15.12.1929: Ο Κυπριακός λαός με μαζικά συλλαλητήρια στη Λευκωσία και Πάφo καταδικάζει τo vόμo για τηv Παιδεία και ζητά τηv μη πρoώθηση τoυ.

S-479

15.12.1929: Ο ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΛΑΟΣ ΣΕ ΜΑΖΙΚΑ ΣΥΛΛΑΛΗΤΗΡΙΑ ΣΤΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ ΚΑΙ ΠΑΦΟ ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΕΙ ΤΟ ΝΟΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΖΗΤΑ ΤΗΝ ΜΗ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΟΥ

Στην Πάφο το συλλαλητήριο έγινε στις 12 Δεκεμβρίου. Οι Παφίτες το έφεραν ιδιαίτερα βαρέως γιατί ο βουλευτής τους Νεόφυτος Νικολαϊδης είχε ταχθεί υπέρ του Νομοσχεδίου και στο πλευρό του Κυβερνήτη.

Τα συλλαλητήρια έγιναν με διπλό σκοπο: Τη διαμαρτυρία τόσο στην απάντηση του Υπουργού των Αποικιών στο υπόμνημα της Πρεσβείας με την οποία αποκλειόταν η Ενωση όσο και στην έγκριση του Νόμου.

Μετέδιδε ο ανταποκριτής της "Ελευθερίας" από την

Πάφο:

ΠΑΦΟΣ 12 Δεκεμβρίου, ώρα 9 μ.μ.

Σύσσωμος λαός Κτήματος περιχώρων εις πρωτοφανή συναγερμόν απεδοκίμασεν απάντησιν υπουργού, επιψήφισιν εκπαιδευτικού και βουλευτήν Πάφου, αφιχθέντα σήμερον επί ταπεινωτική ανηκούστω στάσει του. Μεσίστιοι σημαίαι εκυμάτιζον εις τα σωματεία, ωμίλησαν δε Μαρκίδης,

Γαλατόπουλος, Μιχαηλίδης. Ψήφισμα επιδοθή δεόντως".

Στη Λευκωσία το συλλαλητήριο που έγινε στις 15 Δεκεμβρίου ήταν πιο δυναμικό και σ' αυτό εγκρίθηκαν και ψηφίσματα υπέρ της Ενωσης και καταδίκης του Νόμου για την Παιδεία.

Επίσης εκφραζόταν η λύπη και αγανάκτηση του λαού της πρωτεύουσας για την ψήφο που είχαν δώσει οι τρεις Ελληνες βουλευτές υπέρ του Νομοσχεδίου που ήσαν οι Νικολαϊδης, Κακογιάννης και Χατζηπροκόπης.

Στο συλλαλητήριο που έγινε στην αίθουσα της Εμπορικής Λέσχης σύμφωνα με την ίδια εφημερίδα (18.12.1929) στη Λευκωσία μίλησαν ο Αρχιμανδρίτης της Αρχιεπισκοπής εκ μέρους του Αρχιεπισκόπου, οι Κ. Παυλίδης και Γ. Χατζηπαύλου και Σταυρινάκης.

Ο Κ. Παυλίδης διάβασε στη συνέχεια ψήφισμα που εγκρίθηκε ομόφωνα και στη συνέχεια ψάληκε ο Εθνικός Υμνος ενώ στο τέλος "διάτοροι ζητωκραυγαί υπέρ της ελευθερίας, και της ενώσεως της Κύπρου μετά της Ελλάδος αντήχησαν, το δε πλήθος διελύθη εν τάξει συγκεκινημένον εκ των γεγονότων αλλά και κατηγανακτησμένον διά την ύπουλον πολιτικήν της Κυβερνήσεως κατά των ιερών του".

Στο Συλλαλητήριο εγκρίθηκαν δύο ψηφίσματα, ένα σε απάντηση για την άρνηση των βρετανών να παραχωρήσουν την Κύπρο στην Ελλάδα και ένα για την έγκριση του Νόμου για την Παιδεία.

ΨΗΦΙΣΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ: Το ψήφισμα για την ένωση σε απάντηση του υπουργού Αποικιών έχει ως εξής:

" Ο ελληνικός λαός της Λευκωσίας και των προαστείων λαβών γνώσιν της υπό ημερομηνίαν 28 Νοεμβρίου 1929 διά του Κυβερνήτου διαβιβασθείσης αρνητικής του υπουργού των Αποικιών απαντήσεως εις το κεφαλαιώδες ιερόν και δίκαιον αίτημα της ελληνικής Κύπρου υπέρ της ενώσεως της μετά της Μητρός Ελλάδος και τα λοιπά συναφή ζητήματα ως είχον υποβληθή δι' υπομνημάτων υπό της Κυπριακής Πρεσβείας συνήλθε σήμερον Κυριακήν 15ην Δεκεμβρίου 1929 εις πάνδημον εν τη Εμπορική Λέσχη

1ον.

Διακηρύσσει την απάντησιν ταύτην του Υπουργού ως άντικρυς αντιτιθεμένην προς το δίκαιον, προς τας αρχάς της ελευθερίας προς τας περί αυτοδιαθέσεως των λαών αρχάς, τας οποίας πρώτη η Αγγλία ησπάσθη και

ευηγγελίσατο ανά τον κόσμον προς αυτάς τέλος τας φιλελευθέρας παραδόσεις της Αγγλίας διαμαρτύρεται και εκφράζει την αγανάκτησιν και λύπην του διά την τοιαύτην αναξίαν της Αγγλίας απάντησιν και δη προς λαόν Ελληνικόν ευγενή και πεπολιτισμένον, οίος ο Κυπριακός ο χωρών απαρεγκλίτως επί το εκπολιτιστικόν πρόγραμμα των ενδόξεων προγόνων του των διαπαιδαγωγησάντων και γαλουχησάντων την ανθρωπότητα με τα νάματα της φιλοσοφίας και ελευθερίας.

2ον. Διαδηλοί εντόνως ότι μηδέν ειδώς υπέρτερον της ελευθερίας θα εμμείνη ανενδότως και αναλλοιώτως εις τους ιερούς και τους εθνικούς πόθους και την δικαίαν του απαίτησιν υπέρ της ενώσεως της Κύπρου μετά της Μητρός Ελλάδος υπέρ της οποίας και δεν θα παύση αγωνιζόμενος μέχρι οριστικής επιβραβεύσεως των δικαίων του.

3ον. Αναθέτει εις την Α. Μακαριότητα τον Αρχιεπίσκοπον Κύπρου και τους βουλευτάς κ.κ. Στ. Σταυρινάκην, Γ. Χατζηπαύλου και Δ. Σεβέρην όπως, αφού προσυπογράψουν εκ μέρους του συλλαλητηρίου το ψήφισμα τούτο, διαβιβάσωσιν αυτό διά της Α. Εξοχότητος του Κυβερνήτου προς τον Εντιμότατον Υπουργόν των Αποικιών.

(Μεταγλώττιση)

" Ο ελληνικός λαός της Λευκωσίας και των προαστείων αφού έλαβε γνώση της αρνητικής απάντησης του υπουργού Αποικιών που διαβιβάστηκε μέσω του Κυβερνήτη υπό ημερομηνία 28 Νοεμβρίου 1929 στο κεφαλαιώδες ιερό και δίκαιο αίτημα της ελληνικής Κύπρου υπέρ της ένωσης της με τη Μητέρα Ελλάδα και τα λοιπά συναφή ζητήματα ως είχαν υποβληθεί με υπομνήματα από την Κυπριακή Πρεσβεία συνήλθε σήμερα Κυριακή
15η Δεκεμβρίου 1929 σε πάνδημο συλλαλητήριο στην Εμπορική Λέσχη, κατά το οποίο και ψηφίζει:

2ον. Διαδηλώνει έντονα ότι μη γνωρίζοντας τίποτα περισσσότερα από την ελευθερία θα εμμείνει ανένδοτα και αναλλοίωτα στους ιερούς και τους εθνικούς πόθους και τη δίκαιη του απαίτηση υπέρ της ένωσης της Κύπρου με τη Μητέρα Ελλάδα υπέρ της οποίας και δεν θα παύσει αγωνιζόμενος μέχρι οριστική επιβράβευση των δικαίων του.

3ον. Αναθέτει στην Α.

Μακαριότητα τον

Αρχιεπίσκοπο Κύπρου και τους βουλευτές κ.κ. Στ. Σταυρινάκη, Γ. Χατζηπαύλου και Δ. Σεβέρη όπως, αφού προσυπογράψουν εκ μέρους του συλλαλητηρίου το ψήφισμα τούτο, να το διαβιβάσουν μέσω της Α. Εξοχότητας του Κυβερνήτη προς τον Εντιμότατο Υπουργό των Αποικιών.

ΨΗΦΙΣΜΑ ΓΙΑ ΝΟΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ: Το συλλαητήριο ενέκρινε επίσης το πιο κάτω ψήφισμα για το Νόμο για την Παιδεία:

" Ο ελληνικός λαός της Λευκωσίας και των προαστείων λαβών γνώσιν του κατά την 7ην Δεκεμβρίου 1929 επιψηφισθέντος εν τω Νομοθετικώ Συμβουλίω νέου Εκπαιδευτικού Νόμου του καθιστώντος υποχείριον εις την ξένην Κυβέρνησιν την εθνικήν Παιδείαν της νήσου, την οποία εξίσου μετά της θρησκείας τιμά, συνήλθε σήμερον Κυριακήν 15ην Δεκεμβρίου 1929 εις πάνδημον εν τη Εμπορική Λέσχη συλλαλητήριον, καθό και ψηφίζει:

1ον. Διαμαρτύρεται και εκφράζει την λύπην και αγανάκτησιν του επί επιψηφίσει τοιούτου νόμου δι' ου καταλύεται η ελευθερία της Εθνικής Παιδείας της νήσου και τα εκπαιδευτικά προνόμια και δικαιώματα του λαού και της Εκκλησίας του, τα οποία εσεβάσθησαν οι αιώνες και τόσαι βάρβαροι Κυβερνήσεις, κηρύσσει τον νόμον τούτον ως ανελεύθερον και τυραννικόν και ανάξιον της Αγγλίας ήτις διά τούτου παραβιάζει ου μόνον τας παραδόσεις της, αλλά και αυτήν την επίσημον επαγγελίαν την οποίαν αυτή, όταν κατελάμβανε την Κύπρον κατά το 1878, έδωκε διά του αρχηγού της κατοχής προκηρύξεως εν η διαβεβαίου ότι απόλυτον σεβασμόν θα επεδείκνυε πάντοτε προς τας παραδόσεις του λαού της νήσου.

2ον. Διαδηλοί ότι εξ ίσου μετά της θρησκείας τιμών και σεβόμενος την Παιδείαν του και την επί τη βάσει ταύτης ανατροφήν των τέκνων του την οποίαν πλήρη και τελείαν έχει εξησφαλισμένην μόνον με απολύτως αδούλωτον και ανελευθέραν Παιδείαν κατά τας μακραίωνας τετιμημένας παραδόσεις της δεδοξασμένης Φυλής μας, θα εμμείνη εις την συμφώνως προς τας παραδόσεις ταύτας εκπαίδευσιν των τέκνων του και σθεναρώς θα αγωνίζηται, όπως αρθώσι τα δεσμά, τα οποία βαρέα κατά της ελληνικής Παιδείας επιβάλλονται διά του νόμου τούτου.

3ον. Εκφράζει την λύπην και αγανάκτησιν του ότι οι βουλευταί κ.κ. Νεόφυτος Νικολαϊδης,

Παναγιώτης Κακογιάννης και X" Ευτύχιος X"

Προκοπίου επιλήσμονες γενόμενοι των προς την Πατρίδα και την εθνικήν μας Παιδείαν καθηκόντων εψήφισαν υπέρ τοιούτου νόμου, αποδοκιμάζει τούτους, την δε ψήφον των ταύτην, καθό μη διερμηνεύουσαν το φρόνημα του λαού κηρύσσει ως μη ελληνικήν.

4ον. Αναθέτει εις την Α. Μακαριότητα τον Αρχιεπίσκοπον Κύπρου και τους βουλευτάς κ.κ. Στ.

Σταυρινάκην, Γ. Χατζηπαύλου και Δ. Σεβέρην όπως, αφού προσυπογράψουν εκ μέρους του συλλαλητηρίου το ψήφισμα τούτο, διαβιβάσουν αυτό διά της Α. Εξοχότητος του Κυβερνήτου εις τον εντιμότατον Υπουργόν των Αποικιών.

(Μεταγλώττιση)

Δεκεμβρίου 1929 σε πάνδημο συλλαλητήριο στην Εμπορική Λέσχη κατά το οποίο ψηφίζει:

1ον. Διαμαρτύρεται και εκφράζει τη λύπη και αγανάκτηση του για την επιψήφιση τέτιοιου νόμου με τον οποίο καταλύεται η ελευθερία της Εθνικής Παιδείας της νήσου και τα εκπαιδευτικά προνόμια και δικαιώματα του λαού και της Εκκλησίας του, τα οποία σεβάστησαν οι αιώνες και τόσες βάρβαρες Κυβερνήσεις, κηρύσσει το νόμο αυτό ως ανελεύθερο και τυραννικό και ανάξιο της Αγγλίας η οποία με αυτό παραβιάζει όχι μόνο τις παραδόσεις της, αλλά και αυτή την επίσημη επαγγελία την οποία αυτή, όταν καταλάμβανε την Κύπρο κατά το 1878, έδωσε με τον αρχηγό της κατοχής προκήρυξη στην οποία διαβεβαίωνε ότι θα επιδείκνυε απόλυτο σεβασμό πάντοτε προς τις παραδόσεις του λαού της νήσου.

2ον. Διαδηλοί ότι εξ ίσου με τη θρησκεία τιμώντας και σεβόμενος την Παιδεία του και την ανατροφή με βάση αυτή των παιδιών του την οποία έχει εξασφαλισμένη πλήρη και τελεία μόνο με απόλυτα αδούλωτη και ανελεύθερη Παιδεία κατά τις μακραίωνες τιμημένες παραδόσεις της δοξασμένης Φυλής μας, θα εμμείνει στην εκπαίδευση σύμφωνα με τις παραδόσεις αυτές των παιδιών του και θα αγωνίζεται σθεναρά, όπως αρθούν τα δεσμά, τα οποία επιβάλλονται βαριά κατά της ελληνικής Παιδείας διά του νόμου τούτου.

3ον. Εκφράζει τη λύπη και αγανάκτηση του ότι οι βουλευτές κ.κ. Νεόφυτος Νικολαϊδης, Παναγιώτης Κακογιάννης και X" Ευτύχιος X" Προκοπίου ξεχνώντας τα καθήκοντά τους προς την Πατρίδα και την εθνικήν μας Παιδεία, ψήφισαν υπέρ τέτοιου νόμου, αποδοκιμάζει αυτούς, την δε ψήφο τους αυτή, μια και δεν διερμηνεύει το φρόνημα του λαού κηρύσσει ως μη ελληνική.

4ον. Αναθέτει στην Α. Μακαριότητα τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου και τους βουλευτές κ.κ. Στ. Σταυρινάκη, Γ. Χατζηπαύλου και Δ. Σεβέρη όπως, αφού προσυπογράψουν εκ μέρους του συλλαλητηρίου το ψήφισμα τούτο, το διαβιβάσουν διά της Α. Εξοχότητος του Κυβερνήτη στον εντιμότατο Υπουργό των Αποικιών.

Στο Λονδίνο ο μόνιμος "πρέσβης" της Κύπρου Ζήνων Ρωσσίδης, αντιπρόσωπος της Κυπριακής αποστολής στη βρετανική πρωτεύουσα, ασκώντας κι αυτός πίεση προς τον υπουργό των Αποικιών Λόρδο Πάσφιλντ για μη προώθηση του Νόμου για την Παιδεία στην Κύπρο, που δεν ήθελαν με κανένα τρόπο οι Κύπριοι, τόνισε σε ένα μακροσκελές υπόμνημα προς τον υπουργό Αποικιών Λόρδο Πάσφιλντ (Ελευθερία 15.1.1930):

Η Κυπριακή αποστολή με εξουσιοδότησε να σας υποβάλω τα εξής:

1ον. Η παιδεία εν Κύπρω ετέλει μέχρι τούδε υπό τον έλεγχον των κοινοτήτων των εκλεγομένων τοπικών σωμάτων φερόντων την ευθύνην της διοικήσεως των σχολείων. Το προνόμιον τούτο και το δικαίωμα να διευθύνουν οι κύπριοι τα της εκπαιδεύσεως των τέκνων των ίσχυσε καθόλην την περίοδον της βρεττανικής κατοχής και πριν ακόμη, επί τουρκοκρατίας.

2ον. Ο σερ Ρ. Μπίντλεφ, (Βίδδωλφ) ύπατος αρμοστής εν Κύπρω, είχε προβή το 1882 εις εισήγησιν περί αναμίξεως της Κυβερνήσεως εις την εκπαίδευσιν. Η εισήγησις αύτη προς την αυτοκρατορικήν κυβέρνησιν προσέκρουσε τότε εις ρητήν αποδοκιμασίαν του λόρδου Κίμπερλυ όστις εις βαρυσήμαντον απάντησιν του, αφού εξέφρασε την εκτίμησιν του διά τας υπέρ της παιδείας προσπαθείας των κατοίκων της νήσου προσέθεσεν: "Η εποπτεία και ο έλεγχος τον οποίον θα ηδύνατο να ασκήση επί των σχολείων η Κυβέρνησις, δεν δύναται να είναι εξίσου αποτελεσματικός, όσον ο ασκούμενος υπό των τοπικών σωμάτων, τα οποία ενδιαφέρονται και ευθύνονται αμέσως διά την ικανοποιητικήν λειτουργίαν των".

3ον. Πεντήκοντα σχεδόν έτη μετά τας δηλώσεις αυτάς, αίτινες αντανακλούν το φωτεινόν και ευρύ πνεύμα του γράψαντος, ο λαός της Κύπρου βλέπει με έκπληξιν και λύπην, ότι καθ' ον χρόνον ευρίσκεται εις την αρχή μία εργατική κυβέρνησις, λαμβάνεται εις την Κύπρον υπό της τοπικής κυβερνήσεως, οπισθοδρομικόν εις το ζήτημα της παιδείας μέτρον, διά του οποίου θα στερηθούν αι κοινότητες ενός προνομίου, το οποίον μετά των θρησκευτικών των δικαιωμάτων, ήτο πάντοτε σεβαστόν και επί τουρκοκρατίας ακόμη.

Εις το Νομοθετικόν Συμβούλιον κατετέθη νομοσχέδιον διά του οποίου αι κοινότητες χάνουν το δικαίωμα να εκλέγουν τα τοπικά εκπαιδευτικά συμηούλια, τα δε μέλη του ανωτάτου εκπαιδευτικού συμβουλίου θα διορίζωνται υπό του διοικητού. Επί πλέον το εκπαιδευτικόν συμβούλιον δεν θα δύναται να προβαίνη εις συστάσεις, ως προς τον διορισμόν, τον μισθόν, την μετάθεσιν και την παύσιν των διδασκάλων, δεδομένου ότι πάντα ταύτα επαφίενται εξ ολοκλήρου εις την κρίσιν του διοικητού.

4ον. Ταύτα είναι τα κύρια σημεία του νομοσχεδίου περί στοιχειώδους εκπαιδεύσεως όπερ εισήχθη εις το νομοθετικόν συμβούλιον και ενεκρίθη υπό πλειοψηφίας, αποτελεσθείσης εξ επισήμων ψήφων, αντιθέτως προς τας ελπίδας του λαού, των περισσοτέρων Ελλήνων βουλευτών μελών καταψηφισάντων το νομοσχέδιον. Εννέα εκ των Ελλήνων αιρετών εψήφισαν πράγματι κατά του νομοσχεδίου και μόνον τρεις υπέρ.

δον. Τολμώμεν να σας υποβάλωμεν την σκέψιν ότι προκειμένου περί από μακρού κεκτημένων προνομίων των κοινοτήτων, θα έπρεπε να απαιτώνται πλέον του ημίσεως των ψήφων διά την κατάργησιν των.

7ον. Τα πεπολιτισμένα έθνη τείνουν εν τη κυβερνήσει των λαών να προοδεύουν προς μεγαλυτέραν ελευθερίαν και περισσότερον φιλελευθέραν διοίκησιν. Το προτεινόμενον σχετικώς με την εκπαίδευσιν εν Κύπρω μέτρον, φρονούμεν ότι αντιστρέφει την κατεύθυνσιν ταύτην.

8ον. Ελήφθησαν εκ Κύπρου τηλεγραφήματα αναφέροντα ότι η ψήφος του αντιδημοτικού αυτού νόμου δημιουργεί μεγάλην δυσαρέσκειαν εις τον λαόν.

9ον. Δεδομένου ότι η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων αιρετών βουλευτών εψήφισαν κατά της καταργήσεως του προνομίου, επικαλούμαι εν ονόματι των συμπατριωτών μου και τα φιλοδίκαια αισθήματα σας και παρακαλώ να μη δοθή εις το τόσον αντιπαθές τούτο μέτρον η κύρωσις της Αυτού Μεγαλειότητος εν τω συμφέροντι της νήσου και της ησυχίας της.

Δεχθήτε κλπ

ΖΗΝΩΝ ΡΩΣΣΙΔΗΣ

Γραμματεύς της Κυπριακής αντιπροσωπείας.