαγάγει τη στρατιωτική θητεία στην Κύπρο.

Ο Ρώσος αντιπρόσωπος Φετορένκο ανέφερε ότι η Κυβέρνηση του συμμεριζόταν τις ανησυχίες της Κύπρου για τις τουρκικές απειλές για επέμβαση την Κύπρο και υπενθύμισε ότι η ασκουμένη συνέχιση πίεση εναντίον της Κύπρου δημιουργεί τεταμένη κατάσταση σε μια περίοχή "η οποία δεν απέχει πολύ από τα νότια σύνορα της Σοβιετικής Ενωσης".

Τόνισε ακόμη οτι η χώρα του δεν θα ανεχθεί οποιαδήποτε επέμβαση στα δικαιώματα και τις υποθέσεις της κυπριακής Κυβέρνησης

Με την παράταση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ τάχθηκε και ο αντιπρόσωπος των Ηνωμένων Πολιτειών Ατλάϊ Στήβενσον ο οποίος τάχθηκε επίσης εναντίον της δημιουργίας στρατών και στην εισαγωγή όπλων, την ομηρία και τις πράξεις βίας εναντίον των μελών της ΟΥΝΦΙΚΥΠ στην Κύπρο.

Το ψήφισμα εγκρίθηκε τελικά στις 20 Ιουνίου και ύστερα από πρόταση του Σπύρου Κυπριανού τέθηκε μια παράγραφος με την οποία καλούνταν όλα τα κράτη μέλη του ΟΗΕ να απέχουν από απειλές και χρήση βίας εναντίον της Κύπρου.

Το ψήφισμα έχει ως εξής:

Το Συμβούλιο Ασφαλείας

σημειώνοντας ότι η εκθεση του Γενικού Γραμματέα (S5764 και Παρ.1) θεωρεί τη διατήρηση στην Κύπρο της Ειρηνευτικής Δήναμης των Ηνωμένων Εθνών που δημιουργήθηκε με την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας 186 (1964) της 4ης Μαρτίου 1964 για επιπρόσθετη περίοδο 3 μηνών χρήσιμη και αναγκαία.

εκφράζοντας τη βαθιά του εκτίμηση προς το Γενικό Γραμματέα για τις προσπάθειες του για εφαρμογή του ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας 186 (1964)της 4ης Μαρτιου και 187 (1964) της 13ης Μαρτίου 1964,

εκφράζοντας τη βαθιά του εκτίμηση προς τα κράτη που έχουν συνεισφέρει στρατεύματα, αστυνομικές δυνάμεις, εφόδια και οικονομική υποστήριξη για την εφαρμογή του ψηρφίσματος 186(1964).

1. Επαναβεβαιώνει τα ψηφίσματα του 186 (1964) και 187 (1964).

2. Καλεί όλα τα κράτη μέλη των Ηνωμένων Εθνών να συμμορφωθούν με τα πιο πάνω αναφρόμενα ψηφίσματα.

3. Λαμβάνει υπό σημείωση τη έκθεση του Γενικού Γραμματέα.

4. Παρατείνει την παραμονή στην Κύπρο της Ειρηνευτικής Δύναμεως των Ηνωμένων Εθνών που εγκαθιδρύθηκε δυνάμει του ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας 186 (1964) για επιπρόσθετη περίοδο τριων μηνών.