5.7.51:Ο Συvταγματάρχης Γ.Γρίβας πραγματoπoιεί τo πρώτo τoυ ταξίδι στην Κύπρo για vα διαμoρφώσει δική τoυ γvώμη κατά πόσo μπoρoύσε vα επιτύχει απελευθερωτικό Κίvημα.Ο Μακάριoς με τov oπoίo συvατάται, αμφιβάλλει για τη δυvατότητα επιτυχίας δυvαμικής δράσης

S-1061

5.7.1951: Ο ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΡΙΒΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕΙ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕΙ ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΓΝΩΜΗ ΚΑΤΑ ΠΟΣΟΝ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΕΠΙΤΥΧΕΙ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ. Ο ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΣΥΝΑΝΤΑΤΑΙ ΑΜΦΙΒΑΛΛΕΙ ΓΙΑ ΤΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΜΑΧΗΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΗΣ.

Στις 5 Ιουλίου 1951 ο Γεώργιος Γρίβας, μέλος της επαναστατικής επιτροπής των Κυπρίων, επισκέπτεται την πατρίδα του Κύπρο για να διαπιστώσει από πρώτο χέρι τις δυνατότητες ενός απελευθερωτικού κινήματος στο νησί εναντίον των Αγγλων.

Στα Απομνημονεύματά του σημειώνει:

"Την 5ην Ιουλίου 1951 ανεχώρησα εις Κύπρον, κατόπιν συνεννοήσεως μετά των αδελφών Λοϊζίδη, (Σωκράτη και Σάββα) ίνα μορφώσω ιδίαν γνώμην κατά πόσον ηδύνατο να επιτύχη απελευθερωτικόν κίνημα.

Εκ της πρώτης μεταβάσεως μου εις Κύπρον και της διενεργηθείσης επιτοπίου αναγνωρίσεως διεπίστωσα τρία τινά:

α. Σκεπτικισμόν και μεγίστην συντηρητικότητα εξ απλών επαφών, ας είχον με διάφορα πρόσωπα εν σχέσει προς τας δυνατότητας επιτυχίας ενός τοιούτου κινήματος.

Τούτο προήρχετο πιθανώς, αφ' ενός μεν εκ της αδυναμίας των- ελλείψει γνώσεων στρατιωτικών- να κρίνουν τας δυνατότητας επιτυχίας κινήματος απελευθερωτικού, του οποίου δεν ηδύνατο να συλλάβουν, ούτε να αντιληφθούν καλώς την μορφήν και τον τρόπον καθ' ον θα διεξήγετο, αφ' ετέρου δε εκ του ότι είχον υπ' όψιν το τελείως αυθόρμητον και απροπαράσκευον κίνημα του 1931, το οποίον κατεστάλη ευκόλως.

Η τοιαύτη διαπίστωσις ουδόλως με απεγοήτευσε, διότι έζησα κατά τα παιδικά μου έτη εν Κύπρω και εγνώριζον την πατριωτικήν φλόγα, η οποία καίει εις τα στήθη των κυπρίων και η οποία εάν εφαίνετο τότε τρεμοσβύνουσα, εν τούτοις θα ηδύνατο μάλιστα, σε μίαν δυνατήν πνοήν, να αναζωογονηθή και να μεταβληθή εις μεγάλην πυρκαγιάν, Θα εγινόμην ο εμψυχωτής και εθνεγέρτης, όταν θα ηρχόμην εις επαφήν με τον λαόν.

Αμα τη αφίξει μου εις Κύπρον, επεζήτησα να ίδω τον Αρχιεπίσκοπον θρησκευτικόν και εθνικόν ηγέτην του Κυπριακού λαού και να γνωρίσω τας απόψεις του.

Την 10ην Ιουλίου συνηντήθην μετ' αυτού και του ωμίλησα σχετικώς. Ούτος εφάνη λίαν συντηρητικός και με σκεπτικισμόν ήκουσε την πρότασιν μου, διότι αμφέβαλλε διά την

δυνατότητα επιτυχίας μαχητικής δράσεως εν Κύπρω. Του είπα ότι θα έκαμνα αναγνώρισιν επί των δυνατοτήτων οργανώσεως ανταρτοπολέμου και θα του ανέφερα σχετικώς. Πράγματι μετέβην δήθεν προς παραθερισμόν εις περιοχήν Τροόδους όπου εμελέτησα το έδαφος. Εις Καλοπαναγιώτην συντηντήθην την 20ην Ιουλίου 1951 με τον Μητροπολίτην Κυρηνείας εις τον οποίον εξέθεσα τας αντιλήψεις μου επί της αναλήψεως επαναστατικής δράσεως εν Κύπρω.

Ούτος συνεφώνησε μετ' εμού και μου υπεσχέθη ότι θα συνεννοείτο σχτικώς μετά του Αρχιεπισκόπου.

Εις ιδιαιτέραν συνομιλίαν ην είχον μετά του τελευταίου την 3ην Αυγούστου 1951 εξέθεσα το πόρισμα της αναγνωρίσεως μου.

Ο Αρχιεπίσκοπος φαινομενικώς ανεγνώρισε ως ορθά όσα του εξέθεσα περί δυνατότητας αναλήψεως επαναστικής δράσεως, εν τη πραγματικότητι όμως, αντελήφθην, σοβαρούς δισταγμούς τούτου.

Αναχώρησα εκ Κύπρου ικανοποιημένος από τα αποτελέσματα της αναγνωρίσεως μου, ουχί όμως και από τας εντυπώσεις μου διά τας διαθέσεις του Αρχιεπισκόπου ως προς την υιοθέτησιν ή υποστήριξιν του κινήματος.

β. Την δυνατότητα δράσεως περιωρισμένης εκτάσεως και δυνάμεως ομάδων ελαφρών καταδρομών (ανταρτικών).

γ. Την ύπαρξιν εγγύς και εντός των πόλεων αρκετών στρατιωτικών στόχων, ευπροοσβλήτων διά δολιοφθοράς".

Από το σημείο αυτό και μετά ο συνταξιούχος Γεώργιος Γρίβας είδε την ευκαιρία που περίμενε για να αρχίσει και πάλι δράση, όπως τον παλιό, καλό καιρό είτε στο στρατό είτε στην παράνομη οργάνωση του την "Χ" που είχε ιδρύσει κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου και την είχε στρέψει εναντίον των κομμουνιστσών.

Προσθέτει στα Απομνημονεύματά του:

" Ευθύς ως επανέκαμψα εκ Κύπρου εις Αθήνας αι προσπάθειαί μου έτεινον εις την εξεύρεσιν καταλλήλων και σοβαρών προσώπων, τα οποία θα εγκολπωθούν το κίνημα και να υποστηρίξουν τούτο ηθικώς και υλικώς.

Δυστυχώς αι προσπάθειαι μου αύται απέτυχον, διότι προσέκρουαν είτε εις τους γνωστούς περί συμμαχιών ελληνικούς συναισθηματισμούς, είτε εις λόγους σκοπιμότητος είτε εις την ουσιαστικήν αντίθεσιν ωρισμένων, οι οποίοι προέβαλλον το μάταιον ενός τοιούτου αγώνος. Προσωπικώς είχον την εντύπωσιν ότι μόνος ο διπλωματικός αγών, ως μάλιστα διεξήγετο εκείνην την εποχήν, άνευ συντονισμού και ενιαίας κατευθύνσεως (εφ' όσον η ελληνική Κυβέρνησις δεν τον είχεν αναλάβει εις χείρας της) όχι μόνον ουδέν θα απέφερε, αλλά και θα εξέθετε περισσότερον την Ελλάδα. Η άποψις αύτη ηδραιώθη εις εμέ περισσότερον, όταν ο επανακάμψας εκ Λονδίνου, όπου είχεν επαφάς με άγγλους αρμοδίους Σάββας Λοϊζίδης μου εξέφρασε την 7ην Ιανουαρίου 1952 την γνώμην ότι δεν πρέπει να αναμένωμεν τίποτε από την Μεγάλην Βρεττανίαν και ότι θα έπρεπε να ασκηθή πίεσις επί της ελληνικής Κυβερνήσεως διά να θέση το Κυπριακόν εντονώτερον παρά τη αγγλική Κυβερνήσει.

Δυστυχώς η ελληνική Κυβέρνησις δεν εφαίνετο πρόθυμος εις τούτο, ο δε στρατάρχης Παπάγος, εν αρχή ως αξιωματική αντιπολίτευσις, δεν έδειξε διάθεσιν να το ενστερνισθή αλλά και μτέπειτα, ως Κυβερνήτης, δεν ηθέλησε, αρχικώς να το υποστηρίξη ηθικώς και υλικώς. Πολύ δε περισότερον αντέδρασαν οι συνεργάται του, ακόμη και οι στενώτεροι μερικοί των οποίων πληροφορηθέντες τα σχέδια μου με ηπείλησαν, να με αναγκάσουν να τα εγκαταλείψω".

(..) Κατόπιν εντόνων προσπαθειών επετεύχθη την 2αν Ιουλίου 1952 να γίνη μία συγκέντρωσις εν Αθήναις υπό την προεδρείαν του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου προς συζήτησιν των δυνατοτήτων αναλήψεως απελευθερωτικού ενόπλου αγώνος, εν Κύπρω, εις ταύτην συμμετέσχον οι Γεώργιος Στράτος, πρώην υπουργός στρατιωτικών επί Κυβερνήσεως Κ. Τσαλδάρη, στρατηγός ε.α Παπαδόπουλος, συνταγματάχης ε.α Αλεξόπουλος, Γεράσιμος Κονιδάρης Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, Δημήτριος Βεζανής καθηδηγητής Παντείου

Σχολής, οι αδελφοί Σάββας και Σωκράτης Λοϊζίδης, δικηγόροι Αντώνιος Αυγίκος, δικηγόρος, Ηλίας Τσατσόμοιρος, Δ. Σταυρόπουλος και ο γράφων.

Κατά την επακολουθήσασαν συζήτησιν διετυπώθησαν διάφοροι γνώμαι ως προς το σκόπιμον αναλήψεως απελευθερωτικού κινήματος εν Κύπρω καθώς και ως προς την μορφήν, ην έπρεπε να λάβη τούτο.

Επ' αυτού διετυπώθησαν διάφοροι γνώμαι. Η υποστηριχθείσα υπ' εμού ήτο:

α). Ο αγών έπρεπε να αναληφθή οπωσδήποτε.

β) Να διεξαχθή υπό διπλήν μορφήν ευάριθμων ανταρτικών ομάδων, λόγω του ότι το έδαφος δεν επέτρεπε την απορρόφησιν ικανών τοιούτων δυνάμεων, εν συνδυασμώ με ομάδας δολιοφθορών.

Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος διετύπωσε την γνώμην ότι δεν ήτο εύκολος η ανάληψης επαναστατικής δράσεως εν Κύπρω, καθ' όσον "δεν θα ευρίσκοντο ούτε πεντήκοντα άνδρες να μας ακολουθήσουν".

Εις τούτον απάντησα "γνωρίζω καλώς τους Κυπρίους και είμαι βέβαιος ότι θα ανταποκριθούν εις την πρόσκλησιν μας".

Ο Γ. Στράτος ερχόμενος συνεπίκουρος εις την γνώμην μου είπεν: "Δεν γεννάται κανείς γενναίος, αλλά γίνεται αρκεί να υπάρξη ηγεσία κατάληλλος".

Η συνάντησις αύτη εις ουδέν θετικόν αποτέλεσμα κατέληξε και απεφασίσθη να γίνη δευτέρα τοιαύτη. Πράγματι αύτη έλαβε χώραν την 21ην Ιουλίου 1952 υπό την προεδρείαν πάλιν του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Κατ' αυτήν απεφασίσθη η συγκρότησις δύο επιτροπών, μιας διά το πολιτικόν και μιας διά το στρατιωτικόν μέρος, αι οποίαι μετά την αποχώρησιν του Αρχιεπισκόπου εξ Ελλάδος, θα ετίθετο υπό την προεδρείαν του Γ. Στράτου και θα επελαμβάνοντο της μελέτης των συναφών θεμάτων.

Ο Αρχιεπίσκοπος αναχωρών, αφήκε εντολήν, όπως μη μεταβώ εις Κύπρον διά έαν αναγνώρισιν πριν ή ούτος με ειδοποιήση, επειδή βραδύτερον εκρίθη αναγκαία η εις Κύπρον μετάβασις μου διά λεπτομερή αναγνώρισιν, επεφορτίσθη ο Γ. Στράτος, όπως ίδη τον Αρχιεπίσκοπον Αθηνών Σπυρίδωνα και ζητήση την ηθικήν και υλικήν υποστήριξιν του εις την οργάνωσιν του απελευθερωτικού αγώνος. Ο Γ. Στράτος, αφού είδε τον Αρχιεπίσκοπον Σπυρίδωνα, μας ανεκοίνωσεν ότι ο τελευταίος υπεσχέθη υποστήριξιν, αλλ' ήτο λίαν επιφυλακτικός ως προς το εάν ο Μακάριος επεθύμει πράγματι δυναμικήν λύσιν, ίσως δε να εσχημάτισε την τοιαύτην αντίληψιν εξ επαφών του μετ' αυτού.

Την 11ην Σεπτεμβρίου 1952 επεσκέφθην μετά του Σάββα Λοϊζίδη τον Αρχιεπίσκοπον Σπυρίδωνα. Ούτος ήτο απογοητευμένος με την στάσιν του Μακαρίου και μας είπε χαρακτηριστικώς ότι η ελευθερία δεν αποκτάται παρά με το αίμα, συνεφώνησε δε όπως μεταβώ εις Κύπρον και υποβάλω έκθεσιν περί του δυνατού επιτυχίας κινήματος.

Τον Αρχιεπίσκοπον Σπυρίδωνα είδα διά μίαν ακόμη φοράν μετά του Γ. Στράτου την 15ην Σεπτεμβρίου 1952 και μας επανέλαβε όσα και μετά την προηγουμένην συνάντησιν μας, συνφωνήθη δε τελικώς η εις Κύπρον μετάβασις μου".