5.3.1940: Ο Τoπoτηρητής τoυ Αρχιεπισκoπικoύ Θρόvoυ Μητρoπoλίτης Λεόvτιoς ζητά συvάvτηση με τov Κυβερvήτη για vα τoυ εκθέσει τις θέσεις τoυ για τo θέμα της διεvέργειας Αρχιεπισκoπικώv εκλoγώv. Οι πρoσπάθειες όμως ματαιώvovται.

S-633

5.3.1940: Ο ΤΟΠΟΤΗΡΗΤΗΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΥ ΘΡΟΝΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΛΕΟΝΤΙΟΣ ΖΗΤΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟΥ ΕΚΘΕΣΕΙ ΤΙΣ ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΙΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ. ΟΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΟΜΩΣ ΜΑΤΑΙΩΝΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΑΛΛΗ ΜΙΑ ΦΟΡΑ

Παρά το γεγονός ότι ο Επίσκοπος της αγγλικανικής Εκκλησίας στα Ιεροσόλυμα Γ εώργιος Γκράχαμ Φράνσις Μπράουν, απέτυχε κατά την επίσκεψη του στην Κύπρο στις αρχές του 1940, να μεσολαβήσει στην άρση της διαφοράς ώστε να καταστεί δυνατή η εκλογή νέου Αρχιεπισκόπου Κύπρου, ο τοποτηρητής του Αρχιεπισκοπικού Θρόνου Μητροπολίτης Πάφου Λεόντιος επέμενε και στις 29 Φεβρουαρίου 1940 αφού επικοινώνησε με τον Μητροπολίτη Κυρηνείας Μακάριο, ζήτησε επίσημα συνάντηση από τον Κυβερνήτη Μπάττερσιλλ "διά την λύσιν του Αρχιεπισκοπικού ζητήματος".

Εγραφε ο Τοποτηρητής στον Κυβερνήτη:

" Εξοχώτατε

"Η Αγιωτάτη Αυτοκέφαλος Εκκλησία Κύπρου διατελεί εν θλίψει μεγίστη, ένεκα της αναβολής της εκλογής Αρχιεπισκόπου, ως δε πεποίθαμεν θλίβεται επί ταύτη και η έντιμος κυβέρνησις μετά της Υμετέρας Εξοχότητος,

Μεριμνώσα δε η Αποστολική Εκκλησία Κύπρου περί του ταχυτέρου τερματισμού της χηρείας του Θρόνου αυτής προέβη εις την απόφασιν όπως ζητήσωμεν να συνομιλήσωμεν προσωπικώς εν προκειμένω μετά της Υμετέρας Εξοχότητος.

Οθεν εξ ομοφώνου αποφάσεως της Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίαδ Κύπρου και διά της συνοδικής επιστολής ημών ταύτης ζητούμεν συνέντευξιν μετά της Υμετέρας Εξοχότητος, διά την λύσιν του Αρχιεπισκοπικού ζητήματος Κύπρου.

Ευελπιστούντες, Εξοχώτατε, ότι θα ευαρεστηθήτε να παραχωρήσητε ημίν την ζητουμένην συνέντευξιν και ευχαριστούντες εκ των προτέρων,

διατελούμεν μετά της προσηκούσης τιμής ο Πάφου ΛΕΟΝΤΙΟΣ Τοποτηρητής του Αρχιεπισκοπικού Θρόνου Κύπρου και της Ιεράς Μητροπόλεως Κιτίου (Μεταγλώττιση) " Εξοχότατε "Η Αγιώτατη Αυτοκέφαλη Εκκλησία Κύπρου διατελεί σε μεγάλη θλίψη, λόγω της αναβολής της εκλογής Αρχιεπισκόπου, ως δε πιστεύουμε θλίβεται γι' αυτό και η έντιμη Κυβέρνηση μαζί με την Εξοχότητά Σας. Μεριμνώντας δε η Αποστολική Εκκκλησία Κύπρου για τον ταχύτερο τερματισμό της χηρείας του Θρόνου αυτής προέβη στην απόφαση όπως ζητήσουμε να συνομιλήσουμε προσωπικά με την Εξοχότητά Σας. Ετσι με ομόφωνη απόφαση της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας Κύπρου και με τη συνοδική επιστολή ζητούμε συνέντευξη μετά την Εξοχότητά σας για λύση του Αρχιεπισκοπικού ζητήματος Κύπρου. Ευελπιστούντες, Εξοχότατε, ότι θα ευαρεστηθείτε να παραχωρήσετε σε μας τη ζητούμενη συνέντευξη και ευχαριστούντες εκ των προτέρων, διατελούμε κλπ"

Ο Αποικιακός Γ ραμματέας Αντριου Ράι'τ απάντησε στον Τοποτηρητή εκ μέρους του Κυβερνήτη ότι ο Μπάττερσιλλ ευχαρίστως θα τον δεχόταν, αν θα εξέφραζε νέες απόψεις και όχι τις γνωστές:

" Σεβασμιώτατε Κύριε,

Ελαβα εντολή να αναγγείλω την παραλαβή της επιστολής σας υπ' αριθμό 99 και από 29 Φεβρουαρίου 1940, για το ζήτημα της χηρείας του Αρχιεπισκοπικού Θρόνου Κύπρου, με την οποία επιστολή ζητείτε συνέντευξη με τον Κυβερνήτη.

2. Από επιστολές τις οποίες έχετε αποστείλει προς τον Υπουργό των Αποικιών, διά της Κυβέρνησης, σχετικά προς την Αρχιεπισκοπική Νομοθεσία του Νοεμβρίου 1937, ως και και από σχετικές δηλώσεις σας, η Α. Εξοχότητα είναι πλήρως ενήμερη για τις απόψεις, οι οποίες, στις ανακοινώσεις σας, ονομάζονται συνοδικές και τις οποίες προηγουμένως εκφράσατε στο θέμα αυτό. Εάν έγινε οποιαδήποτε ουσιώδης μεταβολή στις απόψεις αυτές, η Α. Εξοχότης θα χαιρόταν να διαβιβάσει στον Υπουργό των Αποικιών ανακοίνωση από μέρους σας που να εκθέτει τα μέρη στα οποία πιθανόν αυτές μεταβλήθηκαν. Ταυτόχρονα η Α. Εξοχότης θα ήταν διατεθειμένη να μελετήσει το ζήτημα της χορήγησης σε σας συνέντευξης σε σχέση προς κάποιες μεταβολές απόψεων, εάν αυτό ήταν ενδεχόμενο αμέσως μετά την παραλαβή της γραπτής ανακοίνωση σας ότι τέτοια πορεία θα ήταν δυνατό να εξυπηρετήσει κάποιο βοηθητικό σκοπό. Εάν ο σκοπός της συνέντευξης που ζητήθηκε είναι να επαναλάβετε τις

απόψεις τις οποίες έχετε εκφράσει προηγουμένως και οι οποίες σημειώθηκαν, θα αναγνωρίσετε ότι κανένα όφελος δεν μπορούσε να προέλθει από την προσχώρηση στην αίτηση σας.

3. Η Α. Εξοχότητα θα έχαιρε να λάβει και μελετήσει οποιανδήποτε ανακοίνωση σε απάντηση προς την επιστολή αυτή, την οποία θα επιθυμείτε να κάμετε".

Ο Λεόντιος δεν καθυστέρησε καθόλου και απάντησε στον Κυβερνήτη ότι δεν μπορούσε να υποχωρήσει ούτε ένα "ιώτα" από τις θέσεις του:

"Εξοχώτατε,

Εγενόμεθα κάτοχοι της υπ' αριθμόν 1081/33/11 και από 5 Μαρτίου 1940 επιστολής της Υμετέρας Εξοχότητος, αποτελούσης απάντησιν εις την ημετέραν υπ' αριθμόν 99 και από 29 Φεβρουαρίου συνοδικήν επιστολήν δι' ης ζητούσαμεν παρ' Αυτής συνέντευξιν διά το Αρχιεπισκοπικόν ζήτημα Κύπρου, του οποίου παρατηρούμεν διά ταύτης ότι η ταχεία κανονική λύσις επιβάλλεται προς αποκατάστασιν ευημερίας της εν θλίψει πολλή διατελούσης ορφανής Ελληνικής ημών Ορθοδόξου Εκκλησίας.

2. Η Υμετέρα Εξοχότης γράφει ότι θα έχαιρε να διαβιβάση εις τον εντιμότατον Υπουργόν των Αποικιών νεωτέραν σχετικήν ημετέραν ανακοίνωσιν επιπροσθέτως προς τας προηγουμένας και ότι θα ήτο διατεθειμένη να μελετήση το ζήτημα της εις ημάς χορηγήσεως σχετικής συνεντεύξεως και θα ελάμβανε παρ'ημών ανακοίνωσιν περί του ότι προέβημεν εις ουσιώδεις τροποποιήσεις των ημετέραν απόψεων εν σχέσει προς την Αρχιεπισκοπικήν νομοθεσίαν του Νοεμβρίου του 1937, ως αύται εκτίθενται εν τοις προηγηθείσιν ημετέροις τρισί σχετικοίς υπομνήμασιν.

3. Ελπίζομεν ότι η Υμετέρα Εξοχότης θα αναγνωρίση ότι έχομεν καθήκον να αλληλογραφήσωμεν επί του περιεχομένου της επιστολης αυτής μετά του εν

Αθήναις διαμένοντος αγαπητού και σεβαστού ημών εν Χριστώ αδελφού Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Κυρηνείας Κυρίου Μακαρίου, όπως μετά μελέτην και ανταλλαγήν γνωμών, απαντήσωμεν συνοδικώς εξ ονόματος της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας Κύπρου, τουθ' όπερ ένεκα της παρούσης εμπολέμου καταστάσεως δύναται να απαιτήση μακρόν χρόνον.

4. Ουχ ήττον όμως εκφράζοντες την προσωπικήν ημών γνώμην επί της βάσεως του προκειμένου ζητήματος και ουχί επί του περιεχομένου της επιστολής Αυτής δυνάμεθα από τούδε να πληροφορήσωμεν την Υμετέραν Εξοχότητα ότι ουδέν απολύτως έχομεν δικαίωμα να τροποποιήσωμεν ουδέν κατά εν ιώτα τουναντίον δ' έχομεν ύψιστον καθήκον να διαφυλάξωμεν απαραλλάκτως και να τηρήσωμεν πιστώς το παλαίφατον εκκλησιαστικόν ημών καθεστώς ως

ωρκίσθημεν προ του ιερού θυσιαστηρίου του Κυρίου ημών, του Παντοκράτορος κατά την ημέρα της εις Επίσκοπον χειροτονίας ημών.

5. Οθεν λαμβάνομεν την τιμήν να δηλώσωμεν, ότι ουδόλως μεν προτιθέμεθα να μετά βάλω μ εν έστω και επ' ελάχιστον τας σχετικάς απόψεις τας οποίας εξεθέσαμεν ήδη εις την Υμετέραν Κυβέρνησιν εν τοις προηγουμένοις ημών εγγράφοις, εμμένομεν εις την αρχικήν ημών απόφασιν όπως διαφυλάξωμεν απαρασάλευτον το ιερόν σύνταγμα των σχετικών θείων Κανόνων της Ορθοδοξίας και απαραβίαστον το εξ αυτού απορρέον Καταστατικόν της Αγιωτάτης Εκκλησίας του

Αποστόλου Βαρνάβα, του οποίου τον ένδοξον Θρόνον θεία χάριτι εκλήθηΜεν ίνα φρουρήσωμεν.

6. Εις αποτελεσματικήν εκπλήρωσιν του ανωτέρω επιτακτικού καθήκοντος επικαλούμενοι την βοήθειαν του εν Τριάδι Θεού ημών και ελπίζοντες ότι η Υμετέρα Εξοχότης στοιχούσα τη πατροπαραδότω πολιτική των Βρεττανικών Κυβερνήσεων, περί σεβασμού των Θρησκευτικών καθεστώτων των κρατουμένων λαών, θα σεβασθή και το ημέτερον αποστολικόν ιστορικόν καθεστώς, θα εισηγηθή δε τούτο και εις τον εντιμότατον επί των αποικιών Υπουργόν της Μεγάλης Βρεττανίας επί των Αποικιών Υπουργόν της Μεγάλης Βρεττανίας διά τα περαιτέρω, και ευχαριστούντες,

Ο Πάφου ΛΕΟΝΤΙΟΣ Τοποτηρητής

του Αρχιεπισκοπικού Θρόνου Κύπρου" (Μεταγλώττιση)

"Εξοχότατε,

Γίναμε κάτοχοι της υπ' αριθμό 1081/33/11 και από 5 Μαρτίου 1940 επιστολής της Εξοχότητάς Σας, που αποτελεί απάντηση στην δική μας συνοδική επιστολή υπ' αριθμό 99 και από 29 Φεβρουαρίου με την οποία ζητούσαμε από Αυτήν συνέντευξη για το Αρχιεπισκοπικό ζήτημα Κύπρου, του οποίου παρατηρούμε με αυτήν ότι η ταχεία κανονική λύση επιβάλλεται προς αποκατάσταση ευημερίας της Ελληνικής Ορόδοξης Εκκλησίας μας που βρίσκεται σε πολλή θλίψη.

2. Η Εξοχότης Σας γράφει ότι θα έχαιρε να διαβιβάσει στον εντιμότατο Υπουργό των Αποικιών νεότερη σχετική δική σας ανακοίνωσιν επιπρόσθετα προς τις προηγούμενες και ότι θα ήταν διατεθειμένη να μελετήσει το ζήτημα της χορήγησης σε μας σχετικής συνέντευξης και θα λάμβανε από μας ανακοίνωση για το ότι έχουμε προβεί σε ουσιώδεις τροποποιήσεις των απόψεων μας σε σχέση προς την Αρχιεπισκοπική νομοθεσία του Νοεμβρίου του 1937, όπως αυτές εκτίθενται στα προηγηθέντα τρία σχετικά υπομνήματά μας.

3. Ελπίζουμε ότι η Εξοχότης Σας θα αναγνωρίσει ότι έχουμε καθήκον να αλληλογραφήσουμε για το περιεχόμενο της επιστολής αυτής με τον διαμένοντα στην Αθήνα αγαπητό και και σεβαστό μας εν Χριστώ αδελφό Πανιερώτατο Μητροπολίτη Κυρηνείας Κύριο Μακάριο, όπως μετά μελέτη και ανταλλαγή γνωμών, απαντήσουμε συνοδικώς εξ ονόματος της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας Κύπρου, και αυτό λόγω της παρούσης εμπόλεμης κατάστασης μπορεί να απαιτήσει μακρό χρόνο.

4. Ωστόσο, εκφράζοντας την προσωπική μας γνώμη επί της βάσης του προκειμένου ζητήματος και όχι για το περιεχόμενο της επιστολής Αυτής μπορούμε από να πληροφορήσουμε την Εξοχότητα Σας ότι δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να τροποποιήσουμε ούτε κατά ένα ιώτα, αντίθετα δε έχουμε ύψιστο καθήκο να διαφυλάξουμε απαράλλακτα και να τηρήσουμε πιστά το παλαίφατο εκκλησιαστικό μας καθεστώς όπως ορκιστήκαμε μπροστά στο ιερό θυσιαστήριο του Κυρίου μας, του Παντοκράτορα κατά την ημέρα της χειροτονίας μας σε Επίσκοπο.

5.Επομένως λαμβάνουμε την τιμή να δηλώσουμε, ότι καθόλου δεν προτιθέμεθα να μεταβάλουμε έστω κι' επί ελάχιστο τις σχετικές απόψεις τις οποίες εκθέσαμε ήδη στην Κυβέρνηση στα προηγούμενα έγγραφά μας, εμμένουμε στην αρχική μας απόφαση όπως διαφυλάξουμε απαρασάλευτο το ιερό σύνταγμα των σχετικών θείων Κανόνων της Ορθοδοξίας και απαραβίαστο το Καταστατικό της Αγιώτατης Εκκλησίας του Αποστόλου Βαρνάβα, που απορρέει από αυτό και το οποίο τον ένδοξο Θρόνο κληθήκαμε με τη θεία χάρη,να φρουρήσουμε.

6. Σε αποτελεσματική εκπλήρωση του ανωτέρω επιτακτικού καθήκοντος επικαλούμενοι τη βοήθεια του Τριαδικού Θεού μας και ελπίζοντες ότι η Εξοχότης Σας, στοιχούσα την πατροπαράδοτη πολιτική των Βρεττανικών Κυβερνήσεων, για σεβασμό των Θρησκευτικών καθεστώτων των κρατουμένων λαών, θα σεβασθεί και το αποστολικό μας ιστορικό καθεστώς, θα εισηγηθεί δε τούτο και στον εντιμότατο υπουργό Αποικιών της Μεγάλης Βρεττανίας για τα περαιτέρω, και ευχαριστούντες, κλπ

Ο Κυβερνήτης παεριορίστηκε να γνωρίσει λήψη της επιστολής του Τοποτηρητή χωρίς να προβεί σε οποιανδήποτε άλλη ενέργεια:

"Σεβασμιώτατε Κύριε,

Διατάχθηκα να σας ευχαριστήσω για την υπ' αριθμό 115 και από 14 Μαρτίου επιστολή σας, με την οποία αγγέλλεται η παραλαβή της επιστολης μου υπό τον πιο πάνω αριθμό από 5 Μαρτίου, για το ζήτημα της χηρείας του Αρχιεπισκοπικού Θρόνου Κύπρου.

2. Η Αυτού Εξοχότης σημειώνει ότι θα ήταν δυνατό να αναμένει εν καιρώ να λάβει απάντηση από σας για το ζήτημα τούτο, η οποία και θα αναμένεται. Στο μεταξύ αντίγραφο της επιστολής σας θα κοινοποιηθεί στον Υπουργό των Αποικιών.

Α. Β. ΡΑΙΤ

Αποικιακός Γραμματέας

Μετά τη επιστολή αυτή του Κυβερνήτη σταμάτησε και ο διάλογος του με τον Τοποτορητή, ο οποίος τελικά μπόρεσε να επιστρέψει στη Λευκωσία στα μέσα Μαιου, αφού έληξε ο δωδεκάμηνος εντοπισμός του στην Πάφο.

Με την επιστροφή του Λεοντίου στη Λευκωσία ακολούθησε μια σύντομη "νεκρή περίοδος" και στη συνέχεια οι δυο πλευρές άρχισαν και πάλι επαφές, ιδιαίτερα μετά την ένταση του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και την εισβολή της Ιταλίας στην Ελλάδα, οπότε η Αγγλία υποσχέθηκε σ' αυτήν κάθε βοήθεια.

Οι διαβεβαιώσεις αυτές της Αγγλίας συνένωσαν τις δύο "αντίπαλες" παρατάξεις, Εκκλησία και αγγλική διοίκηση, και μαζί προχώρησαν προς αντιμετώπιση της κατάστασης με το Εκκλησιαστικό να μπαίνει σε δεύτερη μοίρα.