Πρώτη Ηλεκτρονική Ιστορία της Κύπρου

image

Δωρεάν προσφορά σε ερευνητές, μελετητές, φοιτητές, μαθητές και δημοσιογράφους.

Από την Κύπρο στην αρχαιότητα, μέχρι την Κύπρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η αγγλοκρατία, η ΕΟΚΑ, το πραξικόπημα, το σχέδιο Ανάν, η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αρχείο Παναγιώτη Παπαδημήτρη

papademetris-pΜοναδικό αρχείο στο οποίο μπορείτε να προστρέξετε και να αναζητήσετε εύκολα και γρήγορα αυτό που θέλετε για μια περίοδο 8.000 ετών για την Ιστορία της Κύπρου.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

16/29.4.1903: Οι Χριστιαvoί βoυλευτές κατoρθώvoυv για πρώτη φoρά vα εγγράψoυv στηv αvτιφώvηση τoυς πρoς τov Υπατo Αρμoστή στo Νoμoθετικό Συμβoύλιo, φράση με τηv oπoία ζητείται η εθvική απoκατάσταση τωv Κυπρίωv "δια της Εvώσεως μετά της μητρός Ελλάδoς".

S-226

16/29.4.1903: ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ ΚΑΤΟΡΘΩΝΟΥΝ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΝΑ ΕΓΓΡΑΨΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΦΩΝΗΣΗ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΥΠΑΤΟ ΑΡΜΟΣΤΗ, ΣΤΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΦΡΑΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΖΗΤΕΙΤΑΙ Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΥΠΡΙΩΝ "ΔΙΑ ΤΗΣ ΕΝΩΣΕΩΣ ΜΕΤΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΕΛΛΑΔΟΣ".

O μεγαλύτερος πύργος του Αγίου Ιλαρίωνα σε γκραβούρα του GORDON HOME

Παρά τις επανειλημμένες δηλώσεις των βρετανών επισήμων ότι δεν τίθετο θέμα Ενωσης της Κύπρου με την Ελλάδα, το 1903 αποτέλεσε σταθμό στην πορεία του ενωτικού αγώνα των Χριστιανών όταν εκμεταλλευόμενοι την απουσία ενός Τούρκου βουλευτή κι' ενός επισήμου (κατά τον Φίλιο Ζαννέτο μόνο ενός επισήμου) κατόρθωσαν να περιλάβουν στην αντιφώνηση προς τον Υπατο Αρμοστή που διαβάστηκε επίσημα στο Νομοθετικό φράση, με την οποία ζητείτο η εθνική αποκατάσταση του Κυπριακού λαού "διά της ενώσεως μετά της μητρός Ελλάδος".

Η αναγραφή τέτοιας φράσης στην αντιφώνηση κατά την έναρξη της νέας συνόδου του Νομοθετικού (16/29 Απριλίου 1903) θεωρήθηκε πολύ σημαντικό γεγονός για τους χριστιανούς και δεν είχε ξαναγίνει ούτε στα προηγούμενα, αλλά και δεν θα συνέβαινε ούτε στα επόμενα χρόνια της αγγλοκρατίας.

Για να γίνει αντιληπτό το τι πέτυχαν οι Χριστιανοί, αξίζει να επαναληφθεί ο τρόπος λειτουργίας του Νομοθετικού.

Το Σώμα αποτελείτο από εννέα χριστιανούς, τρεις μωαμεθανούς και έξη Βρετανούς που διορίζονταν ως επίσημα μέλη.

Με την έναρξη κάθε χρόνο της συνόδου του Νομοθετικού ο Αρμοστής προσφωνούσε το Σώμα και μετά διοριζόταν μια μικρή επιτροπή και από τις τρεις πλευρές, η οποία ετοίμαζε την απάντηση ή αντιφώνηση προς τον Αρμοστή.

Σπίτι ιερέα στη Γαλάτα. Γκραβούρα του Gordon Home

Σ' αυτή την επιτροπή γίνονταν σκληρές συζητήσεις για να περιληφθεί μια θέση που ήθελε να παραθέσει η κάθε πλευρά.

Πολλές φορές όμως η αντιφώνηση αποτελούσε προϊον συμβιβασμού των απόψεων των τριών μερών κι' έτσι αυτή δεν περιλάμβανε στην ουσία ό,τι ήθελαν να πουν οι δυο κυπριακές, κυρίως ομάδες.

Οι Οθωμανοί είχαν υποστηρίξει επανειλημμένα πολλές φορές θέσεις των επισήμων μελών ή τα επίσημα μέλη θέσεις των Οθωμανών κι' έτσι επιτυγχανόταν ισοψηφία (τρεις Οθωμανοί και έξι επίσημα μέλη) και εννέα Χριστιανοί κι έτσι επιτυγχανόταν ισοψηφία.

Αυτό ξεπερνάτο με τη νικώσα ψήφο που διέθετε ο Προεδρεύων του Νομοθετικού που συνήθως ήταν ο Αρμοστής ή αντικαταστάτης του.

Για να φανεί καλύτερα για άλλη μια φορά το γεγονός αυτό αξίζει να παρατεθεί το πιο κάτω περιστατικό που αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό ίσως γεγονός σε περίπτωση ψηφοφορίας στο Νομοθετικό.

Το επεισόδιο συνέβη κατά τη συζήτηση κονδυλίου του προϋπολογισμού το 1903 του οποίου είχαν ζητήσει τη διαγραφή τα χριστιανικά μέλη.

Στη συζήτηση όμως που ακολούθησε στην Ολομέλεια, τόσο τα μνουσουλμανικά μέλη όσο και τα επίσημα τάχθηκαν εναντίον της εισήγησης των χριστιανών μελών κι' έτσι οι χριστιανοί βλέποντας ότι δεν μπορούσαν με κανένα τρόπο να επιτύχουν την απόρριψη του κονδυλίου προσπάθησαν να επιτύχουν την αναβολή της συζήτησης με την ελπίδα ότι σε επόμενη συνεδρία θα απουσίαζε κάποιο μέλος ή θα επηρέαζαν σα παρασκήνια κάποιο μωαμεθανό.

Απέτυχαν όμως γιατί ο Αρμοστής αρνήθηκε την αναβολή κι' έτσι στη συνέχεια, ενώ ένα χριστιανικό μέλος άρχισε να αγορεύει, ένας μουσουλμάνος βουλευτής, ο Χατζητεβρίς, κατευθύνθηκε προς την έξοδο της αίθουσας και αμέσως βλέποντας την πλάστιγγα να γέρνει προς την πλευρά των χριστιανών, το χριστιανικό μέλος πρότεινε να γίνει ψηφοφορία στην πρόταση για αναβολή.

Ο Γραμματέας σηκώθηκε για να αρχίσει η ψηφοφορία αλλά εν τω μεταξύ ο Χατζητεβρίς αντιλαμβανόμενος τι θα συνέβαινε έσπευσε στην έδρα του.

Τότε τα χριστιανικά μέλη έθεσαν θέμα ότι δεν δικαιούτο να ψηφίσει γιατί δεν βρισκόταν στην έδρα του, αλλά ο Χατζητεβρίς διαμαρτυρήθηκε και ζήτησε την άποψη του Προέδρου.

Ο Αρμοστής αποφάνθηκε αμέσως περίπου λέγοντας: "Παρατήρησα ότι το έντιμο μέλος παρακολουθούσε τη συζήτηση ευρισκόμενος στο μέσω της θύρας της αίθουσας και ο άλλος μισός εκτός της αίθουσας, αλλά κατά την αντίληψη μου το περισσότερο μέρος του εντίμου μέλους ήταν μάλλον προς το μέρος της αίθουσας".

Ετσι επιτράπηκε στον Χατζητεβρίς να ψηφίσει και τελικά η πρόταση των Χριστιανών βουλευτών απορρίφθηκε.

Από το επεισόδιο αυτό φαίνεται καθαρά πόσο σημαντική επιτυχία ήταν για τους χριστιανούς να εγγράψουν το αίτημά τους για ένωση με την Ελλάδα στο επίσημο έγγραφο της αντιφώνησης προς τον Αρμοστή.

Η παράγραφος που ενεγράφη στην αντιφώνηση είναι η πιο κάτω:

ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ 1/14 Ιουνίου 1902. Η συνέχεια στην επόμενη σελίδα

"21. Ηλπιζεν επί τούτοις ο Κυπριακός λαός και το Συμβούλιον ότι πολιτικώς θα εχειραγωγείτο υπό του ευγενούς αγγλικού έθνους διά της μείζονος συμμετοχής αυτού εις τα της διοικήσεως και ότι ολίγον κατ' ολίγον θα ησκείτο εν τη ενασκήσει των πολιτικών αυτού δικαιωμάτων μέχρις ου αι δίκαιαι αυτού αξιώσεις ήτοι Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΥΤΟΥ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ ΔΙΑ ΤΗΣ ΕΝΩΣΕΩΣ ΜΕΤΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ετύγχανον πλήρους ικανοποιήσεως προς θρίαμβον του πολιτισμού και τιμήν του φιλελευθέρου Αγγλικού έθνους. Το Συμβούλιον ούχ ήττον δεν απέκαμεν ελπίζον επί την δικαιοσύνην του μεγάλου και φιλελευθέρου αγγλικού έθνους παρ' ου ελπίζει ότι θα δοθή και εις τον Κυπριακόν λαόν δικαιοσύνη, διότι ούτος εις όλα αυτού τα αιτήματα ουδέν από τους προστάτας του άλλο ζητεί ή δικαιοσύνην".

(Μεταγλώττιση)

"21. Ηλπιζε γι' αυτό ο Κυπριακός λαός και το Συμβούλιο ότι πολιτικά θα χειραγωγείτο από το ευγενές αγγλικό έθνος με τη μεγαλύτερη συμμετοχή του στα (θέματα) της διοίκησης και ότι λίγο κατ' ολίγο θα ασκείτο στην ενάσκηση των πολιτικών του δικαιωμάτων μέχρις ότου οι δίκαιες του αξιώσεις δηλαδή Η ΕΘΝΙΚΗ ΤΟΥ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΜΕ ΤΗ ΜΗΤΕΡΑ ΕΛΛΑΔΑ τύγχαναν πλήρους ικανοποίησης προς θρίαμβο του πολιτισμού και τιμή του φιλελεύθερου Αγγλικού έθνους. Το Συμβούλιο όχι μόνο δεν απέκαμε ελπίζοντας στη δικαιοσύνη του μεγάλου και φιλελεύθερου αγγλικού έθνους από το οποίο ελπίζει ότι θα δοθεί και στον Κυπριακό λαό δικαιοσύνη, διότι αυτός σε όλα του τα αιτήματα τίποτε δεν ζητεί από τους προστάτες του παρά δικαιοσύνη".

Σ' αυτή τη συνεδρία της επιτροπής για την αντιφώνηση οι χριστιανοί κατόρθωσαν ακόμη να περάσουν και μια άλλη παράγραφο με την οποία καταδιαζόταν η ενέργεια του διοικητή Λευκωσίας βρεττανού συνταγματάχη Τσιάμπελαιην να εξυβρίσει κατά την άποψη τους τις εικόνες των Βασιλέων των Ελλήνων.

Ο Τσιάμπερλαιην είχε μεταβεί στο χωριό Γέρι της επαρχίας Λευκωσίας και σαν έφθασε στο σχολείο και είδε τις εικόνες των βασιλέων των Ελλήνων κτύπησε πάνω σ' αυτές με το μαστίγιο του λέγοντας στους κατοίκους ότι οι εικόνες εκείνες έπρεπε να βρίσκονταν στα καφενεία και όχι στο σχολείο.

Το κεφάλαιο του λόγου του Τσιάμπερλαν στο οποίο αναφέρθηκε στο θέμα της Ενωσης της Κύπρου με την Ελλάδα

Η ενέργεια αυτή του Τσιάμπελαιην θεωρήθηκε πολύ προσβλητική για τους Χριστιανούς που θεωρούσαν τους Βασιλείς των Ελλήνων ως "ιερά τέρατα" και πρόσωπα στα οποία απευθυύνονταν καθημερινά για να εκφράσουν τον ενωτικό τους πόθο ή για να καταγγείλουν ενέργειες της αγγλικής διοίκησης στο νησί

Η παράγραφος που εγκρίθηκε και περιλήφθηκε στην αντιφώνηση γύρω από το θέμα έχει ως εξής:

19. Το Συμβούλιον άκρως λυπείται επί τω ότι η Κυβέρνησις κρατεί εν τη υπηρεσία ανώτερον άγγλον υπάλληλον σκαιώς υβρίσαντα δημοσία τας εικόνας των Α.Α.Μ.Μ. των Βασιλέων των Ελλήνων. Είνε δε πολύ λυπηρόν διότι ενώ εζητήθη υπό των αντιπροσώπων του ελληνικού λαού ικανοποίησις παρά της Κυβερνήσεως, ουδεμία εισέτι τοιαύτη εδόθη.Το τοιούτον δεν δύναται ή να χαρακτηρισθή ως περιφρόνησις κατά του ελληνικού λαού εν τη καρδία του οποίου ανάσσουσιν οι Βασιλείς των Ελλήνων, το δε Συμβούλιον επιμένει απαιτούν να δοθή πλήρης ικανοποίησις".

(Μεταγλώττιση)

19. Το Συμβούλιο λυπείται πολύ γιατί η Κυβέρνηση κρατεί στην υπηρεσία ανώτερο άγγλο υπάλληλο που ύβρισε σκαιώς δημόσια τις εικόνες των Α.Α.Μ.Μ. των Βασιλέων των Ελλήνων. Είναι δε πολύ λυπηρό διότι ενώ ζητήθηκε από τους αντιπροσώπους του ελληνικού λαού ικανοποίηση από την Κυβέρνηση, μέχρι στιγμής καμμιά ακόμη τέτοια (ικανοποίηση) δεν δόθηκε. Αυτό δεν μπορεί παρά χαρακτηρισθεί ως περιφρόνηση κατά του ελληνικού λαού στην καρδιά του οποίου βασιλεύουν οι Βασιλείς των Ελλήνων, το δε Συμβούλιο επιμένει να απαιτεί να δοθεί πλήρης ικανοποίηση".

Η έγκριση της παραγράφου για την Ενωση έγινε όπως φαίνεται από τα πρακτικά που παρέθετε η εφημερίδα "Ευαγόρας", ενω απουσίαζαν μερικά μέλη- επίσημα και μουσουλμανικά.

Στα πρακτικά δεν αναφέρεται ποιοι απουσίαζαν, αλλά δυο άλλες πηγές, μιλούν για δυο μέλη, ένα επίσηο και ένα μουσουλμανικό. Η εφημερίδα "Κύπρος" της 26 Απριλίου 1903 σημείωνε (Μεταγλώττιση):

" Η συνεδρία της Πέμπτης ήταν θυελλώδης ιδιαίτερα κατά τη συζήτηση της 198 παραγράφου στην οποία γίνεται λόγος για το επεισόδιο στο χωριό Γέρι και τη συμπεριφορά του Τσιάμπερλαιην, διοιητή Λευκωσίας, κατά των εικόνων των Βασιλέων μας.

Μίλησαν οι κκ. Σμιθ, Θεοδότου και ο δικηγόρος του Στέμματος.

Δευτερολογεί ο κ. Θεδότου και μετά από αυτόν ο Μ. Κιτίου τελευταίος δε λαμβάνει τον λόγον ο Σιακαλλής υποστηρίζοντας επίσης την παράγραφο η οποία ψηφίζεται

Μετά ψηφίζεται η 20 παράγραφος στην οποία γίνεται λόγος για διάφορα ζητήματα του τόπου

Επίσης η τελευταία ( απ. αριθμόν) 21 στην οποία γίνεται λόγος για την Ενωση. Συζήτηση ευρύτατη και σε αυτή.

ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ 14/27 Απριλίου 1901

Τελικά η αντιφώνηση την οποία αρκούμαστε να δημοσιεύσουμε κατά το επίσημο κείμενο από το φύλλο αυτό ψηφίστηκε όπως συντάχθηκε από Ελληνες αντιπροσώπους του τόπου που είχαν, λόγω απουσίας ενός οθωμανικού μέλους και ενός επισήμου, πάντοτε την πλειοψηφία".

Εξάλλου ο Φίλιος Ζαννέτος που ήταν και ένας από τους πρωταγωνιστές της επιτυχίας αυτής έγραψε αργότερα στην Ιστορία του (Ιστορία της Νήσου Κύπρου, τόμος 3 σελ. 550:

"Η πρότασις (για την ένωση που υπέβαλε ο Σώζος) γίνεται διά πλειονοψηφίας δεκτή απουσιάζοντος του δικηγόρου του στέμματος".

Οι Οθωμανοί αντίδρασαν αμέσως σαν πέρασε η παράγραφος με τηην οποία γινόταν αναφορά στην ένωση και ο Χατζηχαφούς εφέντης πρότεινε όπως προστεθεί στη αντιφώνηση και η παράγραφος με την οποία ζητείτο όπως σε περίπτωση εγκατάλειψης της Κύπρου από την Αγγλία αυτή δοθεί στην Τουρκία:

" Η προσήκουσα πορεία είναι όπως όταν επέλθη ποτέ καιρός ίνα εγκαταλειφθή η Κύπρος υπό της Αγγλίας, αποδοθή αύτη εις την Α.Α.Μ. τον Σουλτάνον, όστις είναι και νόμιμος αυτής Κύριος και τούτο προσδοκά η μουσουλμανική κοινότης παρά της αγγλικής Κυβερνήσεως".

(Μεταγλώτττιση):

Η κατάλληλη πορεία είναι όπως όταν επέλθει ο καιρός για να εγκαταλειφθεί η Κύπρος από την Αγγλία να αποδοθεί στην Α. Α. Μ. τον Σουλτάνο, ο οποίος είναι και νόμιμος κύριος της και αυτό προσδοκά η μουσουλμανική κοινότητα από την αγγλική Κυβέρνηση.

Η πρόταση όμως του Χαζηχαβούς τέθηκε σε ψηφοφορία και καταψηφίστηκε τόσο από τους Χριστιανούς όσο και από τα επίσημα μέλη που παρευρίσκονταν.