23.4.1880: Ο Γoυίλλιαμ Γλδάστωv κερδίζει τις εκλoγές στη Βρετταvία και o Κυπριακός λαός παvηγυρίζει για τη vίκη τoυ. Οι εκδηλώσεις στη Λάρvακα μαζί με δoξoλoγία στov ιερό vαό Αγίoυ Λαζάρoυ. Παvηγυρισμoί στov αέρα σε συγκέvτρωση στη Λάρvακα.

S- 156

23.4.1880: Ο ΓΟΥΛΛΙΑΜ ΓΛΑΔΣΤΩΝ ΚΕΡΔΙΖΕΙ ΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ ΚΑΙ Ο ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΛΑΟΣ ΠΑΝΗΓΥΡΙΖΕΙ ΓΙΑ ΤΗ ΝΙΚΗ ΤΟΥ. ΟΙ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΗ ΛΑΡΝΑΚΑ ΜΑΖΙ ΜΕ ΔΟΞΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟΝ ΙΕΡΟ ΝΑΟ ΑΓΙΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ. ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΙ ΠΥΡΟΒΟΛΙΣΜΟΙ ΣΤΟΝ ΑΕΡΑ ΣΕ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΣΤΗ ΛΑΡΝΑΚΑ

Τον Απρίλη του 1880 οι Φιλελεύθεροι νίκησαν τους Συντηρητικούς του Ντισραέλι στις εκλογές και στην πρωθυπουργία ανερχόταν ο φιλέλληνας Γουίλλιαμ Γλάδστων.

Η άνοδος του θεωρήθηκε ως σημαντικός σταθμός για τους Κυπρίους οι οποίοι πανηγύρισαν με την καρδιά τους την εκλογή του γιατί πρόσβεπαν ότι θα εφάρμοζε εκείνα που υποσχόταν, δηλαδή θα παραχωρούσε την Κυπρο στην Ελλάδα όπως είχε γίνει με τα νησιά του Ιονίου που είχαν ενωθεί με την Ελλάδα, με τη σύμφωνη γνώμη της Αγγλίας.

Οι Κύπριοι διάβαζαν με μεγάλη ικανοποίηση τους προεκλογικούς λόγους του Γλάδστωνα, ο οποίος είχε μελετήσει όσο πολύ λίγοι βρετανοί τους αρχαίους συγγραφείς και ο οποίος σύμφωνα με την εφημεριδα "Κλειώ" είχε αναφέρει σε μια συγκέντρωση στη Σκωτία, απ' όπου καταγόταν:

"Οι Κύπριοι αποστρέφονται την αγγλικήν αρχήν και εναγωνίως καραδοκούσαν την ώρα κατά την οποία θα ενωθούν με τους ομαίμονες και ομόθρησκους αδελφούς τους. Οι Κύπριοι έχουν τις ίδιες εθνικές ορμές, τις οποίες έχουν και οι Επτανήσιοι, αφ' ότου δε η Αγγλία αναγκάστηκε να συμφωνήσει με την ένωση των Ιονίων νήσων με την Ελλάδα, είναι επόμενο ότι ούτε το εθνικό φρόνημα των Κυπρίων θα μπορέσει να περιστείλει στο μέλλον.

Συνεχίζοντας τώρα την επίκριση εναντίον των Τόρηδων αναφέρω λίγα για την Κύπρο: Ο τρόπος με τον οποίο καταλήφθηκε η νήσος είναι επαίσχυντος. Και πολυτιμότατη να ήταν σε μας η προσάρτηση της, η μέθοδος της προσάρτησης ατίμασε τον αγγλικό χαρακτήρα, γιατί αθέτισε έγκυρους διεθνείς συνθήκες.

Οι Τόρηδες απάτησαν και την Αγγλίαν και την Ευρώπη, γιατί ενέργησαν "εν κρυπτώ και παραβύστω". Μωροί είναι όσοι πιστεύουν ότι η Κύπρος θα αποβεί ποτέ πρωτοβάθμιος αγγλικός ναύσταθμος ή οπλοστάσιο, προσφέροντας έτσι νέα περιττά χρηματικά βάρη, ενώ η Αγγλία έχει σε όλη την υφήλιο περισσότερα από όσα χρειάζεται ασφαλή ορμητήρια.

Τι δε να πω για την εγκαινιασθείσα στη νήσο δεσποτική αρχή ίπου οι κάτοικοι της είναι οι περισσότερον φιλόπονοι και ειρηνικοί από όλους τους ανθρώπους;

Ο νυν αρμοστής είναι χρηστός και επιτήδειος πολλές φορές δε λέχθηκε ότι είναι αγαθος δεσπότης και ευεργετεί τους υπ' αυτον (υπηκόους) ποικιλότροπα.

Δυσφορώ όμως για το ότι το όνομα της Αγγλίας συνδυάζεται με δεσποτική αρχή, σε λαό ανεξάρτητο και πολιτισμένο. Δυσφορώ γιατί ο Αρμοστής έχει άδεια να εξορίζει από τη ν∞σο οποιονδήποτε χωρίς ανάκριση και με απλή συμφωνία του συμβουλίου του.

Δεν αρνούμαι ότι η υλική κατάσταση της νήσου θα βελτιωθεί υπό την αγγλικήν αρχή, όπως άλλοτε εκείνη της Επτανήσου. Αλλά οι Ελληνες ποθούσαν την Ενωση τους με τους αδελφούς τους αντί δε να εγυνωμονούν τους Αγγλους τους είπαν περισσότρες από μια φορά να φύγουν από εκεί. Πλανώνται όσοι λέγουν ότι η Κύπρος εξασφαλίζει την ινδική οδό. Εφόσον η

Αγγλία δεσπόζει των θαλασσών, δεσπόζει και των θέσεων πολύ ευκολότερα παρά εάν κατέχει σε κάθε εικοστό μίλι μια νήσο καθ' όλη τη γραμμή μέχρι την Ινδική. Απόδειξη των λόγων μου είναι ότι οι θρίαμβος της Αγγλίας εναντίον τους Βοναπάρτη".

Πραγματικά οι Κύπριοι πανηγύρισαν τη νίκη του Γλάδστωνα με την καρδιά τους. Οι πανηγηρισμοί όμως συνοδέυονταν και με εκδηλώσεις υπέρ της Ελλάδας και της ένωσης μετην Ελλάδα. Η εφημερίδα "Νέον Κίτιον", σε κύριο άρθρο της έγραφε στις 29/10 Απριλίου 1980:

"Μετά την νίκην των φιλελευθέρων δεν είναι μακράν η εποχή καθ'ην η πατρίς ημών διοικηθήσετεαι, σύμφωνα τη δικαιοσύνη και τη ελευθερία.

Ο Κυπριακός λαός έχει καθήκον να ενθυουσιά σήμερον, διότι οι εντός ολίγου ερχόμενοι εις τα πράγματα, εισίν αυτοί εκείνοι, οίτινες τοσαύτας επερωτήσεις εν τη αγγλική Βουλή, τοσαύτας ενεργείας εποιήσατο υπέρ του ζητήματος εκείνου, όπως ενδιαφέρει πάντα Ελληνα. Αυτοί είναι εκείνοι οίτινες εταράσσοντο, άμα εμάνθανον την παραμικράν εκτροπήν των ενταύθα διοικούντων και αυτόκλητοι υπό των φιλελευθέρων μόνον αρχών των εμφορούμενοι, εκηρύσσοντο υπερασπισταί και προστάται του αδικουμένου και επετίθεντο μ' όλην την δύναμιν του λόγου των κατά του αδικούντος. Οι Κύπριοι προ πολλού κατείχον που έγκειται το αληθές συμφέρον των και από πέρισυ ενθουσιώσι υπέρ των μεγάλων εκείνων ανδρών της Αγγλίας του Αρτιγκτώνος, τους Γλάδστωνος, του Γράμβιλ, του Αρκουρτ, του Φόρστερ, του Βράϊτ, του Δίλκε και λοιπών ομοφρόνων των".

Οι πανηγυρισμοί των Κυπρίων δεν είχαν τελειωμό. Η εφημερίδα "Νέον Κίτιον" του Θεόδουλου Κωνσταντινίδη έδινε ευρεία δημοσιότητα στις διάφορες εκδηλώσεις σε όλες τις πόλεις.

Ο ίδιος μάλιστα ο πρωτοπόρος δημοσιογράφος μίλησε και σε συγκέντρωση στη Λάρνακα.

Ετσι στις 9 Μαϊου η εφημερίδα του έδωσε την πιο κάτω εικόνα απο τις εκδηλώσεις στη Λάρνακα όπου εκδιδόταν:

"Ζήτω το αγγλικόν Εθνος,

Ζήτω η Αυτού Μεγαλειότης η βασίλισσα Βικτώρια,

Ζήτωσαν οι Φιλελεύθεροι,

Ζήτω ο Γλάδστων.

Από του παρελθόντος Σαββάτου αι κραυγαί αύται αντιχούν καθ' όλην την νήσον ημών και ο ελληνικός κυπριακός λαός ην ανάστατος. Δοξολογίαι και φωταψίαι, επιδείξεις και χοροί,

λόγοι πανηγυρικοί και συγχαρητήρια τηλεγρσφήματα ήσαν αι μόναι σκέψεις των συμπατριωτών μας, οίτινες ιδιαιτέρως τε και δημοσίως έχαιρον και εν αιθουσίων επανηγύριζον. Είναι αληθές ευχάριστον να βλέπει τις ένα λαόν καθ' ην ημέραν ή οι εθνικοί του πόθοι εκπληρούνται ή πιστεύει ότι το μελλον του εν τοις χερσί μεγάλου ανδρός έσσεται ευδαίμον και λαμπρόν.

Αλλ' ίνα η χαρά και ο ενθουσιασμός κορυφωθώσιν εν τη στιγμή της ελπίδος πρέπει να υποφέρει ο λαός και τοσούτω μάλιστα, ώστε ή πριν λύπει απελπισία του να ισοβαρώσι τη μελλούση χαρά και ελπίδι του.

Μόλις το τηλεγραφικόν σύρμα διεβίβασαν ημίν την παρελθούσαν Παρασκευήν την ευχάριστον όντως διά πάντα Ελληνα είδησιν ότι ο Γλάδστων προσεκλήθη να σχηματίση Υπουργείον (υπουργικό συμβούλιο) και η πόλις ημών ήλλαξεν ευθύς όψιν. Πάσα εργασία επαύσατο, πάντες συνηθροίσθησαν εν τη εκκλησία του Αγίου Λαζάρου, ένθα εψάλη δοξολογία χοροστατούντος και της Α. Π. του Μητροπολίτου Κιτίου, όστις εξεφώνησεν κατάλληλον τη περιστάσει λόγον μετά το πέρας του οποίου ο λαός ήρξατο να ζητωκραυγάζη οι κώδωνες να ηχώσιν και πυροβολισμοί να ρίπτωνται προς τιμήν του φιλέλληνος τούτου ανδρός, ούτινος το όνομα μόνον ήρκει ίνα κορυφώση τον ενθουσιασμόν και το μέλλον προς τα πολιτικά αδιαφόρου.

Είδομεν ιδίοις όμμασι απλούς χωρικούς ζητωκραυγάζοντας ενθουσιωδώς και εκ περιεργίας ηρωτήσαμεν αυτούς διατί χαίρονται. Διατί απήντησαν, ο Γλάδστων αγαπά την Ελλάδα και τους Ελληνας.

Ο λαός μετά την δοξολογίαν κατηυθύνθη εις το διοικητήριον. Ο κ. Φίσνερ διοικητής ημών, υπεδέξατο ευγενέστατα, την προς αυτόν παρουσιασθείσαν πενταμελή επιτροπήν και απηύθυνεν αυτή λίαν ενθαρρυντικούς λόγους, ούτος άμα έμαθεν ο λαός εζητωκραύγαζε πάλιν και αρξάμενος να ψάλλη τα εθνικά του ελληνικά άσματα έμπλεος χαράς εις το ελληνκιόν πρεξενείον ζητωκραυγάσας δε υπέρ του Εθνους του και της Αυτού Μεγαλειότητος του βασιλέως Γεωργίου, ήκουσε τούσδε τους φρονίμους λόγους ους ο Πρόξενος της Ελλάδος κ. Ηλίας Βασιλειάδης απηύθυνεν αυτών από του εξόστου του:

"Φίλοι ομοεθνείς,

Χαίρω διά τη εκδήλωσιν ταύτην των αισθημάτων σας. Ας δείξωμεν ότι ανήκομεν εις Εθνος πεπολιτισμένον, ότι είμεθα φίλοι της τάξεως και της ευνομίας και ότι εσόμεθα εσαεί ευγνώμονες προς τους περιφανείς φιλέλληνας άνδρας τους εργαζομένους το αγαθόν υπέρ της ταλαιπωρουμένης και καταπιεζομένης ανθρωπότητος".

Την επιούσαν δε επιτροπή του αναγνωστηρίου Κιτιεύς ετοιχοκόλλησεν τήνδε την ειδοποίησιν:

"Την εσπέραν ταύτην το αναγνωστήριον ημών εορτάζον την εν τοις πράγμασι άνοδον των Φιλελευθέρων φωταγωγηθήσετε και περί την 9ην ώραν εκφωνηθήσεται εν τη αιθούση αυτού λόγος, κατάλληλος τη περιστάσει. Προσκαλούνται άπαντες οι συμπολίται ημών, ίνα παρευρεθώσιν εν τη εορτή ημών ταύτη".

Και όντως την εσπέραν το αναγνωστήριον ην λαμπρώς φωταγωγημένον και περί την 9ην ώραν το πλήθος ην τοσούτον, ώστε ου μόνον πάντα τα δωμάτια αυτού ήσαν πλήρη, αλλά και το προαύλιον και άπασα η προ αυτού οδός, πλείστοι δ' όσοι Αγγλοι ετίμησαν διά της παρουσίας των τους την εν τοις πράγμασι άνοδον Γλάδστωνος εορτάζοντας Ελληνας και πολλοί ευρωπαίοι συμπολίται των. Ο κ. Θ. Κωνσταντινίδης εξεφώνησε λόγον ούτινος το θέμα ην παραλληλισμός των αρχών και της Πολιτείας του Μπήκονσφιλντ και Γλάδστωνος. Μη δυνάμενοι ως εκ του στενού χώρου του φύλλου μας να δημοσιεύσωμεν αυτόν ολόκληρον παρατιθέμεθα μόνον τάσδε περικοπάς αίτινες αρκούν πιστεύομεν διαφωτίσωμεν τους εν τω εξωτερικώ συνδρομητάς ημών περί των αισθημάτων του ελληνικού Κυπριακού λαού.

"Χθες το τηλεγραφικόν σύρμα ανήγγειλεν ημίν την χαρμόσυνον είδησιν ότι οι αποδικιμάζοντες την πολιτείαν και διαγωγήν του (του πρώην πρωθυπουργού) εκλήθησαν υπό της σεπτής ανάσσης, ην σώζοι ο Θεός, ίνα αναλμβάνοντες την αρχήν δείξωσι τη υφηλίω οποίος τις ειναι αληθώς ο αγγλικός λαός και οποίαν σωτήριον επιρροήν οφείλει να εξασκή εν τοις ευρωπαίοις ανακτοβουλίοις (χειροκροτήματα). Η είσοδος αύτη και μόνη ήρκει να αναπτερώση τας ελπίδας μας και να παρηγορήσει την δύστυνον μητέρα ημών, ήτις προ δύο ήδη ετών, ανοικτάς έχει τας αγκάλας και μετά δακρυβρέκτων εκ χαράς οφθαλμών περιμένει δύο έτη αυτής θυγατέρα.

Αλλ' όταν εμάθομεν ότι ο αναλαμβάνων την διεύθυνσιν των σπουδαίων της Μεγάλης Βρεττανίας συμφερόντων είναι αυτός εκείνος ο ανήρ όστις επέδωσε την επτάνησον τη μητρί της (χεροκροτήματα και ζητωκραυγαί) όστις εκάστοτε κατεκεραυνόβολει διά της θείας όντως ευγλωττίας του τον αντίπαλον αυτού επί πολλών άλλων, αλλά και επί τη τροπή ην ήθελε δώσει εις την λύσιν του ελληνοτουρκικού ζητήματος, όστις διεμαρτυρήθη τοσάκις κατά των δρακοντείων εκείνων νόμων ούς τα όργανά του εθέσπισαν εν τη ιδία ημών πατρίδι, και κατά του τρόπου του διοικείν ελληνικόν ανεπτυγμένον λαόν, ούτινος τους εθνικούς πόθους, πρώτος αυτός κατενόησεν (χειροκροτήσεις) όταν εμάθομεν λέγω ότι ο μεγάλος πολιτικός και ο σοφός ανήρ όστις εκλήθη να επανορθώση τα εκούσια του τέως Πρωθυπουργού σφάλματα, είναι ο Γλάδστων, ο Γλάδστων (ζητωκραυγαί) η χαρά ημών δε και των ομοφύλων μας δεν έχει όρια, και ο ενθουσιασμός μας εκορυφώθη.

Αρα δικαίως εορτάζομεν σήμερον, δικαίως χαίρομεν, δικαίως ενθουσιώμεν. Ο αποδούς τη Ελλάδι την Επτάνησον, ο επιποθών να διευθετήσει ότι τάχιον τα ελληνικά όρια, ο κηρύξας ότι ο ελληνικός Κυπριακός λαός είναι άξιος καλυτέρας τύχης, έρχεται εις τα πράγματα και ημείς

πρέπει να σταυρώσωμεν τας χείρας. Αλλ' έχουσιν άδικον, μέγα άδικον, οι ούτω φρονούντες. Είδομεν την πολιτείαν του πρώην Πρωθυπουργού, κατενοήσαμεν τα προς ημάς αισθήματά του, εδοκιμάσαμεν τέλος τας αρετάς του. Αλλ' υπήρξαν στιγμαί καθ' ας και αι λέξεις "προτιμότεροι οι Τούρκοι" πολλάκις διέφυγον των χειλέων μας. Ουδέν έμενεν ημίν να ελπίσωμεν. Και σήμερον θεωρείται παράδοξον διατί πανηγυρίζομεν και διατί αγνοούμεν πως να εκδηλώσωμεν την χαράν και τον εθουσιασμόν μας.

Ελληνες,

Ο μέγας της Αγγλίας πολίτης, ο μεγάλος πολιτικός, ο σοφός ανήρ, ο φιλέλλην Αγγλος, ήλθε τέλος εις τα πράγματα. Χαίρεσθε, πανηγυρίζετε και δίδοντες εν τη φωνή ημών τον ζωηρότερον τόνον επιφωνείτε: Ζήτω το αγγλικόν Εθνος, ζήτω η βασίλισσα, ζήτωσαν ο Φιλελεύθεροι, ζήτω ο Γλάδστων

Οι ακροαταί συγκινημένοι κατήλθον του Αναγνωστηρίου και λαμπαδηφορούντες μετέβησαν εις το διοικητήριον ένθα επανελήφθησαν αι ζωηρότεραι, αι αυταί ζωτωκραυγαί καίτοι επεισόδιον έλαβε χώραν καίτοι απαξιούμεν να δημοσιεύσωμεν, διότι κατ' ουδέν επηρέασε τον υπέρ της νέας φιλελληνικής, φιλελευθέρας Κυβερνήσεως της Αγγλίας ενθουσιασμόν μας. Μάλιστα επαυξηθείς ούτος εκράτησε τον λαόν περισσοτέραν ώραν περί του διοικητηρίου, εξ' ου κατηυθύνθη εις το αυστριακόν προξενείον, ζωτωκραυγάσας υπέρ της Αυστρίας και του αξίως αντιπροσωπεύοντος αυτήν τη ημετέρα πατρίδι κ. Ιωσήφ Πασκοτίνι, εις το γαλλικόν προξενείον, ζωτωκραυγάσας υπέρ της ευγενούς Γαλλίας,του κ. Γαμβέτα, του κ. Γκρεβί και του Βάδδικτων, του κ. Φρεϊσυνέ και λοιπών φιλελλήνων και τελευταίον εις το ελληνικόν προξενείον ψάλλον το του Σωλωμού "απ' τα κόκκαλα βγαλμένη" και ζητωκραυγάζων υπέρ του Εθνους.

Ελησμονήσαμεν να γράψωμεν ότι πριν της λαμπαδηφορίας εστάλη τω κ. Γλάδστωνι ο τηλέγραφος ούτος:

" Ελληνικός πληθυσμός διαμερίσματος Λάρνακος, συγχαίρει ελληνικόν λαόν και νέαν Κυβέρνησιν ενθουσιόντος δε πανηγυρίζει νίκην Φιλελευθέρων, τοσούτων γενναιοφρόνως προσταστευόντων δικαιώματα ελληνικής φυλής"

Υπογραφή Βαλσαμάκης

(Μεταγλώττιση)

"Ζήτω το αγγλικό Εθνος,

Ζήτω η Αυτού Μεγαλειότης η βασίλισσα Βικτώρια,

Ζήτω οι Φιλελεύθεροι,

Ζήτω ο Γλάδστων.

Από του παρελθόντος Σαββάτου οι κραυγές αυτές αντιχούν καθ' όλη τη νήσο μας και ο ελληνικός κυπριακός λαός ήταν ανάστατος. Δοξολογίε και φωταψίεε, επιδείξεις και χοροί, λόγοι πανηγυρικοί και συγχαρητήρια τηλεγραφήματα ήσαν οι μόνες σκέψεις των συμπατριωτών μας, οι οποίες και ιδιαιτέρως και δημοσίως έχαιραν και σε αίθουσες πανηγύριζαν. Είναι αληθές ευχάριστο να βλέπει κάποιος σε ένα λαό την ημέρα κατά την οποία ή οι εθνικοί του πόθοι εκπληρούνται ή πιστεύει ότι το μέλλον του στα χέρια μεγάλου ανδρός θα είναι ευδαίμον και λαμπρόν.

Αλλά όπως η χαρά και ο ενθουσιασμός κορυφωθούν στη στιγμή της ελπίδας πρέπει να υποφέρει ο λαός και τόσο μάλιστα, ώστε ή πριν λύπη απελπισία του να ισοβαρούν με τη χαρά και ελπίδα του μέλλοντος.

Μόλις το τηλεγραφικό σύρμα μας διεβίβασαν την παρελθούσα Παρασκευή την ευχάριστη όντως για κάθε Ελληνα είδηση ότι ο Γλάδστων προσκλήθηκε να σχηματίσει Υπουργείο (υπουργικό συμβούλιο) και η πόλη μας άλλαξε ευθύς όψη. Κάθε εργασία έπαυσε, όλοι συνηθροίσθηκαν στην εκκλησία του Αγίου Λαζάρου, όπου εψάλη δοξολογία χοροστατούντος και της Α. Π. του Μητροπολίτη Κιτίου, ο οποίος εκφώνησε κατάλληλη την περίσταση λόγο μετά το πέρας του οποίου ο λαός άρχισε να ζητωκραυγάζει, οι κώδωνες να ηχούν και πυροβολισμοί να ρίπτονται προς τιμή του φιλέλληνα αυτού άνδρα, του οποίου το όνομα μόνον αρκούσε να κορυφώσει τον ενθουσιασμό και το μέλλον προς τα πολιτικά αδιάφορο.

Είδαμε με τα μάτια μας απλούς χωρικούς ζητωκραυγάζοντες ενθουσιωδώς και από περιέργια ρωτήσαμε αυτούς γιατί χαίρονται. Γιατί απάντησαν, ο Γλάδστων αγαπά την Ελλάδα και τους Ελληνες.

Ο λαός μετά τη δοξολογία κατευθύνθηκε στο διοικητήριο. Ο κ. Φίσνερ διοικητής μας, υποδέχθηκε ευγενέστατα, την παρουσιασθείσαν προς αυτόν πενταμελή επιτροπή και απηύθυνε σ' αυτήν πολυενθαρρυντικούς λόγους, μόλις αυτός έμαθε ότι ο λαός εζητωκραύγαζε πάλι και αφού άρχισε να ψάλλει τα εθνικά του ελληνικά τραγούδια έμπλεος χαράς στο ελληνικό πρεξενείο και ζητωκραύγασε υπέρ του Εθνους του και της Αυτού Μεγαλειότητας του βασιλέα Γεωργίου, άκουσε τούς δε φρόνιμους λόγους τους οποίους ο απηύθυνε ο Πρόξενος της Ελλάδος κ. Ηλίας Βασιλειάδης από τον εξόστη του:

"Φίλοι ομοεθνείς,

Χαίρω για την εκδήλωση αυτή των αισθημάτων σας. Ας δείξουμε ότι ανήκουμε σε Εθνος πολιτισμένο, ότι είμαστε φίλοι της τάξης και της ευνομίας και ότι θα είμαστε για πάντα ευγνώμονες προς τους περιφανείς φιλέλληνες άνδρες τους εργαζόμενους το αγαθό υπέρ της ταλαιπωρούμενης και καταπιεζόμενης ανθρωπότητας".

Την επομένη δε επιτροπή του αναγνωστηρίου Κιτιεύς ετοιχοκόλλησε δε τήν εξής ειδοποίηση:

"Το βράδυ αυτό το αναγνωστήριο μας εορτάζοντας την άνοδο στα πράγματα των Φιλελευθέρων θα φωταγωγηθεί και γύρω στις 9 θα εκφωνηθεί στην αίθουσα του λόγος, κατάλληλος με την περίσταση. Προσκαλούνται όλοι οι συμπολίτες μας, για να παρευρεθούν στην εορτή μας αυτή".

Και όντως το βράδυ το αναγνωστήριο ήταν φωταγωγημένο λαμπρά και γύρω στις 9 η ώρα το πλήθος ήταν τόσο, ώστε όχι μόνο όλα τα δωμάτια του ήταν πλήρη, αλλά και το προαύλιο και όλη η οδός μπροστά του, πολλοί δε όσοι Αγγλοι και πολλοί ευρωπαίοι συμπολίτες τους, τίμησαν με την παρουσία τους, τους εορτάζοντες στην άνοδο στα πράγματα του Γλάδστωνα. Ο κ. Θ. Κωνσταντινίδης εκφώνησε λόγο του οποίου το θέμα ήταν παραλληλισμός των αρχών και της Πολιτείας του Μπήκονσφιλντ και του Γλάδστωνα. Μη δυνάμενοι λόγω στενότητας χώρου στο φύλλο μας να δημοσιεύσουμε αυτόν ολόκληρο παραθέτουμε μόνο τις πιο κάτω περικοπές οι οποίες αρκούν πιστεύουμε να διαφωτίσουμε τους συνδρομητές μας στο εξεωτερικό για τα αισθήματα του ελληνικού Κυπριακού λαού.

"Χθες το τηλεγραφικό σύρμα μας ανήγγειλε την χαρμόσυνη είδηση ότι οι αποδικιμάζοντες την πολιτεία και διαγωγή του (του πρώην πρωθυπουργού) κλήθηκαν από τη σεπτή άνασσα, την οποία ας σώζει ο Θεός, ώστε αναλμβάνοντες την αρχή δείξουν στην υφήλιο ποιος είναι αληθώς ο αγγλικός λαός και ποιαν σωτήρια επιρροή οφείλει να εξασκεί στα ευρωπαϊκά ανακτοβούλια (χειροκροτήματα). Η είσοδος αυτή και μόνη αρκούσε να αναπτερώσει τις ελπίδες μας και να παρηγορήσει τη δύστυνο μητέρα μας, η οποία πριν από δύο ήδη έτη, έχει ανοικτές τις αγκάλες και με δακρύβρεκτα από χαρά μάτια περιμένει δύο έτη ...τη θυγατέρα.

Αλλά όταν μάθαμε ότι ο αναλαμβάνων τη διεύθυνση των σπουδαίων συμφερόντων της Μεγάλης Βρεττανίας είναι αυτός εκείνος ο άνδρας ο οποίος επέδωσε την επτάνησο στη μητέρα της (χεροκροτήματα και ζητωκραυγές) ο οποίος εκάστοτε κατεκεραυνοβολούσε με τη θεία όντως ευγλωττία του τον αντίπαλο του σε πολλά άλλα, αλλά και στην τροπή την οποία ήθελε να δώσει στη λύση του ελληνοτουρκικού ζητήματος, ο οποίος διαμαρτυρήθηκε τόσες φορές κατά των δρακόντειων εκείνων νόμων τους οποίους τα όργανά του θέσπισαν στην ίδια μας πατρίδα, και κατά τον τρόπο του να διοικεί ελληνικό ανεπτυγμένο λαό, του οποίου τους εθνικούς πόθους, πρώτος αυτός κατενόησεν (χειροκροτήσεις) όταν μάθαμε λέγω ότι ο μεγάλος πολιτικός και ο σοφός άνδρας ο οποίος κλήθηκε να επανορθώσει τα εκούσια σφάλματα του τέως Πρωθυπουργού, είναι ο Γλάδστων, ο Γλάδστων (ζητωκραυγαί) η χαρά μας δε και των ομοφύλων μας δεν έχει όρια, και ο ενθουσιασμός μας κορυφώθηκε.

Αρα δίκαια εορτάζομεν σήμερα, δίκαια χαίρομεν, δίκαια ενθουσιώμεν. Αυτός που απέδωσε στην Ελλάδα την Επτάνησο, ο επιποθών να διευθετήσει ότι γρήγορα τα ελληνικά όρια, αυτός που κήρυξε ότι ο ελληνικός Κυπριακός λαός είναι άξιος καλύτερης τύχης, έρχεται στα πράγματα και εμείς πρέπει να σταυρώσουμε τα χέρια. Αλλά έχουν άδικο, μεγάλο άδικο, αυτοί που φρονούν έτσι. Είδαμε την πολιτεία του πρώην Πρωθυπουργού, κατανοήσαμε τα προς αισθήματά του σε μας, δοκιμάσαμε τέλος τις αρετές του. Αλλά υπήρξαν στιγμές κατά τις οποίες και οι λέξεις "προτιμότεροι οι Τούρκοι" πολλές φορές διέφυγαν από τα χείλη μας. Τίποτε δεν μας

έμενε να ελπίσουμε. Και σήμερα θεωρείται παράδοξο γιατί πανηγυρίζουμε και γιατί αγνοούμε πως να εκδηλώσουμε την χαρά και τον εθουσιασμό μας.

Ελληνες,

Ο μέγας πολίτης της Αγγλίας, ο μεγάλος πολιτικός, ο σοφός άνδρας, ο φιλέλληνας Αγγλος, ήλθε τέλος στα πράγματα. Χαίρεσθε, πανηγυρίζετε και δίδοντες στη φωνή μας το ζωηρότερο τόνο επιφωνείτε: Ζήτω το αγγλικό Εθνος, ζήτω η βασίλισσα, ζήτω ο Φιλελεύθεροι, ζήτω ο Γλάδστων.

Οι ακροατές συγκινημένοι κατήλθαν από το Αναγνωστήριο και λαμπαδηφορούντες μετέβησαν στο διοικητήριο όου επαναλήφθηκαν οι ζωηρότερες, οι ίδιες ζωτωκραυγές παρόλον τοι συνέβη επεισόδιο, απαξιούμε να το δημοσιεύσουμε, διότι κατ' ουδένα δεν επηρέασε τον ενθουσιασμό μας υπέρ της νέας φιλελληνικής, φιλελεύθερης Κυβέρνησης της Αγγλίας. Μάλιστα επαυξηθείς αυτός κράτησε το λαό περισσότερη ώρα στο διοικητήριο, από το οποίο κατευθύνθηκε στο αυστριακό προξενείο, αφού ζωτωκραύγασε υπέρ της Αυστρίας και του Ιωσήφ Πασκοτίνι, που άξια αντιπροσωπεύει την πατρίδα μας, στο γαλλικό προξενείο, και αφού ζωτωκραύγασε υπέρ της ευγενούς Γαλλίας, του κ. Γαμβέτα, του κ. Γκρεβί και του Βάδδικτων, του κ. Φρεϊσυνέ και άλλων φιλελλήνων και τελευταίο στο ελληνικό προξενείο ψάλλοντας το "απ' τα κόκκαλα βγαλμένη" του Σολωμού και ζητωκραυγάζοντας υπέρ του Εθνους.

Ελησμονήσαμε να γράψουμε ότι πριν από τη λαμπαδηφορία στάληκε στον κ. Γλάδστωνα ο τηλέγραφος αυτός:

" Ελληνικός πληθυσμός διαμερίσματος Λάρνακας, συγχαίρει ελληνικό λαό και νέα Κυβέρνηση ενθουσιόντος δε πανηγυρίζει νίκη Φιλελευθέρων, η οποία τόσο γενναιόφρονα προσταστεύει δικαιώματα ελληνικής φυλής"

Υπογραφή Βαλσαμάκης

Στη δοξολογία που έγινε στην εκκλησία του Αγίου Λαζάρου είχε μιλήσει ο Μητροπολίτης Κιτίου Κυπριανός, ο οποίος είχε πολύ καλά λόγια να πει κι' αυτός για τον Γλάδστωνα και έκαμε το πλήθος να παραληρεί από ενθουσιασμό. Είπε ο Κυπριανός, ο οποίος ήταν ο μόνος άνθρωπος που τα είχε βάλει με τον πανίσχυρο διοικητή της Λεμεσού Φαλκ Ουάρρεν κατά το 1879:

"Από εβδομάδων τινών ήδη ηκούετο ψίθυρος τις ασυνήθης, εν τη νήσω ημών. Και κατ' αρχάς μεν διεδίδοντο από στόματος εις στόμα οι λόγοι του δείνος ή δείνος των διαπρεπών ρητόρων από τας πόλεις και τα χωρία της νήσου, συνοδευόμενον με μειδίαμα όπερ δεν ήτο πλέον πικρόν. Μυστηριώδες προαίσθημα και ελπίδες φαιδραί ανεγεννήθησαν και πριν εις όλων τας καρδίας χωρίς να δύνανται άπαντες να δώσωμεν εαυτοίς τον λόγον της μυστηριώδους ταύτης χαράς της αορίστου ταύτης ελπίδος. Ιδού δε σημερον εις ολίγας στιγμάς από της αφίξεως του τηλεγραφήματος δι' ου ευαγγελίζεται ημίν ότι ο Γλάδστων, ο πάνυ εδέχθη την Πρωθυπουργίαν, άπαντες ημείς αφέντες πάσαν εργασίαν και ενασχόλησιν συνερρεύσατε από τας συνοικίας και τη αγοράν εις τον ιερόν ναόν ως κύμματα πολυκλείστου θαλάσσης και εδοξολογήσατε τον ύψιστον.

Ποίον άραγε το πανίσχυρον εκείνον ελατήριον, όπερ επροξένισε την αυτήν οιωνεί ένστικτον ορμήν εις διαφόρους ηλικίας, εις διαφόρους κράσεις, εις αμφότερα τα φύλα και ώθησεν ημάς εις τον ναόν ει μη καγώ ως ημείς φίλτατοι μου χριστιανοί, εν τη αυτή νεφέλη και καταπλημμυρείτε και η εμή καρδία από των αυτών ζωηροτάτων αισθημάτων, ως και η ημετέρα

και εν τοιαύτη καταστάσει δεν εξηγεί τι απακριβώς τα προ των οφθαλμών του φαινόμενα, αλλ' απαιτώνται ούτως ειπείν νοϊ και παλλούσι καρδία συλλαμβάνων μίαν εξήγησιν και ιδού ο Μέγας Γλάδστων και οι περηφανείς συνάδελφοί του, οσάκις εποιήσαντο λόγον περί της φιλτάτης ημών πατρίδος, οι λόγοι των δεν ήταν ειρωνεία, δεν ήταν μομφή, καθ' ημών.... αλλά παρήγοροι λόγοι συμπαθείας. Διεμαρτυρήθησαν δε πλειστάκις κατά του εξευτελιστικού τρόπου ου εποιήσαντο χρήσιν και εγνωμάτευσαν ουχί άπαξ και εν τη Βουλή και έπειτα, όταν δεν υφίστατο η Βουλή εις επήκοον του ευγενούς αγγλικού λαού χειροκροτούντες, ότι εσμέν άξιοι καλυτέρας τύχης.

Ιδού η αιτία της χαράς ήτις κατεπλημμύρισεν τας καρδίας ολοκλήρου του ελληνικού πληθυσμού της Κύπρου ανά τας πόλεις και τα χωρία κατά τας εβδομάδας ταύτας. Πρώτον μεν επί τη βαθμηδόν τεκμηριουμένη μελλούση υπερισχύσει του φιλανθρώπου κόμματος, ούτινος προϊίστανται οι Γλάδστωνες, οι Γράμβοι, οι Αρτιγκτων, οι Δίλκε και η λοιπή πλειάς των μεγάλων ανδρών μεγάλου Εθνους.

Αλλά και διατί συνερρεύσατε αθρώοι εις τον ναόν τούτον. Το αισθένεσθε. Το γνωριζετε πάντες. Ο νέος Πρωθυπουργός είναι χριστιανός πράγματι και ουχί κατ' όνομα μόνον. Πιστεύει εις τον θεόν και εις το μονογενή αυτού υιόν, ούτινος φέρομεν πάντες την προσωνυμίαν και διά τούτο συνερρεύσατε εις τον ναόν, του Χριστού, όπως ευχαριστήσητε αυτόν επί τη αναδείξει του φιλανθρώπου και χριστιανικού Γλάδστωνος εις την πρωθυπουργίαν και ότι έχετε απεριόριστον εμπιστοσύνην εις την ειλικρίνειαν των αρχών αυτού τε και του κόμματος του.

Αι δε αρχαί αύται είναι αι αρχαί της φιλανθρωπίας, της αυστηράς δικαιοσύνης προς πάντας μικρούς τε και μεγάλους. Είναι και αυτή η μεγάλη αρχή της ισότητος εν τω ανήκοντι μέτρω των δικαιωμάτων της διά του αίματος του Ιησού Χριστού αδελφοποιηθείσης αι αδελφοποιουμένης ανθρωπότητος, συμπάσης. Ναι, χριστιανοί αδελφοί, δυνάμεθα να εκδηλώσωμεν ανεπιφυλάκτως την άπλετον χαράν μας και της

εξεδηλώσαμεν, μη φοβούμενοι πλέον απογοήτευσιν συνήλθομεν και τον παρελθόντα Ιούνιον εν τω ιερώ τούτω χώρω επί τη εορτή της Αυτής Μεγαλειότητος της σεπτής Ανάσσης. Αλλά τω ενθυμείσθε, αφ' ενός μεν ο τρόπος καθ' ον προετάθη εν τω μέσω ημών προσκεκλημένος ο διοικητής Λάρνακος και μετά την τελετήν συμπεριφορά αυτού προς ημάς κατά την ημέραν εκείνην αφ' ετέρου δε η ιδέα ότι ακριβώς μετά την δοξολογίαν εκείνων θα με κατευοδώνετε εις Λεμησσόν, όπου εκαλούμην να αποδείξω τα δεινοπαθήματα του αναξίως πάσχοντος Κυπριακού λαού, ων την πραγματικότητα μόνος ο τότε Κ. Αρμοστής ηγνόει, επάγωνε το μειδίαμα επί των χειλέων ημών.

Αλλ' εκείνα παρήλθον και παρήλον ανεπιστρεπτί. Εσμέν βέβαιοι. Θεός φυλαττει την βασίλισσαν. Ζήτω το βρετανικόν Εθνος. Ζήτω ο Γλάδστων, Αρτιγκων, Γράμβιλ και ζήτωσαν πάντες οι φιλελεύθεροι.

(Μεταγλώττιση)

"Εδώ και κάποιες εβδομάδες ήδη ακουόταν κάποιος ασυνήθης ψίθυρος, στη νήσο μας. Και κατ' αρχάς μεν διεδίδονταν από στόματος σε στόμα οι λόγοι του τάδε ή του τάδε από τους διαπρεπείς ρήτορες από τις πόλεις και τα χωριά της νήσου, συνοδευόμενο με μειδίαμα το οποίο δεν ήταν πλέον πικρό. Μυστηριώδες προαίσθημα και ελπίδες φαιδρές αναγεννήθηκαν και πριν σε όλων τις καρδιές χωρίς να μπορούν όλοι να δώσομε στους εαυτούς μας το λόγο της μυστηριώδους αυτής χαράς της αόριστης αυτής ελπίδας. Ιδού δε σήμερα σε λίγες στιγμές από την άφιξη του τηλεγραφήματος με το οποίο μας ενημερώνει ότι ο Γλάδστων, δέχθηκε την Πρωθυπουργία, όλοι εμείς αφού αφήσατε κάθε εργασία και ενασχόληση συνερρεύσατε από τις συνοικίες και την αγορά στον ιερό ναό ως κύμματα πολύκλειστης θάλασσας και δοξολογήσετε τον ύψιστο.

Ποιο άραγε το πανίσχυρο εκείνο ελατήριο, το οποίο προξένισε την ιδίαν οιωνεί ένστικτη ορμή σε διάφορες ηλικίες, σε διάφορες κράσεις, και στα δυο φύλα και μας όθησε στο ναό εάν όχι κι' εγώ όπως κι εσείς φίλτατοι μου χριστιανοί, στην ιδία νεφέλη και καταπλημμυρείτε και η καρδιά μου από τα ίδια ζωηρότατα αισθήματα, όπως και η δική μας και σε τέτοια κατάσταση δεν εξηγεί τι απακριβώς τα φαινόμενα ενώπιον των οφθαλμών του, αλλ' απαιτούνται για να λεχθεί με νουν και πάλλουσαν καρδία συλλαμβάνοντας μιαεξήγηση και ιδού ο Μέγας Γλάδστων και οι περηφανείς συνάδελφοί του, όταν εκάμετε λόγο για τη φίλτατη μας πατρίδα, οι λόγοι τους δεν ήταν ειρωνεία, δεν ήταν μομφή, εναντίον μας.... αλλά παρήγοροι λόγοι συμπάθειας. Διαμαρτυρήθηκαν δε πολλές φορές κατά του εξευτελιστικού τρόπου, τον οποίο έκαμαν χρήση και εγνωμάτευσαν όχι μια φορά και στη Βουλή και έπειτα, όταν δεν υφίστατο η Βουλή σε επήκοο του ευγενούς αγγλικού λαού χειροκροτούντες, ότι είμαστε άξιοι καλύτερης τύχης.

Ιδού η αιτία της χαράς η οποία κατεπλημμύρισε τις καρδίες ολόκληρου του ελληνικού πληθυσμού της Κύπρου ανά τις πόλεις και τα χωρθιά κατά τις εβδομάδες αυτές. Πρώτον μεν στη βαθμηδόν τεκμηριούμενη να υπερισχύσει στο μέλλον του φιλάνθρωπου κόμματος, του οποίου προϊίστανται οι Γλάδστωνες, οι Γράμβοι, οι Αρτιγκτων, οι Δίλκε και η λοιπή πλειάδα των μεγάλων ανδρών μεγάλου Εθνους.

Αλλά και γιατί συνερρεύσατε αθρώοι στο ναό αυτό. Το αισθάνεσθε. Το γνωρίζετε όλοι. Ο νέος Πρωθυπουργός είναι χριστιανός πράγματι και όχι κατ' όνομα μόνο. Πιστεύει στο θεό και στο γιο του τον μονογενή, του οποίου φέρομε όλοι την προσωνυμία και για τούτο συνερρεύσατε στο ναό του Χριστού, όπως ευχαριστήσετε αυτόν για την ανάδειξη του φιλάνθρωπου και χριστιανικού Γλάδστωνος στην πρωθυπουργία και ότι έχετε απεριόριστη εμπιστοσύνη στην ειλικρίνεια των αρχών του και του κόμματος του.

Οι δε αρχές αυτές είναι οι αρχές της φιλανθρωπίας, της αυστηρής δικαιοσύνης προς όλους, και μικρούς και μεγάλους. Είναι και αυτή η μεγάλη αρχή της ισότητας στο μέτρο των δικαιωμάτων της που της ανήκουν με το αίμα του Ιησού Χριστού αδελφοποιηθείσης και αδελφοποιουμένης ανθρωπότητας όλης. Ναι, χριστιανοί αδελφοί, μπορούμε να εκδηλώσουμε ανεπιφύλακτα την άπλετη χαρά μας και την εκδηλώσαμε, μη φοβούμενοι πλέον απογοήτευση συνήλθαμε και τον παρελθόντα Ιούνιο στο ιερό αυτό χώρο για τη γιορτή της Αυτής Μεγαλειότητας της σεπτής Ανασσας. Αλλά το ενθυμείσθε, αφ' ενός μεν ο τρόπος κατά τον οποίο προτάθηκε στο μέσο μας προσκεκλημένος ο διοικητής Λάρνακας και μετά την τελετή συμπεριφορά του προς εμάς κατά την ημέρα εκείνη αφ' ετέρου δε η ιδέα ότι ακριβώς, μετά τη δοξολογία εκείνων θα με κατευοδώνετε στη Λεμεσό, όπου εκαλούμουν να αποδείξω τα δεινοπαθήματα του ανάξια πάσχοντος Κυπριακού λαού, των οποίων την πραγματικότητα μόνος ο τότε Κ. Αρμοστής αγνοούσε, επάγωνε το μειδίαμα στα χείλια μας.

Αλλ' εκείνα πέρασαν και πέρασαν ανεπιστρεπτί. Είμαστε βέβαιοι. Θεός φυλάττει την βασίλισσα. Ζήτω το βρετανικό Εθνος. Ζήτω ο Γλάδστων, Αρτιγκων, Γράμβιλ και ζήτω όλοι οι φιλελεύθεροι.