9.8.1930: Η Αγγλία αρvείται για μια ακόμη φoρά τηv παραχώρηση της Εvωσης.

S-475

9.8.1930: Η ΑΓΓΛΙΑ APNEITAI ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΚΟΜΗ ΦΟΡΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. ΤΑ ΟΣΤΑ ΤΩΝ ΣΦΑΓΙΑΣΘΕΝΤΩΝ ΣΤΙΣ 9 ΙΟΥΛΙΟΥ 1821 ΜΕΤΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΕ ΜΑΥΣΩΛΕΙΟ ΣΤΟ ΠΡΟΑΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ ΜΕ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΓΙΟΡΤΑΣΜΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΑΤΟΝΤΑΕΤΗΡΙΔΑ ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Στα πλαίσια των εκδηλώσεων έγινε αρχιερατικό συλλείτουργο και ανακομιδή των λειψάνων των εθνομαρτύρων και τοποθέτηση τους σε μαυσωλείο στο προαύλιο της Εκκλησίας Φανερωμένης στη Λευκωσία.

Λεπτομέρειες της τελετής έδινε η εφημερίδα της Λευκωσίας "Ελευθερία" στις 17 Ιουλίου 1930:

"Ουδέποτε άλλοτε η Λευκωσία είδε τοιαύτην ημέραν λαμπρότητος και εθνικής αναβαπτίσεως όπως κατά την προχθές Τετάρτην, 9ην Ιουλίου 1930, επέτειον του μαρτυρικού θανάτου του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού και των συν αυτώ μαρτυρησάντων αρχιερέων και λοιπών κληρικών και λαϊκών.

Από της προτεραίας

ήρχισεν η συρροή ξένων εν τη πρωτευούση εκ πάσης κυπριακής γωνίας. Είναι άξιον σημειώσεως ότι από τα πέρατα της Πάφου και της Καρπασίας και από τα πλέον μικρά χωρία εστάλησαν αντιπροσωπείαι ίνα παρευρεθώσι κατά την επίσημον ταύτην ημέραν, κατά την οποίαν η Κύπρος θ'απέτιε φόρον τιμής και ευγνωμοσύνης εις τους εθνομάρτυρας αγωνιστάς της ελευθερίας της.

ΣΥΛΛΕΙΤΟΥΡΓΟ: Ο εορτασμός ήρχισε δι' αρχιερατικής συλλειτουργίας εν τω ιερώ ναώ Φανερωμένης ήτις ήρχισε περί την 7.30 π.μ. παρισταμένου του Μ. Αρχιεπισκόπου, των

Μητροπολιτών Κιτίου και Κυρηνείας των ηγουμένων των Ιερών μονών και άλλων ανωτέρων και κατωτέρων κληρικών εξ όλης της νήσου υπερβαινόντων τους εκατόν και πλέον.

ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΑ ΜΑΥΣΩΛΕΙΟΥ: Η συγκέντρωσις του κόσμου έφθασεν εις το κατακόρυφον ότε ολίγον μετά την 9.30 π.μ. ηκούσθησαν πένθιμοι οι κώδωνες της Φανερωμένης αγγέλλοντες την έναρξιν του μνημοσύνου, του οποίου η ακολουθία ετελέσθη εν μεγάλη κατανύξει, προϊσταμένων του Μ. Αρχιεπισκόπου και των π. Μητροπολιτών πέριξ της Λάρνακος της περιεχούσης τα ιερά οστά των Εθνομαρτύρων με τοποθετημένην πλησίον την εικόνα του εθνομάρτυρος αρχιεπισκόπου Κυπριανού. Προ της συμπληρώσεως των κρισίμων ευχών εγένετο, προηγουμένων των εξαπτερύγων και του ιερού κλήρου η ανακομιδή της Λάρνακος προπορευομένου του γεραρού Εθνάρχου Αρχιεπισκόπου, ενώ οι Μητροπολίται Κιτίου και Κυρηνείας μετά των ηγουμένων Κύκκου και Χρυσορροϊατίσσης υπεβάσταζον τας ταινίας. Ο Αρχιμανδρίτης Αρχιεπισκοπής μετά του Οικονόμου Φανερωμένης υπεβάσταζον την εικόνα του Εθνομάρτυρος Αρχιεπισκόπου Κυπριανού. Η πομπή ηκολουθείτο υπό του εντ. Προξένου της Ελλάδος, του δημάρχου Λευκωσίας και των βουλευτών, άλλων επισήμων ως και απείρου πλήθους λαού.

Παιανιζούσης της φιλαρμονικής πένθιμα εμβατήρια η πομπή έφθασε μέχρι του μαυσωλείου οπότε προ της ενθέσεως εντός της κρύπτης των ιερών λειψάνων εψάλησαν αι

τελευταία ευχαί μεθ' ο η Λάρναξ κατεβιβάσθη εντός της κρύπτης υπό των μητροπολιτών, ενώ ο χορός έψαλλε το αιωνία η μνήμη των κωδώνων όλων των εκκλησιών της πόλεως κρουομένων πενθίμως.

Μετά την ένθεσιν της Λάρνακος η Α. Μ. απηύθυνε την κάτωθι ωραίαν προσφώνησιν, μετά το πέρας της οποίας καταθέτουσα στέφανον απεκάλυψε το Μαυσωλείον το οποίον ήτο κεκαλυμμένον δι' εθνικών σημαιών, ενώ ανυψούντο αι μέχρι της στιγμής μασίστιοι σημαίαι, η ελληνική φιλαρμονική επαιάνιζε τον εθνικόν ύμνον, οι κώδωνες έκρουον χαρμοσύνως και αι ολμοβολαί προσέθετον ακόμη χαιρετιστήριον τόνον εις την εορτήν.

ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΙΣ Μ. ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ: Σεβάσμιαι ψυχαί των αειμνήστων εθνομαρτύρων Κυπριανού Αρχιεπισκόπου, των Μητροπολιτών Πάφου Χρυσάνθου, Κιτίου Μελετίου, Κυρηνείας Λαυρεντίου, των Ηγουμένων και λοιπών κληρικών και υπέρ πίστεως και πατρίδος σφαγιασθέντων αδελφών ημών.

Παρ' όλον δε το φρικτόν γεγονός του ότι αι πολύτιμοι θυσίαι του όλου ελληνισμού δεν εκαρποφόρησαν την ελευθερίαν και εις το τμήμα τούτο του Εθνους, ουχ ήττον ο ελληνικός λαός της Κύπρου μετέχων της χαράς των ελευθέρων αδελφών και συμβάλλων μετά του όλου Εθνους εις την καλλιπρεπή ανέγερσιν του εθνικού Ηρώου, συμβολίζοντος την εθνικήν ενότητα του όλου ελληνισμού, καθήκον ιερόν εθεώρησεν όπως αισθητότερον εκφράση την αιώνιον αυτού ευγνωμοσύνην προς υμάς. Σεπτοί εθνομάρτυρες οίτινες προσεφέρατε εαυτούς θυσίαν εξιλαστήριον εις τον βωμόν πίστεως και πατρίδος ενσαρκούντες τέλεια πρότυπα και ιδεώδη ανδρών, αγαθών κατά τον αιώνιον τύπον, τον οποίον έδωκαν οι αθάνατοι Ελληνες πρόγονοι ημών περί φιλοπατρίδας και ο κύριος ημών Ιησούς Χριστός περί των καλών εκκλησιαστικών ποιμένων και πιστών οπαδών Αυτού.

Εν ω χρόνω οι ελεύθεροι αδελφοί ημών φόρον αϊδίου ευγνωμοσύνης αποτίοντες προς την μνήμην των μεγάλων προγόνων ημών, οίτινες δι' αγώνων μακρών και θυσιών απαραδειγματίστων εν τη παγκοσμίω ιστορία συνέπηξαν ελευθέραν πατρίδα, εορτάζουσα την πρώτην Εκατονταετηρίδα της Εθνικής Ανεξαρτησίας και καθ' ην ημέραν προ 109 ετών αγωνιζομένου του όλου ελληνικού γένους τον τίμιον υπέρ ελευθερίας και απολυτρώσεως από μακρού στυγερού δουλοσύνης ζυγού, προσηνέγκατε εαυτούς ιεράν και τιμίαν εκατόμβην υπέρ πίστεως και πατρίδος, κατ' αυτην ταύτην την ημέραν του φρικτού υμών μαρτυρίου ευγνωμονούσα η πατρίς έγνω, να ενεγείρη εις τιμήν και μνήμην υμών το Ηρώον τούτο προς εναπόθεσιν των ιερών υμών λειψάνων, τα οποία μετά των του όλου ελληνισμού ολοκαυτωμάτων και θυσιών εδωροφόρησαν την ποθητήν ελευθερίαν εις μέγα τμήμα του Εθνους.

Το μνημείον τούτο συμβολίζοντα ιδεώδη της ελληνικής φυλής και του έθνους, υπέρ των οποίων τούτο από αιώνων αγωνίζεται και υπέρ των οποίων εσφαγιάσθητε τίμια ιερεία, θα διδάσκη την τε παρούσαν και τας επερχομένας γενεάς τα προς την πίστιν και την πατρίδα καθήκοντα των οποίων η εκτέλεσις κατά το υμέτερον παράδειγμα προάγουσα την πραγμάτωσιν των εθνικών ημών πόθων, θέλει αποτελέση συγχρόνως και την υψηλοτέραν και κάλλιον ευάρεστον πλήρωσιν οφειλής εις την σεβασμίαν υμών μνήμην.

Τοιούτον το πνεύμα ο χαρακτήρ και το νόημα του μεγαλοπρεπούς τούτου μαυσωλείου.

Και νυν, σεπτοί Εθνομάρτυρες, παρά τω Παναγάθω ημών Πατρί παριστάμενοι του και πρεσβεύοντες υπέρ της απολυτρώσεως του όλου ελληνικού γένους εκ της δουλειάς ενισχύσατε ημάς διά των δραστικών υμών ευχών και ευλογιών, όπως σθεναρώς συνεχίσωμεν το ένθεον και φιλόπατρι έργον υμών προς αίσιον τέλος.

Την αίτησιν ταύτην και παράκκλησιν ευλαβώς υποβάλλοντες εκ μέρου της Εκκλησίας και του Ελληνικού λαού, υπέρ ων εθυσιάσθητε επικαλούμεθα την άνωθεν χάριν, όπως αποκαλύψωμεν το ιερόν τούτο Ηρώον, καταθέτοντες εκ μέρους της εκκλησίας και του όλου ελληνικού λαού τον στέφανον τούτον, συμβολίζοντα τον φωτοστέφανον εκείνον, ού επαξίως της αυτοπαρνήσεως και θυσίας ημών υπέρ πίστεως και πατρίδος ηξιώθητε παρά του δικαιοτάτου ουρανίου ημών Πατρός.

Αινία υμών η μνήμη. Αιωνία.

ΑΛΛΑΙ ΟΜΙΛΙΑΙ: Κατόπιν της προσφωνήσεως συμφώνως προς το πρόγραμμα ωμίλησεν εμπνευσμένον λόγον ο Παν. Μητροπολίτης Κιτίου, τον οποίον διεδέχθη εις το βήμα ο βουλευτής κ. Γ. Χατζηπαύλου, μετά το πέρας του λόγου του οποίου ανήλθεν εις το βήμα ο ποιητής κ. Δ. Λιπέρτης, όστις απήγγειλεν ωραίον ποίημα του εις την Κυπριακήν διάλεκτον "στους Τζιπριώτες μάρτυρες της 8ης Ιουλίου 1821".

Ως κατακλείς της εορτής υπήρξεν η ανάκρουσις του Εθνικού Υμνου, τον οποίον έψαλλεν εν μιά φωνή ο Μ. Αρχιεπίσκοπος, οι Μητροπολίται, οι λοιποί κληρικοί, οι επίσημοι και αι χιλιάδες του λαού όρθιοι και συγκεκινημένοι, ενώ οι κώδωνες ήχησαν και πάλιν χαρμοσύνως και ο Παν. Μητροπολίτης Κυρηνείας έδιδε το σύνθημα της ζητωκραυγής υπέρ της ενώσεως την οποίαν επανέλαβε μυριόστομος η φωνή του πλήθους.

Κατά την ώραν του μνημοσύνου οι κώδωνες των εκκλησιών των άλλων πόλεων της Κύπρου ήχουν πενθίμως από της 10ης μέχρι της 11ης οπότε ήχησαν χαρμοσύνως επί τη αποκαλύψει του μαυσωλείου και τη υψώσει της σημαίας.

Και ούτω έληξεν η μεγάλη διά την Κύπρον εορτή διά της οποίας ετερματίσθη και ο εν Κύπρω εορτασμός της εκατονταετηρίδος της Εθνικής Ανεξαρτησίας".

Οι εορτασμοί έληξαν αλλά η βρετανική αντίδραση στα ενωτικά ψηφίσματα που είχαν εγκριθεί κατά το δημοψήφισμα καθυστερούσε για αρκετό χρόνο ακόμη και έφθασε τελικά στις 9 Αυγούστου, έναν μήνα μετά και ήταν και πάλι αρνητική: Η Αγγλία αρνείτο να παραχωρήσει την Κύπρο στην Ελλάδα.

Αναφερόταν στο απαντητικό τηλεγράφημα του προσωρινού Κυβερνήτη Χέννικερ Χήτον προς τον Αρχιεπίσκοπο Κύριλλο:

"ΚΥΠΡΟΣ-ΚΥΒΕΡΝΕΙΟ Αρ. 107/29

Τρόοδος 9 Αυγούστου, 1930 Μακαριώτατε,

Σε αναφορά προς την υπ' αριθμόν 1076/29 και από τις 5 Ιουλίου 1930 επιστολή μου λαμβάνω την τιμή να σας πληροφορήσω ότι σε έγγραφο από 23 Ιουλίου ο υπουργός των Αποικιών παρακάλεσε, όπως γνωστοποιηθεί στη Μακαριότητά Σας ότι έλαβε την αίτηση Σας και βιβλίο ψηφισμάτων υπέρ της ένωσης της νήσου με την Ελλάδα, αλλ' ότι η Α. Εντιμότητα τίποτε δεν μπορεί να προσθέσει στη γενόμενη από αυτόν πρόσφατα κατά τον τελευταίο Νοέμβριο δήλωση στη δεύτερη παράγραφο του υπ' αριθόν 264 και από 28 του μηνός εκείνου εγράφου του, ότι η Κυβέρνηση της Α. Μεγαλειότητας αδυνατεί να προχωρήσει στην αίτηση για παραχώρηση της Κύπρου στην Ελλάδα.

Εχω την τιμή να διατελώ Μακαριότατε, ταπεινός θεράπων της Μακαριότητας Σας HENNIKER HEATON Προσωρινός Κυβερνήτης

Προς την Αυτού Μακαριότητα τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Λευκωσία