20.10.1930: Ο Μητρoπoλίτης Κιτίoυ εγείρει στov Ντράμμovτ Σιηλς τo θέμα της Εvωσης. Οι Τoύρκoι βoυλευτές εκφράζoυv τη διαφωvία τoυς για άλλη μια φoρά.

S-485

20.10.1930: Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΚΙΤΙΟΥ ΕΓΕΙΡΕΙ ΣΤΟΝ ΝΤΡΑΜΜΟΝΤ ΣΙΗΛΣ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ ΕΚΦΡΑΖΟΥΝ ΤΗ ΔΙΑΦΩΝΙΑ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΑΛΛΗ ΜΙΑ ΦΟΡΑ

Στις 17 Οκτωβρίου επισκέφθηκε τη Λάρνακα όπου είχε συναντήσεις με τους δημοσιογράφους. Είχε επίσης αργότερα συναντήσεις και με τους βουλευτές. Ο ανταποκριτής της "

Ελευθερίας" μετέδιδε:

ΛΑρΝαΞ 17 Οκτωβρίου, 1930

Την 1 μ.μ. της παρελθούσης Πέμπτης επεσκέφθη την πόλην μας ο υφυπουργός των Αποικιών κ. Ντράμμοντ Σιηλς, συνοδευόμενος υπό του τμηματάρχου Κύπρου του Υπουργείου των Αποικιών κ. Ντόου και του βουλευτού κ. Μάθιους και του εκ των βοηθών του αποικιακού γραμματέως κ. Ο Μπράιεν.

Οι μαθηταί των σχολείων και πλήθος κόσμου ανέμενε τον υφυπουργόν με σημαίας κατά μήκος της οδού από του Νοσοκομείου μέχρι των δικαστηρίων. Εις το αντίκρυσμα του μία ζητωκραυγή αντήχησεν εις τον αέρα "Ζήτω η Ενωσις, αλλά το φέρον τον υφυπουργόν αυτοκίνητον έκαμε ελιγμόν και αντί να ακολουθήση την ευθείαν έστριψεν από της οδού Ακροπόλεως και δι' άλλων οδών έφθασε εις το ξενοδοχείον "Ωραία Ακτή" όπου ο δήμαρχος κ. Δημητρίου παρέθεσε γεύμα εις τους επισκέπτας, εις το οποίον παρεκάθησαν και ο ο πανιερώτατος μητροπολίτης Κιτίου, ο διοικητεύων κ. Νόρθκοτ, ο τελώνης κ. Ντάρρελ, ο κ. Πέτρος Μαντοβάνη, ο δικαστής Ιάκωβος Δημητρίου και ο κ. Κιαμίλ Καναάν.

Κατά το γεύμα αι συνομιλίαι των συνδαιτημόνων περιεστράφησαν εις άσχετα προς την Κύπρον ζητήματα. Την 2.15 μ.μ. ο Υφυπουργός εδέχθη αντιπροσώπους του εμπορικού και ναυτικού κόσμου και τους δημοσιογράφους της πόλεως μας.

Πλησιάζων ένα έκαστον ιδιαιτέρως συνωμίλει μετ' αυτού θίγων διάφορα ζητήματα χωρίς να αφήνη τους συνομιλητάς του, να επεκταθώσι επί των ζητημάτων άτινα έλεγον. Ηλλαζε θέματα ως καθηγητής εξετάζων μαθητάς απαντώντας επιτυχώς εις τα θέματα που υπέβαλε φρονούμεν ότι υπό τοιαύτας συνθήκας ο κ. υφυπουργός επισκέπεται την νήσον μας διά να μη μάθει την κατάστασιν μας. Ερχεται απλως χάριν τυπικής επισκέψεως έχων εκ των προτέρων μορφώσει γνώμην διά τα ζητήματα του τόπου, ως υπεβλήθη αύτη υπό των ενδιαφερομένων.

Πλησιάσας και ημάς ο κ. Υφυπουργός ερώτησε την ιδιότητα μας.

- Δημοσιογράφος.

- Ω, είσθε φοβεροί άνθρωποι σεις οι δημοσιογράφοι.

- Γράφετε εναντίον της Κυβερνήσεως;

- Γ ράφομεν όταν πρέπει.

- Την επαινείτε ποτέ;

- Οταν πρέπει.

- Γράφετε εναντίον του Υπουργείου των Αποικιών;

- Γράφομεν όταν πρέπει διότι και αυτό είναι τας περισσοτέρας φοράς υπεύθυνον διά την κατάστασιν της Κύπρου.

- Ο Κυβερνήτης σας;

- Είναι καλός και δεικνύει οπωσδήποτε ενδιαφέρον διά τον τόπον.

- Η Κυβέρνησις παρέχει ευκολίας εις τους δημοσιογρφους;

- Οχι.

- Το αυτό επρόσεξα ό,τι συμβαίνει και από άλλας κυβερνήσεις των Αποικιών. Φρονώ ότι η Κυβέρνησης πρέπει να σας διευκολύνει και να διατηρή φιλικάς μαζί σας σχέσεις. Αι σχέσιες αυταί δύνανται να επιφέρουν καλά υπέρ του τόπου αποτελέσματα.

Ο Μητροπολίτης Κιτίου εδήλωσεν είς τον κ. Υφυπουργόν ότι το βουλευτικόν Σώμα θα ζητήση να τον συναντήση διά να θέση ενώπιον του τα αιτήματα και ζητήματα του τόπου. Ο Υφυπουργός απήντησεν ότι ελπίζει να συναντηθή μετά των βουλευτών προ της εκ Κύπρου αναχωρήσεως του".

Στο Σιηλς δεν άρεσαν οι εκδηλώσεις για την ένωση και δεν το απέκρυψε και επίσημα σαν δέχθηκε σε ακρόαση τους Ελληνες και τους Τούρκους βουλευτές στο σπίτι του Αποικιακού Γ ραμματέα στις 20 Οκτωβρίου.

Πριν οι Κύπριοι του υποβάλουν τα αιτήματά τους ο Σιηλς προειδοποίησε ότι αν ακολουθούσαν την τακτική να προβάλλεται το αίτημα της ένωσης με την Ελλάδα, η συνάντηση τους δεν θα ήταν επωφελής.

Επίσης επανέλαβε προηγούμενη δήλωση του που είχε κάμει σε αντιπροσωπεία του Δήμου Αμμοχώστου, ότι δεν ήταν εξουσιοδοτημένος να διαπραγματευθεί το θέμα της ένωσης για το οποίο είχε δώσει τελεσίδικη απάντηση ο υπουργός των Αποικιών σε υπόμνημα των Ελλήνων βουλευτών.

Παρόλον τούτο όμως ο μητροπολίτης Κιτίου μόλις πήρε τον λόγο επανέλαβε το αίτημα της ένωσης, ενώ αντίθετα ο οθωμανός βουλευτής Ζεκιά τάχθηκε εναντίον της ένωσης και τόνισε ότι αν η Κύπρος δινόταν στην Ελλάδα δεν θα υπήρχε ευκαιρία για τους Τούρκους να ζήσουν στο νησί.

Λεπτομέρειες έδινε η εφημερίδα "Ελευθερία" στις 22 Οκτωβρίου 1930:

Χρέη διερμηνέως εξετέλει ο πρωτοκολλητής Λευκωσίας κ. Νίκος Στυλιανάκης, τον οποίον και συνεχάρη ο υφυπουργός διά την καλήν διερμηνείαν του. Χρέη δε στενογράφου εξετέλει ο ειδικώτατος κ.

Κώστας Στεφανή.

Λαβών εν αρχή τον λόγον ο υφυπουργός είπε περίπου τα εξής:

Εντιμοι Κύριοι,

Λίαν ευχαρίστως ανταποκρίνομαι εις την επιθυμίαν την εκφρασθείσαν υφ' ενός εκάστου εξ υμών όπως συναντηθώμεν. Ως γεγονός ο μόνος σκοπός της επισκέψεως μου εις Γιβραλτάρ, Παλαιστίνην και Κύπρον είναι όπως συναντηθώ μετ' αντιπροσώπων του λαού διά να λάβω απ' ευθείας γνώσιν των διαφόρων ζητημάτων των χωρών τούτων.

Ευρίσκω ότι δεν είναι ασύνηθες εις τοιαύτας περιστάσεις ως η παρούσα να προβάλλεται ως το εν και μόνον αίτημα η αποδοχής της Κύπρου εις την Ελλάδα.

Εάν ακολουθηθή η γραμμή αυτή, η συνάντησις μας κατά την πρωίαν ταύτην δεν θα είναι επωφελής. Επληροφόρησα ήδη αντιπροσωπείαν του Δημαρχείου Αμμοχώστου ότι δεν είμαι εξουσιοδοτημένος να διαπραγματευθώ το ζήτημα εκείνο το οποίον τελεσιδίκως επραγματεύθη ο υφυπουργός των Αποικιών εις την απάντησιν του εις το τελευταίον υπόμνημα των Ελλήνων βουλευτών.

Εις υμάς εναπόκειαι να αποφασίσητε εάν αντί τούτου θα θελήσητε να θέσητε ενώπιον μου τας απόψεις σας επί ζητημάτων πρακτικής πολιτικής των κοινωνικών, συνταγματολογικών και εμπορικών προβλημάτων. Προτίθεμαι να αναχωρήσω κατά τας 11.30 π. μ. Μέχρι της 11ης θα ακούσω μετά μεγαλητέρας προσοχής παν ό,τι έχετε να είπετε και τότε θα απαντήσω".

Αμέσως μετά ο Π. Μητροπολίτης Κιτίου παίρνοντας το λόγο είπε περίπου τα ακόλουθα όπως τα παρέθετε η ίδια εφημερίδα:

" Εξ ονόματος των εν τω Νομοθετικώ Συμβουλίω Ελλήνων συναδέλφων μου λαμβάνω την τιμήν να εκφράσω την χαράν, διότι συναντώμεθα και θα θέσωμεν ενώπον υμών τας απόψεις του Ελληνικού πληθυσμού της Κύπρου.

Το μόνον αίτημα το οποίον έχει να υποβάλη η Ελληνική αντιπροσωπεία εκ μέρους των 90% του πληθυσμού είναι το αίτημα της ενώσεως με την Ελλάδα.

Εχω υπ' όψιν μου ότι προεδήλωσεν η υμετέρα εντιμότης. Ο ελληνικός κυπριακός λαός την σπανίαν ταύτην ευκαιρίαν δεν θέλει να την χάση όπως και διά ζώσης εκφράση την θέλησιν του να αποκατασταθή εθνικώς.

Ο αοίδιμος Γλάδστων είπεν ότι ουδείς λαός είναι τόσον εξηχρειωμένος ώστε να προτιμά την ξένην διοίκησιν. Ο Κυπριακός λαός σέβεται τον εαυτόν του και ως άνθρωπον.

Τα ανθρωπιστικά δίκαια δεσπόζουσι σήμερον των καρδιών και αντιλήψεων όλων των λαών.

Χιλιάδες τέκνα της Μ. Βρεττανίας και του κόσμου όλου έχυσαν το αίμα των διά τα ανθρωπιστικά ταύτα ιδεώδη. Ο Πρωθυπουργός της Μ. Βρεττανίας εδήλωσεν εις το συνέδριον της Βέρνης, προκειμένου περί Κύπρου, ότι το Εργατικόν Κόμμα θα εφαρμόση την αρχήν της αυτοδιαθέσεως των λαών.

Εις δε το διεθνές σοσιαλιστικόν συνέδριον των Βρυξελλών εδηλώθη διά στόματος επιλέκτου μέλους του Εργατικού Κόμματος ότι τούτο θα εφαρμόση διά τους έχοντας ίδιον πολιτισμόν και ιστορίαν τας αρχάς της αυτοδιαθέσεως, θα ηρνούμεθα τον εαυτόν μας και ως ανθρώνων και ως Ελλήνων εάν δεν επωφελούμεθα της ευκαιρίας να διαδηλώσωμεν την μόνην θέλησιν του Κυπριακού λαού.

Η αξίωσις του Κυπριακού λαού να ενωθή με την Ελλάδα είναι και υποχρέωσις προς τον εαυτόν του δι' οικονομικούς λόγους. Ουδεμίαν θετικήν πρόοδον δύναται να αποκτήση ένας λαός παρά μόνον όταν είναι συγκεκροτημένος μετά των ομοφύλων του εντός των φυσικών, γεωγραφικών και άλλων ορίων. Εγκειται εις την φύσιν της ξενοκρατίας να μη δύναται να μη θέλη να δώση όλος τας ευκαιρίας να προαχθή ένας λαός και μάλιστα όταν ούτος έχη ιδίαν εθνικήν συνείδησιν. Και εν Κύπρω δεν ηδύνατο να γίνη εξαίρεσις της αληθείας ταύτης κατά την διάρκειαν της βρεττανικής κατοχής. Από εκεί που είναι δυνατόν να εξέλθουν κατάλληλα μέτρα διά την ευημερίαν ενός λαού είναι τα ελεύθερα κοινοβούλια ελευθέρων λαών.

Εν Κύπρω η Αγγλία επί 50 έτη εκυβέρνησε τον τόπον με ένα ομοίωμα και φενάκη πολιτεύματος, το οποίον και σήμερον σχεδόν είναι το ίδιον.

Αι εξουσίαι του Συμβουλίου τούτου, όπερ αποτελεί φενάκην κοινοβουλίου είναι περιωρισμέναι εις ελάχιστα πράγματα. Και εις τα ολίγα εκείνα εις τα οποία μπορεί να ασχολήται το Συμβούλιον, η θέλησις του λαού περιορίζεται δι' αντιρρόπων εξουσιών του Κυβερνήτου και του Βασιλέως εν Συμβουλίω.

Πολλάκις παρά την εκπεφρασμένην γνώμην ολοκλήρου του λαού λαμβάνονται μέτρα νομοθετικα και άλλα. Δεν θα είπε ποία είναι η θέσις των 80% του πληθυσμού συνεπεία της μετά τέχνης συνθέσεως του συμβουλίου τούτου, διότι είναι τόσον προφανής αύτη εις την υμετέραν εντιμότητα, ώστε να δύνασθε να την αντιληφθήτε.

Νόμοι αντικείμενοι και νομοθετικά μέτρ αντικείμενα προς το δημόσιον φρόνημα εμφανώς εψηφίσθησαν. Η Κυβέρνησις συγκροτημένη από υπαλλήλους έξωθεν διοριζομένους, μη υπευθύνους προς την Κύπρον και μη δοσιλόγους ενώπιον του λαού, όστις ποτίζει την γην με τον ιδρώτα του, δεν έχει ούτος δικαίωμα να διαθέση τα καθ' εαυτόν.

Ουδόλως άπορον διότι υπάρχει μια διαρκής ανωμαλία σχέσεων κυβρνητών και κυβερνωμένων, και διά άλλους λόγους αλλά και διότι ξένοι αυτοί προς τον λαόν δεν δύνανται ν' αντιληφθούν ούτε την ψυχολογίαν του, ούτε την νοοτροπίαν του, ούτε τας συνθήκας και να εισηγηθώσι τα δέοντα μέτρα. Ουδόλως άπορον, αν όχι προς ανύψωσιν του γοήτρου της Αγγλίας, απέτυχεν η Βρεττανική διοίκησις εν Κύπρω, δεν είναι δε παρήγορον αν κατά τι προώδευσεν ο τόπος από το προηγούμενον καθεστώς.

Πλουτολογικαί πηγαί αξιοσημείωτοι εν τη νήσω ουδεμιάς έτυχον ευκαιρίας, ν' αναπτυχθώσιν ως η γεωργία, μεταλλεία, τουρισμός αλιεία, κτηνοτροφία κλπ.

Από του 1890 υπάρχει νόμος επικυρωθείς προς σύστασιν τοπικής τραπέζης, αλλ' η εκτελεστική γεωργική Τράπεζα είναι μάλλον τράπεζα κεφαλαιοκρατικής επιχειρήσεως, ουδέ δύναται να υποβοηθήση το συνεργατικόν πνεύμα εν τη νήσω. Ο τόκος είναι τοκογλυφικός. Ο τόκος πρέπει να καθορίζεται εν σχέσει προς τας συνθήκας μιας χώρας ιδίως της γεωργίας.

Κυβέρνησις μη απορρέουσα από τον λαόν διασπαθίζει με τον πλέον σπάταλον τρόπον τας προσόδους του. Εξήλθον από την Νήσον 2,600,000 χωρίς να ερωτηθή ο Κυπριακός λαός, διά να προστατεύσωσι τα χρήματά των, οι Αγγλοι και Γάλλοι ομολογιούχοι του Κριμαϊκού δανείου. Και εστηρίχθη τούτο εις μίαν συνθήκην ήτις καίτοι εξέπνευσε το 1914 εν τούτοις εξηναγκάσθημεν να πληρώσωμεν, πράγμα το οποίον ούτε επί ηθικής ούτε επί νομικής βάσεως στηρίζεται. Επερίσσευον ετησίως λ.11,000 μετά την πληρωμήν των τόκων, αίτινες παραμένουν εις την την τράπεζαν της Αγγλίας, χωρίς να επιστρέφωνται εις τον τόπον.

Τα περισσεύματα δι'υποχρέωσιν ην ανέλαβεν η Αγγλία. Ολα τα ποσά αυτά πρέπει να επιστραφούν εις τον τόπον, ουδέ δύναται να είναι ήσυχος η Κυβέρνησις με το ευχαριστήριον, το οποίον έδωκαν οι βουλευταί, τα δε πρακτικά του Νομ. Συμβουλίου κατά τας συζητήσεις των λ.10,000 δεικνύουν το πνεύμα με το οποίον εδόθη.

Από της αγγλικής κατοχής η φορολογία υπήρξεν επαχθεστάτη εν συγκρίσει προς πάσαν άλλην χώραν. Αι δαπάναι της διοικήσεως της Κύπρου μπορούν να διοικήσουν χώραν τριπλασίαν της Κύπρου, διότι διατίθενται 57% διά την γραφειοκρατικην διοίκησιν και μόνον 27% διά την πρόοδον της Νήσου.

Η δαπάνη του συνόλου 48% εκτός των διδασκάλων διατίθενται διά προσωπικάς αντιμισθίας. Οι περισσότεροι των Αγγλων υπαλλήλων έρχονται εις Κύπρον διά να μάθουν την εργασίαν των εις βάρος μας. Φρονώ ότι διά το γόητρον των Αγγλων υπαλλήλων έπρεπε να ερευνηθή αν ούτοι, μη εξαιρουμένου ουδέ του δικαστικού κλάδου, ίστανται εις το ύψος των ιθαγενών υπαλλήλων.

Ο χρόνος σας είναι ανεπαρκέστατος διά να αντιληφθήτε την έκτασιν της καταστάσεως η οποία είναι δημιούργημα μιας πεντηκονταετίας. Είμαι βέβαιος ότι θα καταλήξετε εις το αυτό συμπέρασμα εις το οποίον κατέληξε και ο κυπριακός λαός, ότι μόνον διά της ελευθερίας του θα ευδαιμονήση".

Μετά τον Επίσκοπο Κιτίου πήρε το λόγο ο οθωμανός βουλευτής Αμμοχώστου Ζεκκιά εφέντης ο οποίος είπε τα εξής μεταξύ άλλων:

"Η μουσουλμανική κοινότης έχει ήδη υποβάλει εγγράφως τα αιτήματά της προς την υμετέραν εντιμότητα. Ηκουσα πολύ προσεκτικώς τα αιτήματα των ελληνικών μελών εν σχέσει προς τη ένωσιν αλλ' ημείς διαμαρτυρόμεθα εντόνως, όπως και πρότερον, εναντίον του τοιούτου αιτήματος.

Αν η Κύπρος προσηρτάτο εις την Ελλάδα, δεν θα υπήρχεν ευκαιρία διαβιώσεως των Τούρκων εν Κύπρω. Είναι γνωστόν ότι οι Ελληνες πλειοψηφούν εν τη νήσω, αλλ' υπάρχουν πολλαί άλλαι χώραι, αι οποίαι διοικούνται υπό ξένων παρά το γεγονός ότι η πλειοψηφία ανήκει εις άλλην φυλήν. Θα ήτο δυνατόν να ευεργετήσωμεν, την νήσον αν το ζήτημα της ενώσεως παρεμερίζετο και όλα τα μέλη του Συμβουλίου ηνούντο προς την λήψιν μέτρων προς όφελος της χώρας.

Είμεθα της γνώμης ότι το σύστημα παραχωρήσεως ευρυτέρων εξουσιών δεν είναι εφαρμόσιμον εδώ διά διαφόρους λόγους. Είναι αμφίβολον αν οι ιθαγενείς είναι αρκούντως ανεπτυγμένοι διά τοιούτον σύστημα και αν ακόμη είναι κατάλληλον, οπότε η αντίθεσις των εθνικών αισθημάτων θα καταστήση αδύνατον την απονομήν δικαιοσύνης εν τη διοικήσει της χώρας.

Ημείς νομίζομεν ότι επετελέσθησαν μεγάλαι πρόοδοι εις κάθε κλάδον της διοικήσεως. Ως προς δε το ζήτημα της φορολογίας παρατηρούμεν ότι αύτη δεν είναι βαρεία εν συγκρίσει προς άλλας χώρας, πιθανόν μόνον η κατανομή της φορολογίας να μη γίνηται ακριβοδικαίως.

Εάν όμως φορολογηθή το εισόδημα, τότε η φορολογία θα είναι δικαιοτέρα, ως προς την κατανομήν

της.

Η ισορροπία η οποία υπάρχει εις το Νομοθετικόν Συμβούλιον διά τα δύο στοιχεία έχει εξασφαλίσει μέχρι σήμερον την ειρήνην εν τη χώρα. Ως προς την γεωργικήν τράπεζαν φρονούμεν ότι αύτη θα ωφελήση την χώραν εάν εξασφαλισθούν μεγαλείτερα κεφάλαια.