29.9.1901: Οι εκλoγές τoυ 1901. Απόπειρα δoλoφovίας ηγέτη κόμματoς στo Ομoδoς με αφoρμή τις εκλoγές.

S-233

25.9.1901: ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ 1901. ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ ΗΓΕΤΗ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΟΜΟΔΟΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ

Οι εκλογές του 1901 προκηρύχθηκαν μέσα σε συνθήκες πραγματικού κομματικού πάθους.

Τα δύο κόμματα, που σχηματίσθηκαν μετά το θάνατο του Αρχιεπισκόπου Σωφρονίου το 1900, είχαν κυρίως ως στόχο τους Εκκλησιαστικούς θώκους, παρά τους πολιτικούς στο Νομοθετικό Συμβούλιο, αλλά όπως ήταν φυσικό, μια και ο λαός χωρίστηκε στο Κιτιακό και το Κυρηνειακό κόμμα που είχαν ως στόχο να εκλέξουν Αρχιεπίσκοπο είτε τον Μητροπολίτη Κιτίου Κύριλλο (Κυριλλάτσο) είτε τον Μητροπολίτη Κερύνειας Κύριλλο (Κυριλλούδι), η αναμέτρηση πήρε πολιτικές διαστάσεις και κάλυπτε και την πολιτειακή "εξουσια".

Γι' αυτό όταν προκηρύxθηκαν οι εκλογές για τις 25 Σεπτεμβρίου 1901 οι δύο παρατάξεις ή κόμματα, κατέβηκαν στις εκλογές με πλήρεις συνδυασμούς για την ανάδειξη των 9 μελών του Νομοθετικού στα τρία εκλογικά διαμερίσματα (Λευκωσίας-Κερύνειας, Λάρνακας-Αμμοχώστου και Λεμεσού-Πάφου) στα οποία εκλέγονταν από τρεις χριστιανοί και από ένας μωαμεθανός.

Ηταν η πρώτη φορά στην ιστορία του Νομοθετικού που τις εννέα θέσεις διεκδικούσαν 18 χριστιανοί υποψήφιοι, εννέα από κάθε κόμμα.

Στην ουσία οι υποψηφιότητες ήταν 20, αλλά δύο από αυτές, εκείνες του Μητροπολίτη Κιτίου και του Αχιλλέα Λιασίδη ήταν διπλές, δηλαδή οι δύο άνδρες είχαν υποβάλει υποψηφιότητα σε δυο εκλογικά διαμερίσματα και σαν θα εκλέγονταν θα αποφάσιζαν ποιαν απο τις δυο έδρες θα κρατούσαν.

Το ίδιος όμως συνέβη και με τους Μωαμεθανούς όπου εμφανίστηκαν και εδώ οι νέοι επιστήμονες ή νεοτούρκοι, όπως αποκαλούνταν και έτσι τις τρεις έδρες του Νομοθετικού στα τρία εκλογικα διαμερίσμαστα διεκδικούσαν συνολικά έντεκα υποψήφιοι.

Υποψήφιοι ήσαν:

ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ- ΚΕΡΥΝΕΙΑΣ: Αγιος Κιτίου, ηγούμενος Μονής Κύκκου, Π. Κωνσταντινίδης, Α. Λιασίδης, Θ. Θεοδότου και Γ. Σιακαλλής.

ΜΩΑΜΕΘΑΝΟΣ: Προτάθηκε μόνο ο Χ" Χαβούζ Ζιά εφέντης.

ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΛΕΜΕΣΟΥ-ΠΑΦΟΥ:

Αγιος Κιτίου, Σ. Αραούζος, Μ. Μιχαηλίδης, Ν. Νικολαϊδης, Ι. Κυριακίδης και Χρ. Σώζος.

ΜΩΑΜΕΘΑΝΟΙ: Ραίπ, εφ, έμπορος στην Πάφο, Χαβούζ Ραματάν, Φεϊζί εφ., Μουφτιζαδέ, Χουλούς εφ. από τη Λεμεσό και Εμίν εφέντης.

ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ ΛΑΡΝΑΚΑΣ-ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ:

Α. Λιασίδης, Ν. Ρώσσος, Ι. Βοντιτσιάνος και Φ. Ζαννέτος.

ΜΩΑΜΕΘΑΝΟΙ: Σεφκέτ Βέης Ποταμιαλιζαδέ, Ντερβίς Πασάς, Σαμή εφ. Γιογκαντζίπασης, Νταϊμ εφ, δικηγόρος και Χασάν Χαμίτ.

Στην ουσία το Κιτιακό κόμμα κατέβαινε με πλήρης συνδυασμούς και με ανακοινώσεις του καλούσε το λαό να τους υποστηρίξει κορδόνι.

Οι υποψήφιοι του Κιτιακού Κόμματος ήταν σύμφωνα με τον " Ευαγόρα" της 15 Σεπτεμβρίου 1901 οι πιο κάτω:

ΛΕΥΚΩΣΙΑ-ΚΕΡΥΝΕΙΑ: Μητροπολίτης Κιτίου, Θεοφάνης Θεοδότου και Γ. Σιακαλλής.

ΛΑΡΝΑΚΑ- ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ: Νικόλαος Ρώσσος, Ι. Βοντιτσιάνος και Φίλιος Ζαννέτος.

ΛΕΜΕΣΟΣ-ΠΑΦΟΣ: Μητροπολίτης Κιτίου, Ι. Κυριακίδης και Χρ. Σώζος.

Για τον προεκλογικό αγώνα και την έκταση που πήρε σημείωνε ο Γ. Φραγκούδης στο βιβλίο του για την ιστορία του αρχιεπισκοπικού ζητήματος:

"Την 25ην Σεπτεμβρίου 1901 διεξήχθησαν αι εκλογαί των αντιπροσώπων διά το Νομοθετικόν Συμβούλιον, δηλαδή αι βουλευτικαί εκλογαί. Διά πρώτην φοράν από της εκρήξεως του

Αρχιεπισκοπικού ζητήματος ενηργούντο τοιαύται εκλογαί και διά πρώτην φοράν, ως εξηγούσαμεν ήδη, είχον σχηματισθή εις την νήσον δύο μεγάλα κόμματα προς διεκδίκησιν των εννέα βουλευτικών εδρών.

Εννοείται υπό τας περιστάσεις δεν ήτο δυνατόν παρά η εκλογική πάλη να διεξαχθή επί του αρχιεπισκοπικού ζητήματος, δηλαδή όλοι οι Κύπριοι διηρέθησαν εις δύο στρατόπεδα, Κιτιακών και Κυρηνειακών και σχηματίσθησαν εις τα τρία εκλογικά της νήσου διαμερίσματα, δύο ισχυροί συνδυασμοί. Και τα δύο κόμματα εννόοησαν ότι η νίκη εις τας βουλευτικάς εκλογάς θα

εβάρυνε πολύ εις την πλάστιγγα του αρχιεπισκοπικού ζητήματος. Οι Κιτιακοί εφρόνουν ότι εάν κατωρθούτο να εκδιωχθούν της Βουλής ο Λιασίδης και οι φίλοι του θα υπεχώρουν ούτοι εις το αρχιεπισκοπικόν ζήτημα, αφού θα έβλεπον τον λαόν αποδοκοιμάζοντα αυτούς εκ δευτέρου.

Η εκλογική πάλη διεξήχθη ζωηροτάτη, εγκανιασθέντων ήδη εν Κύπρω των εν Ελλάδι περιφήμων εκλογικών εθίμων, με λόγους, ύβρεις συλλαλητήρια, προγράμματα κλπ. Οι Κιτιακοί ωνόμαζον τους

Κυρηνειακούς διά διαφόρων ονομάτων ως Μακρακιστάς, Σπειραίους, προδότας, διότι εθεωρούντο υποστηριζόμενοι υπό της Κυβερνήσεως, ενώ εκάλουν εαυτούς "εθνικούς".

Αλλ' οι Κυρηνειακοί τους ωνόμαζον απλώς Μασόνους. Εις το χωρίον Ομοδος κατά την μεγάλην εκεί πανήγυριν του τιμίου Σταυορύ 14 Σεπτεμβρίου έγινε μάλιστα απόπειρα δολοφονίας ή τουλάχιστον επιθέσεως καθ' ενός εκ των αρχηγών του Κιτιακού Κόμματος, του Γ. Ρωσσίδη".

(Μεταγλώττιση)

Στις 25 Σεπτεμβρίου 1901 έγιναν οι εκλογές των αντιπροσώπων για το Νομοθετικό Συμβούλιο, δηλαδή οι βουλευτικες εκλογές. για πρώτη φορά από την έκρηξη του αχιεπισκοπικού ζητήματος διενεργούνταν τέτοιες εκλογές και για πρώτη φορα, όπως εξηγήσαμε ήδη είχαν σχηματισθεί στη νήσο δύο μγάλα κόμματα προς διεκδίκηση των εννέα βουλευτικών εδρών.

Εννοείται υπό τις περιστάσεις δεν ήταν δυνατό παρά η εκλογική πάλι θα διεξαχθεί επί του αρχιεπισκοπικού ζητήματος, δηλαδή όλοι οι Κύπριοι διαιρέθηκαν σε δύο στρατόπεδα, Κιτιακών και Κυρηνειακών και σχηματίστηκαν στα τρία εκλογικά διαμερίσματα της νήσου δύο ισχυροί συνδυασμοί. Και τα δύο κόμματα εννόησαν ότι οι νίκη στις βουλευτικές εκλογές θα βάρυνε πολύ στην πλάστιγγα του αρχιεπισκοπικού ζητήματος. Οι Κιτιακοί πίστευαν ότι εάν κατορθωνόταν να εκδιωχθούν από τη Βουλή ο Λιασίδης και οι φίλοι του, θα υποχωρούσαν στο αρχιεπισκοπικό ζήτημα, αφού θα έβλεπαν το λαό να τους αποδοκιμάζει για δεύτερη φορά.

Η εκλογική πάλη ήταν ζωηρότατη, αφού είχαν εγκαινιασθεί ήδη στην Κύπρο τα εκλογικά έθιμα της Ελλάδας, με λόγους, ύβρεις, συλλαλητήρια, προγράμματα κλπ. Οι Κιτιακοί ονόμαζαν τους Κυρηνειακούς με διάφορφα ονόματα ως Μακρακιστές, Σπειραίους, προδότες , διότι θεωρούνταν ότι υποστηρίζονταν από την Κυβέρνηση ενώ καλούσαν τους εαυτούς τους "εθνικούς".

Αλλά οι Κυρηνειακοί τους ονόμαζαν απλώς Μασόνους. Στο χωριό Ομοδος κατά το μεγάλο πανηγύρι του Τιμίου Σταυρού στις 14 Σεπτμεβρίου έγινε μάλιστα απόπειρα δολοφονίας ή τουλάχιστον επίθεση εναντίον του Γ. Ρωσσίδη, που ήταν ένας από τους αρχηγούς του Κιτιακού Κόμμματος.