20.7.74ΤοΡΙΚγίνεται στόχος αρχικά των πραξικοπηματιών και αργότερα των τούρκων εισβολέων αλλά παρά τις προσπάθειες τους να το πλήξουν αυτό συνεχίζει να εκπέμπει συνέχεια τόσο κατά την 1ην όσο και κατά τη 2ην φάση της εισβολής από τη Λευκωσία και τοΤρόοδος

S-2339

20.7.1974: ΤΟ ΡΙΚ ΓΙΝΕΤΑΙ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΤΩΝ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑΤΙΩΝ ΑΡΧΙΚΑ ΚΑΙ ΑΡΓΟΤΕΡΑ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ ΕΙΣΒΟΛΕΩΝ, ΑΛΛΑ ΠΑΡΑ ΤΙΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΤΟΥΣ ΝΑ ΤΟ ΠΛΗΞΟΥΝ ΑΥΤΟ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΝΑ ΕΚΠΕΜΠΕΙ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΣΟ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΟΣΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΤΡΟΟΔΟΣ

Το Ραδιοφωνικό Ιδρυμα Κύπρου (ΡΙΚ) ήταν ένας από τους πρώτους στόχους των πραξικοπηματιών. Καταλήφθηκε από αυτούς λίγο μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος μαζί με τα αρχηγεία της Αστυνομίας και του εφεδρικού, το προεδρικό και τη ΣΥΤΑ.

Σε έκθεση του Συμβουλίου του Ιδρύματος αναφέρονται τα ακόλουθα για τη κατάληψη του ΡΙΚ (Μεταγλώττιση):

Γύρω στις 8.15 π.μ. της 15ης Ιουλίου ακούστηκαν ριπές αυτομάτου από τον Πύργο του Ιδρύματος. Οι φρουροί από τον Πύργο είχαν αντιληφθεί επίθεση εναντίον του Ιδρύματος και έγινε σύντομη, αλλά αιματηρή μάχη μεταξύ των φρουρών και επιτιθέμενων καταδρομέων της Εθνικής Φρουράς.

Οι επιτεθέντες συμπλήρωσαν μέσα σε μισή ώρα την κατάληψη του Ιδρύματος και ανέλαβαν τον έλεγχο του.

Από τις 8.45 πρωϊνής την ευθύνη για τις τις εκπομπές του Ιδρύματος ανέλαβαν ουσιαστικά και πρακτικά πραξικοπηματιες στρατιωτικοί υπό τις διαταγές Συνταγματάρχου της Εθνικής Φρουράς (Λιασκώνης).

Ολες οι ανακοινώσεις, τα δελτία και τα μουσικά προγράμματα του Ιδρύματος προετοιμάζονταν είτε από τους είδικούς του στρατιωτικού είτε υπό την αυστηρή παρακολούθηση τους. Στους ραδιοθαλάμους και τηλεθαλάμους εκπομπής του Ιδρύματος εγκαταστάθηκαν στρατιωτικοί και παρέμειναν εκεί συνεχώς εκδίδοντας οδηγίες και ανακοινώσειες και εποπτέοντες όλα τα δελτία και τα υπόλοιπα προγράμματα.

Κατά τις πρώτες 24 ώρες του πραξικοπήματος "απολύθηκε" ο γενικός διευθυντής (Α. Χριστοφίδης) ενώ από τον σφετεριστή της εξουσίας που ανέλαβε την "προεδρία" διατάχθηκε ο βοηθός γενικός διευθυντής να αναλάβει καθήκοντα γενικού διευθυντή. Ηταν φυσικό η διεύθυνση του Ιδρύματος να βρίσκεται απόλυτα στα χέρια του συνταγματάρχη που εγκαταταστάθηκε στο Ιδρυμα. Αργότερα η παρανομία συνεπληρώθη με την "κατάργηση" και του διοικητικού συμβουλίου του Ιδρύματος".

Τα ίδια γεγονότα με περισσότερες λεπτομέρειες εξιστορούνται σε άλλο κεφάλαιο της έκθεσης ως ακολούθως:

"Γύρω στις 8.15 π.μ. της 15ης Ιουλίου εκδηλώθηκε επίθεση από μονάδα καταδρομέων εναντίον του Ιδρύματος. Η εκπομπή παρά τον θόρυβο της μάχης και την ανησυχία του προσωπικού συνεχίστηκε κανονικά μέχρι και τις 8.42 περίπου οπότε στο Ραδιοθάλαμο συνεχείας εισήλθε ο αξιωματικός των ΛΟΚ με αριθμό στρατιωτών και διέταξε τη διακοπή της εκπομπής. Τούτο και έγινε η δε εκπομπή επαναλήφθηκε περί τις 8.55.

Αρχισε με τον Εθνικό Υμνο και συνεχίστηκε με εμβατήρια. Ευθύς μετά τον Εθνικό Υμνο η εκφωνήτρια του Ιδρύματος που ήταν καθήκον εκείνη τη στιγμή μετέδωσε ύστερα από οδηγίες αξιωματικού την πρώτη ανακοίνωση για την επεμβαση της Εθνοφρουράς.

Στη συνέχεια στο ραδιοθάλαμο μεταφέρθηκε και ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής. Γύρω στις 9.30 κατέφθασε στο ϊδρυμα και ανέλαβε πλήρη ευθύνη για ότι μετέδιδετο ο αντισυνταγματάρχης Λιασκώνης. Προς τούτο αυτός εγκαταστάθηκε στο ραδιοθάλαμο εκπομπής. Εκεί εγκαταστάθηκαν επίσης ο αναπληρωτης γενικός διευθυτής και η διεύθυνση του τμήματος Προγραμμάτωνν Ραδιοφώνου ενώ στον προθάλαμο 1 εγκααστάθηκε η Διεύθυνση και οι συντάκτες του Τμήματος ειδήσεων.

Η εκπομπή από τον ραδιοθάλαμο Α συνεχίστηκε χωρίς διακοπή από της 6 π.μ. της Δευτέρας 15ης Ιουλίου. Καθ' όλη την περίοδο αυτή και στη συνέχεια μέχρι και την 23η Ιουλίου ο διευθυντής του τμήματος Προγραμμάτων Ραδιοφώνου, ο βοηθός διευθυντής καθώς και εκφωνητές και εκφωνήτριες συνεχείας διανυκτέρευαν στο Ιδρυμα κυρίως μέσα στο Ραδιοθάλαμο Εκπομπής. Το ίδιο και ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής.

Μετά την πρώτη εκεχειρία και ενώ συντελείτο θεμελιώδης αλλαγή στην Ελλάδα και στην Κύπρο, για 36 ώρες το Ιδρυμα δεν μετέδιδε κατ' ουσία οποιανδήποτε είδηση λόγω της άρνησηης των στρατιωτικών να επιτρέψουν τούτο. Στις 24 Ιουλίου κατόπιν οδηγιών που Γλαύκου Κληρίδη που ανέλαβε καθήκοντα προέδρου της Δημοκρατίας ο Ταγματάρχης που διηύθυνε το Ιδρυμα εγκατέλειψε τούτο με τους άλλους στρατιωτικούς. Αυτός συναπεκόμισε φεύγοντας μεγάλο μέρος των αρχείων του Ιδρύματος της περιόδου 15-23 Ιουλίου (σημαντικό μέρος τούτων επεστράφη αργότερα με επέμβαση της Πρεβείας της Ελλάδας).

Στις 29 Ιουλίου απεστάλη στο Ιδρυμα "διά να αναλάβη καθήκοντα Γενικού διευθυντού ο κ. Σπύρος Παπαγεωργίου, ο οποίος και παρέμεινε εις το Ιδρυμα μέχρι της 31ης Αυγούστου, οπότε επανήλθε στη θέση του ο Γενικός διευθυντής (Ανδρέας Χριστοφίδης)".

ΤΟ ΡΙΚ ΚΑΙ Η ΕΙΣΒΟΛΗ

Στη έκθεση του ΡΙΚ γίνεται αναφορά και στην τουρκική εισβολή ιδιαίτερα. Αναφέρεται (Μεταγλώττιση):

"Γύρω στις 5.30 το πρωί του Σαββάτου 20 Ιουλίου διαβιβάστηκε στο Ρικ η πληροφορία για την τουρκική εισβολή. Υστερα από σχετικές οδηγίες των στρατιωτικών η εκπομπή άρχισε στις 6 το πρωί με το σύνηθες πρόγμαμμα, λίγο αργότερα δε μεταδιδόταν το πρώτο Πολεμικό ανακοινωθέν.

Τα υπόλοιπα είναι γνωστά. Εκείνο το οποίο πρέπει όλως ιδιαιτέρως να εξαρθεί εδώ είναι ο ενθουσιασμός και η αυτοθυσία τόσο των μελών εκείνων του προσωπικού τα οποία αυτοβούλως έσπευσαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο Ιδρυμα και μέσω αυτού προς τη πατρίδα όσο και των συνεργατών- εκφωνητών οι οποίοι θεώρησαν χρέος τους να σπεύσουν και να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο Ιδρυμα. Είχαν όλοι συνείδηση και της σημασίας του ρόλου τον οποίο το Ιδρυμα διαδραμάτιζε τις χαλεπές εκείνες στιγμές και του κινδύνου τον οποίο διέτρεχαν από το γεγονός ότι ευθύς εξ αρχής το Ιδρυμα υπήρξε στόχος των τούρκικων αεροπλάνων. Και δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις κατά τις οποίες μέλη του προσωπικού έσπευδαν να ενισχύσουν στην άμυνα του Ιδρύματος τους ελάχιστους Εθνοφρουρούς υπερασπιστές του, μεταφέροντας πυρομαχικά και τοποθετώντας φυσίγγια στις φυσιγγιοθήκες των αντιαεροπορικών πολυβόλων, τα οποία εκροτάλιζαν συνεχώς διότι συνεχείς ήταν και οι επιθέσεις της τουρκικής αεροπορίας εναντίον του Ιδρύματος. Πρέπει δε να σημειωθεί ότι μέσα στο πανδαιμόνιο εκείνο των πολυβολισμών και του ανατριχιαστικού θορύβου των επιτιθεμένων αεροσκαφών, κανένας δεν πανικοβλήθηκε και κανένας δεν εγκατέλειψε τη θέση του.

Το ίδιο πνεύμα αυτοθυσίας επιδείχθηκε και κατά τη δεύτερη φάση του πολέμου στις 14 Αυγούστου. Ευθύς μετά την εκδήλωση της αεροπορικής επίθεσης γύρω στις 5 το πρωί βασικά για τη λειτουργία του σταθμού μέλη του τμήματος έσπευσαν στο Ιδρυμα με πραγματικόν κίνδυνο της ζωής τους εφ' όσον το Ιδρυμα και η γύρω περιοχή δεχόταν αλλεπάλληλες επιθέσεις από τουρκικά αεροσκάφη, ενώ οι εκρήξεις των βομβών και οι κροταλισμοί των πολυβόλων δημιούργησαν πραγματική κόλαση. Την ίδια στιγμή άλλα μέλη του προσωπικού έσπευδαν σύμφωνα με σχέδιο, να ενισχύσουν τον εφεδρικό σταθμό Δευτεράς και τον σταθμό Τροόδους. Και οι δύο ως άνω σταθμοί ήσαν υποτυπωδώς επανδρωμένοι σε θέση όμως, εν πάση περιπτώσει, να λειτουργήσουν ικανοποιητικά μέχρις ότου και άλλα μέλη του προσωπικού σπεύσουν προς ενίσχυση τους. Το μέτρο αυτό που λήφθηκε προληπτικά αποδείχθηκε σωτήριο διότι ο σταθμός Λευκωσίας δεν κατέστη δυνατό να τεθεί σε λειτουργία ευθύς μετά την εκδηλωση της τουρκικής επίθεσης λόγω βλάβης στον πομπό. Ετσι γύρω στις 5 το πρωί της 14ης Αυγούστου τέθηκε πρώτος σε λειτουργία ο εφεδρικός σταθμός Δευτεράς, ο δε υπάλληλος που βρισκόταν στο καθήκον μετέδιδε στις 5.05 το ακόλουθο ανακοινωθέν το οποίο στη συνέχεια αναγνωρίστηκε και από τις στρατιωτικές αρχές ως το πρώτο πολεμικό ανακοινωθέν:

" Ελληνες, από της 4.45 πρωϊνής η τουρκική αεροπορία βάλλει κατά των ημετέρων θέσεων. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους. Ζήτω το Εθνος".

Στη συνέχεια και μετά από υπεράνθρωπες προσπάθειες του μηχανικού βάρδιας επιδιορθώθηκε η βλάβη στον πομπό Λευκωσίας στις 5.20 το πρωί. Η εκπομπή χάρη ασφάλειας γινόταν από δωμάτιο του ημιυπογείου της τηλεόρασης το οποίο μετατράπηκε σε πρόχειρο ραδιοθάλαμο. Εκεί εγκαστάθηκαν τηλέφωνα επαφής με το ΓΕΕΦ και άλλες υπηρεσίες και ασύρματος για επικοινωνία με τους σταθμούς Δευτεράς και Τροόδους. εκεί εγκαταστάθηκε και η διεύθυνση του Τμήματος Προγραμμάτων και εκείνη του Τμήματος Ειδήσεων. Στο μεταξύ καταβάλλονταν συνεχείς προσπάθειες από την τουρκική αεροπορία να βομβαρδίσει το Ιδρυμα όλες όμως οι προσπάθειες απέβαιναν άκαρπες λόγω του πυκνού φράγματος πυρός το οποιο σχημάτιζαν τα αντιαεροπορικά πολυβόλα που βρίσκονταν στην περιοχή και στο κτιριακό συγκρότημα του Ιδρύματος.

Κατά την 8ην πρωινή σε σχετική τηλεφωνική αναφορά ο υπεύθυνος για την ασφάλεια του Ιδρύματος αξιωματικός πληροφορούσε το ΓΕΕΦ ότι γύρω στα 500 μέτρα μέτρα ανατολικά του Ιδρύματος εξερράγη βλήμα προφανώς πυροβολικού.

Η πληροφορία ήταν αποκαλυπτική. Αφού η τουρκική αεροπορία δεν κατόρθωσε να καταστρέψει το Ιδρυμα, το έργο τούτο αναλάμβανε το τουρκικό πυροβολικό.

Στο μεταξύ τα βλήματα έπλησίαζαν ολοένα και περισσότερο στο στόχο τους κααι γύρω στις 8,.25 ένα βλήμα εξερράγη κοντά στην αντένα.

Υπό τις συνθήκες αυτές αυτός που ασκούσε καθήκοντα γενικού διευθυντή έδωσε οδηγίες όπως ο βοηθός Γενικός διευθυντής, ο βοηθός διευθυντής του τμήματος προγραμμάτων ραδιοφώνου και ο βοηθός διευθυντής του τμήματος ειδήσεων μεταβούν αμέσως στο σταθμό Δευτεράς και να οργανώσουν εκεί τις απαραίτητες υπηρεσίες για τη λειτουργία του σταθμού. Την ίδια στιγμή το κτιριακό συγκρότημα του Ιδρύματος δεχόταν το πρώτο πλήγμα. Ενώπιον του κινδύνου να καταστραφεί ολοσχερώς το Ιδρυμα ή να υποστεί ανεπανόρθωτες ζημιές προς παραπλάνηση του εχθρού, αυτός που τότε ασκούσε καθήκοντα διευθυντή έδωσε εντολή όπως οι πομποί τεθούν εκτός λειτουργίας και όπως η εκπομπή συνεχισθεί από το σταθμό Δευτεράς. Τούτο και έγινε στη συνέχεια δε το απασχολούμενο προσωπικό στο Ιδρυμα προωθήθηκε προς τη Δευτερά και το Τρόοδος, εκτός από δύο υπαλλήλους οι οποίοι αυτοβούλως προσφέρθηκαν να παραμένουν στο Ιδρυμα για να προβούν στην αποσύνδεση καλωδίων, σε περίπτωση πυρκαγιάς και για να αχρηστεύσουν τους πομπούς με την αφαίρεση βασικών εξαρτημάτων, ώστε να μη μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον εχθρό σε περίπτωση κατάληψης του Ιδρύματος. Η προσφοσρά τους στη συνέχεια υπηρξε πολύτιμη, διότι με τον ασύρματο διαβίβαζαν στους σταθμούς Δευτεράς και Τροόδους ανακοινώσεις και άλλες πληροφορίες τις οποίες λάμβαναν τηλεφωνικώς στο Ιδρυμα καθώς και το περιεχόμενο των ανταποκρίσεων για την Κύπρο διαφρων Πρακτορείων. Το τελευταίο αυτό υπήρξε ουσιώδους σημασίας διότι με αυτό τον τρόπο κατέστη δυνατή η συνεχής και όσο το δυνατό πληρέστερη ενημέρωση του κοινού για τα δραμτικά γεγονότα και τις διεθνείς αντιδράσεις.

Γύρω στις 2.30 μ.μ. και ενώ η εκπομπή γινόταν από τη Δευτερά και αναμεταδιδόταν από το σταθμό Τροόδους, η τουρκική αεροπορία άρχισε να βομβαρδίζει την περιοχή γύρω από τη Δευτερά. Τότε και επειδή ο σταθμός ήταν εύκολο να εντοπισθεί λόγω της αντένας, δόθηκαν οδηγίες όπως την ευθύνην της εκπομπής αναλάβει το κλιμάκιο του σταθμού Τροόδους υπό τον Διευθυντή Προγραμμάτων Ραδιοφώνου, το οποίο είχε ήδη ενισχυθεί σημαντικά από πλευράς προσωπικού και όπως το προσωπικό στη Δευτερά μεταβεί στο Τρόοδος. Αυτό έγινε, καθ' οδόν όμως προς το Τρόοδος ορισμένα μέλη του προσωπικού διέτρεξαν σοβαρό κινδυνο από πολυβολισμό εχθρικού αεροσκάφους.

Στο μεταξύ ο σταθμός Δευτεράς ύστερα από διευθετήσεις των από τους τεχνικούς αναμετάδιδε στα Μεσαία Κύματα την εκπομπή του σταθμού Τροόδους, ενώ συνεχίζονταν οι εκπομπές μας κανονικά. Το πρόγραμμα μεταδιδόταν επίσης και από την τηλεόραση (μόνον ήχος), το δε κοινόν ενημερώθηκε κατάλληλα με συνεχείς ανακοινώσεις. Οι διευθετήσεις αυτές ίσχυσαν μέχρι και της 6ης απογευματινής του Σαββάτου 17 Αυγούστου οπότε επανήρχισε τη λειτουργία του ο σταθμός Λευκωσίας.

Κατά το τριήμερο και πάλι της τουρκικής επίθεσης και εν μέσω πλήρους συγχύσεως και ενώ σχεδόν όλες οι υπηρεσίες είχαν παραλύσει, το Ιδρυμα δεν διέκοψε ούετ για μια στιγμή τη λειτουργία του. Χρησιμοποιήθηκαν προς τούτο εφεδρικοί σταθμοί εκτός των υποστατικών του Ιδρύματος στη Λευκωσία βάσει διευθετήσεων και σχεδίων που είχαν γίνει από μακρού για την περίτπωση έκτακτης ανάγκης. Κατά το τριήμερο αυτό το Ιδρυμα αποτελούσε τη μόνη έκφραση του κράτους και με το γεγονός ότι απλώς ότι λειτουργούσε σε συνείχε την Πολιτεία, άνκαι με τις ανακοινώσεις τις οποίες μετέδιδε την ευθύνη έφεραν οι στρατιωτικές αρχές.

Ομως είναι απαραίτητο να υπογραμμισθεί στο σημείο αυτό ο ηρωϊσμός και η αφωσίωση στο καθήκον του προσωπικού του Ιδρύματος. Υπό συνθήκες πρώτης γραμμής μετώπου και ενώ το Ιδρυμα βομβαρδιζόταν ή πλήττετο από το πυροβολικό του εχθρού, το προσωπικο του Ιδρύματος παρέμεινε στις θέσεις του ή όταν χρειαζόταν μετακινείτο από το κεντρικό υποστατικό στους εφεδρικούς σταθμούς με αυτοθυσία και δεν επέτρεψε ούτε για μια στιγμή να σιγήσει το Ιδρυμα, πράγμα που θα ήταν κυριολεκτικά ολέθριο, για τον τόπο. Και εδώ το προσωπικό δεν φέρει καμιά ευθύνη για το περιεχόμενο των ανακοινώσεων που εξεδίδονταν την περίοδο εκείνη, δικαιούται πλήρως του επαίνου ότι εκράτησε το Ιδρυμα σε λειτουργία, ενώ τα πάντα σχεδόν είχαν αυτοδιαλυθεί και αποδιοργανωθεί στον τόπο".