25.10.1929: Η διμελής Κυπριακή Πρεσβεία από τoυς Κιτίoυ Νικόδημo και Στ. Σταυριvάκη συvεχίζει τις επαφές στo Λovδίvo εvώ υπoβάλλει έvα μικρό υπόμvημα στov Υπoυργό Απoικιώv

S-463

25.10.1929: Η ΔΙΜΕΛΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΙΤΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟ ΚΑΙ ΣΤ. ΣΤΑΥΡΙΝΑΚΗ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΤΙΣ ΕΠΑΦΕΣ ΣΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ ΕΝΩ ΥΠΟΒΑΛΛΕΙ ΕΝΑ ΝΕΟ ΜΙΚΡΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΣΤΟΝ ΥΠΟΥΡΓΟ ΑΠΟΙΚΙΩΝ

Ο Πάσφηλντ όμως δεν άφηνε κανένα περιθώριο στο αίτημα των Κυπρίων για Ενωση και η πρεσβεία για να μη προκαλέσει αντιδράσεις στην Κύπρο από την απάντηση του Βεττανού υπουργού απέφυγε να τηλεγραφήσει τα όσα διαμείφθηκαν στη συνάντηση, με τη δικαιολογία ότι αυτός εξέφραζε τις προσωπικές του απόψεις και μόνο.

Δεχόμενος την πρεσβεία ο βρεττανός υπουργός είπεν ότι καμιά ελπίδα δεν μπορούσε να δώσει για το ζήτημα της ένωσης αλλά διευκρίνισε ότι τα όσα έλεγε αποτελούσαν προσωπικές του απόψεις και ότι το θέμα θα τίθετο ενώπιον του υπουργικού για να δοθεί επίσημα απάντηση:

Τηλεγραφούσε στις 14 Νοεμβρίου 1929 η πρεσβεία, ένα μήνα αργότερα από τη συνάντηση:

"Εν σχέσει προς την γενομένην κατά την 25ην Οκτωβρίου 1929 προς την Πρεσβείαν δήλωσιν του Λόρδου Πάσφηλδ υπουργού των Αποικιών ότι "ουδεμίαν δύναται να δώση ελπίδα διά το ζήτημα της ενώσεως" δηλούμεν ότι η πρεσβεία δεν εθεώρησε ποσώς ορθόν να τηλεγραφήση ταύτην, εφ'όσον αύτη εξεπροσώπει, ως ο ίδιος ο Υπουργός εδήλωσε, την ατομικήν του γνώμην και ότι εν πάση περιπτώσει το ζήτημα θα ετίθετο ενώπιον του υπουργικού συμβουλίου και θα εδίδετο επίσημος απάντησις.

Αναμένεται εισέτι η επίσημος απάντησις.

Η πρεσβεία εν τω μεταξύ εργάζεται δραστηρίως ερχομένη εις επικοινωνίαν με διάφορα πρόσωπα δυνάμενα να βοηθήσουν εις τον αγώνα μας.

Συνετάξαμεν συνοπτικόν υπόμνημα όπερ θα κυκλοφορήσωμεν μεταξύ των μελών της των Κοινοτήτων και της Βουλής των Λόρδων και των διευθυντών διαφόρων αγγλικών εφημερίδων.

Φροντίζομεν όπως γίνη η σχετική δημοσιογραφική εκστρατεία".

Λονδίνον 14 Νοεμβρίου 1929 Η ΠΡΕΣΒΕΙΑ Ο Κιτίου ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ Γ.Σ. ΣΤΑΥΡΙΝΑΚΗΣ Ζ. ΡΩΣΣΙΔΗΣ (Γραμματεύς)

Η δήλωση του Πάσφηλντ όμως προκάλεσε θύελλα στην Κύπρο κι άρχισαν αμέσως να αποστέλλονται από την Κύπρο τηλεγραφήματα διαμαρτυρίας.

Πρώτος απ' όλους ο Αρχιεπίσκοπος εξέφρρασε την απογοήτευση του με το πιο κάτω τηλεγράφημα (Ελευθερία 9.11.1929)

ΕΝΤΙΜΟΤΑΤΟΥΣ

ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΝ ΡΑΜΣΕΥ ΜΑΚΝΤΟΝΑΛΝΤ ΥΠΟΥΡΓΟΝ ΑΠΟΙΚΙΩΝ ΛΟΡΔΟΝ ΠΑΣΦΗΛΔ Λονδίνον

"Ελληνικός Κυπριακός Λαός διαματυρόμενος δυσέλπιδι δηλώσει εντιμοτάτου υπουργού Αποικιών επαναλαμβάνει σταθερώς ευλαβώς αμετάβλητον πόθον εθνικής αποκαταστάσεως του απεκδεχόμενος φιλελευθέραν ετυμηγορίαν, παρά βρεττανικής

Κυβερνήσεως, συμφώνως ιστορικώ δικαίω διακηρύξεσιν Εργατικού Κόμματος αρχαίας διεθνούς και βρεττανικής δικαιοσύνης.

ΚΥΡΙΛΛΟΣ

Η πρεσβεία προσήγγισε και τις αγγλικές εφημερίδες που έδωσαν δημοσιότητα στις προσπάθειες της. Τηλεγραφούσε τις 23 Νοεμβρίου η Πρεσβεία:

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΝ-ΛΕΥΚΩΣΙΑΝ

" Η Μάντσιεστερ Γκάρτιαν εδημοσίευσε κύριον άθρον έχον ως ακολούθως:

" Η Κύπρος αποτελεί τόσον ήσυχον τμήμα βρεττανικής αυτοκρατορίας, ώστε πλείστοι Αγγλοι αγνοούν τυγχάνει καν βρεττανική Αποικία.

Η Κύπρος απηχεί Ελλάς. Ιστορικοί φιλολογικοί δεσμοί της, πάντες ελληνικοί, όπερ δε σπουδαιότερον σήμερον πλέον τεσσαρόπεμπτον πληθυσμού εξαικολουθούν ακόμη ελληνικά. Επί παρόντος ευρίσκεται Αγγλίαν Κυπριακήν Αποστολήν αντιπροσωπεύουσα καταπληκτικήν ταύτην επιμόνως ετονίσθη υπό κυπρίων αφότου πρώτον κατελήφθη προ πεντηκονταετίας νήσος.

Δικαιολογίαι βρεττανικής κατοχής Beaconsfield επανελήφθησαν πλειστάκις μετά αναλόγων εκάστοτε παραλλαγών υπό διαφόρων έκτοτε Κυβερνήσεως. Βαρύτης όμως οποίαν ενδεχόμενον είχον άλλοτε τοιαύτα διικαιολογίαι εντελώς εξητμίσθη ήδη καθόσον σήμερον Κυβέρνησις δεν δύναται να προβάλλη επιχείρημα προασπίσεως Κύπρου κατά ρωσσικών επιβουλών ούτω ύπαρξιν υποσχέσεων διατηρήσεως Σουλτανκής κυριαρχίας. Ταύτην ημείς αυτοί ετερματίσαμεν κατόπιν πολέμου καταστήσαντος Κύπρον Βρεττανικήν Αποικίαν.

Λοιπά επιχειρήματα εξ ίσου ασθενή. Υποτιθέμενη στρατηγική σημασία Κύπρου απεδέχθη φανταστική, αλλ' ούτε εργατική Κυβέρνησις ηδύνατο να προβάλλη τούτο όπως δικαιολογήση εξακολούθησιν διακυβερνήσεως λαού εναντίον θελήσεως του. Εξ ίσου παρέλκει ζήτημα ικανότητος και δικαιοσύνης βρεττανικής διοικήσεως Κύπρου, περί της σημειωτέον Κύπριοι οίτινες είναι Ελληνες προτιμούν ελληνικήν διοίκησιν τι απομένει πλέον ημίν είπωμεν";

Daily Herald, όργανον Εργατικού Κόμματος, Daily Newς Near East δημοσιεύουν περιλήψεις υπομνήματος"

ΚΙΤΙΟΥ-ΣΤΑΥΡΙΝΑΚΗΣ-ΡΩΣΣΙΔΗΣ

Η πρεσβεία είχε και άλλες επαφές κατά την παραμονή της στο Λονδίνο. Στα μέσα Νοεμβρίου υπέβαλε ένα νέο συνοπτικό υπόμνημα προς τους βουλευτές και τους Λόρδους και τις εφημερίδες, ενώ στις 26 συναντήθηκε με τον πρώην πρωθυπουργό Λοϊντ Τζιορτζ.

Τηλεγραφούσε η Πρεσβεία γι' αυτές τις επαφές

" Λονδίνον, 21.11.1929

Επιβεβαιούμεν τηλεγράφημα μας, ημερομηνίας 14 Νοεμβρίου 1929

Επίσημος απάντησις Υπουργείου δεν μας εδόθη εισέτι.

Συνετάξαμεν συνοπτικόν υπόμνημα, όπερ απεστάλη εις Ολους τους βουλευτάς της Βουλής των κοινοτήτων και της Βουλής των Λόρδων ως και εις όλας σχεδόν τας εφημερίδας Λονδίνου, Παρισίων, Ρώμης και άλλας.

Επισυνάπτομεν αντίγραφον υπομνήματος και συνοδευτική επιστολής".

Συνεχίζομεν τας προσπαθείας μας

Ο Κιτίου ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ

Σ.Γ. ΣΤΑΥΡΙΝΑΚΗΣ

ΖΗΝΩΝ ΡΩΣΣΙΔΗΣ (Γραμματεύς)

Λονδίνον 26.11.1929, ώρα 15 μ.μ.

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΝ

Σήμερον έσχομεν συνέντευξιν Λόϊδ Τζιορτζ ανεπτύξαμεν αιτήματα διασαφηνίζοντες προαποσταλέν κυκλοφήσαν σύντομον υπόμνημα. Εζήτησε πληροφορίας και εξέφρασε ζωηράν συμπάθειαν του, υπέρ αιτημάτων Κύπρου.

Συνεβούλευσε προσήκοντα.

Απάντησις Υπουργού δεν εδόθη εισέτι. Αναχωρούμεν αύριον.

Ειδοποιήσαμεν Υπουργείον παρακαλούντες δοθή απάντησις Ρωσσίδη μέλλοντα παραμείναι εισέτι.

ΚΙΤΙΟΥ- ΣΤΑΥΡΙΝΑΚΗΣ-ΡΩΣΣΙΔΗΣ

Λεπτομέρειες του νέου υπομνήματος δημοσίευε η εφημερίδα "Ελευθερία" έπειτα από επιστολή της πρεσβείας που στάληκε στην Κύπρο (4.12.1929):

"Διά του τελευταίου ταχυδρομείου ελήφθη υπό του Μ. Αρχιεπισκόπου η προς τον Υπουργόν των Αποικιών επιστολή της Κυπριακής Πρεσβείας η συνοδευούσα το νέον περιληπτικόν υπόμνημα το οποίον συνετάχθη υπό της πρεσβείας και εστάλη εις τον υπουργόν, επίσης δε ελήφθησαν και αντίτυπα του νέου υπομνήματος.

Βρεττανίας τους ισχυρούς εθνικούς πόθους του κυπριακού λαού προς ένωσιν μετά της Ελλάδος και βεβαιοί ότι αν εγίνετο δημοψήφισμα θα εφαίνετο η έκτασις του του ενωτικού αισθήματος του κυπριακού λαού, με ότι ο ενωτικός πόθος δεν προέρχεται από εχθρικά αισθήματα προς την Μ.

Βεττανίαν αλλ' οφείλεται εις τον φυσικόν πόθον ενός πολιτισμένου λαού να συνδεθή μετά του έθνους μετά του οποίου συνδέεται δι' ισχυρών δεσμών φυλής, αίματος γλώσσης, θρησκείας και παραδόσεως. Προσθέτει ότι διά να μη νομισθή ότι η Κύπρος κατά τα άλλα ευδαιμονεί εθεωρήθη καλό να υπασχεθούν επίσης πληροφορίαι εν σχέσει προς τη γενικώς μη ικανοποιητικήν κατάστασιν εν Κύπρω.

Το νέον υπόμνημα αποτελείται πρώτον με το ενωτικόν ζήτημα και υποδεικνύει ότι το επιχείρημα της προστασίας της μικράς μειονότητος της νήσου είναι αστήρικτον διότι η μειονότης δύναται να προστατεθή δι' ειδικών συμβάσεων, επίσης δε το επιχείρημα ότι η Κύπρος είναι χρήσιμος εις την Μ. Βρεττανίαν διά στρατιωτικούς και ναυτικούς σκοπούς καταρρίπτεται εκ του ότι τα 50 έτη της βρεττανικής διοικήσεως της νήσου αποδεικνύουν το αντίθετον.

Επειτα υποδεικνύει ότι η κατάστασις εν Κύπρω απέχει του να είναι ικανοποιητική διά τους εξής λόγους:

Α. Το σύνταγμα του 1925 παρόμοιον σχεδόν προς το προηγούμενον δεν παρέχει εις τον λαόν δικαίωμα συμμετοχής εις την διοίκησιν καίτοι ο λαός εκλέγει αντιπροσώπους εις το Νομοθετικόν η σύνθεσις του Νομοθετικού είναι τοιαύτη, ώστε η πλειοψηφία του
ελληνικού πληθυσμού να μετατρέπεται εις μειοψηφίαν (χωρίς καν να έχη τα προνόμια της πλειοψηφίας) διά της συνεργασίας των τουρκικών μελών μετά των επισήμων και της νικώσης ψήφου του Κυβερνήτου, τούτο δε εδημιούργησε διαρκή προστριβήν της Κυβερνήσεως προς τον λαόν γενικώς και ειδικώς προς τον ελληνικόν λαόν.

Δεν είναι μικρόν πράγμα οι Ελληνες της Κύπρου να διοικώνται με τον ίδιον ως προ 50 ετών αυταρχικόν τρόπον, καθ' ην άλλαι αποικίαι με πολιτισμόν και ουχί ανώτερον του Κυπριακού τυχόν αυτοδιοικήσεως.

Υποδεικνύεται ότι παρ' όλην την πεντηκονταετή βρεττανικήν διοίκησιν η γεωργία ευρίσκεται εις αρχέγονον κατάστασιν, η παιδεία ελάχιστα εβοηθήθη και η συγκοινωνία εσωτερική και εξωτερική είναι ανεπαρκής παρέχονται δε παραδείγματα εξ ων δεικνύεται που διασπαθίζονται αι πρόσοδοι της νήσου.

Β. Ως δεύτερος λόγος της κακοδαιμονίας της Νήσου προβάλλεται το ότι διαρκούσης της βρεττανικής κατοχής αφηρέθη από την νήσον το ποσόν των λ. 2,600.000 ως υποτελικός φόρος και εξηγούνται αι διάφοροι φάσεις και το άδικον του φόρου τούτου αναφέρεται δε και η τελική κατάργησις του με τας επιφυλάξεις πάντοτε του βουλευτικού

1. Λ.152,000 ποσόν προερχόμενον εκ του ετησίου περισσεύματος των λ.11,000 το οποίον κατετίθετο μέχρι του 1914 και κρατείται εις χωριστόν λογαριασμόν εις την τράπεζαν της Αγγλίας.

2. Λ. 556,000 ποσόν το οποίον επληρώθη από της προσαρτήσεως της Κύπρου.

Το υπόμνημα καταλήγει ως εξής:

"Οι αντιπρόσωποι της Κύπρου προσεπάθησαν διά του παρόντος να φέρουν εις γνώσιν της βρεττανικής Κυβερνήσεως την κατάστασιν της νήσου των, με την ζωηράν πεποίθησιν ότι η παρούσα κατάστασις δεν θα επιτραπή να εξακολοηθήση και ότι η αυτοκρατορική Κυβέρνησις θα θεωρήση αναγκαίον και σκόπιμον να διορίση εξεταστικήν επιτροπείαν διά την Κύπρον."

Ο Υπουργός Αποικιών πληροφόρησε την πρεσβεία ενώ βρισκόταν καθ' οδόν προς την Κύπρο ότι η απάντηση του στο υπόμνημα που του στάληκε θα αποστελλόταν μέσω του Κυβερνήτη Σερ Ρόναλντ Στορρς στην Κύπρο.

Τηλεγραφούσαν οι Κιτίου και Σταυρινάκης στις 29 Νοεμβρίου 1929 από τη Βενετία:

Βενετία 29 Νοεμβρίου 1029

ώρα 6.40 μ..μ. ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΝ

Λευκωσίαν.

Ρωσσίδης πληροφορεί ότι υπουργός έγραψε στέλλει απάντησιν μέσον Κυβερνήτου.

Αναχωρούμεν αύριον Αλεξάνδρειαν.

ΚΙΤΙΟΥ-ΣΤΑΥΡΙΝΑΚΗΣ

Ετσι η πρεσβεία χωρίς τίποτε το ουσιαστικό στά χέρια της επέστρεψε στην Κύπρο στις 6 Δεκεμβρίου 1929.

Στην Αρχιεπισκοπή όπου συγκεντρώθηκε αρκετός κόσμος για να υποδεχθεί τα μέλη της πρεσβείας μίλησε ο Κιτίου, ο οποίος συνέστησε συνέχιση των κινητοποιήσεων (Ελευθερία 7.12.1959:

"Είτα έλαβε τον λόγον ο Π. Μητροπολίτης Κιτίου κ. Νικόδημος Μυλωνάς, όστις μετά της συνήθους αυτώ γλαφυρότητος ωμίλησε διά το έργον της Κυπριακής Αποστολής, ειπών ότι πρέπει να συνεχισθούν εντονώτερον οι κυπριακοί αγώνες, οίτινες εν τέλει θα στεφθούν υπό επιτυχίας.

Τελευταίος ωμίλησεν ο έντ. βουλευτής Λευκωσίας κ. Στ. Σταυρινάκης, όστις εξιστόρησε διεξοδικώς τα των ημερών της Κυπριακής πρεσβείας εν Λονδίνω".