29.9.1907: Πλήρης περιγραφή της υπoδoχής πoυ επιφυλάχθηκε στov υφυπoυργό Απoικιώv Ουίvστωv Τσέρτσιλ κατά τηv άφιξη τoυ στηv Αμμόχωστo και τη Λευκωσία

S-250

29.9.1907: ΠΛΗΡΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΠΟΥ ΕΠΙΦΥΛΑΧΘΗΚΕ ΣΤΟΝ ΥΦΥΠΟΥΡΓΟ ΑΠΟΙΚΙΩΝ ΟΥΙΝΣΤΩΝ ΤΣΕΡΤΣΙΛ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΦΙΞΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟ ΚΑΙ ΤΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ

Οταν το 1907 οι Ελληνες Κύπριοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με την επίσκεψη του υφυπουργού Αποικιών Ουϊνστων Τσέρτσιλ, θεώρησαν ότι βρήκαν την ευκαιρία που περίμεναν για να διαδηλώσουν τον ενωτικό τους πόθο με κάθε τρόπο και μέσο.

Ο τόπος που έδρασαν οι Ελληνες κύπριοι έδινε την εντύπωση ότι η πραγματοποίηση της ένωσης εξαρτάτο από τον ίδιο και μόνο ή ήθελαν φεύγοντας από την Κύπρο να πάρει ένα σαφεστατο μήνυμα: Οτι οι Ελληνες θα συνέχιζαν τις προσπάθειες τους μέχρι που θα επιτύγχαναν την Ενωση με την Ελλάδα- αίτημα που θα οδηγούσε σε μακρούς αγώνες και μια εξέγερση ύστερα απο 50 χρόνια με τον αγώνα της ΕΟΚΑ το 1955.

Ετσι όταν πάτησε το ποδι του στην Κύπρο ο βρετανός υφυπουργός όλοι οι Ελληνες από άκρου σε άκρο της νήσου κινητοποιήθηκαν προβάλλοντας τον ενωτικό ποθο.

Η άφιξη του Τσέρτσιλ και η υποδοχή του στο λιμάνι της Αμμοχώστου όπου κατέπλευσε το βρετανικό καταδρομικό "Αφροδίτη" που τον μετέφερε ήταν συγκλονιστική.

Η περιγραφή που έδωσε η εφημερίδα "Κυπριακός φύλαξ" στις 29 Σεπτεμβρίου 1907 έδινε όλες τις λεπτομέρειες:

"Από της π. Τετάρτης η Κύπρος φιλοξενεί διαπρεπή πολίτην και πολιτικόν της Μ. Βρεττανίας επισκεπτόμενον τινάς βρετανικάς αποικίας προς προσωπικήν εξέτασιν και μελέτην των αναγκών αυτών.

Επιβαίνων του ισχυρού καταδρομικού "Αφροδίτη" επεσκέψατο πρώτον την Μελίτην, ήτις αποτελεί σπουδαιότατον εν τη Μεσογείω στρατιωτικόν και ναυτικόν σταθμόν, και εκεί βεβαίως ουδέν άλλο έμελλε να ακούση αίτημα ειμή υπέρ της αποκαταστάσεως της ιταλικής γλώσσης και της παροδόσεως των αφαιρεθεισών πολιτικών ελευθεριών, εις ο δυστυχώς απήντησε μετά πικράς αυστηρότητος.

Εφώτιζεν ήδη λαμπρώς ο μεσημβρινός ήλιος τας κυπριακάς ακτάς και διά των νεών ανοιγμάτων σαρκαστικώς εκάγχαζον τα τείχη της ηρειπωμένης Αμμοχώστου, ότε το σιδηρόφρακτον σκάφος ηγκυροβολει την αυγή της παρελθούσης τετάρτης εις τα ύδατα ακριβώς εκείνα, όπου ο Πολιορκητής Δημήτριος κατεναυμάχησε τον αιγύπτιον στρατηγόν Πτολεμαίον, στήσας επί τη νίκη ταύτη το θαυμαστόν άγαλμα της Νίκης της Σαμοθράκης, ως επικαλείται σήμερον και βαινούσης επί πρώτας τριήρους, ανακείμενον δε νυν εν τω Μουσείω Λούβρω.

Εις την μεσαιωνικήν νεκροφάνειαν των ερειπίων της Αμμοχώστου προσέδωκε ταχέως έκτακτον ζωήν ζωντανήν ρεύμα γερόντων, ανδρών, γυναικών και παίδων εκ τε της πόλεως και των χωρίων μετά κινητού δάσους ελληνικών σημαιών αμυλλωμένων διά των φαιδρών χρωμάτων αυτών προς την ηρεμούσαν νωχελώς θάλασσαν και τον διαγελώντα γαλανόν ουρανόν.

Το όνομα του καταδρομικού δεν προυτιμήθη πιστεύομεν τυχαίως καίτοι οι βρεττανοί πολιτικοί, μετά τον αείμνηστον Μέγαν Γέροντα (Γλάδστων) δεν φαίνονται γοητευμένοι υπό του μεγαλείου και του εκπάγλου κάλλους της αρχαιότητος και ανέλπιστον και αδόκητον δεν θα υπήρξε διά τον ευπατρίδην βρετανόν Υφυπουργόν το ωραίον και ενθουσιαστικόν θέαμα προς των επιθαλασσίων τειχών της Αμμοχώστου και υπό τον πύργον του Οθέλλου.

Απασα η αρτιπαγής προκυμαία και πολύ πέραν έτι είχε καλυφθή υπό σημαιών ελληνικών αίτινες φρικιώσαι υπό της εωθινής θαλασσίας αύρας απετέλουν γοητευτικόν σμήνος των γαλανολεύκων και πτερωτών εθνικών ελπίδων του ελληνικωτάτου λαού της νήσου.

Του ενθουσιώντος και αγαλλομένου εκείνου πλήθους προηγούντο επαξίως της Νέας Σαλαμίνος κατά την ιστορικήν ευκαιρίαν ο δήμαρχος Αμμοχώστου και Βαρωσίων και βουλευτής Λάρνακος- Αμμοχώστου κ. Λούης Ευ. Λοϊζου μετά του δημοτικού συμβουλίου και των νέων επιστημόνων πρωτοστατούντων πάντοτε εν τη εθνική κινήσει της επαρχίας και της πόλεως.

Ο κ. διοικητής μετά του κ. Δημάρχου τη 9 π.μ. επιβάντες λέμβου διεπεραιώθησαν εις το καταδρομικόν" Αφροδίτη" ίνα χαιρετίσωσι τον εντιμώτατον υπουργόν.

Αγημα ναυτών απέδωκε στρατιωτικάς τιμάς προς αμφοτέρους, προσηνέστατος δε υπεδέξατο αυτούς ο κ. Τσώρτσιλ προς ον θλίβων την χείρα του ο κ. Δήμαρχος λέγει:

"Ειμί πολύ ευτυχής, εντιμότατε, ότι πρώτος Ελλην προσέχομαι ίνα θλίψω την χείρα υμών και προσφωνήσω "καλώς ήλθετε".

Ο κ. Τσέρτσιλ απαντών είπε:

"Χαίρω πολύ ότι μετά του κ. Διοικητού έχω το ευτύχημα να δεξιωθώ τον Ελληνα δήμαρχον" .

Μετά τινά φιλόφρονα συνομιλίαν αμφότεροι οι επισκέπται απεχαιρέτισαν τον κ. Τσέρτσιλ και προεπέμφθησαν μέχρι τινός υπ' αυτού, του αγήματος χαιρετίζοντος στρατιωτικώς και επιβάντες της λέμβου διεπεραιώθησαν εις την προκυμαίαν διαβιβάσαντες και την πληροφορίαν ότι τη 10 π.μ. θα απεβιβάζετο ο Υφυπουργός.

Κατά την ώραν αύτήν μεγάλη λέμβος φέρουσα τον υψυπουργόν μετά του πλοιάρχου και της ακολουθείας του απεσπάσθη του καταδρομικού και υπόπτερος αφίκετο εις την αποβάθραν όπου αύθις προσεφώνησεν αυτόν ο κ. Δήμαρχος ειπών:

"Είναι ευτυχής η πολίχνη μας, εντιμότατε, διότι έχει την υψηλήν τιμήν να δεξιωθή Υμάς και προσαγορεύση δι' εμού το καλώς ήλθετε". Αινούμεν τον Υψιστον και πανηγυρίζομεν την εις την πατρίδα μας αφίξεως σας (αναφέρεται μετά τούτο εις την κάθοδον του αειμνήστου Γλάδστωνος εις Επτάνησον). Πατείτε την ιστορικήν γην του Τεύκρου και του Ευαγόρου εκπρόσωπος της φιλελευθέρας Κυβερνήσσως της Α. Μεγαλειότητος και του Μ. Βρεττανικού Εθνους και από πρώτης όψεως μαντεύετε τους πόθους και τα αισθήματα του οίτινες συνενούνται εις την διάπυρον ευχήν υπέρ της ενώσεως μετά της Μητρός Ελλάδος (παρατεταμέναι ζωτωκραυγαί πληρούσι τον αιθέρα "Ζήτω η Ενωσις".

Τον ακοίμητον τούτον πόθον στεντορείως διεκήρυξε ο αοίδιμος Αρχιεπίσκοπος Κύπρου κατά την πρώτην ημέραν της αγγλικής κατοχής δεξιούμενος τον πρώτον αντιπρόσωπον της Μ. Βρεττανίας και μυριόστομον επαναλαμβάνει αυτόν από των ψυχίων της καρδίας του κατά πάσαν στιγμήν και ανά πάσαν γωνίαν της Κύπρου.

Τον πόθον τούτον ερμηνεύει και την στιγμήν ταύτην ισχυρά και αβίαστος φωνή από των στέρνων όλων ημών (παρατεταμέναι ζωτωκραυγαί " Ζητω η Ενωσις").

Μετά της γλυκείας λοιπόν ελπίδος της ταχείας ενώσεως ημών μετά της μητρός Ελλάδος επί της ενδόξου Βασιλείας του γαληνοτάτου άνακτος της Μ. Βρεττανίας αναφωνούμεν εκ του βάθους της καρδίας ημών:

Ζήτω η Α. Μ. ο βρεττανός άναξ Εδουάρδος Ζ.

Ζήτω ο έντιμος υφυπουργός Του κ. Τσέρτσιλ.

Ζήτω η ένωσις της Κυπρου μετά της Μητρός Ελλάδος.

Την ενθουσιαστικήν προσφώνησιν του κ. Δημάρχου εκάλυψαν νέαι και βροντώδεις ζητωκραυγαί υπέρ της ενώσεως, ενώ το πέλαγος των σημαιών εκυμάτιζε τρικυμιωδώς. Η φωνή του παρισταμένου Μωαμεθαν. συμβούλου Ναήμ Εφ. επνίγετο υπό της βροντής των ελληνικών ζητωκραυγών δηλούντος ότι η Κύπρος αν ποτέ ήθελεν εγκαταλειφθή υπό της Αγγλίας πρέπει ν' αποδοθή εις τον Κύριον Αυτής, την Α. Μ. τον Σουλτάνον.

Ο κ. Τσώρτσιλ προσηνής πάντοτε απαντά:

"Ειμί λίαν ευτυχής διά την εγκάρδιον υποδοχήν σας ελπίζω ότια κατά το διάστημα της ολιγοημέρου διαμονής μου θα κατωρθώσω να μελετήσω το περίπλοκον ζήτημα μεταξθ των δύο φυλών. Βεβαιωθήτε ότι θα φροντίζω πάντοτε περί της ευτυχίας της νήσου ταύτης".

Τους λόγους του υφυπουργού εκάλυψαν και πάλιν αι ζωτωκραυγαί υπέρ της ενώσεως και ότε επέβη της αμάξης διευθυνόμενος προς την αγγλικήν Λέσχην, κυρίαι και δεσποινίδες έρριπτον εις αυτήν μικράς κομψάς ανθοδέσμας μετά γαλανολεύκων ταινιών χρυσοίς γράμμασι φερουσών τας λέξεις " ζήτω η ένωσις" το δε πλήθος ανασίοντας σημαίας και διηνεκώς ζητωκραυγάζον παρηκολούθει αυτήν.

Ο υφυπουγός κατήλθεν προ της αγγλικής λέσχης όπου ανέμενε αυτόν η Α.Ε ο Μ. Αρμοστής. Το πλήθος εν ζητωκραυγή επανήλθεν αθρόον εις την πόλιν όπου από τού εξώστου της ελληνικής Λέσχης " Ομόνοια" ωμίλησαν προς αυτό ο

παρευρεθείς εκεί βουλευτής Λάρνακος- Αμμοχώστου κ. Μ. Γ. Νικολαϊδης και ο δικηγόρος κ. Ι. Μυριάνθης, μεθ' ο διελύθη προσωρινώς.

Τη 2 μ.μ είχε πληρώσει το πλήθος πάλιν όλην την πλατείαν του σιδηδροδρ. σταθμού όπου τη 3 μ.μ. αφίκετο ο υφυπουργός μετά της Α. Ε του Μ. Αρμοστού και της ακολουθείας του και επιβάντες της αμαξοστοιχίας απήλθον κατευοδούμενοι υπό εκκωφαντικών ζητωκραυγών " ζήτω η ένωσις".

Προ της εξόδου του εκ του ατμοπλοίου ο υφυπουργός έλαβε τριακοντάδα τηλεγραφημάτων εκ διαφόρων πόλεων διαφόρων σωματείων διαδηλούντων τον υπερ της ενώσεως πόθον του Κυπριακού λαού.

Ψήφισμα υπέρ της ενώσεως υπεβλήθη παρά της πόλεως Βαρωσίων.

ΕΝ ΛΕΥΚΩΣΙΑ: Αι αγοραίαι έξεις της Λευκωσίας αντιτίθενται όλως προς πολυπληθείς συναθροίσεις ανθρώπων, εν εργασίμω μάλιστα ημέρα εντύυτοις ενωρίς πολλαί οικογένειαι απο της 3 μ.μ. ήρξαντο συρρέουσαι περί τον σιδηροδρομικόν σταθμόν αι μεν πεζή πολλαί δε επί σημαιοστολίστων αμαξών και περί την 4ην μ μ. εκλείοντο τα καταστήματα και το ρέυμα των ανθρώπων ογκούτο. Εις την αρξαμένην ήδη κίνησιν προσέδωσαν πολλήν ζωηρότητα και φαιδρότητα οι μαθηταί των κοινοτικών σχολείων και αι μαθήτριαι του κοινοτικού παρθεναγωγείου φέροντες εκάστη ανά μίαν ελληνικήν σημαίαν και παραταχθέντες κατά μήκος της κεντρικής οδού ήτις παρείχε το θέματα γαλανολεύκου ποταμού.

Καταστήματα και οικίαι της οδού ταύτης ως εκ συνθήματος εσημαιοστολίσθησαν και το περιβάλλον καθ' άπαν το μήκος της οδού αποτελεί θέαμα ενθουσιασστικόν. Πολλοί ήδη πολίται προσέρχονται σημαιοφορούντες και παρελαύνουσιν οι μαθηταί του γυμνασίου φέροντες έκαστος σήματα τινα μικρά μαθυκύανα ή κυανοπράσινα μετά λευκού ασυμμέτρου σταυρού άτινα φαίνονται ότι ήθελον να παραστήσωσι σημαίαν ελληνικήν, παν άλλο όμως ήσαν ή σημαίαι ελληνικαί.

Αι φωτογραφικαί εικόνες της δεξιώσεως ελπίζομεν ότι θα δείξωσιν εντελώς την πλήρη αντίθεσιν της παραστάσεως των κοιονοτικών σχολείων προς την του γυμνασίου το παρθεναγωγείον Φανερωμένης υπό την διαχείρισιν της παλαιάς επιτροπής, ουδαμού εφάνη και έπραξε κάλλιον η αν ενεφανίζετο ως το γυμνάσιον.

Οι μαθηταί και αι μαθήτριαι πάντων των άνωθι ειρημένων εκπαιδευτηρίων παρετάχθησαν κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής περί του ανατολικού άκρου της πλατείας του σταθμού εις έκτασιν σχεδόν μιλίου.

Η πλατεία του σταθμού ήτο έρημος, εν ω ηδύνατο να πληρωθή ολόκληρος υπό του μαθητικού κόσμου εν ευτάκτω παρατάξει ήτις θ'απετέλει ωραιοτάτην εικόνα.

Αλλ' οι μαθηταί εκρατήθησαν μακράν της πλατείας διότι βεβαίως έφερον σημαίας ελληνικάς.

Το άλλο ποικίλον πλήθος εξ ανδρών, γυναικών και παίδων, ων πολλοί έφερον σημαίας και οι σημαιοστόλιστοι όμιλοι επλήρουν τον περί τον σταθμόν χώρον όστις ολόκληρος παρείχε την θέσιν και την εντύπωσιν χώρας αγνώς ελληνικής διαδηλούσης επί τη επισκέψει του βρεττανού πολιτευτού τους αιωνίους και ακοιμήτους εθνικούς πόθους του.

Οπου και αν έστρεφε τις το βλέμμα θα συνήντα σημαίας Ελληνικάς η διεσπαρμένας ή κατά πυκνάς γραμμάς και συσσάσεις. Ουδέν υπήρχε γενικόν, εκυρίευσεν όλον τον χώρον εκείνον μια ωραία και συγκινητική εικών της αθανάτου ελληνικής ιδέας.

Η σειρήν της σιδηροδρομικής ατμομηχανής και ο αναθρώσκων καπνός μακρόθεν ήγγειλαν την προσέγγισιν του ανυπομόνως αναμενομένου ξένου, και εις τον συριγμόν απήτησαν αι αργυραί κραυγαί των παρατεταγμένων μαθητριών και μαθητών "ζήτω η ένωσις", και εις τον ανελισσόμενον καπνόν ο χαρμόσυνος κραδασμός των παμπληθών σημαιών.

Η εμφάνισις της ατμομηχανής μετά της ελκομένης αμάξης ης επέβαινον ο εντ. Υφυπουργός, η Α Εξ. ο Μ. Αρμοστής μετά των εις Αμμόχωστον εκδραμόντων και της ακολουθείας αυτών προυκάλεσε σφοδράν συγκίνησιν και το πλήθος των σημαιοφόρων συνωστίζετο παρά την σιδηροδρομικήν γραμμήν, από άκρου δε εις άκρον βοή συνεχής, αντηχεί "Καλώς ήλθετε, ζήτω η ένωσις".

Εις τον σταθμόν παρήσαν ο Πανιερ. Μητροπολίτης Κιτίου μετά των βουλευτων Λευκωσίας-Κυρηνείας κ.κ. Α και Θ. Θεοδότου, και ο κ. διοικητής μετά του δημαρχεύοντος Λευκωσίας, όστις και προσεφώνησε τον Υφυπουργόν ευχαριστήσας αυτώ εκ μέρους της πόλεως και επικαλεσάμενος την μέριμναν αυτού υπέρ του τόπου ούτινος θα αντιληφθή προσωπικώς των αναγκών και του φρονήματος αυτού.

Μετά ταύτα ο κ. Θ. Θεοδότου, εξ ονόματος της νήσου προσεφώνησε την Α. Εντιμότητα, ως εξής:

" Εντιμότατε,

Η Κύπρος πάσα δεξιούται υμάς γηθοσύνως πεποιθυϊα ότι επισκέπτεσθε αυτήν ουχί με τας χείρας κενάς. Οι Κύπριοι, πολλά έχομεν να υποβάλωμεν αιτήματα, τη στιγμή όμως ταύτη κύριον αίτημα ο ελληνικός της νήσου πληθυσμός υποβάλλει και δι' εμού την ένωσιν της Κύπρου μετά της Ελλάδος, αφ' ης ουδεμία δύναμις ηθική ή ύλική, ουδέν συμφέρον οσονδήποτε μέγα δύναται ν' αποχωρίση αυτής.

Προς τον μεγάθυμον άνακτα της Μ. Βρετανίας ατενίζομεν οι υπόδουλοι Ελληνες ως προς ελευθερωτήν και δι' ελπίδος έχομεν ότι η ωραία της Αγγλίας δόξα εν Επτανήσω θα επαναληφθή και εν Κύπρω και εν τω προσώπω της Υμ. εντιμότητος η Κύπρος χαιρετίζει νέον Γλάδστωνα, προάγγελον της ελευθερίας της.

Επί τούτοις αναφωνώ:

- Ζήτω ο βασιλεύς της Μ. Βρεττανίας Εδουάρδος Ζ.

- Ζήτω της Κύπρου η ένωσις μετά της Μητρός Ελλάδος.

Ο κ. Τσέρτσιλ απήντησεν ως εξής:

Ευχαριστώ τω εντίμω κ. Θεοδότου διά την λαμπράν δεξίωσιν ης τυγχάνω εν Λευκωσία όσον αφορά εις το πρώτον ζήτημα επαναλαβμάνω ό,τι είπον προ και προς τον κ. δήμαρχον, ότι τα αιτήματα της νήσου θα ληφθώσιν υπ' όψει αναλόγως των σπουδαίων επιχειρημάτων, δι' ων θα συνοδεύωνται.

Οσον αφορά το δεύτερον νομίζω ότι δεν είναι πρόσφορος η στιγμή αύτη όπως είπε τι περι τούτου, αλλ' ευχαριστώ τον έντιμον κ. Θεοδότου διά τας λαμπράς και υψηλάς εκφράσεις προς την Α. Μεγαλειότητα τον Βασιλέα Εδουάρδον"

Ο κ. Διοικητής συνέστησεν είτα προς τον υψυπουργόν, τον Αγ. Κιτίου και τον Αντ. Θεοδότου και μετά βραχείαν ανάπαυλαν επέβησαν άπαντες ων αναμενουσών αμαξών κατευθυνόμενοι εις το Αρμοστείον και προπεμπόμενοι πάντοτε διά ζωτηκραυγών "Ζήτω η ένωσις".