Ioύvιoς 1931: Ο Πρόξεvoς της Ελλάδας Αλέξης Κύρoυ τάσσεται υπέρ πιo έvτovoυ και αδιάλλακτoυ αγώvα για Εvωση σε αvτίθεση με τov Πρωθυπoυργό Ελευθέριo Βεvιζέλo, o oπoίoς θεωρεί τov εvωτικό αγώvα oυτoπία.

S-510

ΙΟΥΝΙΟΣ 1931: Ο ΠΡΟΞΕΝΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΑΛΕΞΗΣ ΚΥΡΟΥ ΤΑΣΣΕΤΑΙ ΥΠΕΡ ΠΙΟ ΕΝΤΟΝΟΥ ΚΑΙ ΑΔΙΑΛΛΑΚΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΓΙΑ ΕΝΩΣΗ ΣΕ ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟ ΒΕΝΙΖΕΛΟ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΘΕΩΡΕΙ ΤΟΝ ΕΝΩΤΙΚΟ ΑΓΩΝΑ ΟΥΤΟΠΙΑ. Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΣΤΟΡΡΣ ΠΑΡΕΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΟΝ ΒΕΝΙΖΕΛΟ ΚΑΙ ΕΞΑΦΑΛΙΖΕΙ ΤΗ ΜΕΤΑΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΟΥ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΕΚΡΗΞΗΣ ΤΩΝ ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΩΝ

Μόλις πάτησε το πόδι του στην Κύπρο ο Αλέξης Κύρου ήλθε σε επαφή με τον Αρχιεπίσκοπο.

Εγραφε η εφημερίδα της Λευκωσίας "Ελευθερία" στις 16 Ιουλίου

1930:

" Διά του καταπλεύσαντος εις Λεμεσόν τη παρελθούση Κυριακή ατμοπλοίου "Ιφιγενείας" αφίκετο εξ Αθηνών ο άρτι διορισθείς νέος Πρόξενος της Ελλάδος εν Κύπρω κ. Αλέξανδρος Κύρου, τον οποίον υπεδέχθη επί του ατμοπλοίου κατελθών επί τούτω εις Λεμεσόν, ο αναπληρωτής Πρόξενος κ. Α. Αρτέμης. Ο κ. Κύρου ανήλθεν αμέσως εις Λευκωσίαν μετά της κυρίας του και κατέλυσε προσωρινώς εις το ξενοδοχείον George, αυθημερόν δε επεσκέφθη την Α. Μ. τον Αρχιεπίσκοπον.

Την επαύριον Δευτέραν περί ώραν 6 μ.μ. ανεπισήμως και επί παρουσία μόνον της Α.Μ. του Αρχιεπισκόπου, της επιτροπείας του ναού Φανερωμένης και του ιερατείου του ναού, κατέθεσεν ο Ελλην Πρόξενος τον στέφανον, τον οποίον απέστειλεν η εν Αθήναις Κεντρική Επιτροπή της εκατονταετηρίδος, όστις είναι εξ οξειδωμένου χαλκού επί πλακός με τη επιγραφήν "Η Κεντρική Επιτροπή Εκατονταετηρίδος προς τους μάρτυρας και ήρωας της Κύπρου".

Κατά την κατάθεσιν του Στεφάνου ο έντ. Πρόξενος ανήλθε μετά του Μ. Αρχιεπισκόπου εις το Συνοδικόν του ναού Φανερωμένης όπου προσεφέρθησαν αναψυκτικά".

Ο Αλέξης Κύρου πίστευε στην ένωση και προωθούσε το ενωτικό κίνημα παρά τις παροτρύνσεις και οδηγίες του Βενιζέλου για το αντίθετο.

Στο βιβλίο του "Ονειρα και Πραγματικότης", Αθήναι- Ζάκυνθος 1969, ο Αλέξης Κύρου γράφει:

"Της τοιαύτης καταστάσεως μία και μόνη προεβάλλετο θεραπεία: Η ένωσις μετά της Ελλάδος. Η ένωσις, η οποία θα είχεν ως αποτέλεσμα να περιληφθή η μικρά Κυπριακή οικονομία εντός της ευρυτέρας ελληνικής με τας μεγαλυτέρας δυνατότητας προμηθειών και τοποθετήσεων, τόσον εις την αγγλικήν όσον και εις άλλας ξένας αγοράς.

Η ένωσις η οποία θα επέφερε την πύκνωσιν της διά θαλάσσης και δι' αέρος επικοινωνίας μετά της Ελλάδος και δι' αυτής μεθ' όλου του κόσμου.

Η ένωσις, η οποία θα ήρχετο να υπενθυμίση εις τους κυπρίους ότι ήσαν νησιώται και ότι κατά συνέπειαν, δεν ήτο δυνατόν να είναι παραδεκτή η ανυπαρξία, την εποχήν εκείνην, δύο σοβαρών πλουτοπαραγωγικών πηγών, της αλιείας και της σπουγγαλιείας, ίνα μη γίνη λόγος περί ναυτιλίας.

Η ένωσις η οποία θα έδιδε ζωήν εις την τότε εξ ολοκλήρου σχεδόν, ανεκμετάλλευτον κυπριακήν βιομηχανίαν, την παρουσιάζουσαν εν τούτοις τόσον πρόσφορον έδαφος διά την άνθισιν ωρισμένων επιχειρήσεεων σχετικών με την

συσκευασίαν οπωρικών, την εξαγωγήν αιθέριων ελαίων,την σαπουνοποιίαν και ετέρους συναφείς κλάδους,

Ο Βενιζέλος, όμως, ήταν αντίθετος με την γραμμή που προωθούσε ο άνθρωπος του στην Κύπρο και παράλληλα διαμηνούσε και στους ίδιους τους Κυπρίους ότι έπρεπε να εγκατέλειπαν τις ανεδαφικές και ουτοπιστικές διεκδικήσεις και να πολιτεύονταν σαν νομιμόφρονες βρετανοί υπήκοοι.

Προσθέτει ο Αλέξης Κύρου στο βιβλίο του στη σελίδα 94:

"Ως εξ όλων των ανωτέρω καταδεικνύεται, απέβαινε βραδέως μεν, αλλ' ασφαλώς αποδοτική η τόσον συστηματικώς εφαρμοσθείσα πολιτική της, διά θετικών και νομίμων πάντοτε μέσων αντιμετωπίσεως της "αφελληνιστικής" τακτικής των βρεττανών, αποφευγομένης επιμελώς κάθε υπερβολής και ακρότητος, όταν και έρχομαι έτσι εις το πλέον δυσάρεστον μέρος της αφηγήσεως μου- παρενέβη ο αείμνηστος Ελευθέριος Βενιζέλος. Κατά το θέρος του 1931 τον επσκέφθησαν εις τας Αθήνας δύο -τρεις εκ των πολιτικών ηγετών των ελληνοκυπρίων, οι οποίοι είχον υποχρεωθή να παροσαμοσθούν, βαρεία τη καρδία, προς τακτικήν που έθετεν οριστικόν τέρμα εις επωφελείς συναλλαγάς μετά του βρεττανού κυβερνήτου και της Βρεττανικής διοικήσεως. Και ο μεγάλος ο ιστορικός εκείνος Πρωθυπουργός της Ελλάδος- μια ακόμη περίπτωσις της ελλείψεως μέτρου, της, ως ήδη ελέχθη επιδειχθείσης υπ' αυτού εις τους διπλωματικούς χειρισμούς της τελευταίας περιόδου της πανενδόξου στααδιοδρομίας του- χωρίς να ζητήση να λάβη γνώσιν των εκθέσεων μου, που είχον εγκριθή από το Υπουργείον, δεν περιωρίσθη εις το να κακίση και πλήρως ν' αποκηρύξη τον " σωβινιστήν" εν Λευκωσία πρόξενον του, αλλά και εξώρκισε τους επισκέπτας του με όλον το τεράστιον κύρος του, να μη προσπαθούν να μιμώνται την ιδικήν του πολιτείαν εις την Κρήτην, διά την οποίαν πικρώς είχε μετανοήσει, αλλά να θέσουν αδιστάκτως και αποφασιστικώς κατά μέρος " ανεδαφικάς" και " ουτοπιστικάς" ελπίδας και να πολιτεύωνται εφεξής ως νομιμόφρονες, πιστοί και αφωσιωμένοι υπήκοοοι της προοδευτικής και φιλελελευθέρας Αγγλίας (Αι αναμνήσεις μου επί των λεχθέντων υπό του Βενιζέλου στηρίζονται όχι μόνον εις προφορικάς ανακοινώσεις ενός εκ των παραστάντων εις την συνάντησιν εκείνην, αλλα και επί τηλεγραφήματος, το οποίον έλαβον τη επομένην περί αυτής, από το Υπουργείον Εξωτερικών".

Εξάλλου ο Γιάννης Π. Πικρός στο βιβλίο του"0 Βενιζέλος και το Κυπριακό" γράφει ότι ο Βενιζέλος υπηρεσιακά με έγγραφο του προς τον Αλέξη Κύρου στις 13 Μαϊου 1931 διαμηνούσε (σελ 100):

"Η παραχώρησις ευρυτέρων πολιτικών ελευθεριών θα έπρεπε να γίνη ευχαρίστως δεκτή από κάθε Κύπριον πατριώτην.

Δεν βλέπω ποίαν χρησιμότητα μπορεί να έχη η εμμονή εις την σημερινήν αδιαλλαξίαν και μάλιστα η έντασις αυτής εις απάντησιν παραχωρήσεων αι οποίαι επιτρέπουν να προσδοκώμεν βελτίωσιν της παρούσης καταστάσεως.

Κατά τους χρόνους των Κρητικών αγώνων εδοκίμασα πολλάκις τ' αποτελέσματα της στείρας αντιδράσεως, την οποίαν ενεθάρρυνε τότε η πολιτική της ελευθέρας Ελλάδος και επιθυμώ ν' αποτραπή η επανάληψις των παλαιών σφαλμάτων.

Η αποδοχή και η άσκησις των τυχόν παρασχεθησομένων νέων ελευθεριών και η διεκδίκησις διά νομίμων μέσων, ευρυτέρων τοιούτων μου φαίνεται η μόνη ενδεικνυομένη διά την Κύπρον οδός.

Πρέπει να εγκαταλειφθή η αντίληψις ότι είναι δυνατόν το βάρος της Κυπριακής δυνάμεως να φέρη αποτελέσματα τα οποία, αν επιδιωχθούν με λογικώτερα μέσα, να ωριμάσουν αφ' εαυτών όταν έλθη το πλήρωμα του χρόνου".

0 Κύρου όμως συνέχιζε το "βιολί" του και προκάλεσε όπως ήταν φυσικό και τις αντιδράσεις του Κυβερνήτη Ρόναλντ Στορρς και των βρετανών στη μητροπολιτική Αγγλία.

Οπως παραδέχεται ο ίδιος στο βιβλίο του είχε συνδεθεί με τους ενωτικούς και τους πιο αδιάλλακτους Μητροπολίτες Κιτίου Νικόδημο Μυλωνά και Κυρηνείας Μακάριο (γύρω από τον τελευαίο είχαν συνασπισθεί οι άνθρωποι που είχαν κινηθεί για την ίδρυση νέας μυστικής οργάνωσης με την ονομασία ΕΡΕΚ, που πίστευε σε μαχητική δράση) το Ν. Κλ. Λανίτη, το Σάββα Λοϊ'ζίδη και άλλους.

Για τον Μητροπολίτη Μακάριο έγραφε:

"Ο Πατριωτισμός του ήτο τόσο μεγάλος ώστε να τον εμποδίζη ενίοτε να αντιλαμβάνεται και δεόντως να υπολογίζη τας δυνατότητας της στιγμής. Συστηματικώς απέφευγεν οιανδήποτε επαφήν προς τον Αγγλον Κυβερνήτην, διά τον οποίον ένεκα της ευθαρσούς γλώσσης και του αδάμαστου θάρρους του ήτο περίπου ότι είναι το κόκκινο πανί διά τον ταύρον".

Ο Κυρηνείας Μακάριος είχε ακόμα κάτι στο ενεργητικό του που είχε προκαλέσει τη εκτίμηση του Κύρου: Τη συλλογή χρημάτων στη Μητροπολιτική του περιφέρεια από το 1928 (Ελευθερία 18.7.1928) που τελικά του επέτρεψαν να αγοράσει το πρώτο αεροπλάνο για την Ελληνική Αεροπορία.

Για το Νικόδημο Μυλωνά έγραφε ο Κύρου:

" Μέλος του Νομοθετικού Συμβουλίου της Κύπρου, ήτο ο φύσει και θέσει αρχηγός μεταξύ των δώδεκα μελών του Σώματος τούτου, των οποίων κάθε προσπάθεια προσέκοπτεν εις την αδιάρρηκτον συμμαχίαν των τριών τουρκικών μελών με τους εννέα εξ οφφίκιο Αγγλους, τους έχοντας επικεφαλής αυτών τον κυβερνήτην. Του είπον κάποτε ότι ενεθύμιζε τον Παπαφλέσσαν με την διαφοράν όμως ότι αυτός αντί των "Αγίων ψευδών" του αρμητικού Γργηγορίου Δικαίου εχρησιμοποίει πάντοτε τη ωμήν γλώσσαν της αληθείας".

"Αλλά και με τους λαϊκούς ηγέτες του κυπριακού λαού τους αναφερθέντας ήδη δημοσιογράφους και τους βουλευτάς και δημάρχους των διαφόρων περιοχών, τους Πιερίδην, Μιχαηλίδην, Λανίτην, Δέρβην,

Δημητρίου, Ζήνωνος, Θεοδότου, Χατζηπαύλου, Σταυρινάκην, Σεβέρην, Εμφιετζήν, Νικολαϊδη, Λοϊζίδην, Ιωαννίδην, Φιερόν κλπ, συνεδέθη φιλικώς τολμώ δε να νομίζω ότι εβοηθήθημεν αμοιβαίως εις την αποστολήν μας. Γραφικωτέρα φυσιογνωμία μεταξύ των κυπρίων εκείνων αγωνιστών υπήρξεν

αναντιρρήτως ο εκ Λεμεσού Νικόλαος Κλ. Λανίτης, ο οποίος είχεν επιτύχει ν' αναπτύξει στενάς σχέσεις με τους πολιτικούς, δημοσιογραφικούς και Φιλολογικούς κύκλους των Αθηνών".

Ο Στορρς βλέποντας την ενεργό ανάμιξη του Κύρου άρχισε να δυσανασχετεί στην αρχή και μετά να διαμαρτύρεται και τελικά ζήτησε την ανάκληση του από την Κύπρο.

Αυτό το έκαμε αφού απευνθύθηκε απευθείας στον ίδιο τον πρωθυπουργό της Ελλάδας Ελευθέριο Βενιζέλο, το καλοκαίρι του 1930, σαν συναντήθηκαν στο Λονδίνο.

Αναφέρει Κυβερνήτης Στορρς στα απομνημονεύματά του (Orientations 1937):

"Ο κ. Βενιζέλος επισκέφθηκε το θέρος εκείνο την Αγγλία για τις βυρωνικές γιορτές στο Newstead Abbey, έλαβα δε τη εξουσιοδότηση των υπουργείων Αποικιών και Εξωτερικών να συνομιλήσω με αυτόν στην ελληνική Πρεσβεία.

Τον είχα γνωρίσει στην Αλεξάνδρεια στη διάσκεψη της ειρήνης και τον βρήκα να διάκειται ειλικρά και φιλικά.

Επέμενε στην ουδέτερη κατά πάντα άψοψη στάση του ίδιου και της κυβέρνησης του, παραδέχθηκε ότι δεν μπορούσε πάντοτε να βασίζεται στους υπαλλήλους του και υποσχέθηκε ότι ο κ. Κύρου θα ανακαλείτο από την Κύπρο "σύντομα"

Ρώτησα πόσο σύντομα και απάντησε κατά τα τέλη του Αυγούστου.

Με κράτησε για μια σχεδόν ώρα και όταν αναχώρησα μου είπε ότι γνώριζε πλήρως για τις σκληρές προσπάθειες μου προς εξυπηρέτηση της Κύπρου.

Δεν αμφέβαλλα ως προς την υπόσχεση του κ. Βενιζέλου όμως (ίσως εν αγνοία του) επιτράπηκε στον Κύρου όπως σε αναμονή της ανάκλησης του, επιστρέψει από την άδεια του στη Λευκωσία".

Εξ άλλου ο Αλέξης Κύρου σημειώνει στο βιβλίο του για το όλο θέμα:

"O Sir Ronalnd Storrs βαρέως φέρων την μικράν συμβολήν μου εις την μεγαλειτέραν συνοχήν μεταξύ των κυπρίων ιθυνόντων και εις την θεμελίωσιν της ενωτικής κινήσεως επί θετικωτέρων βάσεων, πιθανώτατα δε υπερβάλλων εις την σκέψιν του την συμβολήν εκείνην, είχε χαλάσει τον κόσμον εις το Colonial Office διά να προκληθή η ανάκλησις μου.

Παρά τις αντιδράσεις του Ρόναλντ Στορρς και των Βρετανών ο Κύρου επανήλθε στο νησί όπου συνάντησε ένα κλίμα σύγχυσης και διάσπασης, πολύ διαφορετικό από εκείνο που άφησε σαν έφυγε.

Η κατάσταση αυτή, αναφέρει στο βιβλίο ο Αλέξης Κύρου, μπορούσε να διορθωθεί μόνο με την ανάληψη κάπως περισσότερο αδιάλλακτου αγώνα.

Προσθέτει:

" Τον Σεπτέμβριον, ευρισκόμενος δι' οικογενειακούς λόγους επ' αδεία εις την Λωζάννην επεσκέφθην εις την Γενεύην τον προϊστάμενον μου, ο οποίος είχεν έλθει διά την συνέλευσιν της κοινωνίας των Εθνών και επληροφορήθην παρ' αυτού ότι επρόκειτο ν' ανανακληθώ (τοποθετούμενος μάλιστα εις την πρεσβείαν των Παρισίων, κατόπιν σχετικής αιτήσεως του Νικολάου Πολίτη). Εξήγησα τότε, εις τον αείμνηστον Μιχαλακόπουλον, εκ νέου την δημιουργηθείσαν κατάστασιν και έλαβον τελικώς την συγκατάθεσιν του, όπως επιστρέψω διά τινας μηνας εις την εν Κύπρω θέσιν μου.

Εις την Λευκωσίαν όμως ευρέθην- αλλοίμονον- ενώπιον πλήρους χάους δημιουργηθέντος (ως είχον προείπει και δεν ήτο άλλωστε δύσκολον να προβλεφθή) εκ των συστάσεων του Βενιζέλου.

" Συνταγματικοί" και "έθνικισταί" αλληλοεκατηγορούντο και αλληλοϋβρίζοντο δημοσία από των στηλών των εφημερίδων, οι περισσότεροι εκ των πρώτων κατηγγέλλοντο υπό των "αδιαλλάκτων" ως "προδόται" και "μίσθαρνα όργανα του Λονδίνου", η " Εθνική Οργάνωσις Κύπρου" είχεν εξ ολοκλήρου νεκρωθή και ο Στορρς παρηκολούθει γαυριών, το συνεχώς ευρυνόμενον χάσμα μεταξύ των, προ ολίγου ακόμη ηνωμένων θρησκευτικών και λαϊκών ηγετών των ελληνοκυπρίων. (Η τοιαύτη χαιρεκακία του εκδηλούται απροκαλύπτως εις τα Απομνημονεύματα του).

Μία μόνον, οδός έμενε προς πρόληψιν μεγαλειτέρας διαιρέσεως και διατήρισιν των, μετά περισσής δυσκολίας εξασφαλισθέντων, "στεγανών διαμερισμάτων" μεταξύ Αγγλων κυβερνώντων και Ελλήνων Κυβερνωμένων, η ανάληψις κάπως περισσότερον αδιαλλάκτου αγώνος, ο οποίος θα ήτο ανεκτός εις την εξεγερθείσαν λαϊκήν γνώμην και θα επανέφερε την εκλείψασαν παγκύπριον συνοχήν, ενώ εξάλλου, θα προελάμβανεν απονενοημένας διενεργείας των αδιαλλάκτων και της θερμοαίμου νεολαίας".