7.12.1929: Εγκρίvεται o Νόμoς για τηv Παιδεία. Οι Κύπριoι ζητoύv από τov υπoυργό Απoικιώv vα μη πρoωθήσει τo Νόμo τov oπoίo θεωρoύv αvελεύθερo.

S-478

7.12.1929: ΕΓΚΡΙΝΕΤΑΙ Ο ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ. ΟΙ ΚΥΠΡΙΟΙ ΖΗΤΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΠΟΥΡΓΟ ΑΠΟΙΚΙΩΝ ΝΑ ΜΗ ΠΡΟΩΘΗΣΕΙ ΤΟΝ ΝΟΜΟ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΘΕΩΡΟΥΝ ΑΝΕΛΕΥΘΕΡΟ

Η αντίδραση των Κυπρίων ήταν έντονη και άμεση και με ένα μακροσκελές υπόμνημα στον Υπουργό Αποικιών ζητούσαν όπως εισηγηθεί στον Κυβερνήτη να μη εκδόσει τον Νόμο.

Παράλληλα με εγκύκλιο τους προς τον Κυπριακό λαό τόνιζαν:

"Ελληνες αδελφοί, Στώμεν καλώς,

Από της εβδόμης Δεκεμβρίου τ.ε. συνετελέσθη ότι υπό της αγγλικής διοικήσεως εσκεμμένως επεδιώκετο εις βάρος της Ελληνικής Παιδείας απ' αυτής της αγγλικής κατοχης.

Εν των τιμιωτέρων κτημάτων του Ελληνικού λαού, το Δημοτικόν σχολείον, ιερός ναός, εν ω η ελληνική νεότης εμυσταγωγείτο υπό των ιερών της ελληνικής Πιαδείας εγαλουχείτο με τα νάματα των εθνικών ιδεωδών, κατεπατήθη ήδη υπό του ξένου άρχοντος και όπου προγενεστέρως αυτονόμως και ελευθέρως εκυβέρνα, αμέσως η εμμέσως η θέλησις του λαού, σήμερον να ισχύση η θέλησις του ξένου άρχοντος κατευθυνομένη υπό ιδεώδη και προς σκοπούς όλως αντιθέτους προς τους του υποδούλου ελληνικού λαού της νήσου.

Παρεκκλίνουσα εν τούτω των παραδεδεγμένων αρχών της Βρεττανικής Αποικιακής Πολιτικής ή Τοπική Βρεττανική Κυβέρνησις και ασπαζομένη αρχάς κατατεινούσας, εις υποδούλωσιν ενός των τιμαλφεστέρων κτημάτων παντός λαού, ως η παιδεία του, πράττει τούτο εξυπηρετούντα ιδίους αναμφισβητήτως σκοπούς, οι οποίοι δεν δύνανται το παράπαν να εκτιμώνται υπό του Κυπριακού λαού.

Κατώδυνοι την ψυχήν διά τα τολμηθέντα και έμφοβοι διά τα επαπειλούμενα δεινά αποτελέσματα από εθνικής απόψεως μελλοντικώς επ' ελπίδι αναχαιτίσεως των σκοπουμένων υπό της Κυβερνήσεως την τελευταίαν έστω στιγμήν και ίνα μη παραμείνη αδιαμαρτύρητον γεγονός τοιαύτης σημασίας, διά τας ήδη κεκτημένας προνομίας του λαού και δη επί ζητήματος συνειδήσεως ως η παιδεία απηχούντες δε την παγκύπριον αντίληψιν, απηυθύναμεν τηλεγραφικήν διαμαρτυρίαν προς τον επί των Αποικιών Υπουργόν:

Αναφερόταν στην τηλεγραφική διαμαρτυρία προς τον υπουργό Αποικιών Λόρδο Πάσφιλντ:

11.12.1929

Εντιμον υπουργόν Αποικιών

Πάσφιλντ

Λονδίνο

Απηχούντες Παγκύπριον κατάπληξιν και δυσαρέσκειαν επί προσαγωγή προ του Νομοθετικού και επιψηφίσει Νομοσχεδίου περί δημοτικής εκπαιδεύσεως καταργούντος αυτονομίαν εθνικής Ελληνικής Παιδείας σεβαστής γενομένης και επί Τουρκικής διοικήσεως, διαμαρτυρόμεθα δι' επέμβασιν εις ζήτημα συνειδήσεως και αρχών κυβερνωμένου λαού και παρακαλούμεν Υμετέραν εντιμότητα μη συμβουλεύση επικύρωσιν ψηφισθέντος νόμου ακολουθούσα τιμίας αρχάς βρεττανικής διοικήσως εν τω σεβασμώ προνομίων ως η θρησκεία και η εθνική Παιδεία κυβερνωμένων υπ' Αυτής λαών. Ακολουθεί επιστολή.

ο

Τα ελληνικά μέλη του Νομοθετικού Συμβουλίου Κιτίου Νικόδημος, Σταυρινάκης, Χατζηπαύλου,

Σεβέρης, Μιχαηλίδης, Πιερίδης, Εμφιετζής, Ιωαννίδης

"Φέροντες

ταύτα εις γνώσιν του Ελληνικού λαού της Κύπρου πιστεύομεν ότι διερμηνεύομεν το φρόνημα και τας αντιλήψεις αυτού και ελπίζομεν ότι προσεκτική έρευνα του ζητήματος υπό του

Υπουργείου θέλει αποτρέψη πράξιν, ήτις και το αίσθημα του ελληνικού Κυπριακού λαού θα πλήξη καιρίας, αλλά και το γόητρον της Μεγάλης Βρεττανίας θα υποβιβάση εν τη συνειδήσει των φιλελευθέρων λαών της Οικουμένης.

Τη 11.12.1929

Αρχιεπίσκοπος Κύπρου ΚΥΡΙΛΛΟΣ Τα Ελληνικά Μέλη του Νομοθετικού Συμβουλίου

Κιτίου Νικόδημος, Σταυρινάκης, Χατζηπαύλου, Σεβέρης, Μιχαηλίδης, Πιερίδης, Εμφιετζής και Ιωαννίδης.

Το υπόμνημα ακολούθησε επιστολή προς τον υπουργόν Αποικιών Πάσφιλντ, ημερομηνίας 17 Δεκεμβρίου 1929. Η επιστολή έχει ως εξής:

Εν Λευκωσία, τη 17 Δεκεμβρίου 1929 Μυλόρδε,

Οι ευσεβάστως υποφαινόμενοι, λαμβάνομεν την τιμήν να θέσωμεν προς Υμών τα ακόλουθα:

1ον. Η ενταύθα Τοπική Κυβέρνησις εισήγαγεν εν τω Νομοθετικώ Συμβουλίω και επέτυχε την επιψήφισιν νομοσχεδίου περί Παιδείας, δι' ου καταργούνται τέλειον απ' αιώνων κεκτημέναι προνομίαι του ελληνικού λαού εν τη διοικήσει της Εθνικής αυτού Παιδείας.

2ον. Συνεπεία τούτου απηχούντες την κοινήν γνώμην διεβιβάσαμεν Υμίν από 11 Δεκεμβρίου 1929 τηλεγραφικήν διαμαρτυρίαν έχουσαν ούτως:

Απηχούντες Παγκύπριον κατάπληξιν και δυσαρέσκειαν επί προσαγωγή προ του Νομοθετικού και επιψηφίσει Νομοσχεδίου περί δημοτικής εκπαιδεύσεως καταργούντος αυτονομίαν εθνικής Ελληνικής Παιδείας σεβαστής γενομένης και επί Τουρκικής διοικήσεως, διαμαρτυρόμεθα δι' επέμβασιν εις ζήτημα συνειδήσεως και αρχών κυβερνωμένου λαού και παρακαλούμεν Υμετέραν εντιμότητα μη συμβουλεύση επικύρωσιν ψηφισθέντος νόμου ακολουθούσα τιμίας αρχάς βρεττανικής διοικήσεως εν τω σεβασμώ προνομίων ως η θρησκεία και η εθνική Παιδεία κυβερνωμένων υπ' Αυτής λαών.

Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου ΚΥΡΙΛΛΟΣ

Τα ελληνικά μέλη του Νομοθετικού Συμβουλίου

Κιτίου Νικόδημος, Σταυρινάκης,

Χατζηπαύλου, Σεβέρης, Μιχαηλίδης,

Πιερίδης, Εμφιετζής, Ιωαννίδης

3ον. Διά του παρόντος ημών εγγράφου προαγόμεθα θα καταδείξωμεν πόσον άτοπον υπήρξε το να υιοθετηθή παρά της Κυβερνήσεως μέτρον αντικείμενον προς το αίσθημα του κοινού και ποίας θλιβεράς συνεπείας δύναται να έχη νομοθέτημα επεμβαίνον εις καθαρώς ζητήματα συνειδήσεως των κυβερνωμένων λαών.

αυτήν από μέρους της ξένης προς τα ιδεώδη του Κυβερνήσεως.

5ον. Κατά το 1923 η Κυβέρνησις επωφελουμένη των δυσμενών οικονομικών και των ανωμάλων πολιτικών συνθηκών της περιοχής εκείνης εψήφισε τον σχετικόν περί Παιδείας Νόμον και επ' ανταλλάγματι σοβαράς πως ενισχύσεως οικονομικής έβαλε τας πρώτας κατά της αυτονομίας της ελληνικής Παιδείας βολάς καταργήσασα το αρχαίον δικαίωμα των κοινοτήτων να διορίζουν αύται τους ιδίους διδασκάλους και να εποπτεύουν αμεσώτερον την εργασίαν διά την εκπαίδευσιν των τέκνων των.

Αντί δε του υφισταμένου αποκεντρωτικού κοινοτικού συστήματος συμφυούς προς την κοινωνικήν οργάνωσιν του ελληνικού λαού και δεδοκιμασμένου οργάνου προόδου καθιέρωσε σύστημα ου μόνον συγκεντρωτικόν, αλλά και νόθον όπερ ενέκρινεν εν αυτώ τα σπέρματα ανωμαλιών εν τη διοικήσει των της Πιαδείας.

Το ελαττωματικόν του νέου συστήματος δεν εβράδυνε να εκδηλωθή υπό μορφήν γενικών παραπόνων από μέρους κοινοτήτων και διδασκάλων.

Αι μεν κοινότητες δυσηρεστούντο διότι διωρίζοντο δι' εαυτάς διδάσκαλοις ους απέκρουον, οι δε ήθελον επί πλέον δε και η μισθοδοσία και ο τρόπος κατατάξεως των και η διαίρεσις εις τάξεις ήσαν αι κύριαι αφορμαί παραπόνων εκ μέρους τούτων.

Εν μέσω των συγκρουουμένων τούτων παραπόνων, το Εκπαιδευτικόν Συμβούλιον, ο ρυθμιστής της καταστάσεως, ευρίσκετο συχνά προ του αδυνάτου να συμβιβάση τα ασυμβίβαστα διά να καταλήξη μοιραίως να γίνη, ο αποδιοπομπαίος τράγος, ο φέρων τας αμαρτίας όλων και δη τας των συντακτών του αμελετήτου περί Παιδείας νόμου του 1923.

6ον. Η πάντοθεν κατακραυγή κατά του συστήματος επετάθη κατά το λήξαν σχολικόν έτος και πριν ή ενεργηθούν οι διορισμοί διά το τρέχον σχολικόν έτος πλήθος διδασκάλων κινούμενον κυρίως από πίεσιν των δυσμενών οικονομικών συνθηκών, υφ' ας ειργάζτο προωθήθη διά προπαρασκευασμένης υπό Κυβερνητικών κύκλων προπαγάνδας να ζητήση όπως οι διδάσκαλοι διορίζωνται υπό του Κυβερνήτου και ουχί υπό του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου με την διαβεβαίωσιν εκ μέρους των προπαγανδιζόντων ότι γενναίως θα εμισθοδοτούντο από τον Κυβερνητικόν προϋπολογισμόν, διό και εν τοις σχετικαίς αναφοραίς ων εποιήσατο μνείαν ο γενικός εισαγγελεύς εζήτουν ου μόνον να διορίζωνται υπό του Κυβερνήτου, αλλά και να λαμβάνουν πάντες οι διδάσκαλοι μισθόν 100 λιρών με τρίλιρον ετησίαν αύξησιν εκτός των άλλων.

Επηκολούθησαν οι υπό του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου διορισμοί και τα συναφή και κατ' έτος επαναλαμβανόμενα παράπονα εκ μέρους διδασκάλων κοινοτήτων και άλλων ίσως εις μεγαλυτέραν κλίμακα διά να καταστή πάντοθεν παραδεκτή η αναγκαιότης της τροποποιήσεως του νόμου κατά τρόπον αίροντα τα αίτια των δυσαρεσκειών και εισάγονται διατάξεις ευνοούσας την προαγωγήν της Παιδείας.

7ον. Δυστυχώς διά του εισαχθέντος Νομοσχεδίου (ήδη Νόμου) καταρτισθέντος μονομερώς αμελετήτως και εσπευσμένως χωρίς να ακουσθούν και γνώμαι προσώπων ικανών να συνεισφέρουν καλόν τι εν τω κατατισμώ των της Παιδείας ουδόλως αίρονται τα προϋφιστάμενα ελαττώματα διά να αποφευχθούν μελλοντικώς αι δυσαρέσκειαι κοινοτήτων και διδασκάλων.

Οι διδάσκαλοι παραπονούμενοι κατά μέγα μέρος διά τον μισθόν των δεν ικανοποιούνται ασφαλώς διά της δεκαλίρου αυξήσεως, διότι δεν αντιλαμβάνονται πως η αναξιοπαθούσα τάξις των κατά την έκφρασιν του Κυβερνήτου, επέτυχεν αύξησιν σημαντικήν ούτως ώστε να λαμβάνη μισθόν ανώτερον του των μεταλλειορύχων. Η ελαχίστη αύτη αύξησις ουδόλως θα άρη τα παράπονα των διδασκάλων, εφ' όσον παραμένει το σύστημα το παλαιόν μισθοδοσίας με τα συναφή του ελαττώματα, μάλλον δε θα αυξηθούν ταύτα, εάν ληφθή υπ' όψιν το γεγονός ότι η κατά το 1930 επί τη βάσει του νέου νόμου αύξησις της μισθοδοσίας κατά 20,000 λίρας διενεμήθη υπό της Κυβερνήσεως μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων διδασκάλων κατ' αναλογίαν 43% και 57% ενώ μέχρι σήμερον αρχή ήτο 20% προς 80%.

Τα παράπονα των κοινοτήτων θα συνεχισθούν επιτεινόμενα μάλιστα εκ του γεγονότος ότι ήδη στερούνται και του δικαιώματος συστάσεως διά τον διορισμόν
διδασκάλου και της αναδείξεως εμμέσως των μελών του Εκαπιδευτικού Συμβουλίου του έχοντος το δικαίωμα του διορισμού διδασκάλου μέχρι σήμερον.

8ον. Η σπουδή μεθ' ης η Κυβέρνησις ετροποποίησε τον περί παιδείας νόμον χωρίς να συμβουλευθή κανένα των εκτός της Κυβερνήσεως αρμοδίων υπόπτως αντικρύζεται υπό του λαού και θεωρείται ως ένδειξις των σκοπών της Κυβερνήσεως να υποδουλώση τα της παιδείας του κρατούσα εις χείρας της έρμαιον τον διδάσκαλον την ψυχήν της εθνικής διαπαιδαγωγήσεως των ελληνοπαίδων.

Δεν διαλύουν δε τας υπονοίας ταύτας της Κυβερνήσεως οι υπό του Γενικού Εισαγγελέως προταθέντες λόγοι. Πρώτον διότι διά της αλλοίας ή προ του 1923 διευθετήσεως των τε μισθών και κατατάξεως των διδασκάλων και των σχολείων αποκλείονται αι πιθανότητες επαναλήψεως των ελαχίστων καταχρήσεων του παρελθόντος εάν αφίετο το δικαίωμα του διορισμού εις τας κοινότητας.

Δεύτερον, εάν τούτο αποκλείετο το δε σύστημα διορισμών κλπ υπό του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου κατεδικάζετο δεν σημαίνει ότι ουδεμία άλλη θεραπεία υπελείπετο παρά ο υπό του Κυβερνήτου διορισμός.

Το νέον σύστημα έχει όλας τας πιθανότητας να δημιουργήση πλείονα ή τα προηγούμενα συστήματα παράπονα, επί πλέον δε να προκαλέση και δυσαρέσκειαν του λαού πληττομένου καιρίως εις το αίσθημα του, διότι στερείται της ελευθερίας διοικήσεως των της παιδείας του.

Επί πλέον διά τούτου η Κυβέρνησις αναδέχεται σοβαράν ευθύνην, διότι παρεκκλίνουσα της παραδεδεγμένης αρχής της Μεγάλης Βρεττανίας, επεμβαίνει εις συστήματα και καταστάσεις αίτινες πρέπει να είναι σεβασταί ως υποκείμενα του αισθηματικού και συνειδησιακού κόσμου των Κυβερνωμένων λαών.

Ταύτα, Μυλόρδε, δραττόμενοι δε της ευκαιρίας και διατυπούντες την γνησίαν Παγκύπριον αντίληψιν διαμαρτυρόμεθα και πάλιν διά τον ανελεύθερον περί Παιδείας ψηφισθέντα νόμον και ζητούμεν όπως μη συμβουλευθή η Α. Μεγαλειότης και επικυρώση τούτον, πρωτίστως διά το συμφέρον αυτής της Βρετανικής εν Κύπρω διοικήσεως.

Προ οφθαλμών δε έχοντες το αναγκαίον της κρείττονος διευθετήσεως των της Παιδείας εισηγούμεθα όπως ανατεθή εις Επιτροπείαν και μελετήση το πρόβλημα της Παιδείας εν τη Νήσω, υποβάλη δε ακολούθως έκθεσιν προς την Κυβέρνησιν ίνα επί τη βάσει των πορισμάτων τούτων θεσπισθούν οι αναγκαιούντες νόμοι.

Επί τη ελπίδι ότι η έκκλησις ημών αύτη θέλει ληφθή δεόντως υπ' όψιν υπό του Υπουργείου.

Διατελούμεν ευπειθείς θεράποντες (υπογραφές

Προς τον Υπουργόν των Αποικιών

Λόρδον Πάσφιλντ

Λονδίνον