1900: Τα πρώτα κόμματα τoυ 21oυ αιώvα στηv Κύπρo. Σύvτoμα βιoγραφικά τωv πρώτωv πρωταγωvιστώv της επoχής

S-231

1900: ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ. ΣΥΝΤΟΜΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Πιο οργανωμένες και πιο πεισμώδεις έγιναν οι δύο εκλογές για την ανάδειξη των μελών του Νομοθετικού Συμβουλίου της επομένης δεκαετίας.

Μέχρι τις εκλογές αυτές όμως είχαν μεσολαβήσει πολλά γεγονότα και από τους πρώτους συνδυασμούς ξεπήδησε η ανάγκη περαιτέρω σύσφιξης των πολιτικών σε μονάδες που εξελίχθησαν στα πρώτα κόμματα.

Τα κόμματα στην αρχή κάλυπταν μικρές περιοχές, αλλά αργότερα επεκτάθηκαν σε όλη την Κύπρο με την υποβολή υποψηφιοτήτων στις εκλογές σε όλα τα εκλογικά διαμερίσμαστα από τα ίδια κόμματα.

Σ' αυτή την περίοδο η Κύπρος άρχισε να γνωρίζει τους κομματικούς αγώνες που σιγά, σιγά, άρχισαν να παίρνουν διαστάσεις με αποκορύφωμα τις αναμετρήσεις των τελευταίων δεκαετιών του εικοστού αιώνα.

Ο Χαράλαμπος Παπαδόπουλος σημειώνει σε ειδική μελέτη του το 1959 στο περιοδικό " Καιροί της Κύπρου" (τεύχος 46):

" Ο άγριος κομματισμός συνεχίζετο ακατάπαυστος. Τα κομματικά πάθη εξήπτοντο συνεχώς και περισσότερον. Κι έτσι διεμορφώθησαν και επαγιώθησαν τα δύο κόμματα, το Κιτιακόν και το Κυρηνειακόν, οριστικώς επί ολόκληρον δεκαετίαν. Και οι μεν Κιτιακοί εχειροτόνησαν αυτοί εαυτούς εθνικούς και απεκάλουν τους αντίθετους αντεθνικούς και προδότας, οι δε Κερυνειακοί απεκάλουν εαυτούς ενωτικούς και εθεώρουν τους Κιτιακούς πατριδοκαπήλους.

Εν γένει ο κυπριακός λαός έπεσε με τα μούτρα κατά το δη λεγόμενον εις τον φανατικόν κομματισμόν. Πρώτην φοράν η Κύπρος εισήρχετο εις τοιούτον και τοσούτον κομματισμόν και πρώτην φοράν η Κύπρος εδοκίμαζε την χαράν του αγρίου κομματισμού και παρείχε την εντύπωσιν, ότι εννοούσε να κενώση μέχρι τρυγός το ποτήριον του κομματικού πάθους".

Πυρήνας για τη δημιουργία κόμματος υπήρχε ήδη στη Λευκωσία. Ηταν ο Πανίσχυρος Αχιλλέας Λιασίδης που ήλεγχε τα πάντα από τις σχολικές εφορίες μέχρι το Δημοτικό Συμβούλιο της Λευκωσίας, με βασικό του συνεργάτη τον Π. Κωνσταντινίδη που υποστήριζαν την παράταξη της Κερύνειας ή Κυρηνειακούς.

Αυτός ο πυρήνας, σαν φάνηκαν αντίπαλες ομάδες επεκτάθηκε και στις άλλες πόλεις.

Αντίπαλοι αυτού του κινήματος που ενισχυόταν από τον Μητροπολίτη Κερύνειας Κύριλλο Βασιλείου (Κυριλλούδι) ήταν ο Μητροπολίτης Κιτίου Κύριλλος (Κυριλλάτος) στη Λεμεσό και Λάρνακα και ο Θεοφάνης Θεοδότου στη Λευκωσία που σχημάτισαν μια πολιτική κίνηση.

Οι της Κερύνειας ονομάζονταν Κυρηνειακοί και οι του Κιτίου Κιτιακοί.

Η δημιουργία των δυο κομματικοπολιτικών κινήσεων ξεκίνησε από το 1900 με τον θάνατο του Αρχιεπισκόπου Σωφρονίου.

Με τον θάνατο του Αρχιεπισκόπου τέθηκε θέμα διαδοχής και οι δύο παρατάξεις προσπάθησαν να εκλέξουν τον εκλεκτό τους: Το Μητροπολίτη Κερύνειας οι Κυρηνιακοί και τον Μητροπολίτη Κιτίου, οι Κιτιανοί.

Οι δύο παρατάξεις επέμεναν στον εκλεκτό τους και η κρίση αυτή κράτησε για δέκα ολόκληρα χρόνια.

Ο Χαράλαμπος Παπαδόπουλος, ο οποίος έζησε τα γεγονότα έντονα έδωσε μια πολύ καλή εικόνα του κομματικού πυρετού που άρχισε να φουντώνει στη μελέτη του για την ίδρυση των κομμάτων στην αρχή του εικοστού πρώτου αιώνα, δίνοντας μάλιστα και πληροφορίες γύρω από τους πρωταγωνιστές της εποχής.

Μερικοί από τους πιο σημαντικούς νέους ή και παλαιότερους πολιτευτές της εποχής ήταν οι πιο κάτω:

ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ: Δικηγόρος, γιος του Κυριάκου από τη Ζωοπηγή, δικηγόρος. Επέστρεψε στην Κύπρο κατά την περίοδο προ του 1900 αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη νομική στην Αθήνα και αναμίχθηκε πολύ ενεργά στην πολιτική ζωή του τόπου παίρνοντας στο τέλος της ζωής του την ονομασία "Λευκός Πολιτευτής".

ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ ΣΩΖΟΣ: Δικηγόρος από τη Λεμεσό.

ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ: Καθηγητής από το Πραστειό Μεσαορίας και μετέπειτα Μητροπολίτης Κερύνειας.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ: Εκδότης της εφημερίδας "Αλήθεια" της Λεμεσού.

ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΛΙΑΣΙΔΗΣ: Δήμαρχος Λευκωσίας, βουλευτής και από τους πιο φανατικούς Κυρηνειακούς και ουσιαστικός αρχηγός των Κυρηνειακών. Κατά τον Χαράλαμπον Παπαδόπουλο (παραδέχεται ότι ήτο Κυρηνειακός) ο Λιασίδης "εξελέγετο επί σειράν ετών βουλευτής, δήμαρχος Λευκωσίας, μέλος του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου, της Σχολικής επιτροπείας, ήτο εις εκ των σπουδαιοτέρων συμβούλων του Αρχιεπισκόπου Σωφρονίου, επρωτοστάτησεν εις την ίδρυσιν του Παγκυπρίου Γυμνασίου, το οποίον κατ' αρχάς συνετηρείτο κατά μέγα μέρος διά τακτικών συνδρομών, περιήλθε μόνος επί ζώου πλείστα χωρία Μεσαορίας και άλλα εγγράφων συνδομητάς υπέρ του γυμνασίου, προς το οποίο ως και προς το πλήρες Παρθεναγωγείον Φανερωμένης έτρεφεν ως άλλος πατήρ αληθινήν στοργήν".

ΘΕΟΦΑΝΗΣ ΘΕΟΔΟΤΟΥ: Δικηγόρος από το Φοινί, ανεψιός του Αρχιεπισκόπου Σωφρονίου από το 1865 μέχρι το 1900.

ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΘΕΟΔΟΤΟΥ: Ιατρός, στη Λευκωσία, αδελφός του Θεοφάνη και μετέπειτα μέγας ευεργέτης της Λευκωσίας.

ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, δικηγόρος. Εργάστηκε αρχικά ως δάσκαλος στην ελληνική σχολή της Λευκωσίας και δίδαξε Κατήχηση και άλλα μαθήματα. Σπούδασε στη Βηρυτό. Εκλέγηκε για σειρά ετών βουλευτής του διαμερίσματος Λευκωσίας-Κερύνειας.

ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΣ ΠΑΣΧΑΛΗΣ: Δικηγόρος. Αναμίχθηκε στην πολιτική όταν αποσύρθηκε ο Πασχάλης Κωνσταντινίδης.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ: Δικηγόρος από το Λευκόνοικο. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα. Εργάστηκε ως δικηγόρος κι αργότερα ως δικαστής. Υστερα παραιτήθηκε και ανέλαβε τη διεύθυνση της Τράπεζας Κύπρου.

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΚΙΤΙΟΥ ΚΥΡΙΛΛΟΣ: Καταγόταν από τον Πρόδρομο της Μαραθάσας. Σπούδασε Θεολογία στην Αθήνα και κατά την επιστροφή του στην Κύπρο δίδαξε στην ελληνική σχολή και μετά εκλέγηκε Μητροπολίτης Κερύνειας και στη συνέχεια Μητροπολίτης Κιτίου και υπηρέτησε για αρκετό χρονικό διάστημα ως βουλευτής στο Νομοθετικό Συμβούλιο.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΤΑΛΑΝΟΣ: Ελλαδίτης. Καταγόταν από τη Νομική της Λακωνίας και στάληκε στην Κύπρο το 1894 ως καθηγητής στο Παγκύπριο Γυμνάσιο. Αλλά αρνήθηκε εντολή του γυμνασιάρχη Ι. Δέλιου να βγει από την τάξη για να υποδεχθεί το Μέγα Αρμοστή Σένδαλ που επισκεπτόταν το σχολείο όπως έκαμαν οι άλλοι καθηγητές και αποχώρησε από την εκπαίδευση και ανέλαβε την εφημερίδα "Ευαγόρας" απ' όπου με πύρηνα άρθρα έβαλλε εναντίον της τοπικής βρετανικής κυβέρνησης.

Οπως σημειώνει ο Χαράλαμπος Παπαδόπουλος "ο Καταλάνος έχων αθλητικόν παράστημα και επιβλητικήν εξωτερικήν εμφάνισιν, προς δε και δυνατήν κάλαμον επεβλήθη πολύ επί μεγάλου μέρους της κοινωνίας και γρήγορα ανεδείχθη μεγάλη φυσιογνωμία".

Ο Καταλάνος ήταν ένας από τους πιο φανατικούς Κιτιακούς και ο πρώτος που απελάθηκε από τους βρετανούς στις αρχές της δεκαετίας του 1920.

ΦΙΛΙΟΣ ΖΑΝΝΕΤΟΣ: Ελλαδίτης ιατρός από την Πελοπόννησο. Εγκαταστάθηκε στη Λάρνακα. Ελκέγηκε βουλευτής και δήμαρχος της Λάρνακας και έγραψε την πιο εκτενή Ιστορία της Κύπρου μετά τον Αρχιμανδρίτη Κυπριανό (1798). Απελάθηκε αργότερα από την Κύπρο αλλά πρόλαβε να συγγράψει δυο από τους τρεις τόμους της Ιστορίας της Κύπρου που προγραμμάτιζε.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΙ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ ΔΕΡΒΗΣ: Ο Νικ. Δέρβης όταν έφθασε στην Κύπρο εγκαταστάθηκε αρχικά στη Βάσα Κοιλανίου και από το 1885 στη Λευκωσία, όπου άσκησε την ιατρικήν. Ο Θεμιστοκλής Δέρβης ήταν γιος του, επίσης γιατρός, ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα της Κύπρου ως δήμαρχος αλλά και αργότερα στη δεκαετία του 1940 ως αρχηγός του Κόμματος ΚΕΚ.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΛΗΡΙΔΗΣ: Δικηγόρος αθρογράφος στα πρώτα του στάδια στην εφημερίδα "Κύπριος" του πολιτευτή και ουσιαστικού αρχηγού των Κυρηνειακών Αχιλλέα Λιασίδη. Αργότερα διατέλεσε αρθρογράφος της " Ελευθερίας" και αναμίχθηκε στην πολιτική όπου στη δεκαετία του 1940 εξελέγη δήμαρχος Λευκωσίας ενώ αργότερα στα τέλη της δεκαετίας του 1950 ήταν ανθυποψήφιος του πρώτου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Ηταν πατέρας του μετέπειτα Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Γλαύκου Κληρίδη.