26.2.1894: Αγριες συγκρoύσεις μεταξύ Χριστιαvώv και Μoυσoυλμάvωv στη Πάφo και αργότερα στα Λεύκαρα καθώς oξύvovται τα φυλετικά πάθη και μίση.

S-202

26.2.1894: ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΚΑΙ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΦΟ ΚΑΙ ΑΡΓΟΤΕΡΑ ΣΤΑ ΛΕΥΚΑΡΑ ΚΑΘΩΣ ΟΞΥΝΟΝΤΑΙ ΤΑ ΦΥΛΕΤΙΚΑ ΠΑΘΗ ΚΑΙ ΜΙΣΗ

Οι φυλετικές διαφορές και συγκρούσεις μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων έπαιρναν διαστάσεις και στις 26 Φεβρουαρίου 1894 ήταν η σειρά της Πάφου για να πάρει μια γεύση από αυτές. Αφορμή η αμφίεση μερικών χριστιανών κατά το Σάββατο της Τυροφάγου τις οποίες οι τούρκοι θεώρησαν προσβλητική γι' αυτούς και ήλθαν στα χέρια με τους χριστιανούς και άρχισαν τις βρισιές.

Εγραφε σχετικά η εφημερίδα "Σάλπιγξ" της Λεμεσού (Μεταγλώττιση):

" Το Σάββατο της Τυροφάγου στο Κτήμα μεταμφιέστηκαν κάποιοι δικοί μας νέοι και διέβαιναν την αγορά με όργανα.

Κάποιοι Οθωμανοί θεώρησαν την μεταμφίεση τους ως προσβλητική γι' αυτούς και διέταξαν κάποιους από αυτούς να αναμιχθούν και να σπρώξουν τους δικούς μας.

Οι δικοί μας δυσαρεστήθηκαν και έσπρωξαν εκείνους να βγουν από τον κύκλο τους, έτσι δε συνέβη ρήξη κατά την οποίαν έλαβαν μέρος πολλοί από τις δυο φυλές, ακούστηκε δε επανειλημμένα η λέξη "βούρουνους γκιαουρλαρά" (κτυπάτε τους άπιστους" η οποία ηρέθιζε περισσότερο τα πράγματα. Τη ρήξη διέλυσε, αλλά πολύ αργά, η αστυνομία.

Η αντίδραση βράδυνε. Την επομένη ντυμένοι πολλοί νέοι με ελληνικές ενδυμασίες και με την ελληνική σημαία να προπορεύεται διέβησαν όλες τις αγορές ψάλλοντας ελληνικούς ύμνους ενώ έξω από τη Μητρόπολη ζητωκραύγαζαν υπέρ της Ελλάδας, της Ενωσης και της Α. Πανανιερότητας, ο οποίος αφού βγήκε έξω απένειμε τις ευχές του".

Επίσης η εφημερίδα "Αλήθεια" στις 10/22 του ιδίου μήνα με αφορμή τα γεγονότα στην Πάφο κατάγγελλε ότι τα φυλετικά πάθη είχαν αρχίσει να κορυφώνονται στην Κύπρο:

"Τα φυλετικά πάθη κορυφούνται πολύ εν τω τόπω, συνεχώς δε συμβαίνουσι ρήξεις και ταραχαί εις μέρη όπου Ελληνες και Τούρκοι οικούσι, πλησίον αλλήλων.

Μετά τας ταραχάς του Κολοσσίου έχομεν ήδη σοβαρωτέρας εν Πάφω, ας εκτενώς περιγράφει η εκείθεν ανταπόκρισις.

Η αφορμή υπήρξε παραμικρά, αλλ' ηκολούθησαν σοβαρά γεγονότα εφέντηδες, ανεμίχθησαν σκανδαλωδώς εις την συμπλοκήν και οι Τούρκοι εφώναζαν αύθις το σύνηθες "κτυπάτε" τους γκιαούρηδες.

Η ρήξις δεν εβράδυνε να επέλθη η δε φιλήσυχος πολίχνη μετετράπη εις θέατρον βανδαλικών σκηνών. Μετά πολλήν ώραν η αστυνομία επανέφερε τάξιν τινά.

Την επαύριον πολυπληθείς συνηθροίσθησαν οι ημέτεροι εις την ενορίαν του Αγίου Κενδέα, άνθρωποι πάσης ηλικίας και τάξεως.

Προπορευομένης δε της κυανολεύκου διήλθε το πλήθος την πόλιν, ζητωκραυγάζον, φρενητιωδώς υπέρ της Ενώσεως και του Εθνους.

Οι διαδηλωταί εψαλλαν εν ενθουσιασμώ τον εθνικόν ημών ύμνον κατέληξαν δε εις την Μητρόπολιν, όπου κατά τας επανειλημμένας ζητωκραυγάς υπέρ του ελληνικού Εθνους της Ενώσεως και της Α. Πανιερότητος, ο Μητροπολίτης ηναγκάσθη να εξέλθη και να ευχαριστήση τους διαδηλωτάς. Κοχλάζει δυστυχώς ο λέβης των φυλετικών παθών, εν τόπω δε όπου δεν υπάρχει δημόσιος ασφάλεια είνε κρίσιμος τοιαύτη κατάστασις".

(Μεταγλώττιση)

"Τα φυλετικά πάθη κορυφώνονται πολύ στον τόπο, συνεχώς δε συμβαίνουν ρήξεις και ταραχές σε μέρη όπου Ελληνες και Τούρκοι κατοικούσι, πλησίον μεταξύ τους.

Μετά τις ταραχές του Κολοσσίου έχουμε ήδη σοβαρότερες στην Πάφο, τις οποίες περιγράφει εκτενώς ανταπόκριση από εκεί.

Η αφορμή υπήρξε παραμικρή, αλλά ηκολούθησαν σοβαρά γεγονότα εφέντηδες, ανεμίχθηκαν σκανδαλωδώς στη συμπλοκή και οι Τούρκοι φώναζαν αμέσως το συνηθισμένο "κτυπάτε" τους γκιαούρηδες.

Η ρήξη δεν άργησε να επέλθει η δε φιλήσυχη πολίχνη μετατράπηκε σε θέατρο βανδαλικών σκηνών. Μετά από πολλή ώρα η αστυνομία επανέφερε κάποια τάξη.

Την επαύριο συνηθροίστηκαν αρκετοί δικοι μας στην ενορία του Αγίου Κενδέα, άνθρωποι κάθε ηλικίας και τάξης.

Με την κυανόλευκη να προπορεύεται το πλήθος πέρασε μέσα από την πόλη, ζητωκραυγάζοντας φρενητιωδώς υπέρ της Ενωσης και του Εθνους.

Οι διαδηλωτές έψαλλαν με ενθουσιασμό τον εθνικό μας ύμνο κατέληξαν δε στη Μητρόπολη, όπου κατά τις επανειλημμένες ζητωκραυγές υπέρ του ελληνικού Εθνους, της Ενωσης και της Α. Πανιερότητος, ο Μητροπολίτης αναγκάστηκε να βγει και να ευχαριστήσει τους διαδηλωτές. Κοχλάζει δυστυχώς ο λέβης των φυλετικών παθών, στον τόπο δε όπου δεν υπάρχει δημόσια ασφάλεια είναι κρίσιμη τέτοια κατάσταση".

Η ίδια εφημερίδα κατάγγελλε στις 18/30 Μαρτίου 1894 ότι τα φυλετικά πάθη οξύνονταν συνεχώς και ότι οι Ελληνες και οι τούρκοι είχαν παύσει να ζουν ειρηνικά στη νήσο και ότι ρήξεις και ταραχές συνέβαιναν καθημερινά σε διάφορα σημεία της νήσου που εντείνονταν ιδιαίτερα με τις φήμες ότι επέκειτο η εγκατάλειψη της Κύπρου από την Αγγλία (Μεταγλώττιση):

"Σε επίφοβο προφανώς βαθμό κορυφώνονται στον τόπο τα φυλετικά πάθη και ο φυλετικός φανατισμός ιδιαίτερα από τους Οθωμανούς, επιφέροντας δυσάρεστα αποτελέσματα. Δεν ζουν σε ειρήνη στον τόπο Ελληνες και Τούρκοι. Συνεχώς συμβαίνουν ρήξεις και ταραχές και η ησυχία της νήσου προφανώς διασαλεύεται. Μετά τις ταραχές του Κολοσσίου ήλθε στην Πάφο σοβαρή ρήξη η οποία φαίνεται ότι υπήρξε σοβαρότερη από όσο περιγράφηκε καθ' όσον έλαβαν σε αυτή μέρος χωριά ολόκληρα και πληγώθηκαν προύχοντες κάτοικοι.

Ο τουρκικός φανατισμός εκδηλώνεται σε όλη του τη ένταση. Εφέντηδες δε μετέχουν σκανδαλωδώς στις ρήξεις υποδαυλίζοντες τεχνητά τα πάθη αλλά εκτός από τις γενικότερες ρήξεις και ταραχές, κάθε μέρα συμβαίνουν μεμωνωμένα γεγονότα που καταδεικνύουν μέχρι ποιού βαθμού έφθασε η έξαψη των παθών και απειλεί ευρύτερες διαστάσεις.

Η λέξη" γκιαούρης" τέθηκε από κάποιου χρόνου αμέσως σε ενέργεια προκαλώντας κατ' ανάγκη την αντίστοιχη "μουρτάτης". Λόγω αυτών συχνά σε δημόσια μέρη και καφενεία συμβαίνουν διαπληκτισμοί που επιφέρουν δυσάρεστα αποτελέσματα. Τούρκοι κατά ομάδες επιτίθενται συνεχώς εναντίον των δικών μας, υφίσταται δε έκρυθμη κατάσταση πραγμάτων και επιβολή.

Αυτά στα οποία συνεχώς παριστάμεθα συνεχώς μάρτυρες συντείνουν πολύ βεβαίως στο να σχολιάζεται κακώς η είδηση που που δόθηκε για αναχώρηση του στρατού. Τα οξυμμένα πάθη όταν δεν ευρίσκουν φραγμό θα βαίνουν ακατάσχετα, ο δε φανατισμός από τους αλλοφύλους θα προκαλεί συνεχώς σοβαρές και επικίνδυνες ταραχές ενόσω δεν υπάρχει κάποια ανώτερη δύναμη που να μπορεί να συγκρατήσει τα πάθη που κοχλάζουν.

Στις επιθέσεις θα ανθίστανται κατ' ανάγκην αμυνόμενοι οι δικοί μας, κανένας δεν δεν θα είναι σε θέση να επιφέρει τάξη και ασφάλεια στον τόπο.

Για την αστυνομία δεν κάμνουμε κανένα λόγο καν είτε υπάρχει είτε δεν υπάρχει είναι ένα και το αυτό. Αλλωστε οι πλείστοι ζαπτιέδες είναι Τούρκοι, σε περίπτωση δε τέτοιων ρήξεων αποδείχθηκε σόσες φορές ήδη σε ποιον παρέχει την υψηλή του προστασία το κατώτατο προσωπικό.

Και λόγω λοιπόν των λόγων αυτών, θεωρούμε απαραίτητη τη διαμονή αγγλικού στρατού στη νήσο, επιθυμούμε δε να πιστεύουμε ότι η είδηση που διαδόθηκε ήταν αστείο επινόημα κάποιου κενεσπούδου.

Δεν μπορούμε να φαντασθούμε ότι τους κινδύνους από τα φυλετικά πάθη δεν λάβανε υπόψη οι αρμοδιοι. Είναι τα πάθη τόσο εξημμέρνα ώστε όταν δεν υπάρχει κάποια δύναμη να τα συγκρατεί, θα περνούμε ταραχώδεις καιρούς.

Πολύ θερμή είναι επαναλαμβάνουμε η κατάσταση των φυλετικών παθών, ο δε χειμαζόμενος τόπος έχει ανάγκη κάποιας τουλάχιστον ησυχίας εν μέσω των τόσων δεινών τα οποία τον κατατρύχουν. Εκείνοι οι οποίοι τον κυβερνούν ας σκεφθούν".

Εξάλλου σε επιστολή από την Πάφο που δημοσιεύθηκε στις 31/12 Απριλίου 1894 και την οποία υπέγραφε κάποιος Θ. Λ. αναφερόταν:

Προς την σύνταξιν "Αληθεία",

Η ενταύθα τρομοκρατία επικρατεί από τινων ήδη εβδομάδων, ένεκα του επεισοδίου του Σαββάτου της 26ης Φεβρουαρίου εκ των Οθωμανών πολλοί μικροί και μεγάλοι εφωδιασθηκαν με μαχαίρας εκ των ενταύθα μαχαιροποιών και φήμη διατρέχει ότι μετά την εορτήν του Βαϊραμίου θέλουν επιτεθεί κατά των χριστιανών.

Οι λόγοι ούτοι έδωσαν υπονοίας εις τους κατοίκους και ειδοποίησαν περί τούτου την Α Π. τον Μητροπολίτην, ο οποίος αμέσως επήγε προς το διοικητήν της πόλεως μας κ. Σμίθ και του είπε τα όσα κυκλοφορούν εν τη αγορά και εν τοις οθωμανικοίς καφενείοις.

Εκ τούτων λαβών αφορμήν ο κ. Σμιθ προσεκάλεσε την Τετάρτην χθες εσπέραν περί ώραν 9ην μ.μ, εν τη οικία του προς τους κ.κ. Κ.Ι. Κυθρεώτην, Η Μαλιώτην, Κ. Κακογιάννην, Κ. Πηλαβάκην, Π. Γ. Βογιατζήν, Κλ. Μιχαηλίδην, Σ. Νικολαϊδην, Δ. Παυλίδην, Σ. Μαρκίδην, Χ.

Παυλίδην, Χ. Παναγίδην και Δ. Βούβαλην το όλον 12 πρόσωπα, εκ των προυχόντων της πόλεως μας καθώς και 12 εκ των προυχόντων Οθωμανών εν οις και τον Μουτερίσην Χαφούζ Αλή εφένδην, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως νουνεχής και φρόνιμος άνθρωπος.

Εκράτησαν αυτούς επί πολλήν ώραν ομιλήσας εκτενώς ο διοικητής περί της κυκλοφορούσης φήμης και ότι αυτός δεν πιστεύει τα όσα ακούει, αλλά τους προσεκάλεσε, λέγει, διά να ειπή εις αυτούς να συμβουλεύσουν τους ιδικούς των, διά να απέχουν πάσης αφορμής έριδος μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων και ότι πρέπει να τρέφουν αδελφικήν ασγάπην μεταξύ των και όχι να αφήσουν τα πράγματα να φθάνουν εις τοιούτον σημείον.

Οι λόγοι του κ. Διοικητού είθε να πραγματοποιηθούν, αλλά σας λέγω κ. συντάκτα ότι ουδέποτε ο Ελλην δίδει αφορμήν κνα συμβούν δυσάρεστα πράγματα.

Διά να επέλθη τελεία θεραπεία των πραγμάτων εν Πάφω, πρέπει να αλλάξουν διαμονήν οι τούρκοι εντόπιοι ζαπτιέδες (αστυνομικοί), να μετατεθούν εις άλλας επαρχίας και διά τούτο πρέπει να φροντίση η αστυνομία μας προς επίτευξιν του σκοπού τούτου, ήδη άλλως τα αυτά και

χειρότερα θα εξακολουθούν, διότι πολλάκις παρετηρήθη ότι οι Τούρκοι ζαπτιέδες παρακινούνται από φυλετικά πάθη.

Δεν δύναται ο Χριστιανός να έλθη εις ευθυμίαν να τραγωδήση έστω εν πλήρει μεσημβρία. Τον υβρίζει και θέλει να τον οδηγήση εις την φυλακήν διότι τραγουδεί τραγούδια άσχημα ως το "ω Λυγερόν και κοπτερόν σπαθί μου."

Οι ενταύθα οθωμανοί κάτοικοι ένεκα της συγγενείας δι' ης συνδέονται μετά των Τούρκων ζαπτιέδων έχουν απεριόριστον την ελευθερίαν των οι πλείστοι αυτών μαχαιροφορούντες δεν έχουν ανάγκην να προτιμηθούν, διότι δεν τους παραδίδουν οι ομοεθνείς των ζαπτιέδες καθώς πολλάκις παρετηρήσαμεν. Ανάγκη να παταχθή ο φανατισμός των αλλοφύλων διά να ησυχάσουν τα πράγματα".

Το Κολόσσι και την Πάφο ακολούθησαν τα Λεύκαρα όπου συνέβησαν συγκλονιστικά γεγονότα που για τους πιο νεότερους θύμιζαν τις σκηνές που έγιναν στην Κύπρο κατά το θέρος του 1958 ύστερα από 60 χρόνια κατά τις οποίες καθημερινά οι Ελληνες και οι Τούρκοι αλληλοσκοτώνονταν ή επιτίθεντο ομαδικά οι μέν εναντίον των δε, και το αίμα πότιζε για άλλη μια φορά την κυπριακή γη.

Στην περίπτωση των Λευκάρων έγινε το 1894, σύμφωνα με την εφημερίδα της Λεμεσού "Αλήθεια" της 13/25 Απριλίου 1894 "αληθινός ξυλοπόλεμος" και "πετροπόλεμος" μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, διαψεύδοντας τον Παφίτη ανταποκριτή ότι οι Ελληνες δεν προκαλούσαν ποτέ τους Οθωμανούς (Μεταγλώττιση):

"Στη Σύνταξη της " Αλήθειας".

Κατά την προπαρελθούσαν Κυριακή 20 Μαρτίου, ημέρα της γιορτής της Σταυροπροσκύνησης, κατά την οποία γίνεται εδώ πανηγύρι κάποιος χριστιανός που είχε προηγούμενα με κάποιο Οθωμανό (και οι δυο από τα Λεύκαρα) επιτέθηκε εναντίον του μέσα στο πανηγύρι και τον κτύπησε. Τότε έλαβαν μέρος και άλλοι Οθωμανοί και άλλοι χριστιανοί που υπερασπίζονταν ο καθένας τον ομόθρησκο του.

Τίποτε το απευκταίο δεν συνέβη και τα πράγματα ειρήνευσαν μόνα τους.

Κατά το παρελθόν όμως Σάββατο 26 Μαρτίου κατά το οποίο ήταν η δευτέρα ημέρα του Μπαϊραμίου, κάποιοι από τους εδώ Οθωμανούς ευρισκόμενοι σε κατάσταση μέθης εισήλθαν στο χριστιανικό καφενείο οπλισμένοι με ρόπαλα και επιτέθηκαν εναντίον κάποιου χριστιανού, του Νεόφυτου Γεωργαλλήνας, για να τον κτυπήσουν καθ' ότι αυτός κατά την Κυριακή έλαβε μέρος στη συμπλοκή που έλαβε χώρα στο πανηγύρι υπερασπισθείς τον Χριστιανό, ο οποίος είχε κτυπήσει τον Οθωμανό.

Φοβερά δε θα γράφαμε σήμερα εάν με τη μεσολάβηση του καφετζή δεν κατόρθωνε ο Νεόφυτος να διαφύγει τον κίνδυνο βγαίνοντας από το καφενείο και τρέχοντας για να σωθεί.

Οι Οθωμανοί όμως στην έξαψη τους διότι ίσως απέτυχαν στο σκοπό τους, δεν σταματούν μέχρι εδώ, αλλά βγαίνουν όλοι εναντίον του Νεόφυτου τρέχοντας και αυτοί για να τον συλλάβουν εκστομίζοντες συνάμα κατά της χριστιανικής πίστης μύριες ύβρεις.

Φθάνουν δε έτσι στο κεντρικότερο μέρος του χωριού όπου υπήρχαν πολλοί χριστιανοί, οι οποίοι όταν άκουσαν τις εκφερόμενες ύβεις κατά της πίστης τους και βλέποντας ότι εάν δεν ήρχοντο αρωγοί ο Νεόφυτος θα κινδύνευε, έλαβαν και αυτοί μέρος στη ρήξη.

Τότε δε διεξήχθη αληθινός ξυλοπόλεμος μεταξύ τους και των Οθωμανών κατά τον οποίο πληγώθηκαν αρκετοί και από τις δυο πλευρές.

Τέλος οι Χριστιανοί απώθησαν τους Οθωμανούς προς την πλατεία του χωριού για να φύγουν οι τελευταίοι στις οικίες τους και έτσι να ησυχάσουν τα πράγματα.

Αυτοί όμως και πάλι δεν φεύγουν αλλά επιτίθενται κατά των Χριστιανών με πέτρες, οπότε και πάλιν διεξάγεται νέος πετροπόλεμος από μέρους των Οθωμανών κατά τον οποίο κυνηγώντας κάθε ένα αδιάκριτα τον οποίον έβλεπαν μπροστά τους, κτύπησαν φιλήσυχο νέο, τον Περικλή Λοϊζου, που διέβαινε στην εργασία του βαριά στην κεφαλή, ο οποίος παρ' ολίγο να έμενε άπνους εάν όπως είπε ο γιατρός εκτυπάτο πιο κάτω από το μέρος όπου κτυπήθηκε.

Τέτοια κ. συντάκτα και άλλα πολλά.

Και η Αστυνομία μπορεί να πει ο κ. διευιυντής της τι έκανε; Θα του απαντήσουμε ότι θα ήταν πολύ ωφελιμότερο για την τάξη να μη στέλλονταν Τούρκοι ζαπτιέδες στα χωριά όπου συγκατοικούν χριστιανοί και ΟΘωμανοί διότι αυτοί αντί να φέρουν τάξη ακόμη περισσότερο

φέρουν αταξία και ακόμη περισσοτερο εξερεθίζουν τα φυλετικά πάθη μεταξύ χριστιανών και Οθωμανών τα μόνα αίτια των τέτοιων επεισοδίων.

Απόδειξη φέρουμε τον ζαπτιέ Ουσεϊν, ο οποίος παρευρέθη και στις δυο αναφερθείσες ρήξεις του οποίου τον αριθμό δεν θυμούμαστε.

Αυτός κατά τη δεύτερη μάλιστα ρήξη κατά την οποία έβλεπε ότι τα πράγματα προχώρησαν μέχρι τέτοιου σημείου, αντί να εισέλθει στο πλήθος και φρόνιμα να καθησυχάσει τον θόρυβο και να επιφέρει την τάξη, στεκόταν μακρυά και έβλεπε με τη μεγαλύτερη αταραξία.

Λέγουν δε μάλιστα κάποιοι ότι τον άκουσαν να φωνάζει στους Οθωμανούς στην αρχή της ρήξης "βούρουνους καουρλαρά" (βαράτε τους άπιστους).

Υστερα ο ίδιος ζαπτιές όταν διατάχθηκε να συλλάβη τον Οθωμανό που πλήγωσε τον Περικλή επικίνδυνα, έφυγε αμέσως από τα Λεύκαρα και πήγε στο χωριό Κοφίνου με την πρόφαση ότι θα ειδοποιήσει την εκεί αστυνομία, αλλά ο σκοπός ήταν να δώσει χρόνο στον ομόφυλο του να φύγει, εάν τυχόν απέθνησκε ο Περικλής, διότι κάτι τέτοιο διαδόθηκε κατ' αρχήν ότι δηλαδή θα αποθάνει.

Είναι παρακαλούμε αυτοί άνθρωποι για τη φύλαξη της τάξης;

Συνέπεια δε όλων αυτών τα φυλετικά παρόλον ότι εξωτερικά επί του παρόντος φαίνονται να μη υφίστανται, όμως είναι σφοδρά εξημμένα και φοβούμαστε μήπως κατά τις εορτές του Πάσχα σημειωθεί έκρηξη και πάρουν μεγαλύτερες διαστάσεις.

Ανω Λεύκαρα, 30 Μαρτιου, 1894".

Ομως τα πράγματα δεν έλεγαν να ησυχάσουν καθώς και σε άλλες περιοχές συνέβαιναν και άλλες αιματηρές συγκρούσεις.