23.7.1974: Δραματικές στιγμές περνούν οι αμερικανοί στο ραδιοσταθμό του Καραβά. Κατά περίεργο τρόπο οι επικοινωνίες μέσω τηλεφώνου λετουργούν παρά τις πολεμικές συκρούσεις.

S-2335

23.7.1974: ΔΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΠΕΡΝΟΥΝ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΣΤΟ ΡΑΔΙΟΣΤΑΘΜΟ ΤΟΥ ΚΑΡΑΒΑ. ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΕΡΓΟ ΤΡΟΠΟ ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΜΕΣΩ ΤΗΛΕΦΩΝΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΠΑΡΑ ΤΙΣ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΔΙΑΣΩΣΗΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΣΤΑΘΜΟ ΜΕ ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΑ ΠΟΥ ΤΟΥΣ ΜΕΤΑΦΕΡΟΥΝ ΣΤΟ ΒΡΕΤΤΑΝΙΚΟ "ΕΡΜΗΣ" ΚΑΙ ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΟ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ "ΤΡΕΝΤΟΝ"

Ο Α.Κ. (Αλβις Γκλεγκ) Αρχιμηχανικός του αμερικανικού σταθμού του Καραβά (βρισκόταν κοντά στο Πέντε Μίλι δυτικά της Κερύνειας, όπου έγινε η τουρκική εισβολή) σε κατάθεση του στους ανωτέρους του για όσα είδε και έζησε στο σταθμό πριν και κατά την τουρκική εισβολή ανέφερε (ελεγμένη κατάθεση):

"Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα γεγονότα των πέντε ημερών που προηγήθηκαν της 20ης Ιουλίου έδειξαν τι θα ανέμενε το γραφείο μας στον Καραβά τις επόμενες μέρες. Από το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, υπήρξε επικοινωνία με τους συναδέλφους στην Κερύνεια, οι οποίοι πληροφορήθηκαν για τις αλλαγές στην εργασία που περιλάμβανε ολονύκτια παραμονή στο σταθμό και περιορισμούς στις διακινήσεις.

Ορισμένοι αγόρασαν επιπρόσθετες τροφές. Οι πεζοναύτες βρίσκονταν σε πλήρη συναγερμό στο σταθμό. Και ο κ. Γ. εξασφάλισε μεγάλες σημαίες από την πρεσβεία κατά την επιστροφή του από το Λονδίνο στις 19 Ιουλίου 1974. Ετσι στις 20 Ιουλίου είχεν αρχίσει μια επιχείρηση διάσωσης μας.

Ημουν ξύπνιος όταν το πρωί της 20ης Ιουλίου 1974 είχε κτυπήσει το τηλέφωνο. Ηταν ένας από τους πεζοναύτες που με καλούσε να παρουσιασθώ στον σταθμό. Είπεν ότι ένας αριθμός πλοίων βρίσκονταν στα ανοικτά των ακτών. Κάλεσα την σύζυγο μου να ντυθεί όσο πιο γρήγορα μπορούσε και να φέρει και το γιό μας στο γραφείο. Κοιμήθηκα με το παντελόνι και τα παπούτσια και όπως ήμουν ντυμένος έτρεξα στο σταθμό.

Κάποιος είχε κτυπήσει το σήμα κινδύνου που βοήθησε να συνεγείρει τους άνδρες του σταθμού. Εντός λεπτών είχε φθάσει στο γραφείο ο Μ. Γ. και οι προσκεκλημένοι του. Μέχρι αυτή τη στιγμή τα αεροπλάνα είχαν αρχίσει να φαίνονται στην ανατολή και ένα έρριψε μια βόμβα προς την πλευρά της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου. Η γεννήτρια του σταθμού συνέχιζε να εργάζεται και παρακάλεσα τον αξιωματικό επίβλεψης αυτής να θέσει σε λειτουργία και να συγχρονίσει δυο από τις μηχανές εκτάκτου ανάγκης του σταθμού. Η αεροπορική και ναυτική δράση άρχισε να εντείνεται.

Βρισκόμουν έξω από το γραφείο μου όταν ένα αεροπλάνο Εφ-100 πετούσε δυτικά του κυρίου δρόμου και να βομβαρδίζει αυτόν με σφαίρες των 20 χιλιοστομέτρων. Και διαπίστωσα την ακρίβεια με την οποία δρούσαν οι τούρκοι πιλότοι.

Ο βομβαρδισμός προς την κατεύθυνση του Αγίου Γεωργίου συνέχιζε να εντείνεται. Το στρατόπεδο της Εθνικής Φρουράς στη Λάμπουσα που βρισκόταν δυτικά του σταθμού κτυπήθηκε και βομβαρδίστηκε. Ακολούθησαν φωτιές που ήσαν ορατές από την οροφή του σταθμού. Μέτρησα πάνω από 20 πλοία διαφόρων τύπων, ακριβώς έξω από τις ακτές και ελαφρά ανατολικά αυτού.

Είκοσι αεροπλάνα Σι -47 (μεταγωγικά) πέταξαν σε χαμηλό ύψος πάνω παό τον σταθμό με βόρεια κατεύθυνση. Θα πρέπει να είχαν εκκαθαρίσει την ορεινή περιοχή της Κερύνειας μια και βλέπαμε καθαρά τις πόρτες τους να είναι ανοικτές. Ηταν κάτι το έκπληκτικό, διότι βλέπαμε ότι δεν έβάλλοντο από το έδαφος με αντιαεροπορικά πυρά.

Δώδεκα αμερικανοκύπριοι ζήτησαν καταφύγιο στο σταθμό. Οι πρώτες μας σκέψεις ήταν να μη δεχθούμε την είσοδο άλλων στο σταθμό, δεδομένου ότι ο πρεσβευτής των ΗΠΑ κ. Νταίηβις είχε ζητήσει από τους αμερικανούς από του ραδιοφώνου να παραμείνουν στα σπίτια τους. Σύντομα όμως αλλάξαμε απόφαση και τους επιτρέψαμε να μπουν στο εργαστήριο του σταθμού. Παρ' όλον ότι προσφέραμε πολύ μικρή προστασία σ' αυτούς εν τούτοις εδώ είχαν την ευκαιρία να πιουν ένα ποτήρι παγωμένο νερό.

Με την απώλεια αργότερα της παροχής ηλεκτρικού ρεύμστος, θέσαμε σε λειτουργία τις μηχανές εκτάκτου ανάγκης. Χωρίς να μπορούν να λειτουργήσουν τα "αίαρ κοντίσιον" καθυστερήσαμε να ανοίξουμε τα παράθυρα όταν πλέον η κατάσταση είχε γίνει ανυπόφορη. Ακόμη και με ανοικτά τα παράθυρα η θερμοκρασία έφθανε τους 100 βαθμούς Φάρεναϊτ.

Ενα τυπικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο δρούσαν οι τούρκοι πιλότοι ήταν η επίθεση εναντίον του εστιατωρίου "Τσώρτσιλ Γκάρτενς", το οποίο βρισκόταν στον κύριο δρόμο ανατολικά της παρόδου που οδηγεί προς τον σταθμό. Το αεροπλάνο πέταξε πάνω από τον στόχο του που ξεκάπνιζε για πρώτη φορά κάμνοντας αναγνωριστική πτήση. Στη δεύτερη πτήση το εστιατόριο άρχισε να ξεκαπνίζει και ένα μεγάλο κύπελλο από καπνό κάλυψε το εστιατόριο. Στην τρίτη πτήση πανω από αυτό το κτίριο είχε καταστραφεί.

Ενωρίς το πρωί της 20ης Ιουίου 1974 μια κυπρία που είχαμε μαζί μας άρχισε να κλαίει. Η σκέψη της πήγε κυρίως στον αρραβωνιαστικό της. Αργότερα βρήκε τον εαυτό της και άρχισε δουλειά όπως και οι υπόλοιποι υπάλληλοι του σταθμού.

Ακούοντας τόσο τον ελληνικό όσο και τον τουρκοκυπριακό ραδιοσταθμό να αναγγέλουν νίκες πολλοί το βρήκαν δύσκολο να μη εκφράσουν τους φόβους τους ότι οι οικογένειες τους σκοτώθηκαν ή εκάησαν.

Με τη συνέχιση του ναυτικού βομβρδισμού και των αεροπορικών επιθέσεων στις ορεινές περιοχές πολλές πυρκαγιές είχαν προκληθεί.

Καθώς πλησίαζε η νύκτα της 20ης Ιουλίου τα βουνά εκαίοντο από την Ανατολή μέχρι τη δύση. Ενας δυτικός άνεμος φυσούσε καθιστώντας την ατμόσφαιρα ανυπόφορη.

Τα αεροπλάνα εξηφανίσθησαν μόλις σκοτείνιασε και μόνο ελαφρά ανταλλαγή πυρών ακουόταν. Ορισμένοι ανέβηκαν στην οροφή για να δουν το θέαμα που δημιουργούσαν τα καιόμενα δάση. Βρισκόμαστε σε κατάσταση συσκοτισμού. Οι πεζοναύτες τοποθέτησαν χαρτόνια στα παράθυρα σε όλα τα δωμάτια που έπρεπε πάση θυσία να υπάρχει αναμμένο φως.

Ολες οι λάμπες μετακινήθηκαν από τα δωμάτια των τελεπρίντερς, ενώ αλλού τοποθετήθηκαν μικρότερες λάμπες για να αποδίδουν λιγότερο φως.

Γύρω στις 9 το βράδυ άρχισε μια τρομερή μάχη με αυτόματα και πολυβόλα ανατολικά του σταθμού. Βλέπαμε τις τροχιοδεικτικές σφαίρες και τις εκρήξεις του πυροβολικού που ακολούθησαν και υπολογίζαμε ότι η σύγκρουση θα πρέπει να γινόταν σε απόσταση δυο μιλίων (τριών χιλιομέτρων) από τον σταθμό. Αργότερα τη νύκτα ο σταθμός βρέθηκε στο μέσον διασταυρούμενων πυρών των αντιμαχομένων και η μάχη αυτή ήταν η σκληρότερη που συνέβηκε στην περιοχή μας.

Κατά τη διάρκεια της μάχης αυτής και των άλλων που ακολούθησαν, ο υπεύθυνος του σταθμού, μαζί με άλλους, βρίσκονταν στο διάδρομο και προσεύχονταν: "Θεέ μου προστάστευσε μας, αυτό το βράδυ..."

Στις 4.37 το πρωί της Κυριακής (21.7.1974) εξερράγη ένα βλήμα όλμου έξω από την κουζίνα του σταθμού. Αυτό το βλήμα ήταν το πιο επικίνδυνο από όσα έπεσαν στην περιοχή του σταθμού κατά τις συγκρούσεις. Ασφαλώς θα είχαμε θύματα εάν βρίσκονταν πρόσωπα μέσα σ'αυτήν ή μέσα στο σταθμό παροχής πρώτων βοηθείων. Μόνο αν βρισκόταν εκεί κανένας μπορεί να αντιληφθεί την τύχη που είχε το προσωπικό του σταθμού. Η διάτρητη από σφαίρες σημαία που βρισκόταν στο κτίριο αποτελεί μια μικρή ένδειξη.

Από την έκρηξη του όλμου χάθηκε η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος.

Προσωπικά εκείνο που μας ενίσχυε το ήθικό ήταν οι επικοινωνίες. Μέχρις ότου εγκαταλείψουμε τον σταθμό η γραμμή με τον Γερόλακκο λειτουργούσε συνεχώς. Ηταν πολύ ενθαρρυντικό να βρισκόμαστε σε συνεχή επαφή. Ενα από τα θαύματα του πολέμου ήταν η συνέχιση της τηλεφωνικής επικοινωνίας στην Κύπρο. Μέχρις ότου γίνουμε αιχμάλωτοι πολέμου στον κόλπο των Εχιδνών, μπορούσαμε να βρισκόμαστε σε επαφή με μερικούς άλλους συναδέλφους που βρίσκονταν εκεί. Υπήρχε μεγάλη ανησυχία για μερικούς άλλους διότι το τηλέφωνο τους απεκόψη από πολύ προηγουμένως. Γνωρίζαμε μόνο ότι ήσαν ασφαλείς σπίτι τους στις 6 το πρωί του Σαββάτου. Τα τηλέφωνα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο υπόλοιπο προσωπικό των οποίων οι οικογένειες είχαν μείνει στην Κερύνεια και τη Λευκωσία. Ευτυχώς είχε φθάσει το άλλο σύστημα επικοινωνίας και έτσι είχαμε επιπρόσθετη επαφή με το υπόλοιπο προσωπικό που είχε μεταφερθεί στο στρατόπεδο των Φινλανδών (στην Αγύρτα).

Την Κυριακή το απόγευμα τα τουρκικά αεροπλάνα επετέθησαν και εβομβάρδισαν το όμορφο καινούργιο ξενοδοχείο "Ζέφυρος". Το ξενοδοχείο αυτό αξίας 14 εκατομμυρίων δολλαρίων είχε λειτουργήσει μόλις στις 15 Ιουνίου και βρίσκεται περί το ένα μίλι από τον σταθμό. Μια βόμβα κτύπησε το κυρίως κτίριο σχεδόν στο μέσο, στον δεύτερο όροφο. Σχημάτισε μια οπή και η πυρκαγιά που ακολούθησε το κατέστρεψε σχεδόν εξ ολοκλήρου. Είναι προς τιμή του πιλότου διότι η επίθεση έγινε με τέτοιο τρόπο ώστε κανένας από τους 70 ξένους να μη πάθει τίποτε.

Ορισμένοι από τους εργάτες του ξενοδοχείου έτρεξαν διά μέσου των αγρών προς το σταθμό και αφού ανέβηκαν πάνω από ένα λάντροβερ, πήδηξαν μέσα στο σταθμό. Αυτοί συνενώθηκαν με τους άλλους που είχαν γίνει δεκτοί μέσα στο σταθμό. Από αυτούς μάθαμε ότι η Εθνικη Φρουρά εγκατέλειψε στην περιοχή του ξενοδοχείου ένα άρμα και οπλισμό.

Εναντίον του σταθμού έπεσαν επίσης πολλά βλήματα όλμων που προκάλεσαν πολλές ζημιές γύρω. Δυο έπεσαν πάνω στο περιτοίχισμα και ένα σε ένα άλλο σημείο όπου είχαμε την αντένα. Η έκρηξη αυτή προκάλεσε ζημιές σε δυο αυτοκίνητα. Καταμετρήσαμε 17 κρατήρες στο εργαστήριο ενώ παράλληλα κατεστράφη το κτίριο όπου βρισκόταν η μηχανή παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος.

Επαθε βλάβη η μηχανή που βλήθηκε στο ραδιατέρ. Δεν ήμουν όμως σίγουρος κατά πόσον η ζημιά αυτή προκλήθηκε κατ' ευθείαν από την έκρηξη ή από τα χαλάσματα που προκαλεσε στην οροφή.

Κάποτε την Κυρική 21 Ιουλίου 1974 μέσα σε μια ένταση του πυρός κανένας δεν γνωρίζει ακριβώς πότε κτυπήθηκε το παράθυρο του δωματίου μου και τα "βενίσιαν μπλαϊντς" γέμισαν πάνω από 50 τρύπες από σφαίρες που ρίφθηκαν εναντίον του. Η λάμπα έσπασε. Αυτή την μέρα ένα βλήμα προκάλεσε ζημιά στην υδατοπρομήθεια. Ευτυχώς είχαμε και δεύτερο σύστημα τροφοδοσίας.

Οι πυροβολισμοί μεταξύ 12 και 2 το απόγευμα της Δευτέρας ήταν πραγματικά πολύ τετεταμένοι αλλά όχι τόσο κοντά μας. Εν τούτοις είμαστε υποχρεωμένοι να παραμείνουμε στο έδαφος καθ' όλη σχεδόν την διάρκεια της ανταλλαγής του πυρός.

Την τρίτη το πρωί αντιληφθήκαμε ότι η εκκένωση που είχε χαρακτηρισθεί από την πρεσβεία σαν "μίνι ντάνκερ" θα πραγματοποιείτο με αποβατικά σκάφη ή με ελικόπτερα. Τα λεωφορεία μας είχαν προετοιμασθεί από την προηγουμένη το απόγευμα μετά την κατάπαυση του πυρός διά της τοποθετήσεως μεγάλων αμερικανικών σημαιών στο μπροστινό μέρος τους. Μόλις είδαμε ένα βρεττανικό πλοίο να στέλλει σήματα με τα φώτα του και ένα ελικόπτερο να προχωρεί δυτικά προς την ακτή ανεβήκαμε στα λεωφορεία μας και προχωρήσαμε προς την περιοχή του Μάρε Μόντε. Λίγο μετά την αναχώρηση των λεωφορείων η πρεσβεία επικοινώνησε μαζί μας για να πει ότι τα σχέδια ήταν να παραληφθούν από το σταθμό με τα ελεκόπτερα. Ηταν σχεδόν τη στιγμή που ενώ ένα ελικόπτερο πετούσε πάνω από τον σταθμό είχε δεχθεί μερικούς πυροβολισμούς από το έδαφος.

Στο Μάρε Μόντε υπήρχε καλός τόπος για να μας παραλάβουν. Εκεί μπορούσαν άνετα να προσγειωθούν τρία "Γουέσσεξ" ελικόπτερα.

Ταυτόχρονα δυο από τους πεζοναύτες πήραν δυο λεωφορεία και προχώρησαν προς τον Αγιο Γεώργιο όπου παρέλαβαν τους αιχμαλώτους μας.

Μέχρι τη στιγμή της αναχώρησης τα Ηνωμένα Εθνη επέμεναν ότι δεν έπρεπε να παραληφθούν οι Κύπριοι. Εξω ο κ. Γουέις βρισκόταν σε επαφή με τον πρεσβευτή. Ο Λέο Φιγκ και ο Ντένις Σιήμαν μετέφεραν γρήγορα τους κυπρίους στα ελικόπτερα και το θέμα έληξε.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη λυπητερή όψη της Κύπρου μόλις απογειωθήκαμε από το έδαφος με το ελικόπτερο και τη σκηνή πάνω στο βρετανικό πλοίο "Ερμής". Ακολούθησε αργότερα η συνένωση των οικογενειών επί του πλοίου. Πολλοί είχαν παραληφθεί προηγουμένως από την ακτή του Εξη Μιλιού.

Βγάζω το καπέλο μου στους βρεττανούς για την επιχείρηση διασώσεως των αιχμαλώτων. Είναι πραγματικοί επαγγελματίες αυτοί οι βρεττανοί σε τέτοια θέματα.

Οταν έφθασε η Τετάρτη βρεθήκαμε στο Ακρωτήρι. Το πρωί εγκαταλείψαμε το "Ερμής" με μικρά αποβατικά σκάφη και μεταφερθήκαμε σε μεγαλύτρο αμερικανικό πλοίο που μας μετέφερε στο αεροπλανοφόρο "Τρέντον".

Δυνατόν να υπάρξουν μερικοί που θα πουν ότι καθ' όλη τη διάρκεια του τριημέρου ελήφθησαν λανθασμένες αποφάσεις. Εγώ δεν θα πω τέτοιο πράγμα. Η διάσωση όλου του προσωπικού αποτελεί θετική απόδειξη γι' αυτό.

ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΤΟΥ ΥΠΑΛΛΗΛΟΥ D.C.

Ο ανώτερος υτπάλληλος του αμερικανικού ραδιοσταθμού Καραβά Ντ. Σ. σε έκθεση του για την εισβολή όπως την έζησε ενώ εργαζόταν στο σταθμό, κοντά τον Καραβά, ανέφερε:

Λόγω του κατ' οίκον περιορισμού που επιβλήθημε κατά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου βρισκόμουν σε υπηρεσία στις 19 Ιουλίου 1974 εν αναμονή να πάρει άδεια στις 7 το βράδυ της επομένης.

Την Παρασκευή το βράδυ είχαμε αρκετή δουλειά ιδιαίτερα με τις εξελίξεις στην Κύπρο και τέλειωσα μετά η αποστολή του τελευταίου μηνύματος μόλις στις 2.30 το πρωί της 20ης Ιουλίου. Δεν ήμουν κουρασμένος και προγραμμάτισα να μείνω μέχρι το πρωί διαβάζοντας. Ημουν στην κουζίνα και έπαιρνα την σούπα μου για πρόγευμα, όταν λίγο μετά που άρχισε να φέγγει ένας από τους έλληνες φρουρούς του σταθμού που βρσκόταν έξω από το παράθυρο της κουζίνας μου έκανε νόημα σε ένα από μας να βγει έξω και να δει τα πλοία στη θάλασσα.

Ενας συνάδελφος που βγήκε έξω επέστρεψε αμέσως για να μεταδώσει ότι αριθμός πολεμικών πλοίων, ίσως τουρκικών βρίσκονταν στην ακρή κοντά στο σταθνμό. Ενώ έτρεχα προς το δωμάτιο όπου στείλαμε τα μηνύματα, δυο άλλοι συνάδελφοι φάνηκαν από την αντίθετη κατεύθυνση για να αναφέρουν ότι το γαλλικό πρακτορείο ειδήσεων στην Γαλλική και είτε η Υπηρεσία του Αμμάν ή της Βηρυτού (δεν θυμούμαι τώρα) μεταδίδουν επείγοντα μηνύματα, ότι τα τουρκικά στρατέυματα άρχισαν να αποβιβάζονται στην Κύπρο. Στείλαμε αμέσως επείγον μήνυμα με τις προσωπικές παρατηρήσεις και είδοποιήσαμε τον αρχηγό του γραφείου και ξυπνήσαμε τους υπόλοιπους μέσω του σήματος κινδύνου.

Μου φαίνεται τώρα δύσκολο να ξαναθυμηθώ με την κατάλληλη σειρά τα γεγονότα που συνέβησαν, ιδιαίτερα λόγω του γεγονότος ότι μόλις και μπορούσα να κοιμηθώ μια ή δυο ώρες την ημέρα. Κάθε μέρα φαινόταν ότι έμοιαζε με την προηγούμενη και την επόμενη. Νομίζω ότι η η πραγματική ιστορία των γεγονότων θα βγει μόνο αν όλοι όσοι αναμείχθηκαν στο γραφείο καθήσουν σε ένα τραπέζι με ένα μαγνητόφωνο στο μέσο και ο καθένας να μεταφέρει τις προσωπικές του εμπειρίες που θα είναι ικανές να γεμίσουν ένα βιβλίο.

Με την έναρξη της εισβολής θα πρέπει να υπήρχε μια μικρή διακοπή στην αποστολή μηνυμάτων που μας έδωσε την ευκαιρία να τηλεφωνήσουμε στις οικογένειες μας. Ταυτόχρονα σχεδόν τα πρώτα αεροπλάνα άρχισαν να πετούν πάνω από τα κεφάλια μας και τα πρώτα βλήματα και εκρήξεις άρχισαν να κτυπούν τις ελληνικές θέσεις στο βουνό, πάνω από το γραφείο. Την ίδια στιγμή περίπου οι ελληνικοί σταθμοί άρχισαν να μεταδίδουν ειδήσεις για την εισβολή και ο ραδιοσταθμός της Αγκυρας επέδωσε ανακοίνωση του πρωθυπουργού κ. Ετζεβίτ που ανέφερε για την εισβολή και την απόβαση και λόγω της πλήμμυρας των μηνυμάτων και διότι επεκοινωνούσαμε κατ' ευθείαν με την Ουάσιγκτων, εγκαταλείψαμε τις επικεφαλίδες και τα άλλα και στέλλαμε αντίγραφα στην αμερικανική πρεσβεία, όταν είχαμε καιρό, μέσω μιας άλλης γραμμής.

Οι πεζοναύτες αμέσως εγκατέστησαν παρατηρητές στην οροφή του σταθμού και προσπαθούσαν να εντοπίσουν κινήσεις στρατευμάτων όπου ακούοντο οι πυροβολισμοί πόσο κοντά ήσαν οι στόχοι που κτυπούσαν τα τουρκικά αεροπλάνα.

Εφ' όσον υπήρχαν οι συγκοινωνίες, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, οι δυο έλληνες κύπριοι υπάλληλοι του Σταθμού και οι τέσσερις τούρκοι εργάστηκαν σκληρά μέρα- νύκτα. Το ίδιο έκαμαν και όλοι οι άλλοι.

Στην αρχή προσπαθήσαμε να διατηρήσουμε συνήθη κάλυψη όλης της περιοχής της Μέσης Ανατολής, αλλά αυτό κατέστη εκ των πραγμάτων δύσκολο. Από την άλλη το 95% των πληροφοριών που μετέδιδαν οι ραδιοσταθμοί της Μέσης Ανατολής ανεφέροντο αποκλειστικα στην κατάσταση στην Κύπρο. Στα πρώτα στάδια της εισβολής κατορθώσαμε να συγκεντρώσουμε μερικές ουσιώδεις επίσημες αντιδράσεις στα γεγονότα της Κύπρου, από μερικούς αραβικούς ραδιοσταθμούς. Για το μεγαλύτερο όμως μέρος του χρόνου ο άνθρωπος μας που παρακολουθούσε τους αραβικούς ραδιοσταθμούς αντιμετώπισε σοβαρό πρόβλημα στις επικοινωνίες και στράφηκε στο Μπι- Μπι- Σι, τη Φωνή της Αμερικής, τον ραδιοσταθμό των Βρεττανών στη Δεκέλεια που δεν ακούγοντο αλλού ως και στις διαταγές που δίδονταν για την εκκένωση.

Είχαμε προβλήματα, αλλά όχι προβλήματα που δεν μπορούσαμε να αντέξουμε. Η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος απωλέσθη λίγο μετά την έναρξη των συγκρούσεων, αλλά οι τρεις γεννήτριες ήσαν ουσιώδεις στην αντιμετώπιση του αναγκαίου ρεύματος. Δεν μπορούσαμε βεβαίως να θέσουμε σε λειτουργία το σύστημα "αίαρ κοντίσιον" και έτσι η θερμοκρασία στο εσωτερικό έφθασε σε μεγάλα ύψη, ιδιαίτερα τα βράδια με τα κλειστά παράθυρα, λόγω του συσκοτισμού που επεβλήθη.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν για μας τα τσιγάρα. Τα τσιγάρα έγιναν πιο πολύτιμα και από αυτό ακόμη το φαγητό. αλλά αυτό είναι μια άλλη μεγάλη ιστορία.

Ολα τα διαθέσιμα κρεβάτια βρίσκονταν στο γραφείο προ της εισβολής εφ' όσον από τις 15 Ιουλίου βρισκόμαστε εκεί λόγω του κατ' οίκον περιορισμού. Εν τούτοις είχαμε πρόβλημα κρεβατιών και άλλων διευθετήσεων και ορισμένοι από μας κοινούνταν στις καρέκλες στους διαδρόμους. Η παροχή ηλεκτρικών φανών ήταν μεγάλο πρόβλγμα. Ενα βλήμα που έπεσε την Κυριακή νομίζω προκάλεσε σοβαρές ζημιές στην κουζίνα του σταθμού. Ευτυχώς εκείνη τη στιγμή κανένας δεν βρισκόταν εκεί.

Η διατήρηση του ηθικού αποτελούσε ένα σημαντικό και κεφαλαιώδες πρόβλημα αλλά για καλή μας τύχη το τηλέφωνο λειτουργούσε τόσο με τη Λευκωσία όσο και με την Κερύνεια. Ετσι μερικοί από μας που είχαν συγγενείς που μετεφέρθησαν στο στρατόπεδο των Φινλανδών είχαν την ευκαιρία να διαβεβαώσουν ότι ήσαν καλά.

Η επικοινωνία με το στρατόπεδο των Φινλανδών στην Κερύνεια, γινόταν σπάνια, μια φορά την ημέρα. Εν τούτοις όταν έφθασαν πληροφορίες ότι το στρατόπεδο βρισκόταν υπό συενχή πυρά και ακόμη ότι κάηκε από τις πυρκαγιές που συνέβησαν στα δάση, κατέστη αδύνατο να συγκρατηθεί ο κόσμος. Μια και έκλεισε ο Γερόλακκος, κλείστηκε η απ' ευθείας γραμμή και η τελευταία μας ελπίδα ήταν η ΣΥΤΑ, αλλά και αυτή σε λίγο έκλεισε και μετά από αυτό ήταν εντελώς αδύνατο να πείσουμε τον κόσμο να συνεχίσει να εργάζεται εφ' όσον δεν είχαμε ζωντανά μέσα να ακούμε τους άλλους ραδιοσταθμούς. Μπορούσαμε όμως να ακούμε τον ελληνικό και τον κυπριακο ραδιοσταθμό για δική μας μως ενημέρωση. Ενας από τους μόνιτορ, είχε ακούσει από τον ραδιοσταθμό της Αγκυρας με το τρανσίστορ του ότι στη Αθήνα έγινε πραξικόπημα. Τηλεφωνήσαμε στην πρεσβεία, αλλά εκεί δεν το πήραν στα σοβαρά. Αργότερα απεδείχθη ότι ήταν αλήθεια.

Οι τούρκοι υπάλληλοι υπέφεραν περισσότερο, εφόσον όλες οι τηλεφωνικές γραμμές με την τουρκική συνοικία της Λευκωσίας ήταν αποκομμένες από την έναρξη της επίθεσης, ενώ ο ραδιοσταθμός μιλούσε για σκληρές συγκρούσεις στην περιοχή των σπιτιών τους.

Ολοι νοιώσαμε μια ικανοποίηση όταν ακούσαμε για την προγραμματισμένη κατάπαυση του πυρός στις 4 το απόγευμα της Δευτέρας 22 Ιουλίου. Εν τούτοις μερικές ώρες πριν από την κατάπαυση του πυρός, ως είχε προγραμματισθεί τα τουρκικά αεροπλάνα και πλοία ενέτειναν τους βομβαδισμούς τους, στους γειτονικούς στόχους και ακόμη έρριψαν βόμβες ναπάλμ στις υπόλοιπες ελληνικές θέσεις. Αρχίσαμε να μετρούμε τα λεπτά μεχρι τις 4 το απόγευμα. Αλλά προς μεγάλη μας απογοήτευση, η ένταση δεν μειώθηκε παρά μόνο γύρω στις 10 μ.μ. το βράδυ. Αυτό μας έκανε να ανησυχούμε περισσότερο, διότι η εκκένωση δεν θα μπορούσε να γίνει μέχρι να σταθεροποιηθεί η κατάπαυση του πυρός.

Από την πρεσβεία μας είχαν ειδοποιήσει να βρισκόμαστε σε συνεχή επαφή με τον ραδιισταθμό της Δεκέλειας, ο οποίος θα μετέδιδε τις οδηγίες και τα σχέδια της εκκένωσης της Κερύνειας από τους ξένους. Στις δέκα πληροφορηθήκαμε από το πρακτορείο ειδήσεων ότι ο Εκτος Αμερικανικός Στόλος διετάχθη να βρίσκεται στην περιοχή και θα επιτρέψει στους βρεττανούς να εφαρμόσουν οποιαδήποτε σχέδια εκκενώσεως.

Οταν η Δεκέλεια τελικά ανεκοίνωσε το σχέδιο εκκένωσης από την περιοχή της Κερύνειας γύρω στις 12.15 της 23ης Ιουλίου, δυο άλλα θέματα μας έκαμναν και πάλι να ανησυχούμε. Η ανακοίνωση ανέφερεν ότι η εκκένωση θα γινόταν μόνο στην περιοχή του λιμένος της Κερύνειας και στο Εξη Μίλι ανατολικά της Κερύνειας. (Ο Καραβάς απέχει γύρω στα οκτώ μίλια δυτικά της Κερύνειας). Το δεύτερο που μας ανησύχησε ήταν ότι μόνο στους ξένους θα επιτρεπόταν να αναχωρήσουν αποκλείοντας ειδικα τους κυπρίους υπηκόους.

Ο αμερικανός πρεσβευτής δήλωσε ότι θα έκαμνε ό,τι μπορούσε μέσω του βρεττανού Υπάτου Αρμοστού για να δοθεί άδεια εκένωσης και των κυπρίων (υπαλλήλων του σταθμού) αλλά δεν μπορούσε να μας υποσχεθεί τίποτε.

Εμείς βρισκόμαστε σ' ένα έδαφος που δεν ανήκε σε κανένα και κανένας δεν ήταν σε θέση εκείνη τη στιγμή να πει κατά πόσον η περιοχή μας ανήκε στα ελληνικά ή τα τουρκικά χέρια. Μόνο το πρωί η Δεκέλεια μετέδωσε ότι το ελικόπτερα θα παρελάμβαναν και ξένους από τα παράλια δυτικά της Κερύνειας.

Λίγο πριν από την πραγματική εκκένωση ανησυχούσαμε πολύ για μερικούς συναδέλφους για τους οποίους δεν είχαμε πληροφορίες από τις 6.30 το πρωί της έναρξης της εισβολής και μερικούς άλλους που είχαν συλληφθεί με 100 ξένους ως αιχμάλωτοι.

Γνωρίζαμε ότι οι τούρκοι ανησυχούσαν να απαλλαγούν από τους ξένους το συντομότερο. Ετσι δυο ώρες πριν βραδιάσει δυο πεζοναύτες τοποθέτησαν μια αμερικανική σημαία στα λεωφορεία και αναχώρησαν σε μια προσπάθεια να βρουν τους άλλους συναδέλφους και να τους φέρουν στον σταθμό.

Λίγο αργότερα περίπου μια ώρα ακολούθησε πανδαιμόνιο και χάος. Οι πεζοναύτες τοποθέτησαν τους υπολοίπους στη γραμμή για να τους μεταφέρουν με τα αυτοκίνητα μέχρι το Μάρε Μοντε.

Ενω δίδαμε όλα τα ονόματα στην πρεσβεία ένα ελικόπτερο από το βρεττανικό πλοίο Ερμής που θα άρχιζε την εκκκένωση πέταξε πάνω από τον σταθμό αλλά δέχθηκε σφοδρά πυρά από τη γη. Εκείνη τη στιγμή επέστρεφε το λεωφορείο που μετέφερε τους υπόλοιπους παίζοντας δυνατά τη σειρήνα του. Ταυτόχρονα τηλεφώνησε κάποιος άλλος συνάδελφος που είχε εγκλωβισθεί στην Κερύνεια και ανέφερε ότι βγήκε από το κελλάρι όπου ήταν κλεισμένος και πήγε στην πόλη που έμοιαζε με πόλη-φάντασμα.

Ο συνάδελφος τηλεφωνούσε από το ξενοδοχείο Ντόουμ που ήταν επίσης εγκαταλελειμμένο. Του ανέφερα για τα σχέδια εκκενώσεως και του είπα να κατευθυνθεί στην παραλία του Εξη Μιλιού. ετρεξα να τους ανακοινώσω ότι βρέθηκε ο χαμένος συνάδελφος, αλλά τους βρήκα όλους τρομοκρατημένους.

Ακολουθώντας τα ελικόπτερα πάνω από το σταθμό και τα λεωφορεία να τρέχουν νόμισα ότι όλοι έφυγαν χωρίς εμένα. Ενας συνάδελφος που βρισκόταν εκεί απάντησε στις φωνές μου και ήλθε κοντά μου για να με ενημερώσει ότι τα ελικόπτερα δεν είχαν παραλάβει ακόμα κανένα και ότι ένα λεωφορείο θα ερχόταν πίσω για να μας παραλάβει.

Η εκένωση αυτή καθ' εαυτή έγινε όπως μπορούσε να γίνει υπό τις περιστάσεις, αλλά η σύγχυση εξακολουθούσε να υπάρχει. Το τελευταίο κύριο εμπόδιο ήταν να πείσουμε τον βρεττανό αξιωαματικό να παραλάβει και τους κυπρίους υπαλλήλους του σταθμού.

Γελικά τα καταφέραμε χωρίς αυτός να μας δει.

Προσωπικά μόλις ανέβηκα στο πλοίο Ερμής, η μόνη μου ανησυχία ήταν να βρω την οικογένεια μου που μετφεέρθη εκεί από το Εξη Μίλι. Ενας βρετανός αξιωματικός με συνόδευσε αμέσως κοντά τους. Δεν είναι ανάγκη να αναφέρω πόσο χάρηκα για τη συνένωση μου αυτή με την οικογένεια μου.

Η ιστορία δεν τελειώνει εδώ. Μεταφερθήκαμε αργότερα στο αμερικακικό πλοίο Τρέντον και μετά στη Βηρυτό με πολλά ψυχολογικά τραύματα, αλλά πολύ λίγα φυσικά.

Ευρισκόμενοι μεταξύ των πυρών των ελλήνων και των τούρκων και των περιοχών που κατέλαβαν αργότερα οι τούρκοι, θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε όλη αυτή την περιπέτεια σαν μια Κυριακάτικη εκδρομή. Οι ζημιές στο κτίριο του σταθμού ήταν σημαντικές. Εφόσον όμως το κτίριο δεν επλήγη κατ' ευθείαν από την οροφή είμαστε ασφαλείς μέσα στους διαδρόμους.

Η είσοδος στα άλλα γραφεία ήταν πολύ επικίνδυνη. Ηταν πραγματικά τρομερός πόλεμος νεύρων το να περιμένουμε από στιγμή σε στιγμή ότι το επόμενο βλήμα που θα έρριχναν τα τουρκικά πλοία θα κτυπούσε τον σταθμό.

Προσωπικά εκείνο που με επηρέασε περισσότερο είναι το γεγονός ότι τα δυο μου παδιά, ηλικίας δύο και τεσσάρων ετών, υποφέρουν από "σοκ" των εκρήξεων. Φοβούμενα να φύγουν από το πλευρό της μητέρας τους, θέλουν να τους μεταφέρουμε πανω μας και μας αγκαλιάζουν σφικτά στον πρώτο μεγάλο θόρυβο.

Μετά από μια βδομάδα παραμονής στη Βηρυτό άρχισαν να ηρεμούν και ελπίζουμε ότι δεν θα τους παραμείνει τίποτε το ψυχολογικό.