15.10.1930: Ο Αρχιεπίσκoπoς, η Iερά Σύvoδoς και oι βoυλευτές με υπόμvημα τoυς στov Ντράμμovτ Σιηλς τovίζoυv ότι "έvαv πόθo έχει η Κύπρoς, vα εvωθεί με τηv μητέρα Ελλάδα".

S-484

15.10.1930: Ο ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ, Η ΙΕΡΑ ΣΥΝΟΔΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ ΜΕ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΝΤΡΑΜΜΟΝΤ ΣΙΗΛΣΤΟΝΙΖΟΥΝ ΟΤΙ "ΕΝΑΝ ΠΟΘΟΝ ΕΧΕΙ Η ΚΥΠΡΟΣ, ΝΑ ΕΝΩΘΗ ΜΕ ΤΗΝ ΜΗΤΕΡΑ ΕΛΛΑΔΑ"

Εκτός από τα διάφορα μηνύματα και τηλεγραφήματα που λάμβανε ο βρεττανός υφυπουργός Αποικιών Ντράμμοντ Σιηλς κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του στην Κύπρο τον Οκτώβρη του 1930, με τα οποία διαδηλωνόνταν ο πόθος των Κυπρίων για ένωση με την Ελλάδα, ο Αρχιεπίσκοπος Κύριλλος Πρόεδρος της Ιεράς Συνόδου αλλά και της Εθνικής Οργάνωσης, οι μητροπολίτες και οι βουλευτές του υπέβαλαν ένα μακροσκελέστατο και πολύ αναλυτικό υπόμνημα στο οποίο κατέληγαν ότι ένα πόθον έχει και ένα αίτημα υποβάλλει η Κύπρος, να ενωθεί με τη Μητέρα Ελλάδα.

Το υπόμνημα που συντάχθηκε στις 14 Οκτωβρίου, την προηγουμένη της άφιξης το Ντράμμοντ Σιηλς στην Κύπρο, και του υποβλήθηκε με την άφιξη του έχει ως εξής:

Λευκωσία (Κύπρου) 14 Οκτωβρίου 1930

Εντιμε Κύριε,

Οι υποφαινόμενοι, ως οι δεόντως συγκροτούντες την νόμιμον ανιπροσωπείαν του Ελληνικού πληθυσμού της Κύπρου λαμβάνομεν την τιμήν να προσαγορεύσωμεν υμάς διά του "καλώς ήλθατε εις την πατρίδα μας". Τολμώμεν δε να ελπίσωμεν ότι η επίσκεψις υμών αύτη οφείλεται εις επιθυμίαν όπως ερευνηθώσιν εκ του σύνεγγυς αι πραγματικαί εν τη νήσω καταστάσεις, οι πόθοι και τα παράπονα του λαού αυτής, εν τη αντιπροσωπευτική όθεν ιδιότητι ημών λαμβάνομεν την τιμήν να θέσωμεν ενώπιον υμών τα ακόλουθα:

1. Η νήσος αύτη, Ελληνική ούσα από 3.000 ετών και πλέον, διετήρησε μέχρι σήμερον παρά τας τρικυμιώδεις ιστορικάς αυτής περιπετείας, αναλλοίωτον διά μέσου των αιώνων τον ελληνικόν αυτής χαρακτήρα, καθώς αναμφιβόλως θέλετε δυνηθή να αντιληφθήτε και υμείς τούτο. Πλέον των 80% του σημερινού πληθυσμού της είναι ακραιφνείς Ελληνες συνειδότες εαυτούς ηνωμένους διά των δεσμών κοινής εθνικής συνειδήσεως μετά του όλου ελληνικού, κατά συνέπειαν φυσικήν ποθούσιν ούτοι διακαώς όπως ενωθώσι πολιτικώς μετά της Μητρός αυτών Ελλάδος. Δημοψήφισμα διενεργούμενον εν τη νήσω θα κατεδείκνυε την ισχύν του εθνικού τούτου πόθου διαπιστωθέντος πλειστάκις διά ζωηρών ενδείξεων.

Εν σχέσει προς την θέσιν της εν Κύπρω μικράς Τουρκικής Μειονότητος, δύναται να δηλωθή μετ' απολύτου πεποιθήσεως ότι τα κεκτημένα δικαιώματα και προνόμια αυτής, δεν διατρέχουσι κίνδυνον να επηρεασθώσι διά της προτεινομένης αλλαγής του καθεστώτος.

Αι μεταξύ των εν τη νήσω δύο συνοίκων στοιχείων υφιστάμεναι σχέσεις και τα προνόμοια ων μονίμως απολαμβάνουν οι οθωμανοί υπό το ελληνικόν καθεστώς είναι εχέγγυα επαρκή διά την διατήρησιν των δικαίων και της εν Κύπρω μειονότητος, άτινα άλλως τε θα ήτο δυνατόν και ειδικώς να προστεθώσιν.

Οτε κατά το 1878 κατελήφθη η Κύπρος υπό της Μ. Βρεττανίας, οι Ελληνες κάτοικοι αυτής μετ' ακλονήτου, πεποιθήσεως αποβλέποντες προς το φιλοδίκαιον του βρεττανικού έθνους εχαιρέτισαν την τοιαύτην μεταλλαγήν καθεστώτος ως βήμα οδηγούν προς την επανάκτησιν της εαυτών ελευθερίας διά της μετά της Μητρός Ελλάδος ενώσεως των, εφ' ης ενώσεως κέκτηνται νόμιμα προς τούτο δικαιώματα.

Μετά πικράς όμως απογοητεύσεως είδον τας ελπίδας ταύτας διαψευδομένας και τα προς αυτοδιάθεσιν δικαιώματα των τελείως παρορώμενα καθ' ην εποχήν τα δίκαια των μικρών εθνοτήτων και αι ελευθερίαι των ευρωπαϊκών λαών ευρέως διακηρύττοντο και δη και επεβάλλοντο παρ' αυτής ταύτης της Μ. Βρεττανίας. Ο νυν προεδρεύων της

Βρεττανικής Κυβερνήσεως, κατα το εν Βέρνη Εργατοσοσιαλιστικον συνεδριον του 1919 διεκήρυξεν Οτι το βρετ. Εργατικόν Κόμμα ερχόμενον εις την αρχήν θα εφήρμοζε το δόγμα της αυτοδιαθέσεως προκειμένου περί Κύπρου. Παρ' Ολα ταύτα η νήσος αύτη αποστερείται εισέτι του δικαιώματος της ελευθερίας και εμποδίζεται να καταλαβη την αληθώς νόμιμον αυτής θέσιν μεταξύ του πεπολιτισμένου κόσμου δεν κταται δε ούτω η νήσος την δυνατότητα να προαχθή φυσιολογικώς και να εκπληρώση τον προορισμόν της και τούτο διότι μόνον ως αναπόσπαστον μέρος του κράτους εκείνου εις ο φυσιολογικώς και γεωγραφικώς ανήκει και εντός μόνον των φυσιολογικών αυτής οικονομικών ορίων η νήσος αύτη δύναται να επιτύχη την ηθικοπλαστικήν και υλικήν αυτής πρόοδον.

2. Το γεγονός ότι ασήμαντος πρόοδος επετελέσθη εν Κύπρω κατα το υπερπεντήκοντα έτη της Βρ. διακυβερνήσεως ήτις δεν δύναται να συγκριθή επιτυχώς προς την πρόοδον, ην εκτήσαντο κατα την αυτήν ή και μικροτέραν χρονικήν περίοδον αλλαι χώραι αποσπασθείσαι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και νυν τελούσαι υπό ιδίαν εθνικήν διακυβέρνησιν, επαρκώς καταδεικνύει ότι μόνον εν τη μετ' ευθύνης ελευθερία δύναται να επιτευχθή πραγματική πρόοδος και μόνον από τα κυρίαρχα των ελευθέρων εθνών κοινοβούλια εκπηγαζουν τα ως αριστα υπολογισμένα εκείνα μέτρα τα εξυπηρετούντα τας αναγκας και δημιουργούντα τας ευνοϊκας συνθήκας δια την πρόοδον των ιδίων αυτών λαών. Η ξενοκρατία δεν θέλει να υποβοηθή την ανύψωσιν των υποτεταγμένων λαών, αλλα επί πλέον ενεργεί κατασταλτικώς κατα πασης προοδευτικής τασεως παντός λαού έχοντος ιδίαν εθνικην συνείδησιν και ίδιον πολιτισμόν.

3. Εν τη περιπτώσει της Κύπρου κατ'εξοχήν η Βρετ. Διοίκησις αποτελεί αξιοπαρατήρητον και μοναδικόν παράδειγμα αδικωτάτης μεταχειρίσεως. Ερευνα του ιδίου πολιτικού καθεστώτος της αυταρχικής μορφής της διοικήσεως της και των πραγματικών αυτής συνθηκών, θέλει καταδίωξη εις πάν ανεπηρέαστον παρατηρητήν την αλήθειαν του ισχυρισμού τούτου.

Α. ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ: Κατά το υπάρχον ακαταλληλότατον πολίτευμα το επιβληθέν εις την νήσον από της αρχής σχεδόν της αγγλικής κατοχής, άνευ γνώμης και συγκαταθέσεως των κατοίκων αυτής, η Κυβέρνησις ούτε αντιπροσωπευτική ούτε υπεύθυνος είναι απέναντι του λαού, όστις ουδεμίαν πραγματικήν φωνήν ή έλεγχον έχει εν τη διαχειρίσει των δημοσίων υποθέσεων και τη διαχειρίσει των δημοσίων προσόδων. Η Κυβέρνησις αυταρχική ούσα και ξένη προς τον φορολογούμενον λαόν τείνει να παραβλέπη την κοινήν και δημοσίαν γνώμην και τελείως διαφορεί προς τα λαϊκά συμφέροντα και ανάγκας. Το γεγονός ότι ευθύνεται αύτη μόνον προς το Υπουργείον των Αποικιών απαλλάσσει ταύτην του πραγματικού ελέγχου και μόνον με τα κακά της γραφειοκρατείας συνεπάγεται. Υπερβασίαι και καταχρήσεις της εξουσίας δύνανται ούτω να

χωρήσουν από μέρους της παντοδυνάμου κυβερνήσεως, κατά συνέπειαν δε συνεχείς ανωμαλίαι δημιουργούνται μεταξύ κυβερνώντων και κυβερνωμένων. Δεν είναι όθεν δυνατόν παρά να εξεγείρηται η συνείδησις του Κυπριακού λαού και να αισθάνεται εαυτόν εξ αυτοσεβασμού δεινώς προσβεβλημένων επί τω ότι τάσσεται εις τόσον χαμηλόν πολιτικόν επίπεδον και κυβερνάται υπό ασαλεύτου και ανευθύνου εκτελεστικής αρχής, όλως ξένης προς τα ιδεώδη τα συμφέροντα και ανάγκας του.

Β. ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΝ: Εχομεν απλούν Νομοθετικόν Συμβούλιον, ούτινος αι εξουσίαι είναι ούτω στενώς περιωρισμέναι ώστε η νομοθεσία να μη είναι υπό τον έλεγχον του. Μέγα μέρος των δημοσίων προσόδων και άλλαι δημόσιαι υποθέσεις κείνται εκτός του κύκλου του αποτελεσματικού του ελέγχου. Επί πλέον ου μόνον το εκ των υστέρων δικαίωμα αρνησικυρίας του Κυβερνήτου, αλλά και το δικαίωμα ν' αποσύρη νομοσχέδιον τι κατά την συζήτησιν, συν τω ομοίω δικαιώματι τω επιφυλασσομένω τη αυτοκρατορική Κυβερνήσει, κατ' εξοχήν δε η εξουσία του νομοθετείν δι' αυτοκρατορικών διαταγμάτων άνευ γνώσεως και εναντίον της θέλήσεεως του λαού, καθιστά το Νομοθετικόν συμβούλιον της Κύπρου απλώς φενάκην Κοινοβουλίου.

Επιπροσθέτως προς ταύτα συντίθεται το Συμβούλιον τούτο ούτω τεχνηέντως ώστε η φυσική πλειοψηφία εφ' ης νομίμως δικαιούται ο ελληνικός πληθυσμός (δηλαδή πλέον ή τα 4/5 του πληθυσμού) να μετατρέπηται εις μειοψηφίαν επί βλάβη των τε ηθικών και υλικών συμφερόντων της χώρας.

Κατ' ακολουθίαν ουδεμία νομοθεσία πραγματικώς ευεργετική εις τον λαόν δύναται να απορρεύση από τοιούτου νομοθετικού. Εργατική νομοθεσία δεν υφίσταται προς προστασίαν των χιλιάδων εργατών των εργαζομένων εις τα μεταλλεία και άλλας βιομηχανίας ή προς διακανονισμόν των ωρών και όρων εργασίας των ασφαλίσεων κλπ καίτοι τοιαύτη νομοθεσία συνεπώς επεζητήθη υπό των ελληνικών μελών (εργάται, εργοδοτούμενοι παρά της Κυβερνήσεως εργάζονται εις τους δρόμους επί 11.1/2 ώρας ημερησίως και πληρώνονται μέχρι 2 σελ το πολύ).

Διά του Νομοθετικού τούτου αφ' ετέρου διάφορα παραλόγως περιοριστικά και καταθλιπτικά μέτρα επεβλήθησαν διά των οποίων έτι περισσότερον εδεσμεύθησαν τα ολίγα και σκιώδη δικαιώματα του λαού.

Ο περί Παιδείας νόμος αφήρεσε προνόμια και δικαίωματα αυτού όπως διευθύνη το της παιδείας του, τα οποία εν τούτοις εσεβάσθη η τουρκοκρατία.

Ο περί Τύπου νόμος, όστις υπέβαλε την δημοσιογραφίαν υπό αυστηράς προαπαιτήσεις κυβερνητικών αδειών, παραχωρουμένων κατά διάθεσιν διά των οποίων περικόπτεται η ελευθερία του τύπου.

Ο περί παρελάσεων νόμος, διά του οποίου πάσα παρέλασις οσονδήποτε ειρηνική και ευπρεπής αποτελεί αξιόποινον αδίκημα και ούτω η Κυβέρνησις επεμβαίνει εις τας θρησκευτικάς και εθνικάς του λαού εορτάς και εις τα πατροπαράδοτα έθιμα υποδοχής και συνοδείας των ταγών του.

Ο Περαιτέρω διά του περί ξένων νόμου Ελληνες την υπηκοότητα επί πολλά έτη διαβιώσαντες εν τη νήσω απολαύοντες γενικής εκτιμήσεως παρά τω λαώ εξωρίσθησαν άνευ λόγου, ενώ διά του νόμου χωριτικών αρχών και περί λεσχών και άλλα δικαιώματα και ελευθερίαι περικόπτονται.

Γ. ΠΡΑΓΜΑΤΙ ΚΑΙ ΣΥΝΘΗΚΑΙ

α). Γεωργία

Εις χώραν κατ' εξοχήν γεωργικήν, ως η Κύπρος, εύρηται εν πρωτογόνω καταστάσει η γεωργία, επανειλημμέναι αιτήσεις από του 1880 και από μέρους των αντιπροσώπων του λαού δι' αρωγήν προς την γεωργίαν και την ίδρυσιν γεωργικής Τραπέζης, δανειζούσης με χαμηλόν τόκον συνάντησαν διαρκή άρνησιν. Κατά το 1925 αθυρματώδης τις γεωργική Τράπεζα ιδρύθη με ανεπαρκή κεφάλαια, δανείζουσα τους γεωργούς διά των Συνεργατικών Πιστωτικών Εταιρειών προς 9%. Τοιαύτη τις Γεωργική τράπεζα δεν δύναται να νοηθή ως αρωγή προς τους γεωργούς αλλά μόνον ως κεφαλαιοκρατική επιχείρησις.

β). Φορολογία.

Η φορολογία είναι υπέρ το όριον αντοχής του Κυπρίου φορολογουμένου. Κατά το 1882 ή τοιαύτη 17.1/2 επί τοις 100 της ετησίας ακαθάρτου παραγωγής και εθεωρείτο τότε πολύ βαρεία (έκθεσις Φέαρ Φιλδ 3661, 1883) νυν αύτη προσήγγισε σχεδόν τα 25% της ακαθάρτου ετησίας παραγωγής μη αφίνουσα περιθώριον προς κεφαλαιοποίησιν.

Επί πλέον η φορολογία μη ούσα διαβαθμισμένη πίπτει βαρέως επί των μικροϊδιοκτητών και γεωργών και απόρων εν γένει τάξεων πλήττουσα ούτως εμμέσως την γεωργίαν.

Παρά το υπερβολικόν της φορολογίας και παρά το γεγονός ότι ο Προϋπολογισμός της νήσου είναι απηλλαγμένος τοκοχρεωλυτικής υπηρεσίας πολεμικών χρεών, συντάξεων, δι' αναπήρους πολέμου και πολεμοπαθείς, εξόδων συντηρήσεως στρατού και στόλου, δαπανών δι υποχρεωτικήν εκπαίδευσιν, ούχ ήττον ευκολίαι διά το κοινόν σχέδιον δεν υπάρχουν και κατ' εξοχήν πλουτοπαραγωγικαί πηγαί της Νήσου είναι ημελημέναι και ανεκμετάλλευτοι και το δεινόν της θέσεως των κατοίκων αυτής είναι προφανές.

Δύο μεγάλοι συντελεσταί της τοιαύτης καταστάσεως πραγμάτων είναι: α). Η κατά μη παραγωγικόν τρόπον διάθεσις των δημοσίων προσόδων. Κατά τον Προϋπολογισμόν του 1929, 57% των προσόδων απερροφήθησαν διά την γραφειοκρατικήν διοίκησιν και μόνον 27% διετέθησαν διά την ευημερίαν και προαγωγήν της νήσου και τούτο μόνον κατά τα τελευταία έτη. Περί τα 48% των δαπανών του προϋπολογισμού διατίθενται διά τους μισθούς προσωπικού. (Αι δαπάναι διά την συντήρισιν υπεραρίθμου και από έτους εις έτος δαπανηροτέρου καθισταμένου προσωπικού ήσαν κατά το 1929 τριπλάσιαι των του 1914).

β).Το γεγονός ότι διαρκούσης της αγγλικής Κατοχής, η Κύπρος υπεχρεώθη αδίκως να πληρώση 2,600,000 δι' υποχρεώσεις και συμφέροντα εντελώς ξένα προς αυτήν υπό την μορφήν του ούτω καλουμένου " Τουρκικού φόρου υποτελείας" βραδύτερον δε μετονομασθέντος "Μερίδιον της Κύπρου εις το Δημόσιον Οθωμανικόν χρέος".

Η συνθήκη του 1878 παρείχε ποιάν τινά πρόφασιν διά την τοιαύτην αυθαίρετον αφαίμαξιν αλλά μετά την κατάργησιν ταύτης κατά το 1914 εξέλιπε παν ίχνος νομικής ή ηθικής δικαιολογίας διά την πληρωμήν των μέχρι του 1927 πληρωθέντων ποσών.

Καθίσταται όθεν εμφανές εκ των ανωτέρω ότι η Κυβέρνησις ουδόλως φροντίζουσα διά την ευημερίαν του τόπου και αποβλέπουσα εις ιδίους σκοπούς διασπαθίζει το χρήμα της νήσου, το οποίον ευλόγως θα ανέμενε τις να χρησιμοποιηθή προς το συμφέρον του αμέσως ενδιαφερομένου λαού, δι' υποθέσεις ξένας προς τας ανάγκας και τας προς ανάπτυξιν απαιτήσεις της χώρας.

Τα συμφέροντα της νήσου ουδέποτε λαμβάνουσι προέχουσαν θέσιν διά την Κυβέρνησιν και η αμέλεια και αδιαφορία έφεραν τη νήσον ταύτην εις το χείλος της καταστροφής.

4. Εθέσαμεν προ υμών, εντιμε κύριε, όλως αδρομερώς τας πραγματικάς του τόπου συνθήκας, εξ ων καταφαίνεται αριδήλως η πλήρης αποτυχία της Βρεττανικής δοικήσεως εν Κύπρω και είμεθα έτοιμοι να επεξηγήσωμεν ή διασαφήσωμεν οιονδήποτε μέρος του παρόντος υπομνήματος. Επιθυμούμεν να τονίσωμεν ότι ο ελληνικός πληθυσμός της Κύπρου είναι πεπεισμένος ότι μόνον η απόκτησις πλήρους εθνικής ανεξαρτησίας διά της ενσωματώσεως του εν τω ομοιογενεί εθνικώ συγκροτήματι, θέλει διανοίξει εις αυτόν τας νέας λεωφόρους αναπτύξεως προόδου και σταθεράς ευδαιμονίας, τας οποίας δεν δύναται ποτέ να απολαύση υπό οιανδήποτε ξένην Κυβέρνησιν, έστω και την μάλλον φιλελευθέραν. Ενα όθεν πόθον έχει και εν αίτημα υποβάλλει να ενωθή μετά της μητρός Ελλάδος. Πεποιθότως ελπίζομεν, έντιμε κύριε, ότι θα διαβιβάσητε προς την Κυβέρνησιν της Α. Μεγαλειότητος τους εθνικούς πόθους του λαού τούτου και ότι θέλετε παράσχει την πολυτιμότατην υποστήριξιν Σας εις την δικαιοτάτην αυτού υπόθεσιν.

Εχομεν την τιμήν έντιμε κύριε να διατελούμεν ευπειθείς Υμών θεράποντες Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Ο ΚΥΠΡΟΥ ΚΥΡΙΛΛΟΣ Πρόεδρος της Ι. Συνόδου και της Εθνικής Οργανώσεως

Η Ιερά Σύνοδος Ο Πάφου ΛΕΟΝΤΙΟΣ

Ο Κιτίου ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ Ο Κυρηνείας ΜΑΚΑΡΙΟΣ

Τα Μέλη του Νομοθετικού Συμβουλίου

Ο Κιτίου Νικόδημος, Σ. Σταυρινάκης, Ο. θεοδότου, Δ. Σεβέρης, Α. Τριανταφυλλίδης, Μ. Α. Σιακαλλής, Κυριάκος Παύλου Ρωσσίδης, Γ. Ν. Αραδιππιώτης, Ν. Κλ. Λανίτης, Φειδίας Ι. Κυριακίδης, Χρ. Γαλατόπουλος, X. Ν. Νικολαϊδης

Εντιμότατον

Δρα Ντράμμοντ Σιηλς Μ.Κ.

Υφυπουργόν των Αποικιών εις Κυβερνείον