11.5.1930: Ο Κύριλλoς συγχαίρει τoυς Ζαϊμη και Βεvιζέλo εvώ ζητά από τov Ρόvαλvτ Στoρρς πληρoφoρίες για μελετoύμεvες αλλαγές στo Σύvταγμα.

S-473

11.5.1930: Ο ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΣΥΓΧΑΙΡΕΙ ΤΟΥΣ ΖΑΙΜΗ ΚΑΙ ΒΕΝΙΖΕΛΟ ΕΝΩ ΖΗΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΕΡ ΡΟΝΑΛΝΤ ΣΤΟΡΡΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΜΕΛΕΤΟΥΜΕΝΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ

Αναφερόταν στο τηλεγράφημα προς το Ζαϊμη:

Λευκωσία 25 Μαρτίου, 1930, ώρα 3 μ.μ.

ΖΑΙΜΗΝ

Πρόεδρον Δημοκρατίας

Αθήνας

Κύπρος συνεορτάζουσα ελευθέροις αδελφοίς εκατοναετηρίδα Εθνικής ανεξαρτησίας ευλαβώς συγχαίρει Υμετέρα Εξοχότητι ευχομένη πάσαν εθνικήν πρόοδον και ολοκληρίαν υπό συνετήν Προεδρίαν Υμετέρας Εξοχότητος.

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ

Στο τηλεγράφημα εξάλλου προς το Βενιζέλο ανέφερε

ΒΕΝΙΖΕΛΟΝ

Πρωθυπουργόν

Αθήνας

Κύπρος συνεορτάζουσα ελευθέροις αδελφοίς Εκατονταετηρίδα Εθνικής ανεξαρτησίας, ευλαβώς συγχαίρει Υμετέρα Εξοχότητι, απεκδεχομένη περίνοιαν Αυτής ταχείαν πλήρωσιν πόθων αυτής ένωσιν μετά Μητρός Ελλάδος ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ

Ενώ οι εκδηλώσεις για την εκατονταετηρίδα της ελληνικής ανεξαρτησίας στην Κύπρο συνεχίζονταν (έληξαν τελικά στις 9 Ιουλίου 1930) στο νησί άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες για μελετώμενες αλλαγές στο Κυπριακό Σύνταγμα και ο Αρχιεπίσκοπος έσπευσε να ζητήσει πληροφορίες από τον Κυβερνήτη, ως Πρόεδρος της Εθνικής Οργάνωσης Κύπρου, με βάση προηγούμενη επιθυμία, που του είχε διαβιβάσει ο Σερ Ρόναλντ, όπως απευθύνεται σ' αυτόν για να μπορούν να επιλύουν τις διαφορές και να μη χάνεται χρόνος.

Οι πληροφορίες ανέφεραν ότι το Σύνταγμα θα γινόταν πιο απολυταρχικό και ο Αρχιεπίσκοπος πληροφορούσε τον Κυβερνήτη Σερ Ρόναλντ Στόρρς, ότι εκείνο που περίμεναν οι Ελληνες ήταν η γενική αποκατάσταση τους και όχι άλλα συντάγματα. Εγραφε ο Αρχιεπίσκοπος στον Σερ Ρόναλντ:

"ΕΘΝΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ ΚΥΠΡΟΥ

Εκτελεστική Αρχή

Κύπρος, 11 Μαϊου 1930

Προς τον Εξοχώτατον Κυβερνήτην

ΣΕΡ ΡΟΝΑΛΝΤ ΣΤΟΡΡΣ

Ενταύθα

Εξοχώτατε,

Λαμβάνομεν την τιμήν να φέρωμεν ενώπιον της Υμ. Εξοχότητος τα κάτωθι:

3. Αι διαδόσεις αύται περί αφαιρέσεως και των τελευταίων ψυχίων των ελευθεριών των παραχωρηθεισών εις τον Κυπριακόν λαόν προ μιάς όλης πεντηκονταετίας σχεδόν εις εποχήν καθ' ην εισέτι η Κύπρος δεν ευρίσκετο εις το σημείον της σημερινής της πνευματικής αναπτύξεως και προόδου και καθ' ην στιγμήν ο ελληνικός λαός αναμένει εναγωνίως την πλήρωσιν των εθνικών του πόθων, δεν ηδύνατο ή ευλόγως να προκαλέσωσι δυσφορίαν μεγίστην παρά τω λαώ της Κύπρου και θέλει είσθαι λυπηρόν, εάν τοιαύτη πράξις

διακυβερνήσεως της νήσου υπό της Υμετ. Εξοχότητος, της οποίας είναι γνωστή η μόρφωσις και η αγάπη προς την ελληνικήν κλασσικήν μόρφωσιν και τον ελληνικόν πολιτισμόν.

4. Εκφράζομεν δε την ελπίδα ότι η Υμετ. Εξοχότης από τριετίας και πλέον ευρισκομένη εν τη νήσω και γνωρίζουσα τα φίλα του λαού αισθήματα προς την Μ. Βρεττανίαν και εκτιμώσα τας αρετάς και τον πολιτισμόν του ελληνικού λαού της ιστορικής ταύτης νήσου θέλει αποβή ο συνήγορος υπέρ της εθνικής αποκαταστάσεως της Κύπρου

παρά τη Κεντρική αγγλική Κυβερνήσει και θέλει συνδέση το όνομά Της μετά της αϊδίου ευγνωμοσύνης των Κυπρίων.

5. Αναμένοντες παρά της Υμετέρας Εξοχότητος καθησυχαστικήν ως ελπίζομεν, απάντησιν. Διατελούμεν,

μετά των ευλογιών της Εκκλησίας Εν Χριστώ ευχέτης Ο Κύπρου ΚΥΡΙΛΛΟΣ (Μεταγλώττιση)

Εξοχότατε,

Λαμβάνουμε την τιμή να φέρουμε ενώπιον της Εξοχότητα Σας τα πιο κάτω:

2. Στηριζόμενοι στην επιστολή μας στην Εξοχότητά Σας, ημερ. 6 Φεβρουαρίου 1930, με την οποία διαβιβαζόταν η ευχή, όπως τίθενται σε γνώση Σας οποιεσδήποτε διαδόσεις, για να μη χάνεται πολύτιμος χρόνος και αποφεύγονται ανυπόσπατες πληροφορίες, λαμβάνουμε την τιμή να επισύρουμε την προσοχή της Εξοχότητάς σας στις διαδόσεις για μετατροπή του υφιστάμενου Συνταγματικού χάρτη του 1925 σε περισσότερο απολυταρχικό.

πεντηκονταετία σχεδόν σε εποχή κατά την οποία ακόμα η Κύπρος δεν βρισκόταν στο σημείο της σημερινής της πνευματικής ανάπτυξης και προόδου και καθ' ην στιγμή ο ελληνικός λαός αναμένει εναγωνίως την πλήρωση των εθνικών του πόθων, δεν μπορούσε παρά εύλογα να προκαλέσουν δυσφορία μέγιστη στο λαό της Κύπρου και θα είναι λυπηρό, εάν τέτοια πράξη διακυβέρνησης της νήσου από την Εξοχότητά Σας, της οποίας είναι γνωστή η μόρφωση και η αγάπη προς την ελληνική κλασσική μόρφωση και τον ελληνικό πολιτισμό.

4. Εκφράζουμε δε την ελπίδα ότι η Εξοχότητά Σας από τριετίας και πλέον ευρισκόμενη στη νήσο και γνωρίζοντας τα φιλικά αισθήματα του λαού προς τη Μ. Βρεττανία και εκτιμώντας τις αρετές και τον πολιτισμό του ελληνικού λαού της ιστορικής αυτής νήσου θέλει αποβεί ο συνήγορος υπέρ της εθνικής αποκατάστασης της Κύπρου παρά την Κεντρική αγγλική Κυβέρνηση και θα συνδέσει το όνομά Της με την παντοτεινή ευγνωμοσύνη των Κυπρίων.

5. Αναμένοντες από την Εξοχότητά Σας καθησυχαστικήν, ως ελπίζουμε, απάντηση, διατελούμε κλπ.

Χωρίς να διαψεύδει τις πληροφορίες ο Κυβερνήτης ανέφερε στην απάντηση του ότι αν μελετώντο οποιεσδήποτε μεταβολές τότε η Κυβέρνηση της Αγγλίας θα εξέταζε με προσοχή ποιες θα ήταν ευπρόσδεκτες από το λαό της Κύπρου:

ΚΥΠΡΟΣ 846/930 ΚΥΒΕΡΝΕΙΟΝ Λευκωσία 13 Μαϊου 1930 Μακαριώτατε

Εχω την τιμήν ν' αναγγείλω λήψιν της επιστολής σας της 1ης Μαϊου 1930 και να ευχαριστήσω την Υμετ. Μακαριότητα διότι επέστησε την προσοχήν μου επί των διαδοθεισών φημών, αίτινες έφθασαν μέχρις Υμών περί προθέσεων εκ μέρους της Κυβερνήσεως της Α. Μεγαλειότητος, όπως αποστερήση τον λαόν της Κύπρου των συταγματικών ελευθεριών.

Εχω την τιμήν να διατελώ της Υμ.

Μακαριότητος ταπεινός θεράπων.

ΡΟΝΑΛΝΤΣΤΟΡΡΣ

Κυβερνήτης

(Μεταγλώττιση)

Μακαριότατε

Εχω την τιμή ν' αναγγείλω λήψη της επιστολής σας της 1ης Μαϊου 1930 και να ευχαριστήσω την Μακαριότητα Σας διότι επέστησε την προσοχή μου στις διαδοθείσες φήμες, οι οποίες έφθασαν μέχρις Σας για προθέσεις από μέρους της Κυβέρνησης της Α. Μεγαλειότητος, όπως αποστερήσει το λαό της Κύπρου από τις συταγματικές ελευθερίες.

2. Καμιά αμφιβολία δεν έχω ότι οι οποιεσδήποτε μεταβολές μελετώνταν στο σύνσταγμα, η Κυβέρνηση της Α. Μεγαλειότητας θα εξέταζε με τη δέουσα προσοχή κατά πόσο αυτές θα ήταν ευπρόσδεκτοι από το λαό της αποικίας, στο σύνολο του.

Το ότι ο Στορρς ήθελε και είχε ήδη συγκεκριμένες προτάσεις για αλλαγές στο σύνταγμα του 1925 ήταν γεγονός και το αποκάλυψε ο ίδιος πολύ αργότερα στα απομνημονεύματά του.

Στόχος του ήταν να δημιουργήσει ένα ευρύτερο Νομοθετικό Συμούλιο με την ελπίδα ότι εκεί θα μπορούσε να κάμνει ό,τι ήθελε και θα παράκαμπτε τους πολιτικούς, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν λεφτάδες. Οσοι δάνειζαν, σύμφωνα με τις εισηγήσεις του Στορρς δεν θα δικαιούντο να εκλέγονται στο νέο Συμβούλιο που θα είχε τη μορφή των Συμβουλίων Μετζιλίς Ιταρέ, ενώ αντίθετα θα εισερχονταν πολλοί αγρότες.

Αναφέρει ο Στορρς στα απομνημονεύματά του (Orientations by Ronald Storrs, London 1937):

"Στα 1929 πληροφόρησα το Υπουργείο Εξωτερικών ότι κατά την άποψη μου θα έπρεπε να υπάρξει αλλαγή στο Σύνταγμα και ζήτησα όπως τροποποιηθεί.

Υπέβαλα συγκεκριμένες προτάσεις για τη δημιουργία ενός ευρύτερου συμβουλίου, σύμφωνα με τις γραμμές των παραδοσιακών Μετζιλίς Ιταρέ ή του Συμβουλίου Διοίκησης, το

οποίο θα αποτελείται από επίσημα καθοριζόμενα μέλη και εκλελεγμένα από τα οποία τα τρία τάταρτα να ήταν αποδεδειγμένα γεωργοί που θ' απασχολούνταν με τη γεωργία.

Οι δανειστές δεν θα δικαιούνταν.

Η ανεπίσημη πλειοψηφία θα διατηρείτο παρ' όλον ότι η επίσημη που θα καθοριζόταν θα ξεπερνούσε εκείνην των εκλελεγμένων.

Οι προτάσεις μου έγιναν δεχτές καλά, αλλά το θέμα της αλλαγής ενός συντάγματος είναι θέμα του Υπουργικού και έπρεπε να περιμένω απάντηση μέχρι τις γενικές εκλογές.

Στις εκλογές σαρώθηκαε η συντηρητική Κυβέρνηση κι έτσι έπρεπε να αρχίσω από την αρχή με τους διαδόχους της (τους Εργατικούς). Ο Λόρδος Πάσφιλτ, ο διάδοχος στο υπουργείο Αποικιών ήταν της άποψης ότι οι περιστάσεις εκεί δεν εμφανίζονταν ικανές για εκείνους για ανάληψη δράσης κι έτσι τα πράγματα έπρεπε να συνεχίσουν όπως ήταν.

Τίποτε δεν έγινε για την αλλαγή του συντάγματος.

Ενα χρόνο αργότερα αναγκάστηκα να το διαλύσω (με την έκρηξη των Οκτωβριανών)".

Ο Στορρς αναφέρει επίσης στα απομνημονεύματά του ότι όταν έφθασε στην Κύπρο το 1926 είχε συναντήσει στο νομοθετικό οκτώ δικηγόρους, τρεις από τους οποίους ήταν δανειστές, ένα κτηματία που ήταν επίσης δανειστής, ένα Επίσκοπο της Κύπρου, ένα έμπορο και ένα γεωργό.

Ετσι, προσθέτει, διαπίστωσε ότι τα πραγματικά συμφέροντα της Αποικίας, ενώ ήταν εκείνα του αγρότη παραγωγού, τα ενδιαφέροντα του αντιπροσωπεύονταν στο νομοθετικό αποκλειστικά από εκείνα τα παράσιτα που αποζούσαν από αυτούς.

Ετσι με τις προτάσεις του ήθελε, με κάθε τρόπο, να αποκλείσει τουλάχιστον τους πλουσίους από το νομοθετικό, που ήσαν οι πιο μορφωμένοι, ώστε να μπορεί να κάμνει ουσιαστικά ό,τι θέλει, στο όνομα των γεωργών και των φτωχών στρωμάτων που περνούσαν πραγματικά δύσκολες στιγμές με την οικονομική κρίση που περνούσε αυτή την περίοδο η διεθνής κοινότητα.