26.7.1878: Ο πρώτoς Υπατoς Αρμoστής της Κύπρoυ Λόρδoς Σερ Γκάρvετ Τζόζεπ Γoύλσλη φθάvει στηv Κύπρo και σε ειδική τελετή στη Λευκωσία o Αρχιεπίσκoπoς Σωφρόvιoς του διερμηvεύει τoυς πόθoυς τoυ Κυπριακoύ λαoύ για Εvωση με τηv Ελλάδα

S-114

26.7.1878: Ο ΠΡΩΤΟΣ ΥΠΑΤΟΣ ΑΡΜΟΣΤΗΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΛΟΡΔΟΣ ΣΕΡ ΓΚΑΡΝΕΤ ΤΖΟΖΕΠ ΓΟΥΛΣΛΗ ΦΘΑΝΕΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΚΑΙ ΣΕ ΕΙΔΙΚΗ ΤΕΛΕΤΗ ΣΤΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ Ο ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΣΩΦΡΟΝΙΟΣ ΤΟΥ ΔΙΕΡΜΗΝΕΥΕΙ ΤΟΥΣ ΠΟΘΟΥΣ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΛΑΟΥ ΓΙΑ ΕΝΩΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Πρώτος Υπατος (ή Μέγας) Αρμοστής στην Κύπρο διορίστηκε ο Υποστράτηγος Σερ Γκάρνετ Τζόζεπ Γούλσλη, (Sir Garnet Joseph Wolseley), ο οποίος έφθασε λίγες ημέρες μετά την κατάληψη της νήσου από το Ναύαρχο Χαίι που έγινε στις 11 Ιουλίου 1878.

Ο Γούλσλη συνοδευόταν από στρατιωτική δύναμη που αποτελείτο από Αγγλους και Ινδούς και αρχικά εγκαταστάθηκε στη Λάρνακα και αργότερα στη Λευκωσία, όπου εγκαθίδρυσε τη διοίκηση του.

Με την άφιξη του στη Λάρνακα ο Γούλσλη εξέδωσε προκήρυξη προς το λαό της νήσου με την οποία ανακοίνωσε ότι αναλάμβανε τη διοίκηση της νήσου και ανήγγελλε ότι η νήσος θα διοικείτο χωρίς διακρίση φυλής ή θρησκεύματος.

Η δικαιοσύνη, τόνιζε θα αποδίδεται εξίσου προς όλους και κάθε πρόσωπο θα απολαμβάνει την προστασία του νόμου με ισότητα και αμεροληψία.

Η διαβεβαίωση αυτή ανακούφισε για άλλη μια φορά τους Ελληνες ή χριστιανούς κατοίκους της Κύπρου, οι οποίοι για χρόνια υπέφεραν κάτω από την ανισότητα της οθωμανικής δικαιοσύνης.

Αναφερόταν στην προκήρυξη του Γούλσλη σύμφωνα με μετάφρασή της από το Φίλιο Ζαννέτο (Ιστορία της νήσου Κύπρου, τόμος β σελ. 43):

"Επειδή η Α. Μ. η Βασίλισσα του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και Ιρλανδίας, Αυτοκράτειρα των Ινδιών συνεφώνησε μετά της Α.Α.Μ. του Σουλτάνου της Τουρκίας διά συνθήκης τακτικώς υπογραφείσης και κυρωθείσης εν Κωνσταντινουπόλει, ίνα η νήσος Κύπρος καταληφθή και διοικηθή εν ονόματι της Α. Μεγαλειότητος και επειδή η Α. Μ. ευηρεστήθη να διορίση εμέ τον Sir Garnet Joseph Wolseley, Υπατον Αυτής Αρμοστήν εν τη νήσω Κύπρω, όπως διοικήσω ταύτην εν ονόματι της Α.Μ.

Οθεν κηρύττω διά της παρούσης και γνωρίζω άπασι τοις κατοίκους της Κύπρου, ότι από τούδε ανέλαβον την διοίκησιν της νήσου εν ονόματι της Α. Μ. και η Α.Μ. εντέλλεται μοι να βεβαιώσω τους της Κύπρου κατοίκους, ότι Αύτη θερμώς ενδιαφέρεται υπέρ της ευτυχίας των και ότι Αύτη προτίθεται να διατάξη την λήψιν τοιούτων μέτρων, οία ήθελον θεωρηθή τα μάλλον πρόσφορα διά την προαγωγήν και ανάπτυξιν του εμπορίου και της γεωργίας της χώρας και να παράσχωσι τω λαώ τα ωφελήματα της ελευθερίας της δικαιοσύνης και της ασφαλείας.

Συμφώνως τη επιθυμία της Α. Μ. η νήσος θα διοικηθή άνευ διακρίσεως φυλής ή θρησκεύματος. Η δικαιοσύνη θα αποδίδηται εξ ίσου προς όλους. Επίσης παν πρόσωπον θα

απολαύη της εν ισότητι και αμεροληψία προστασίας του νόμου, δεν θα αμεληθή δε ουδέν μέτρον συντελούν εις την ηθικήν και υλικήν προαγωγην και την ευημερίαν του λαού.

Είναι η εκπεφρασμένη επιθυμία της Βασιλίσσης, ίνα, εν τη διευθύνσει των δημοσίων υποθέσεων, λαμβάνωνται υπ' όψει αι εύλογοι επιθυμίαι των κατοίκων ως προς την τήρησιν των παλαιών αυτών δικαίων ηθών και εθίμων εφ' όσον ταύτα συνάδουσι προς δικαίαν και καλήν διοίκησιν και προς τας αρχάς εκείνας του πολιτισμού και της ελευθερίας, ας τινας πας ο εν ονόματι της Α. Μ. κυβερνήτης είναι υπόχρεως να φυλάττη πάντοτε και οπουδήποτε.

Ο Θεός σώζοι την Βασίλισσαν".

(Μεταγλώττιση)

Σε μεταγλώττιση η προκήρυξη του Γούλσλη έχει ως εξής:

Επειδή η Α. Μ. η Βασίλισσα του Ηνωμένου Βασιλείου της Μ. Βρετανίας και Ιρλανδίας, Αυτοκράτειρα των Ινδιών συμφώνησε με την Α.Α.Μ. τον Σουλτάνο της Τουρκίας με συνθήκη, που υπεγράφη και κυρώθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπως καταληφθεί και διοικηθεί η νήσος Κύπρος στο όνομα της Α. Μεγαλειότητας και επειδή η Α. Μ. ευαρεστήθηκε να με διορίσει εμέ τον Sir Garnet Joseph Wolseley, Υπατο Αρμοστή της στη νήσο Κύπρο, όπως την διοικήσω στο όνομα της Α. Μ.,

Γι' αυτό κηρύσσω με την παρούσα και πληροφορώ όλους τους κατοίκους της Κύπρου, ότι από τώρα και στο εξής ανέλαβα τη διοίκηση της νήσου στο όνομα της Α. Μ. και η Α.Μ. με διατάζει να βεβαιώσω τους Κυπρίους κατοίκους ότι αυτή ενδιαφέρεται θερμά για την ευτυχία τους και ότι Αυτή προτίθεται να διατάξει τη λήψη τέτοιων μέτρων τα οποία θα θεωρηθούν μάλλον κατάλληλα για την προαγωή και ανάπτυξη του εμπορίου και της γεωργίας της χώρας και να παράσχουν στο λαό τα ωφελήματα της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ασφάλειας.

Σύμφωνα με την επιθυμία της Α. Μ. η νήσος θα διοικηθεί χωρίς διάκριση φυλής ή θρησκεύματος. Η δικαιοσύνη θα αποδίδεται εξίσου προς όλους.

Επίσης κάθε πρόσωπο θα απολαμβάνει της προστασίας του νόμου με ισότητα και αμεροληψία και δεν θα παραμεληθεί κανένα μέτρο που θα συντελεί στην ηθική και υλικη προαγωγή και την ευημερία του λαού.

Είναι η εκπεφρασμένη επιθυμία της Βασίλισσας όπως στη διεύθυνση των δημόσιων υποθέσεων λαμβάνονται υπόψη οι εύλογες επιθυμίες των κατοίκων ως προς την τήρηση των παλαιών αυτών δικαίων ηθών και εθίμων εφόσον αυτά συνάδουν με δίκαιη και καλή διοίκηση και σύμφωνα με τις αρχές εκείνες του πολιτισμού και της ελευθερίας τις οποίες όποιος κυβερνήτης στο όνομα της Α. Μ. είναι υποχρεωμένος να φυλάσσει πάντα και οπουδήποτε.

Ο Θεός ας σώζει τη Βασίλισσα".

Ο Αρμοστής Γούλσλη έμεινε για μερικές ημέρες στη Λάρνακα, όπου ζήτησε να ενοικιάσει σπίτι, αλλά κατά το Φίλιο Ζαννέτο, ο Ριχάδος Ματέη αρνήθηκε να του ενοικιάσει το σπίτι του κι' αυτό, κατά το Ζαννέτο, ίσως να αποτέλεσε αιτία γιατί δεν έγινε η Λάρνακα πρωτεύουσα.

Ομως αν κριθεί από τις μετέπειτα ενέργειες του αυτός ενδιαφερόταν περισσότερο για τη Λευκωσία, δεδομένου ότι και όταν πήγε εκεί εγκαταστάθηκε σε πρόχειρο στρατόπεδο και αντίσκηνο, αντί σε σπίτι και δεν μετακόμησε σε άλλη πόλη.

Σύμφωνα με τον απεσταλμένο της αγγλικής εφημερίδας Illustrated London News ο Σερ Γκάρνετ Γούλσλη δεν εγκαταστάθηκε στη Λάρνακα για διάφορους λόγους. Ο ίδιος αναφέρει ότι ένας απ' αυτούς είναι η ζέστη κι' ένας άλλος γιατί οι κερδοσκόποι ζητούσαν πολύ ψηλά ενοίκια.

Ετσι πήγε με τους άνδρες του στην περιοχή του Μετοχίου του Κύκκου, τρία περίπου χιλιόμετρα έξω από τη Λευκωσία και στρατοπέδευσε, ενώ μετέτρεψε το Μετόχι σε αρχηγείο του.

Στον Υπατο Αρμοστή οι Λευκωσιάτες προετοίμασαν θερμή υποδοχή που αποφασίστηκε να γίνει την προηγούμενη σε σύσκεψη στην Αρχιεπισκοπή. Τη νύκτα της παραμονής, γράφει ο Κ.Α. Κωνσταντινίδης (Η Ιστορία της Κατοχής της Κύπρου, έκδοση 1930) στη σύσκεψη της Αρχιεπισκοπής συντάχθηκε και το κείμενο της προσφώνησης που θα απηύθυνε ο Αρχιεπίσκοπος Σωφρόνιος κατά την άφιξη του αρμοστή και για την ετοιμασία της συνεργάστηκε μάλιστα με το Θ. Περιστιάνη.

Στην υποδοχή του Γούλσλη μετείχαν οι μαθητές των σχολείων της Λευκωσίας με τους καθηγητές και δασκάλους τους. Ο Κόσμος είχε ήδη ξεθαρρέψει και είχε μεταβεί στην Αγλαντζιά, όπου θα κατέληγε η πομπή από τη Λάρνακα, για να υποδεχθεί τον Αρμοστή.

Προσθέτει ο Κ. Α. Κωνσταντινίδης:

"Μετά εύλογον αγωνιώδη αναμονήν εφάνη ερχόμενος έφιππος, εν πάση μεγαλοπρεπεία, ο Sir Garnet, εν μεγάλη στολή Στρατηγού, συνοδευόμενος από τον Evelin Baring, Ελληνομαθή Αγγλον καθότι ούτος είχε προηγουμένως υπηρετήσει εις τα Μικτά Δικαστήρια της Αιγύπτου, τα οποία ελειτούργουν και προ της αγγλικής εις αυτήν κατοχής.

Περιεστοιχίζετο δε υπό χρυσοστόλων υπασπιστών. Επίσης ηκολουθείτο από 20 έφιππους τούρκους αξιωματικούς. Εις την θέσιν της στρατιωτικής αυτής πομπής, ο λαός έκθαμβος και έξαλλος από χαράν, διά την αναμφισβήτητον πλέον και οριστικήν απαλλαγήν του από τον τουρκικόν ζυγόν εξερράγη εις ζητωκραυγάς ουρανομήκεις:" Ζήτω η Αγγλία, ζήτω η Βικτώρια".

Τόσος δε ήτο ο επικραστήσας ενθουσιασμός και τόσον ζηωραί ήσαν αι ζητωκραυγαί, ώστε ένας εκ των τούρκων αξιωματικών μη συγκρατούμενος παρ' όλον το επίσημον της στιγμής, ηκούσθη να λέγη με δυσφορίαν προφανή:" Πακ, Πακ Κριστιανλαρά, νάσιλ τσιαρίορλαρ" (Κοίταξε, κοίταξε πως οι χριστιανοί φωνάζουν).

Την φράσιν αυτήν διά της οποίας εξεχύνετο από ωχρά και τρέμοντα χείλη ο μη χαλιναγωγούμενος φανατισμός του τυράννου που θα έληγε πλέον η βασιλεία του και θα εγίνετο συνυπήκοος και ίσως του τέως περιφρονούμενου και ποδοπατημένου ραγιά ήκουσεν ο Evelin και την μετέφρασεν αμέσως εις τον Μ. Αρμοστήν, ο οποίος συνωφρυώθη ενδεικτικώς".

Το Γούσλη προσφώνησε, όπως είχε προγραμματισθεί ο Αρχιεπίσκοπος Σωφρόνιος, ο οποίος στην ομιλία του αναφέρθηκε και στους πόθους του Κυπριακού λαού (για Ενωση με την Ελλάδα).

Επίσης εξέφρασε την ελπίδα ότι άρχιζε μια νέα ζωή για τους Κυπρίους και ότι ο Νόμος θα εφαρμοζόταν για όλους και θα ήταν όπως είπε "πάντων βασιλεύς".

Ανέφερε ο Αρχιεπίσκοπος, σύμφωνα με τον Φίλο Ζαννέτο:

"Eξοχώτατε,

Το αιφνίδιον άκουσμα, ότι η Κύπρος κατεσχέθη υπό της Αγγλίας, διαδοθέν ως αστραπή, βαθείαν ενεποίησεν αίσθησιν, ως ήτο επόμενον, εις πάντας αλλά μετ' ολίγον εγνώσθη ότι σύμβασις εγένετο μεταξύ των δύο

κυβερνήσεων Αγγλίας και Τουρκίας και ότι συνεπεία ταύτη εστάλη υπό της Κυβερνήσεως της Ανάσσης η Υμετέρα εξοχότης, ίνα διοικήση τον τόπον, Οθεν κατά χρέος και ημείς προσφωνούμεν σοι το "ως ευ παρέστης".

Η Κύπρος, Εξοχώτατε, καίπερ εν τη εσχατιά της Μεσογείου ως μεταίχμιον κειμένη, έχει όμως μεγίστην αξίαν παρά τη αγγλική κυβερνήσει διά πολλούς λόγους και διότι οικείται υπό λαού φιλησύχου και ευαγώγου, όστις, χωρίς να αρνηθεί την καταγωγήν και τους πόθους αυτού, θέλει διατελή αφωσιωμένος εις την νέαν πατρικήν αυτού Κυβέρνησιν.

Αλλά, κατά δυσμοιρίαν, εξ αρχαιοτάτων χρόνων, πολλά και διάφορα περιστατικά, φυσικά τε και πολιτικά, πολύς και βαρύς χρόνος, συνετέλεσαν ώστε να διατελή ο τόπος εις κατάστασιν ουχί ευχάριστον διανοητικώς τε και υλικώς, διότι παν είδος τέχνης και μαθήσεως, διατελεί ούτως ειπείν εν τοις σπαργάνοις. Ισως ηυδόκησεν η Θεία Πρόνοια, ίνα και η πολυπαθής Κύπρος απολαύση των αγαθών της ευνομίας και του αληθινού πολιτισμού.

Και τω όντι Εθνος μέγα και ευγενές και μεγαλουργόν, οίον το αγγλικόν, κυβέρνησις πεφωτισμένη και φιλάνθρωπος και πατρική οία η αγγλική δεν είναι αμφιβολία ότι τους υπό την κραταιάν αυτής αιγίδα διατελούντας λαούς κυβερνά διά θεσμών φιλελευθέρων και αρμοδίων, ώστε να προάγωνται βαθμηδόν επί το βέλτιον και να ευδαιμονώσιν.

Ελπίζομεν, λοιπόν ότι το εντεύθεν άρχεται νέα ζωή διά τους κατοίκους της Κύπρου, νέα περίοδος ευκλεής, ήτις θέλει αφήση εποχήν εις την ιστορίαν του τόπου. Ελπίζομεν, ότι θέλομεν διδαχθή πάντες, άνευ εξαιρέσεως φυλής ή θρησκεύματος, ότι "ο νόμος πάντων βασιλεύς, ότι πάντες ενώπιον του νόμου θέλομεν έχη ίσα δικαιώματα να εξασκώμεν και ίσα καθήκοντα να φυλάττωμεν διότι των δικαιωμάτων η ισότης συνεπάγεται την ισότητα των καθηκόντων ούτω τοίνυν θέλομεν εθισθή εις την οδόν την ευθείαν εις την οδόν δηλονότι της αληθείας του καθήκοντος και της ελευθερίας.

Και αληθώς όταν η δικαιοσύνη βασιλεύη εν τοις δικαστηρίοις όταν η ευσυνειδησία, η τάξις, η ικανότης, η ειλικρίνεια, η φιλανθρωπίαν παρεδρεύουσιν εν τη διοικήσει, τότε πάντα τα λοιπά παρακολουθούσι και οι λαοί ευημερούσιν. Υλη υπάρχει εν Κύπρω επιτηδεία προς οικοδομήν, Γη αγαθή προς καρποφορίαν. Μόνον χείρες δεξιαί απαιτούνται προς διευθέτησιν και διεξαγαγωγήν του έργου και τοιαύτα πεποίθαμεν ότι θέλουσιν είναι και της Υμετέρας Εξοχότητος.

Αν δε και οι νοημονέστεροι των κατοίκων και οι πείραν των εντοπίων πραγμάτων κεκτημένοι προσκαλώνται, προβουλεύωνται και συμπράττωσι μετά της Υμ. Εξοχότητος ειλικρινώς ως προς τας ανάγκας του τόπου, την γλώσσαν τα ήθη και έθιμα το είδος του πολιτεύματος ή της νομοθεσίας και τα τοιαύτα, τότε χρηστάς ελπίδας τρέφομεν, ότι εντός ολίγου ηθέλομεν ίδη τοιαύτα πάντα πραγματοποιούμενα επ' αγαθώ των τε αρχόντων και των αρχομένων. Γένοιτο.

(Μεταγλώττιση)

Σε μεταγλώττιση η προσφώνηση του Αρχιεπισκόπου Σωφρονίου έχει ως εξής:

"Εξοχότατε,

Το ξαφνικό άκουσμα, ότι η Κύπρος κατασχέθηκε από την Αγγλία διαδόθηκε ως αστραπή και προκάλεσε βαθιά αίσθηση, ως ήταν επόμενο, σε όλους. Αλλα μετά από λίγο εγνώσθη ότι έγινε σύμβαση μεταξύ των δύο κυβερνήσεων Αγγλίας και Τουρκίας και ότι σαν αποτέλεσμα στάληκε από την Κυβέρνηση της Ανασσας η Εξοχότητά σας για να διοικήσει τον τόπο. Ετσι κατά χρέος και εγώ σας προσφωνώ με το Καλωσόρισες.

Η Κύπρος εξοχότατε, παρόλον ότι βρίσκεται στο τελευταίο άκρο της Μεσογείου ως μεταίχνιο έχει πολύ μεγάλη αξία για την αγγλική κυβέρνηση για πολλούς λόγους και διότι κατοικείται από λαό φιλήσυχο και με καλή αγωγή, ο οποίος χωρίς να αρνηθεί την καταγωγή και τους πόθους του, θέλει να είναι αφωσιωμένος στη νέα πατρική του Κυβέρνηση.

Αλλα ατυχώς, από αρχαιότατους χρόνους, πολλά και διάφορα περιστατικά φυσικά και πολιτικά, πολύς και βαρύς χρόνος, συνετέλεσαν ώστε να διατελεί ο τόπος σε κατάσταση όχι ευχάριστη διανονητικώς και υλικώς, διότι κάθε είδος τέχνης και μάθησης διατελεί στα σπάργανά του.

Ισως η θεία πρόνοια ηθέλησε όπως και η πολύπαθη Κύπρος απολαύσει τα αγαθά της ευνομίας και του αληθινού πολιτισμού.

Και πράγματι Εθνος μεγάλο και ευγενικό και μεγαλουργό, όπως το αγγλικό, κυβέρνηση πεφωτισμένη και φιλάνθρωπη και πατρική, όπως η αγγλική, δεν είναι αμφιβολία ότι τους λαούς που βρίσκονται υπό την κραταιά της αιγίδα κυβερνά με θεσμούς φιλελεύθερους και αρμόδιους ώστε να προάγονται βαθμηδόν προς το καλύτερο και να ευνδαιμονούν.

Ελπίζουμε, λοιπόν, ότι αρχίζει νέα ζωή για τους κατοίκους της Κύπρου, νέα περίοδος ένδοξη η οποία θα θελήσει να αφήσει εποχήν στην ιστορία του τόπου.

Ελπίζομεν ότι θα διδαχθούμε όλοι, χωρίς εξαίρεση φυλής ή θρησκεύματος ότι "ο νόμος είναι Βασιλέας όλων" και ότι όλοι ενώπιον του νόμου θα έχουμε ίσα δικαιώματα για να εξασκούμε και να έχουμε ίσα δικαιώματα διότι η ισότητα των δικαιωμάτων συνεπάγεται την ισότητα των καθηκόντων και έτσι θα συνηθίσουμε στην ευθεία οδό, στην οδό δηλαδή της αλήθειας του καθήκοντος και της ελευθερίας.

Και στ'αλήθεια όταν η δικαιοσύνη βασιλεύει στα δικαστήρια, όταν η ευσυνειδησία, η τάξη, η ικανότητα, η ειλικρίνεια, η φιλανθρωπία πρυτανεύουν στη διοίκηση, τότε όλα τα υπόλοιπα ακολουθούν και οι λαοί ευημερούν.

Υλη υπάρχει στην Κύπρο κατάλληλη για οικοδομή. Γη αγαθή για καρποφορία. Μόνον χέρια κατάλληλα απαιτούνται για διευθέτηση και διεξαγωγή του έργου και τέτοια πιστεύομεν ότι θα είναι εκείνα της εξοχότητας σας.

Αν δε και οι πιο νοήμενες από τους κατοίκους και όσοι έχουν πείραν των επιτοπίων πραγμάτων προσκαλούνται, προβουλεύονται και συμπράττουν με την εξοχότητα σας ειλικρινώς και ως προς τις ανάγκες του τόπου, τη γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα, το είδος του πολιτεύματος ή της νομοθεσίας και τα παρόμοια, τότε τρέφομεν καλές ελπίδες ότι μέσα σε λίγο (χρονικό διάστημα) θα δούμε αυτά όλα να πραγματοποιούνται για το καλό και των αρχόντων και των αρχομένων".

Το κείμενο αυτό της προσφωνήσεως του Σωφρονίου παραθέτει στην Ιστορία του ο Ζαννέτος, όμως ο Δώρος Αλαστος στο βιβλίο του Cyprus In History παρατηρεί ότι είναι σχεδόν δεδομένο μεταξύ των Κυπρίων Ιστορικών ότι ο Αρχιεπίσκοπος Σωφρόνιος περιέλαβε στην προσφώνηση του μια φράση που αναφερόταν αποκλειστικά σε αίτημα των Κυπρίων να ενωθούν με την Ελλάδα.

Ο Αλαστος παραθέτει την πιο κάτω φράση που φέρεται ότι είπε ο Αρχιεπίσκοπος και η οποία όπως λέγει περιλαμβάνεται στη βελτιωμένη έκδοση της Ιστορίας του Κυπριανού που εκδόθηκε στη Λάρνακα το 1880:

"Αποδεχόμεθα την αλλαγή της Κυβέρνησης όσο εμπιστευόμαστε ότι η Μεγάλη Βρετανία θα βοηθήσει την Κύπρο, όπως έκαμε και με τα νησιά του Ιονίου για να ενωθεί με την Μητέρα Ελλάδα, με την οποία φυσιολογικά είναι συνδεδεμένη".

Ο Αλαστος λέγει επίσης ότι η δήλωση δεν περιλαμβάνεται στο γραπτό κείμενο της ομιλίας και ότι ο Σωφρόνιος βγήκε από αυτό, όπου παρατηρείται δυσαρμονία με τον όλο τόνο της γραπτής ομιλίας του.

Προσθέτει ο Αλαστος:

"Δυνατό από την άλλη τα λόγια αυτά να μη τα είπε ο Σωφρόνιος, αλλά ο Επίσκοπος Κιτίου Κυπριανός, υποδεχόμενος τον Υπατο Αρμοστή. Ποιος τα είπε ακριβώς είναι αμφίβολο, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι λέχθηκαν και αυτά ανταποκρίνονταν προς τα αισθήματα και τις επιθυμίες του λαού".

Μαρτυρία για τον τρόπο που υποδέχθησαν οι Κύπριοι τον Υπατο Αρμοστή υπάρχει και από αγγλική πηγή και ιδιαίτερα από το Λόρδο Χαίι, ο οποίος είχε καταλάβει την Κύπρο εξ ονόματος της βασίλισσας Βικτώριας.

Σε έκθεση του στην αγγλική Κυβέρνηση, απόσπασμα της οποίας δημοσίευσε η "London Gazette" στις αρχές Αυγούστου του 1878 ανέφερε, σύμφωνα με το Illustrated London News της 3ης Αυγούστου 1878:

" Οταν έγινε η ανακοίνωση για την αλλαγή που έγινε το μόνο που φαίνεται ότι αντιλαμβανόταν ο κόσμος ήταν η λέξη "Βικτώρια". Πληροφορούμαστε ακόμη ότι Σερ Γκάρνετ Γούλσλη, με το προσωπικό του από πολίτες και στρατιώτες έφθασε την Τρίτη στη Λευκωσία, πρωτεύουσα της νήσου, όπου συναντήθηκε με τον Βάλτερ Μπέαριγκ, του Υπουργείου Εξωτερικών, με το Λοχαγό Ρώουσον και με τους σημαίνοντες Τούρκους και Ελληνες. Αυτοί οι ηγετικοί παράγοντες, όπως επίσης και οι επίσημοι που τελευταία υπηρετούσαν στην τουρκική κυβέρνηση και οι Ελληνες ιερείς και επίσκοποι έδωσαν στο νέο Υπατο Αρμοστή φιλική και νομιμόφρονη υποδοχή. Τα Ινδικά στρατεύματα παραμένουν στη Λάρνακα στο στρατόπεδο τους, αναμένοντας οδηγίες".