20.7.1974: Η 31η Μοίρα Καταδρομών εξορμά και καταλαμβάνει το ύψωμα Κοτζάκαγια στον Πενταδάκτυλο, αλλά αργότερα αναγκάζεται να το εγκαταλείψει. (Μέρα με τη μέρα, ώρα με την ώρα, το ημερολόγιο του Λοχία των Καταδρομών Γιάννη Στεφάνου).

S-2314

20.7.1974: Η 31Η ΜΟΙΡΑ ΚΑΤΑΔΡΟΜΩΝ ΕΞΟΡΜΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΟ ΥΨΩΜΑ ΚΟΤΖΑΚΑΓΙΑ ΨΗΛΑ ΣΤΟΝ ΠΕΝΤΑΔΚΑΚΤΥΛΟ, ΑΛΛΑ ΑΡΓΟΤΕΡΑ ΑΝΑΓΚΑΖΕΤΑΙ ΝΑ ΤΟ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΕΙ. ( Μέρα με τη μέρα, ώρα με την ώρα, το ημερολόγιο του Λοχία των Καταδρομών Γιάννη Στεφάνου)

Ο Λοχίας των Καταδρομών Γιάννης Στεφάνου υπηρετούσε στην 31η Μοίρα Καταδρομών που διενήργησε την επιχείρηση κατάληψης του υψώματος Κοτζάκαγια στον Πενταδάκτυλο στους πρόποδες του Αγίου Ιλαρίωνος. Ανέφερε ο Λοχίας στο ημερολόγιο του που πρωτοδημοσιεύθηκε στις 20 Ιουλιου 1975 στην εφημερίδα Ο ΑΓΩΝ όταν ακόμα ήταν νωπά στο μιαλό του τα γεγονότα:

20 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974, 5.30 ξημερώματα, Λευκωσία: Η φωνή του διοικητή ακούγεται δυνατά σ'όλο το στρατόπεδο:

" Η μονάδα να συγκεντρωθεί αμέσως, με τον ατομκό της οπλισμό".

Το ξάφνιασμα της διαταγής μας πάγωσε όλους. Συγκεντρωθήκαμε όλοι σε γραμμές. Η ίδια όπως κάθε μέρα για την αναφορά. Μόνο που τώρα μας μιλούσε ο διοικητής της μονάδας Μανιάτης:

"Από σήμερα η Κύπρος έχει να αντιμεωπίσει τον αιώνιο εχθρό του ελληνικού Εθνους, τον τούρκο. Η Τουρκία μας έχει κηρύξει τον πόλεμο. Οι πεινασμένοι όχλοι τους προσπαθουν να καταλάβουν το μαρτυρικό μας νησί. Αποστολή της μονάδας και κάθε Ελληνα είναι να υπερασπίσει τα πάτρια εδάφη. Θα αντισταθούμε μπροστά στις σιδηρόφρακτες οχλομεραρχίες του εχθρού. Ο Θεός και το δίκιο είναι μαζί μας. Ζήτω το Εθνος... Οι άνδρες να πάρουν θέση γύρω από τα κτίρια. Τα πυροβόλα έτοιμα για πυρ.

Εγώ μαζί με τον καταδρομέα Γαβριήλ Γεραλή παίρνουμε θέσεις σε ένα άνοιγμα.

6.30 π.μ.: Αρχίζει βομβαρδισμός. Βομβαρδίζουν τη Λευκωσία. Εκρήξεις παντού. Το νησί μας έχει γίνει πελώρια κόκκινη πληγή από τη φωτιά που το κατατρώει. Ενα αεροπλάνο περνά ακριβώς από πάνω μας. Δυνατή βοή που νομίζω ότι η γη θα ανοίξει και θα μας καταπιεί. Αυτό που διακρίνω μόνο, είναι πελώρια μανιτάρια από φλόγες στο χώμα. Ανυψώνονται, διπλώνουν στα δυο και ύστερα πέφτουν.

7. π.μ.: Τα αεροπλάνα εμφανίζονται τώρα και στον δικό μας καταυλισμό. Στόχο τους το ΓΕΕΦ (Γενικό Επιτελείο Εθνοφουράς) και το ΡΙΚ (Ραδιοφωνικό Ιδρυμα Κύπρου). Δυο αεροπλάνα από το τουρκικό σμήνος περνούν από πάνω για αναγνώριση, κάνουν ένα μικρό γύρο και κατευθύνονται στο στόχο.

Διαταγή: Πύρ πριν να ρίξουν τις βόμβες τους. Τους αναγκάσαμε να απομακρυνθούν. Ξαναγυρνούν κι' αυτή τη φορά όχι δυο αλλά δεκάδες, με ένα θόρυβο διαμοιρασμένο. Με πονάνε τα αυτιά μου. Η φωτιά και το μολύβι που ξερνούν τα μυδράλια τραντάζουν τη γη.

7.35 π.μ.: Το αεροπλάνο των τούρκων βρίσκονται ακριβως πάνω από την πεδιάδα της Μεσαορίας, αφήνουν εκατοντάδες αλεξιπτωτιστές να πετούν. Υστερα κάνουν στροφή και φεύγουν. Αυτό κράτησε έως τις 7.50.

8 π.μ.: Οι τούρκοι καταδρομείς αρχίζουν να συγκεντρώνονται μπροστά από το κτίριο της Εθνοφουράς στη μεγάλη πλατεία Στρατιωτικά αυτοκίνητα πηγαινοέρχονται. Μικτά άρματα μάχης για ασφάλεια των κτιρίων, αυτοκίνητα με τα βαρειά τετράκαννα. Ανδρες της χωροφυλακής με στολή νέοι που τρέχουν να καταταγούν. Οι αποθήκες πυρομαχικών αδειάζουν ή μια μετά την άλλη.

9.30 π.μ.: Ο διοικητής Μανιάτης διέταξε για μια ακόμη φορά τη συγκέντρωση της μονάδας. Οι πρώτοι έφεδροι καταδρομείς κατανέμονται στους λόχους, ενισχύοντες έτσι τη δύναμη της Μοίρας. Στο λόχο μας πήραμε δικαέξη έφεδρους. Οι περισσότεροι είχαν απολυθεί πριν από έξη μήνες.

Στο λόχο μας φέραμε ένα παιδί 18 ετών, εθελοντή. Αυτός ήταν καταδικασμένος τρία χρόνια για το φόνο μιας γριάς. Αργότερα μας εξέπληξε όλους με τη δραστηριότητα του.

Κατεθυνόμεθα στον Αγιο Βασίλειο. Είναι ένα μικρό χωριό 16 χιλιόμετρα περίπου απόσταση από τη Λευκωσία. Μόλις μας διακρίνουν οι κάτοικοι βγαίνουν έξω από τα σπίτια τους , φορτωμένοι τρόφιμα και μπουκάλια με νερό. Για πρώτη φορά σκέφτηκα τη μάνα μου. Ενοιωσα τόσο έντονα την έλλειψη της, που ο Πάφος μου φάνηκε μια δρασκελιά και έκανα να τρέξω και να πάω.

Πλησιάζουμε το δρόμο του Πενταδακτύλου. Ο δρόμος από δω και μπορς είναι γεμάτος χώματα, λακκούβες και στροφές. Το αυτοκίνητο μουγκρίζει και σταματάει. Ο λοχαγός διατάζει να μοιραστούμε στα υπόλοιπα αυτοκίνητα δεν είχα προλαβει να ανέβω και ομοβροντίες όλμων από τα τουρκικά φυλάκια ήρθαν να μας προϋπαντήσουν. Κατεβήκαμε αμέσως από τα αυτοκίνητα. Ενα βλήμα όλμου σκάει κοντά το δεύτερο αυτοκίνητο. Ενας δεκανέας πέφτει κτυπημένος...

Ξεκινάμε πεζοί με κατεύθυνση τα υψώματα του Προφήτη Ηλια. Τα αυτοκίνητα ακολουθουν πίσω μας για ασφάλεια. Ο εχθρός ρίχνει εκατοντάδες αλεξιπτωτιστές στην επριοχή και πρέπει να κινηθούμε με προφύλαξη.

3 μ.μ.: Φθάνουμε στα υψώματα του Προφήτη Ηλία. Τρία μικρά κτίρια βρίσκοται εδώ. Το ένα είναι διοικητήριο, το άλλο για τους στρατιώτες του πεζικού και το τρίτο για μαγειρείο.

4.30 μ.μ.: Ο Διοικητής του λόχου υπολοχαγός Ηλ. Γλεντζές διατάζει συγκέντρωση. Μαζευτήκαμε κάτω από ένα μεγάλο πεύκο και καθίσαμε ο ένας κοντά στον άλλο σε ημικυκλικό σχήμα:

"Απόψε αποστολή της μονάδας είναι να διεισδύσει στο τουρκικό έδαφος και να καταλάβει το ύψωμα Κοτζάκαγια. Αποστολή του Λόχου μας είναι να μπούμε όσο το δυνατό στο ανατολικό μέρος του υψώματος. Από τις 6 μ.μ. ο λόχος υποστηρίξεως της μονάδας θα αρχίσει να κτυπάει με όλμους το ύψωμα Κοτζάκαγια και τον Αγιο Ιλαρίωνα για να καθηλώσει τον εχθρό".

6 μ.μ.: Οι εκρήξεις αντήχησαν όταν οι πρώτοι όλμοι είχαν κιόλας κτυπήσει τα εχθρικά υψώματα. Τα βαρέα μας έρριχναν απανωτά τα βλήματα. Ο ουρανός φαινότανε σαν μια τεράστια φλόγα. Τα εμπρηστικά βλήματα είχαν δημιουργήσει εστίες φωτιάς σε όλο το δάσος. Οι λόχοι άρχισαν να συγκεντρώνονται ο καθένας ξεχωριστά στα σημεία που θα γίνει η εξόρμηση. Οι διοικητές των λόχων - μόνιμοι αξιωματικοί από την Ελλάδα- δίνουν τις τελευταίες οδηγίες.

Ο λοχαγός κάνει κατανομή πυρομαχικών σε μια στιγμή ρωτάει ποιοι έχουν δυο χειροβομβίδες να παραδώσουν τη μια σ'αυτούς που δεν είχαν.

10.15 μ.μ.: ο Λόχος διεισδύει το έδαφος του εχθρού. Κινούμεθα σε ένα δρόμο 200 περίπου μέτρων. Στο τέλος του δρόμου διακρίνουμε ένα φυλάκιο του ΟΗΕ. Ο Λοχαγός με δυο άνδρες προχωρεί για αναγνώριση.

Στο φυλάκιο δεν υπάρχει ψυχή. Οι ανθρωποι του ΟΗΕ το έχουν εγκαταλείψει από χθες. Συνεχίζουμε το δρόμο μας, φθάνουμε στο ύψωμα του Κοτζάκαγια. Ο Λόχος υποστηρίξεως έχει σταματήσει να κτυπά με όλμους την περιοχή. Το δάσος έχει όμως εξακολουθεί να καίγεται σαν λαμπάδα. Από εδώ και εμπρός δεν μπορούμε να κινηθούμε εύκολα. Η φωτιά και τα δέντρα μας εμποδίζουν. Η θερμοκρασία γίνεται αποπνικτική. Ολοι είμαστε μούσκεμα στον ιδρώτα. Προχωράμε με τα χέρια και τα πόδια. Η καρδιά μου σταμάτησε. Ηρθε το τέλος;

Απομένουν 100 μέτρα για να φθάσουμε στην κορυφή. Μόνο ένα κτίριο ξεχωρίζει στο σκοτάδι. Είναι περιτριγυρισμένο από ψηλό τοίχο δύο μέτρων περίπου. Ο τείχος είναι χαλασμένος σε δυο σημεία. Στο ένα σημείο στήνουμε το ένα πολυβόλο. Από το άλλο σημείο ο λοχαγός και δυο έφεδροι πέρασαν από τη μάνδρα. Τώρα διακρίνουμε τον ένα σκοπό. Δεν έχει καταλάβει τι συμβαίνει. Ο Λοχαγός πυροβολεί και ο φρουρός πέφτει. Οι υπόλοιιποι τούρκοι που κοιμούνται μέσα στο θάλαμο ξυπνούν τρομαγμένοι από τους πυροβολισμούς. Ο λοχαγός τους φωνάζει να παραδοθούν γιατί τους έχει περικυκλωσει ένας λόχος κομμάντος.

Ενας, ένας οι τούρκοι βγαίνουν με ανοιγμένα χέρια. Δυο δικοί μας καταδρομείς μπαίνουν στο θάλαμο και παίρνουν τον οπλισμό τους. Διαπιστώνουμε ότι οι τρεις είναι τούρκοι αλεξιπτωτιστές που είχαν πέσει την ίδια μέρα το νησί μας. Ο άλλος ήταν τουρκοκύπριος και γνωρίζει καλά την ελληνική γλώσσα.

Μας λέγει ότι στο ύψωμα του Κοτζάκαγια υπάρχουν περίπου 300 άνδρες στο κεντρικό και δυτικό μέρος. Η δύναμη στο ανατολικό μέρος (αυτή που είχαμε καταλάβει εμείς ήταν 4 άνδρες μόνο γιατί δεν πίστευαν ότι θα τους κτυπούσαμε ανατολικά).

Στο μεταξύ πήραμε διαταγή και λάβαμε θέσεις μάχης έξω από τη μάνδρα. Ο λοχαγός βγάζει το πιστόλι φωτοβολίδων και ρίχνει μια κόκκινη φωτοβολίδα.

Ηταν το σύνθημα ότι η ανατολική πλευρά του υψώματος έχει καταληφθεί. Μετά από πέντε περίπου λεπτά δυο φωτοβολίδες τινάζονται από το κεντρικό και δυτικό μέρος του υψώματος. Ενδειξη ότι οι άλλοι δυο λόχοι είχαν πετύχει την αποτολή τους. Η κατάληψη του υψώματος είναι τώρα οριστική.

Ο Λοχαγός με πλησίασε και μου είπε να προχωρήσει μαζί με ένα αξιωματικό ανατολικότερα και να πάρουμε θέσεις μάχης για τυχόν αντεπίθεση.

Πώς κατελήφθη το δυτικό μέρος του υψώματος Κοτζάκαγια:

Ενώ ο Λόχος μας με καταδρομική επιχείρηση καταλαμβάνει το ανατολικό μέρος του υψώματος ταυτόχρονα άλλος λόχος με διοικητή τον υπολοχαγό Αθανάσσιο Γαλλικό καταλαμβάνει το δυτικό μέρος.

Προχωρούμε με προφύλαξη και αφού φθάνουμε σχεδόν στην κορυφή μένουμε μπροστά στο αντίκρυσμα που είναι οι τούρκοι. Ολόκληρη η πλευρά είναι γεμάτη πολυβολεία και χαρακώματα. Ο Λοχαγός διατάζει να γίνει αιφνιδιαστική επίθεση γιατί κάθε φυλάκιο είχε τουλάχιστον πέντε άνδρες. Ετοιμαστήκαμε και μόλις ο λοχαγός φώναξε έφοδο ορμήσαμε προς τα πολυβολεία πυροβολώντας στις θυρίδες ρίχνοντας χειροβομβίδες και φωνάζουν "αέρα".

Οι τούρκοι άρχισαν να βγαίνουν από τα πολυβολεία τρέχοντας δεξιά και αριστερά σαν τα ποντίκια που τρέχουν στις φάκες. Αλλοι πετάνε τα όπλα τους και άλλοι φωνάζουν ότι θέλουν να παραδοθούν. Το ύψωμα Κοτζάκαγια είχε πια καταληφθει. Ολος ο λόχος κάνει μια γενική εκκαθάριση στα πολυβολεία και στα χαρακώματα και παίρνουμε θέση μάχης.

Ποτέ όλοι μαζί δεν έχουμε νοιώσει τόση χαρά, όσο αυτή τη στιγμή που έχουμε καταλάβει το ύψωμα χωρίς ένα δικό μας θύμα. Και όμως μια ριπή σχίζει ξαφνικά την αισιοδοξία μας στα δυο. Τρεις τούρκοι σε ένα απομακρυσμένο φυλάκιο είχαν κρυφθεί χωρίς να τους αντιληφθούμε με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο Λόκατζης Χριστόφορος Χριστοφόρου.

Στο μεταξύ οι τρεις τούρκοι κτυπούν λυσσασμένα αλλά καθώς έχουν βγει στα φανερά πια, μεταφέροντας μαζί τους μπαζούκας, ο Λόκατζης Αν. Πίττας, καλυπτόμενος από μας, πλησίασε στο φυλάκιο και τους πέταξε μια χειβομβίδα. Και οι τρεις πήγαν στου Αλλάχ τη μάνα.

Πώς καΤελήφθη το κεντρικό μέρος του Υψώματος;

Στο ίδιο χρονικό διάστημα που οι άλλοι λόχοι ανεβαίνουν για το κεντρικό μέρος του υψώματος. Διοικητής του λόχου είναι ο υπολοχαγός Παναγιώτης Καραχάλιος. Οταν ο λόχος πλησιάζει αρκετά κοντά δυο καταδρομείς επιτίθενται και σκότωσαν τους δυο φρουρούς. Πλησιάζουμε το κτίριο δίνοντας σήμα να πλησιάσουν και οι άλλοι. Σιγά, σιγά περιτριγυρίζουμε τους θαλάμους. Ο λοχαγός φώναξε:" Παραδοθείτε τούρκοι". Οι τούρκοι βγήκαν ένας, ένας με απλωμένα χέρια χωρίς άλλη αντίδραση. Τους δένουμε όλους και παίρνουμε θέσεις μάχης.

Την ίδια νύκτα όπου η μονάδα μας, η 31η Μοίρα καταδρομών έκανε καταδρομική επιχείρηση στο Κοτζάκαγια ταυτόχρονα η 32η Μοίρα, έκανε επιχείρηση στην Ασπρη Μούττη. Μια κόκκινη οβίδα όμως -συνθηματική- φάνηκε από τα υψώματα Ασπρης Μούττης. Η 32η Μοίρα ζηεί ενίσχυση από πυρά πυρογολικού. ο Λοχαγός παίρνει τρεις άνδρες, ένα έφεδρο ανθυπολοχαγό, έναν ακόμη και εμένα. Προχωρούμε ανατολικότερα από το σημείο που βρισκόμαστε για να βαρέσουμε με το πολυβόλο στην Ασπρη Μούττη. Ο Λοχαγός διατάζει να προχωρήσουμε χαμηλότερα για την περίπτωση αντεπιθέσεως.

Κατεβαίνουμε αρκετά από την κορυφή και συναντάμε τον πρώτο χωματόδρομο που είχαμε αφήσει, δυο άνδρες με ένα πολυβόλο. Ταμπουρωθήκαμε ανά δυο σε απόσταση δέκα μέτρων πάνω από τον δρόμο και σε απόσταση 20 μέτρων μεταξύ μας. Εγώ είμαι μαζί με τον ανθυπολοχαγό Συμεών Νησιώτη.

Μετά από 15 περίπου λεπτά ο λοχαγός αφήνει τους δυο πολυβολητές. Στέλνει τον Νησιώτη στο σημείο του δρόμου που είχαμε αφήσει στην αρχή 500 περίπου μέτρα αριστερά μας. Εγώ πηγαίνω στη διασταύρωση του δρόμου, δέκα περίπου μέτρα κάτω από αυτόν. Βρίσκω μια πέτρα και ταμπουρώνομαι. Βγάζω το γεμιστήρα και τον γεμίζω με σφαίρες. Οπλίζω και περιμένω.

Ενας ξερός κρότος από κλαδιά που σπάζουν κόβει την ησυχία. Πιέζω την σκανδάλη και αφήνω έξη σφαίρες τη φωτιά να βγει από το όπλο μου. Καμιά απάντηση, όμως. Βγάζω αμέσως τη γεμιστήρα και τη γεμίζω πάλι από εφεδρικά πυρομαχικά. Ο θόρυβος ακούγεται ξανά και τούτη τη φορά πιο κοντά μας. Τώρα πυροβολώ σε κάθε κατεύθυνση, σε ολόκληρη την περιοχή. Κάποια σφαίρα κτυπά στο στόχο. Σπαρακτική κραυγή. Οι τούρκοι μας κάνουν αντεπίθεση. Οι σφαίρες σφυρίζουν πάνω από τα κεφάλια μας και οι θέσεις μας είναι τέτοιες που ούτε μπροστά μπορούμε να κάνουμε ούτε πίσω. Πυροβολώ και ταμπουρώνομαι.

Η φωνή του λοχαγού ακούγεται σε μια στιγμή: "Στεφάνου είσαι καλά;"

Του απαντώ με την ίδια αγωνία. Μαζί μου όταν πήρα αυτή τη θέση είχα επτά γεμιστήρες των 30 φυσιγγίων και τώρα έχουν αδειάσει σχεδόν όλες. Η χειροβομβίδα σκέφθηκα. Θα πετάξω την χειροβομβίδα. Την πετάω και αρχίζω να μετράω ένα, δύο τρία τέσσερα. Η έκρηξη ακούγεται φοβερή. Ο λοχαγός ρίχνει και τη δική του χειροβομβίδα. Ο εχθρός όσο πάει πλησιάζει. Είναι μια επίθεση συντονισμένη και ισχυρή. Η θέση του λοχαγού και η δική μου είναι πια πολύ δύσκολη.

Βλέπω τις στολές 40 βαρβάρων να προχωρούν προς το δρόμο. Το μιαλό μου ταράζεται. Δεν σκέφτομαι τον εαυτό μου γιατί αν και δεν είχαν εντοπίσει τη θέση μου, νοιώθω ξεγραμμένος.

Αυτό που με καίει είναι ποιος θα ειδοποιήσει τους άλλους που έχουν μείνει πάνω από το δρόμο. Τρεις τούρκοι ανεβαίνουν γρήγορα από τη μεριά μου προς το δρόμο. Φωνές άλλων τούρκων ακούγονται. Τρομάζω στην ιδέα ότι είναι τόσο κοντά μου. Και με ξάφνιασε η ιδία μου η φωνή όταν μονολόγησα. " Ατιμη φάρα...Θα πληρώσετε ακριβά το δικό μου κορμί..."

Δυο τούρκοι σπρώχνουν τα φυλλώματα σε απόσταση τριών μέτρων από τη θέση μου και βαδίζουν γρήγορα προ το δρόμο. Πυροβολώ και δυο κλονίζονται και πέφτουν. Ας κάνω μια προσπάθεια διαφυγής. Εχω ακόμη μια χειροβομβίδα και την τελευταία γεμιστήρα πυρομαχικών. Οι τελευταίες μου ελπίδες δηλαδή. Ελπίδα. Κατάπια τη λέξη βλέποντας σε κοντινή απόσταση μερικούς τούρκους στρατιώτες να κάθονται για ανάπαυση.

Εκείνη τη στιγμή ακούω τη φωνή του λοχαγού που διατάζει να προχωρήσουμε στα κεντρικά μέρη του υψώματος και θα κρατήσουμε άμυνα μαζί με τον άλλο Λόχο. Και οι δυο λόχοι τώρα ενωμένοι ετοιμάζονται για τη μεγάλη μάχη. Οι άνδρες παίρνουμε θέσεις στους βράχους. Τα δυο πολυβόλα τοποθετούνται σε θέσεις ώστε να κάνουν διασταυρωμένα πυρά. Μένουμε έτσι μισή ώρα περίπου. Τα τουρκικά στρατεύματα κάνουν την εμφάνιση τους. Η ώρα είναι δύο μετά τα μεσάνυκτα.

Το ντουφεκίδι έχει αρχίσει τώρα για τα καλά. Οι τούρκοι προχωράνε μέχρι 50 μέτρα προς το μέρος μας και μετά ξαναγυρίζουν πίσω. Αυτοί έχουν μεγαλύτερη ισχύ στα πυρά, αλλά προχωράνε ακάλυπτοι ενώ εμείς είμαστε ταμπουρωμένοι.

Ενας τούρκος αιχμάλωτος βρίσκεται δεμένος δίπλα μου. Τα μάτια του με κοιτάζουν επίμονα και ερωτηματικά. Πάω κοντά του, τον πιάνω από τον ώμο... Κούνησε το κεφάλι του σαν να μου δείχνει ευγνωνοσύνη...

21 ΙΟΥΛΙΟΥ, 4,30 ξημερώματα: Τα τουρκικά στρατεύματα εγκαταλείπουν την επίθεση και οπισθοχωρούν αφήνοντας πίσω τους 100 περίπου νεκρούς και πολλούς τραυματίες.

Οι άνδρες δυο λόχων μας κινούνται ελεύθερα τώρα πάνω στο ύψωμα. Είμασςτε όλοι χαρούμενοι για τη νίκη. Αυτό που από ώρα μας βασανίζει είναι η δίψα. Το στόμα μου νομίζω ότι είναι γεμάτο αλάτι και προσπαθώ να βρώ λίγο σάλιο, αλλά μάταια.

5.30 π.μ.: Εχθρικό αεροπλάνα αρχίζουν να κάνουν γύρους πάνω από το νησί. Μάχες κάτω στην Κερύνεια. Τα τουρκικά στρατεύματα προσπαθούν ακόμη να αποβιβάσουν δικούς τους στο νησί. Βρίσκω το λοχαγό να ξεκουράζεται κάτω στο χώμα, μαζί με καμμιά δεκαριά φαντάρους.

" Ρε Στεφάνου, ζήσαμε"... φώναζε.

"Ναι ζήσαμε".

"Δεν μπορούσα Στεφάνου να πεθάνω χθες. Ηταν η γιορτή μου. Του Προφήτη Ηλία".

6.30 π.μ.: Οι τούρκοι τώρα μας κτυπάνε ξεφρενιασμένοι με όλμους και πυροβόλα όπως στον Αγιο Ιλαρίωνα.

Σε μισή ώρα περίπου ο διοικητής της μονάδας διατάζει να προχωρήσουμε από το ύψωμα. Αρχίζουμε να υποχωρούμε κατά μικρές, μικρές ομάδες προς τα υψώματα του Προφήτη Ηλία. Και τούτο γίνεται για να μη δώσουμε στον εχθρό την ευκαιρία να καταλάβει ότι εγκαταλείπουμε το ύψωμα. Φθάνουμε στο ορμητήριο το μεσημερι. Ολοι έχουμε αποκάμει.

2 μ.μ.: Ενα τζιπ πλησιάζει προς το μέρος μας. Αλαλαγμός χαράς. Είναι το φαβητο. Τρέχουμε όλοι στην παράγκα που χρησίμευε για μαγειρείο. Στεκόμαστε στη γραμμή και ένας, ένας παίρνει τη μερίδα του. Ψωμί και αγγούρι. Υπήρχε και ντομάτα. Ο,τι προτιμάει ο καθένας.

4.30 μ.μ.: Πενήντα ελικόπτερα τουρκικά κάνουν την εμφάνιση τους από το βόρειο μέρος του νησιού. Πετάνε σε μεγάλο ύψος, διαπερνούν την οροσειρά του Πενταδακτύλου και κατευθύνονται προς τον τουρκικό τομέα της Λευκωσίας. Τα ελικόπτερα αυτά μεταφέρουν στρατιωτικό προσωπικό και πολεμοφόδια.

4 ΞΗΜΕΡΩΜΑΤΑ, 22 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974: Η τρίτη μέρα του πολέμου.

Ο Λοχαγός διατάζει να ετοιμασθούμε για αναχώρηση. Φεύγουμε για τη διασταύρωση του Αγίου Παύλου.

5.15 π.μ.: Τουρκικά αεροπλάνα έχουν κατακλύσει το νησι. Ενας έφεδρος ανθυπολοχαγός φωνάζει: "Ερχονται "τζέρατα". Ολοι γελάμε.

Από εκείνη την ώρα τα τουρκικά αεροπλάνα βαφτίστηκαν "τζέρατα".

Εχει ξημερώσει για καλά. Βλέποντας τον ήλιο αρχίζουμε όλοι μαζί το τραγούδι "θα τον μεθύσουμε τον ήλιο σίγουρα ναι..".

6 π.μ.: Φθάνουμε στο μικρό καταυλισμό που ήταν η πυροβολαρχία. Δεν υπάρχει όμως ψυχή. Ο εχθρός αρζίζει να κτυπά την περιοχή από τη θάλασσα. Τα πολεμικά πλοία βάλλουν απανωτά με τα κανόνια.

11 π.μ.: Τα αεροπλάνα κάνουν και πάλι την εμφάνιση τους στην περιοχή. Τα δυο πολυβόλα κτυπούν ασταμάτητα. Επί μια ώρα τα αεροπλάνα δεν κατόρθωσαν να πλήξουν το στόχο τους. Αναγκασμένοι οι τούρκοι να βομβαρδίζουν από ψηλά ρίχνουν τις βόμβες τους, εκατοντάδες μέτρα μακρυά μας. Σε μια στιγμή από τη μεριά που κτυπάνε οι άνδρες από το ένα πολυβόλο φωνάζουν ότι κτύπησαν ένα αεροπλάνο. Τα πολυβόλα μας όμως έπαψαν πλέον να κτυπούν τα αερολάνα γιατί οι κάννες τους έχουν στραβώσει από τη θερμότητα. Τα πυρομαχικά έχουν τελειώσει σχεδόν. Τα αεροπλάνα τώρα μπορούν να κτυπούν ανενόχλητα. Είμαστε στο έλεος τώρα των βομβών, των ροκετών, των μυδραλλίων. Εφυγαν τα πρώτα αεροπλάνα και αμέσως έρχονται νέα κύματα που ρίχνουν τις βόμβες τους με το... καντάρι.

6 μ.μ.: Είναι κάτι το φρικτό. Επτά ώρες βομβαρδισμός. Είναι ο μεγαλύτερος βομβαρδισμός που έχουμε. Μανθάνουμε ότι στις 4 μ.μ. σε κάποιο γραφείο έλληνες και τούρκοι υπέγραψαν κατάπαυση του πυρός. Ο βομβαρδισμός τελείωσε. η μάχη όμως όχι... Οι τούρκοι που βρίσκουν τώρα την ευκαιρία της εκεχειρίας πραγματοποιούν επίθεση και καταλαμβάνουν το ύψωμα 126 του Προφήτη Ηλια.

Ο λοχαγός Γλεντζές συγκεντρώνει καμμιά τριανταριά λοκατζήδες και αφού επιβιβάζονται σε δυο ατοκίνητα ξεκινούν πάλι για τα υψώματα του Προφήτη Ηλία. Ο Λοχαγός ανασυγκροτεί τους λίγους άνδρες του πεζικού και δημιουργεί ένα λόχο κρούσεως, ενισχυμένο με δυνάμεις καταδρομών. Δυο ώρες μάχης. Το ύψωμα 126 όμως είναι πάλι ελληνικό. Οι τούρκοι περιορίζονται στις γραμμές του Αγίου Ιλαρίωνα. Στη μάχη αυτή τραυματίζονται ο λοχαγός Γλεντζές, ο αδελφός μου Στεφάνου Ειρήναρχος, ο λοχίας Κογιόνης Αναστάσιος, ο Λεωνίδου Αναστάσιος, ο Λεωνίδου Αντώνιος και ο Αχιλλέας Ανδρέου.

10 π.μ.: Ενα στρατιωτικό αυτοκίνητο φθάνει στη διασταύρωση. Δύο φαντάροι με τα όπλα κρεμασμένα στους ώμους είναι ανεβασμένοι στα σίδερα του αυτοκινήτου. Ο ένας κρατά μια κουτάλα στα χέρια και την στριφογυρίζει δεξιά και αριστερά φωνάζοντας: "Ρε Λοκτζήδες, ήρθε φαϊν ρε..." Τρέχουμε όλοι. Ο οδηγός του αυτοκινήτου φωνάζει: "Να ευχαριστήσετε τους κατοίκους του νησιού, αυτοί σας τα στέλλουν". Πέσαμε με τα μούτρα στο φαγητό. Σε λίγο δεν μπορούσαμε να κινηθούμε.

24 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974: Εχουμε γυρίσει στη Λευκωσία. Είναι πολύ πρωί αλλά ο κόσμος έξω από την πόλη έχουν μαζευτεί από ώρα γονείς, συγγενείς, περιμένουν με αγωνία να δουν τα παιδιά τους, τα αδέλφια τους, τους άνδρες τους.

Ο κόσμος στην Πύλη όλο γίνεται και πιο πυκνός. Σπρώχνει ο ένας τον άλλο για να δει... Ολοι περίμεναν.

Ενας άνδρας έρχεται και ρωτά για το γιο του. Είναι ο παέρας του καταδρομέα που σκοτώθηκε στο ύψωμα Κοτζάκαγια. Είναι πολυ δύσκολο να πεις σε ένα πατέρα ότι ο γιος του σκοτώθηκε. Επεσε υπέρ Πίστεως και Πατρίδας. Στην Πύλη περιορίζονται να του πουν ότι άλλαξε στρατόπεδο και δεν ξέρουν που βρίσκεται. Ο πατέρας φεύγει πνιγμένος στα δάκρυα μαντεύοντας την πικρή αλήθεια.

2 μ.μ.: Ο Λοχαγός μπαίνει στο θάλαμο και διατάζει να επιβιβαστούμε στα αυτοκίνητα. Η στρατιωτική φάλαγγα διασχίζει τον δρόμο της πρωτεύουσας.

Παρά τις συνεχείς παραβιάσεις της εκεχειρίας τόσο στην πράσινη γραμμή, όσο και στην υπόλοιπη πόλη, η κίνηση είναι μεγάλη. Πολλοί μας χαιρετάνε και άλλοι με νοήματα προσπαθούν να μάθουν που θα πάμε. Γιατί την εκκίνηση μας την βλέπουν με υποψία.

4 μ.μ.: Φθάσαμε στο χωριό Σκυλλούρα. Ο λοχαγός διατάζει να μην απομακρυνθούμε από τα αυτοκίνητα ωσότου νυκτώσει. Τέσσερα θωρακισμένα του ΟΗΕ και δυο τζιπ περνούν έω από το χωριό με κατεύθυνση την Κερύνεια. Ψίθυροι παντού ότι στην Κερύνεια γίνονται μεγάλες ομάδες.

7 μ.μ.: Αναχωρούμε. Περνάμε τον κύριο δρόμο Λευκωσίας-Κερύνειας. Το σκοτάδι μας προστατεύει. Η φάλαγγα κινείται με μικρή ταχύτητα και σβυσμένα φανάρια. Ο δρόμος τώρα αρχίζει ανηφορικός. Σβύνουμε τις μηχανές. Διασχίζουμε το χωριό Πάναγρα και σταθμεύουμε δύο χιλιόμετρα απ' έξω. Είναι μια στενόπορη, στην οποία είναι εγκατεστημένα τμήματα Πεζικού και Πυροβολικού. Από το χωριό Πάναγρα μέχρι τη στενόπορη, ο δρόμος είναι χιλιοτρυπημένος από όλμους, που έπεφταν τις πρώτες ημέρες. Οι τρεις γέφυρες που υπήρχαν στο χωριό είναι βομβαρδισμένες. Προχωράμε με το διάμεσα την πευκόφυτη περιοχή. Μετά από λίγο ο Λόχος μας επιβιβάστηκε στα δυο πρώτα αυτοκίνητα. Τα δυο αυτοκίνητα προχωράνε αφήνοντας πίσω την υπόλοιπη μονάδα. Σταματήσαμε ένα περίπου χιλιόμετρο έξω από το χωριό Βασίλεια. Ενας υπολοχαγός του πεζικού μας περίμενε στο σημείο αυτό. Αντάλλαξε λίγα λόγια με τον λοχαγό μας και διέταξαν να αποβιβασθούμε. Συγκεντρωθήκαμε και ακούσαμε τις οδηγίες:

" Αποστολή του λόχου είναι να κρατήσει τις γραμμές αυτές έξω από το το χωριό Βασίλεια σε περίπτωση που ο εχθρός να σπάσει την πρώτη γραμμή".

27 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974: Οι όλμοι και τα πυροβόλα είχαν αρχίσει και πάλι από το πρωί ασταμάτητα. Ολόκληρη η περιοχή είναι σκεπασμένη από καπνούς.

Οι άνδρες τώρα σηκώνονται και παίρνουν θέσεις τα ορύγματα. Μπήκαμε με τον Επαρχία σε ένα μικρό πολυβολείο. Μόλις που μας χωρούν να καθήσουμε. Κοίταξα από τη μοναδική του θυρίδα.

Μπροστά μας 30 μέτρα πέρα, ο δρόμος της Κερύνειας και 20 μέτρα πιο κάτω η θάλασσα. Τέσσερα πολεμικά τουρκικά πλοία φαίνονται στα βάθη της με τα κανόνια τους στραμμένα στη ξηρά. Κάθε τόσο κτυπάνε και αυτά με ομοβροντίες τα μπροστινά υψώματα.

8 μ.μ.: Τα πυροβόλα, οι όλμοι και τα πολυβόλα δεν λένε να σταματήσουν. Αγναντεύουμε από εδώ τη θάλασσα και περιμένουμε.

28 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974: Σήμερα είναι Κυριακή. Και αυτό μου το θύμισε ο Επαρχίας. Τι σημασία έχει όμως; Ο πόλεμος είναι πόλεμος. Οι λοκατζήδες στα αυτοκίνητα τραγουδούν και ανεμίζουν τα πράσινα μπερέ τους. Αλήθεια τι είχε συμβεί στο ύψωμα 1023; Αργότερα έμαθα ότι ο Λόχος έχε ανέβει τη νύκτα και κατέλαβε το ύψωμα.

Στην προσπάθεια τους οι τούρκοι να το πάρουν πίσω έχασαν 200 δικούς τους. Χωρίς βέβαια να επιτύχουν τον σκοπό τους.

Είχαμε και μεις όμως απώλειες. Ενας λοχίας και δυο έφεδροι, ένας ανθυπολοχαγός και ένας οπλίτης βρήκαν το θάνατο. Ο ανθυπολοχγός Παναγή Παναγής, ο λοχίας Μηνά Χριστάκης και ο δεκανέας Κοζάνης Ανδρέας.

Πρωί, πρωί στο ύψωμα πήγανε δικά μας τμήματα του πεζικού και εγκαταστάθηκαν. Οι κατοδρομείς γύρισαν πίσω στη μονάδα.

Από την ημέρα εκείνη όμως το ύψωμα 1023 έγινε στόχος των πυροβόλων και των όπλων. Παίρνουν οι δικοί μας το ύψωμα, οι τούρκοι το βομβαρδίζουν συνέχεια μέχρις ότου το εγκαταλείψουν οι δικοί μας. Βγαίνουν εκείνοι στο ύψωμα βομβαρδίζουν τα δυο μας βαρέα όπλα, το εγκαλείπουν εκείνοι. Τελικά το ύψωμα έμεινε ανεξάρτητο και από τις δυο πλευρές.

2 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ, ΑΠΟΓΕΥΜΑ: Ενα ελικόπτερο υπερίπταται εδώ και μια ώρα. Το ραδιόφωνο είχε ανακοινώσει ότι ανώτεροι αξιωματικοί του ΟΗΕ των ελλήνων και των τούρκων θα χώριζαν τις γραμμές καταπαύσεως του πυρός για να αρχίσουν συνομιλίες. Σήμερα καθόριζαν τη γραμμή στην περιοχή της Λευκωσίας.

3 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1974 10 π.μ.: Μια γυναίκα από το χωριό Βασίλεια φθάνει στο λιμέρι μας. Είναι ψηλή, γύρω στα 50. Φοράει ένα σκούρο μακρύ φουστάνι και ένα μαύρο μαντήλι στο κεφάλι. Ρωτάει μήπως γνωρίζει κανείς τους τέσσερις γιους της που πολεμάνε. Μας λέει τα ονόματα και τα χαρακτηριστικά τους. Κανείς δεν της απαντά και φεύγει κλαίουσα. Ποτέ δεν θα ξεχάσω την απελπισία αυτής της γυναίκας. Και τις προσπάθειες ενός χωριανού της να μην της πει την αλήθεια. Οι δυο γιοί της είχαν σκοτωθεί. Ενώ ο ένας ήταν βαρειά τραυματισμένος. Ο τέταρτος δεν γνώριζε τι είχε γίνει...

4 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1974: Εχουν περάσει πέντε μέρες χωρίς να ακούσουμε πυροβολισμούς. Ολα δείχνουν πως ο πόλεμος θα τελειώσει.

5 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1974: Τέλος στις ψευδαισθήσεις. Ο πόλεμος ξαναρχίζει χειρότερος από πριν. Ο ουρανός έχει γίνει ένα πυροτέχνημα Οι όλμοι τα ΠΑΟ, τα κανόνια κτυπούν ασταμάτητα. Οι φλόγες υψώνονται τεράστιες στα τελευταία υψώματα του Πενταδακτύλου.

8 μ.μ.: Στο μέρος του που βρισκόμαστε φθάνουν οι άλλες διμοιρίες του λόχου. Καθόμαστε στο χώμα και περιμένουμε. Σε μισή ώρα φθάνει ένα αυτοκίνητο με σβυσμένα φώτα. Φορτώσμαε τα κιβώτια με τα πυρομαχικά και βαρέα όπλα. Το αυτοκίνητο φεύγει και μετά από 20 λεπτά αναχωρούμε για πίσω και μεις, με τα πόδια. Ο καθένας μας μεταφέρει 20 κιλά φορτίο. Μια στρατιωτική φάλαγγα έρχεται από τη αντίθετη μεριά με προορισμό το χωριό Βασίλεια.

10 μ.μ.: Φθάνουμε στην Στενοπόρο των Πανάγρων. Μας περίμενε ο ίδιος ο διοικητής.

"Η στενοπόρος των Πανάγρων ΠΡΕΠΕΙ να μείνει ελληνική", λέει.

11 μ.μμ .: Οι καταδρομείς ασχολούνται ακόμη με τα ορύγματα. Αρχίζουν εκρήξεις. Ακολουθούν λίγα δευτερόλεπτα και οι οβίδες σκάζουν στην περιοχή, έξω από το χωριό Βασίλεια. Τα τουρκικά πλοία αρχίζουν να κτυπούν με τα κανόνια τους. Οι φαντάροι επιστρέφουν πίσω στις δικές μας θέσεις όπου τους μαζεύουμε για ανασυγκρότηση.

6 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1974: Το πρωί αρκετοί φαντάροι που δεν πρόλαβαν να πάνε στο χωριό Βασίλεια από τη νύκτα, ξεκινούν τώρα. Λιγο ώρα αργότερα ακούονται εκρήξεις από το χωριό. Ηταν ένας βομβαρδισμός που δεν είχε ξαναγίνει, σε όλες τις ημέρες του πολέμου. Οι όλμοι κτυπούσαν ασταμάτητα μια και κατόρθωσαν να εντοπίσουν τις θέσεις του Πεζικού.

Ανασυγκρότηση γίνεται πάλι στη μονάδα μου. Στο στενοπόρο κατέβηκα να ρωτήσω τον αδελφό μου. Κάποιος μου απάντησε ότι ήταν μαζί τους, αλλά δεν ήξερε τώρα που ήταν.

Περίμενα μέχρι τον τελευταίο φαντάρο. Δεν ήταν μαζί τους. Τους ρώτησα εάν υπάρχουν άλλοι φαντάροι πίσω. Μου είπαν ότι είναι οι τελευταίοι. Μόνο λίγοι τραυματίες ήταν και περίμεναν τον Ερυθρό Σταυρό για να τους μεταφέρει.

Δεν μπορώ να συγκρατηθώ και αρχίζω να τρέχω προς το σημείο που βομβαρδιζόταν. Ευτυχώς είχα μαζί μου το όπλο μου και πυρομαχικά. Πόση ώρα έκανα να φθάσω δεν ξέρω. Μπαίνω μέσα σε κάποια περιβόλια. Το έδαφος ήταν τρυπημένο από τους βομβαρδισμούς. Φθάνω στο θάλαμο. Παντού στρατιωτικά αντικείμενα. Ψάχνω παντού, φωνάζω μ' όλη τη δύναμή μου. Τίποτε. Γυρίζω πίσω πνιγμένος από την ανησυχία και την απογοήτευση. Ενας μου είπε να πάρω άδεια και να φωνάξω για τους τραυματίες. Σάστισα και τον άρπαξα από το γιακά. "Πες μου ξέρεις τίποτα; Πες μου". Μου ορκίστηκε ότι δεν ήξερε τίποτα.

Ο Επαρχίας που ρωτούσε κι' αυτός για τον αδελφό μου έρχεται στο μέρος μου χαρούμενος.

"Ο Λοχίας Οδυσσέας ξέρει για τον αδελφό σου".

Τρέχω αμέσως κάτω στον στενοπόρο. Με πληροφόρησε ότι ένας έφεδρος με πολιτικό παντελόνι και στρατιωτικό πουκάμισο με γύρευε εδώ και αρκετή ώρα. Στο τέλος φύγανε μαζί με τους άλλους για το χωριό Μύρτου.

7 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1974: Η ωραιότερη μέρα της ζωής μου. Εχω νεα από τον αδελφό μου. Πρωί, πρώι, ξεκινώ για το χωριό Μύρτου. Παράκουσα τις διαταγές του λοχαγού και πήρα και τον Επαρχία μαζί μου. Φθάνουμε στις 11.30 στο χωριό και η καρδιά μου δεν έλεγε να με αφήσει σε ησυχία. Με πληρφόρησαν ότι είχε φύγει πριν από μια ώρα για άλλο μέρος.

9 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1974: Ευχάριστη είδηση σήμερα. Η μονάδα θα αντικατασταθεί από την 33η Μοίρα Καταδρομών και θα επιστρέψει στη βάση της.

10 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1974: Οι πρώτοι καταδρομείς της 33ης Μοίρας άρχισαν να έρχονται μέσα από το δάσος φορτωμένοι με γυλιούς, σακίδια και οπλισμό.

11 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1974: Ξεκινούμε με το εγερτήριο της μονάδας. Νοιώθω κουρασμένος και δεν έχω το κουράγιο να σηκωθώ. Μένω στο κρεβάτι. Σήμερα είναι Κυριακή.

13 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1974: Η μέρα πέρασε ίδια με τις προηγούμενες. Από τις συνομιλίες του ΟΗΕ είναι καθαρά τα ύπουλα σχέδια των τούρκων...