Πρώτη Ηλεκτρονική Ιστορία της Κύπρου

image

Δωρεάν προσφορά σε ερευνητές, μελετητές, φοιτητές, μαθητές και δημοσιογράφους.

Από την Κύπρο στην αρχαιότητα, μέχρι την Κύπρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η αγγλοκρατία, η ΕΟΚΑ, το πραξικόπημα, το σχέδιο Ανάν, η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αρχείο Παναγιώτη Παπαδημήτρη

papademetris-pΜοναδικό αρχείο στο οποίο μπορείτε να προστρέξετε και να αναζητήσετε εύκολα και γρήγορα αυτό που θέλετε για μια περίοδο 8.000 ετών για την Ιστορία της Κύπρου.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

15.3.1974: Η μάχη του Πυροϊου. Μια διμοιρία από λοκατζήδες της 31ης Μοίρας Καταδρομών τα βάλλουν με τον Αττίλα. Για πέντε ώρες αποκρούουν επανειλημμένες επιθέσεις τούρκων στρατιωτών οχυρωμένοι μέσα στα σπίτια του χωριού Πυρόϊ αρνούμενοι διαταγές για να το

S-2309

15.8.1974: Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΠΥΡΟΙΟΥ. ΜΙΑ ΔΙΜΟΙΡΙΑ ΑΠΟ ΛΟΚΑΤΖΗΔΕΣ ΤΗΣ 31ης ΜΟΙΡΑΣ ΚΑΤΑΔΡΟΜΩΝ ΤΑ ΒΑΛΛΟΥΝ ΜΕ ΤΟΝ ΑΤΤΙΛΑ. ΓΙΑ ΠΕΝΤΕ ΩΡΕΣ ΑΠΟΚΡΟΥΟΥΝ ΕΠΑΝΕΙΛΗΕΜΜΝΕΣ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥΡΚΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΩΝ ΟΧΥΡΩΜΕΝΟΙ ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΠΥΡΟΙ ΑΡΝΟΥΜΕΝΟΙ ΔΙΑΤΑΓΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΟΥΝ. ΥΠΟΧΩΡΟΥΝ ΜΟΝΟ ΟΤΑΝ ΚϑΜΝΟΥΝ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥΣ ΤΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΑΡΜΑΤΑ ΜΑΧΗΣ

Το απόγευμα της 14ης Αυγούστου λίγο μετά την προέλαση των τούρκων, μια διμοιρία Λοκατζήδων της 31ης Μοίρας Καταδρομών με επικεφαλής τους ανθυπολοχαγούς Αντρο Γεωργιάδη από την Αγλαντζιά, Νίκο Χατζηπιέρα από το Βαρώσι και Καλλίνινο Αλαμπρίτη από την Αραδίππου διατάσσονται να κατευθυνθούν προς το χωριό Πυρόϊ, δυτικά της Αθηαίνου στα μισά του δρόμου Λευκωσίας- Λάρνακας και σε απόσταση τριών χιλομέτρων από το μικτό χωριό Ποταμιά και το τουρκοκυποριακό χωριό Λουρουτζίνα.

Οι στρατιώτες φθάνουν στο χωριό, αλλά δέχονται αμέσως θεριστικές βολές όπλων. Και σαν να μη τους φθάνει αυτό χαλά το ένα από τα τρία άρματα που τους συνοδεύουν. Οι μαυροσκούφηδες που βρίσκονται σ' αυτό το εγκαταλείπουν, αφού το σκεπάζουν με ξερά χόρτα και ανεβαίνουν στα άλλα δυο άρματα. Στο δρόμο όμως χαλά και το δεύτερο και μόλις φθάνουν σε ένα μικρό ύψωμα χαλά και το τρίτο.

Για καλή τους τύχη όμως το τρίτο άρμα έχει καλή "θεά" προς το μέτωπο των τούρκων. Οι λοκατζήδες δεν απογοητεύονται. Προχωρούν προς το χωριό και σαν φθάνουν στο γεφύρι του Ποταμού Γιαλιά δέχονται επίθεση από τουρκικά αεροπλάνα που πολυβολούν και βομβαρδίζουν. Δυο εμπρηστικές βόμβες "ναπάλμ" που ρίχνουν προκαλούν ευτυχώς γι' αυτούς μόνο πυρκαγιές.

Ενώ οι άνδρες προσπαθούν να βρουν θέσεις με μέτωπο την Τύμπου και το αεροδρόμιο του χωριού που έχει ήδη καταληφθεί από τους τούρκους φθάνει η πρώτη διαταγή.

- Επιστρέψατε στην Ποταμιά.

Κατάκοποι οι λοκατζήδες διανύουν πεζοί την απόσταση των τριών χιλιομέτρων μέχρι την Ποταμιά. Αλλά μόλις παίρνουν την πρώτη ανάσα διατάσσσονται και πάλι:

- Η διμοιρία των Πρασίνων (Λοκατζήδων) να επιστρέψει στο βράδυ στο Πυρόϊ και να παραμείνει εκεί πάση θυσία.

Ρωτούν για τις κινήσεις των τούρκων. Οι πληροφορίες που υπάρχουν λένε ότι οι τούρκοι βρίσκονται σε ένα ύψωμα έξω από το χωριό προς την πλευρά της Αθηαίνου, αλλά δεν έχουν μπει μέσα στο Πυρόϊ.

Ενας αξιωματικός τους λέγει ότι στο δρόμο θα συναντήσουν περίπολα της Εθνικής Φρουράς που θα τους δώσουν περισσότερες πληροφορίες για τις θέσεις των τούρκων.

Ετσι το βράδυ οι λοκατζήδες ξεκινούν για το Πυρόϊ. Το σκοτάδι καλύπτει τις κινήσεις τους. Στο δρόμο συναντούν τους πρώτους άνδρες μιας περιπόλου. Και αυτοί όμως δεν τους διαφωτίζουν περισσότερο για τις θέσεις των τούρκων.

- Δεν γνωρίζετε για τους τούρκους; Μα δεν πάτε μέχρι το Πυρόϊ; ρωτά τους άνδρες της περιπόλου ένας Λοκατζής.

- Οχι, τρελλοί είμαστε να πάμε να σκοτωθούμε;

Ο άνδρας της περιπόλου ρωτά τον Λοκατζή:

- Εσείς θα πάτε στο Πυρόϊ;

- Να, εμείς είμαστε τρελλοί...

Το τμήμα των 30 Λοκατζήδων ξεκινά για την αποστολή αυτοκτονίας όπως χαρακτηρίζεται. Κανένας δεν γνωρίζει επακριβώς πού βρίσκονται οι τούρκοι. Ομως η διαταγή λέγει ότι οι πράσινοι πρέπει να μεταβούν στο Πυρόϊ και να παραμείνουν εκεί πάση θυσία.

Οι Λοκατζλήδες προχωρούν αργά με προφυλάξεις. Μέχρι πού έχουν φθάσει οι τούρκοι; Αυτοί πηγαίνουν για να το διαπστώσουν. Και μέσα στη νύκτα κανένας δεν είναι βεβαιος για τίποτε.

Εχουν εμπιστοσύνη όμως στους εαυτούς τους και στα όπλα τους. Είναι ένα τμήματα καλά εκπαιδευμένο και εξοπλισμένο. Κρατούν όλοι αυτόματα "Εφ-Νι" και πολυβόλα του ίδιου τύπου. Μόνο ένας κρατά "μπρέν" και αυτό θεωρείται το χειρότερο όπλο της μονάδας. Προχωρούν και φθάνουν στα πρώτα σπίτια του χωριού. Είναι ακόμα βράδυ. Κάθονται σε πρόχειρα σημεία. Μερικοί παίρνουν και κανένα υπνάκο. Περιμένουν να χαράξει το φως.

Υστερα από μια τεταμένη βραδυά αρχίζει να γλυκοχαράζει. Αλλού ο πόλεμος έχει πια τελειώσει. Οχι όμως και στη δική τους περίπτωση. Οι άνδρες της διμοιρίας χωρίζονται σε τέσσερις ομάδες. Η πρώτη ομάδα ξεκινά. Απσοτολή να μπουν μέσα στο χωριό να περάσουν στην άλλη πλευρά και να εγκατασταθουν απέναντι από το ύψωμα που όπως ανέφεραν οι πρώτες πληροφορίες βρίσκονται οι τούρκοι.

Η ομάδα προχωρεί. Ο παραμικρός θόρυβος τεντώνει τα νεύρα ακόμη περισσότερο. Ο στόχος είναι να κινηθούν οι στην άλλη πλευρά του χωριού. Αν όμως πρόλαβαν και κινήθηκαν οι τούρκοι; Ο κίνδυνος είναι μεγάλος. Ευτυχώς γι' αυτούς δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Ακολουθεί η δεύτερη, η τρίτη και η τέταρτη ομάδα.

Οι άνδρες προχωρούν με βήμα γάτας. Το Πυρόϊ είναι εγκαταλελειμμένο από τους κατοίκους του. Η πορεία προς το άγνωστο συνεχίζεται για αρκετή ώρα και με κομμένη την ανάσα. Στο τέλος η "προέλαση" τους στέφεται με επιτυχία. Καμιά ύποπτη κίνηση δεν παρατηρείται. Οι άνδρες φθάνουν στα τελευταία σπίτια του χωριού με μέτωπο προς το ύψωμα ανοτολικά του Πυροϊου.

Ξαναχωρίζονται τώρα σε τετράδες. Και σε καθε σπίτι μπαίνει και μια ομάδα. Η διαταγή που παίρνουν από τους ανθυπολοχαγούς τους είναι να μπουν μέσα στα σπίτια, να ξεκουρασθούν, αν θέλουν, αλλά να μη κυκλοφορούν με κανένα τρόπο, διότι υπάρχει κίνδυνος να τους εντοπίσουν οι τούρκοι που όπως πιστεύεται βρίσκονται στο απέναντι ύψωμα, που φαίνεται τελειως καθαρά τώρα.

Η 15η Αυγούστου 1974 ξημερώνει για καλά. Ο ήλιος ανεβαίνει ψηλά στον ουρανό. Γύρω στις 9.30 ακούεται ο βόμβος ενός άρματος. Οι άνδρες πετάγονται στις θέσεις τους και διαπιστώνουν ότι το άρμα φέρει τα διακριτικά των Ηνωμένων Εθνών.

Το άρμα τους πλσιάζει. Σ' αυτό βρίσκεται μόνο ένας άνδρας, ένας σκωτσέζος.

Ο Οηές τους πλησιάζει. Πώς τους εντόπισε είναι γι' αυτούς μυστήριο. Προχωρεί προς αυτόν ο ανθυπολοχαγός Γεωργιάδης. Κουβεντιάζει για λίγο μαζί του μια και γνωρίζει αγγλικά. Η συζήτηση περιστρέφεται σε άλλα θέματα.

Ενώ συνομιλούν αρχίζουν να πέφτουν στο βάθος μέσα στο χωριό όλμοι. Οι τούρκοι τους έχουν εντοπίσει κι' αυτοί προφανώς. Οι ολμοβολές δυναμώνουν. Κι' ο Οηές θεωρεί καλό να απομακρυνθεί από την περιοχή. Οδηγεί το άρμα του σε άλλο ύψωμα, σε μεγάλη απόσταση και από εκεί παρακολουθεί τα διαδραματιζόμενα. Και πράγματι σε λίγο τα μάτια του βλέπουν πολλά.

Οι τούρκοι αρχίζουν να σφυροκοπούν την περιοχή με όλμους. Το Πυρόϊ συγκλονίζεται. Οι λοκατζήδες παίρνουν θέσεις μάχης. Δεν γνωρίζουν τι θα επακολουθήσει ή μάλλον υποψιάζονται, αλλά δεν γνωρίζουν επακριβώς από που θα εκδηλωθεί η επίθεση των τούρκων.

Οι ολμοβολές συνεχίζονται για αρκετή ώρα. Και σαν σταματούν βλέπουν γύρω στους 300 τούρκους στρατιώτες να ξεκινούν από την κορυφή του υψώματος και να κατευθύνονται προς αυτούς.

Οι Λοκατζήδες βρίκονται σε συναγερμό. Βλέπουν τους τούρκους να κατευθύνονται προς αυτούς μπουλούκια- μπουλούκια.

Αλλά τους αφήνουν να προχωρήσουν. Δεν πυροβολούν. Οι οδηγίες που έχουν πάρει, είναι να περιμένουν μέχρι να κτυπηθεί το κέντρο της δύναμης. Κανένας να μη βιασθεί. Η διαταγή εφαρμόζεται με ευλάβεια.

Οι τούρκοι συνεχίζουν να κινούνται προς αυτούς: 1000 μέτρα...800 μέτρα.. 500 μέτρα... 300 μέτρα... 200 μέτρα...

Αυτή τη στγμή η δύναμη των Λοκατζήδων που βρίσκεται στο κέντρο της αμυντικής γραμμής αρχίζει να βάλλει εναντίον των τούρκων. Οι τούρκοι ξαφνιάζονται. Νόμιζαν ίσως ότι οι άνδρες που βρίσκονταν μέσα στο Πυρόϊ θα είχαν φύγει με τις ολμοβολές. Και τώρα πιάνονται εξ απροόπτου.

Τα πολυβόλα και τα αυτόματα ξερνούν φωτιά και καυτό μολύβι. Πολλοί τούρκοι λυγίζουν και δεν ξανασηκώνονται. Αλλοι πετούν τα όπλα τους και τρέπονται σε φυγή. Αλλοι σύρονται μέσα στο χωράφι τραυματισμένοι. Η μονάδα αποδεκατίζεται. Ολοι βίσκονται λίγο πιο πίσω κατορθώνουν να απομακρυνθούν και να φθάσουν στην κορυφή του υψώματος. Η προέλαση τους καταπνίγεται στο αίμα.

Ενθουσιασμένοι οι Λοκατζήδες αρχίζουν το πανηγύρι. Ομως σε λίγο ο ανώτερος τους ερωτά στον ασύρματο:

- Τι γίνεται εκεί κάτω;

- Τους κτυπήσαμε.

- Η διαταγή είναι να συμπτυχθείτε στην Ποταμιά.

- Δεν θα συμπτυχθούμε.

Το να συμπτυχθείς μπροστά σε ένα εχθρό που σε πιεζει είναι λογικό. Ομως το να συμπτυχθείς μπροστά σε ένα εχθρό που έχει τραπεί σε φυγή είναι παράλογο.

Ο διάλογος μέσω του ασυρμάτου συνεχίζεται. Οι Λοκατζήδες αρνούνται να υπακούσουν.

- Δεν θα συμπτυχθούμε. Θα πολεμήσουμε μέχρι και τον τελεταίο φωνάζει ένας Ανθυπολοχαγός.

Κλείνει τον ασύρματο.

Η πρώτη φάση της επίθεσης καταπνίγεται στο αίμα. Και για ένα διάστημα δέκα λεπτών δεν ακούγεται τίποτα. Οι δυνάμεις ανασυντάσσονται. Οι Λοκατζήδες γνωρίζουν ότι οι τούρκοι δεν θα το βάλουν κάτω. Αλλά θα επιχειρήσουν και δεύτερη επίθεση. Εχουν συνηθίσει αυτές τις μέρες να προελαύνουν χωρίς αντίσταση. Και τώρα που τα βρίσκουν σκούρα δεν θα εγκαταλείψουν την προσπάθεια τους να ενώσουν την κατεχόμενη περιοχή με το τουρκικό χωριό Λουρουτζίνα, μερικά χιλιόμετρα νοτιότερα, ώστε να ελέγχουν και τον δρόμο Λευκωσίας- Λάρνακας.

Οι Λοκατζήδες παρακολουθούν γύρω. Δεν βλέπουν καμιά ύποπτη κίνηση και περιμένουν ότι και η νέα τυχόν προσπάθεια των τούρκων να καταλάβουν το χωριό θα πρέπει να εκδηλωθεί από το ίδιο σημείο.

Μια ομάδα με τέσσερις άνδρες, μεταξύ των οποίων και ο Σάββας Γιαπούνας, από τη Βασίλεια, προωθούνται σε ένα ακραίο σπίτι του χωριού. Είναι κάπως πιο επικίνδυνο εδώ, αλλά μπορούν να ελέγχουν πιο καλά τις εφόδους των τούρκων.

Την ηρεμία που ακολουθεί μετά την πρώτη επίθεση σπάζει ξαφνικά το σφύριγμα των τουρκικών όλμων που πέφτουν μπροστά από τα πρώτα σπίτια του χωριού όπου είναι κρυμμένοι οι 30 Λοκατζήδες.

Το μπαράζ συνεχίζεται για αρκετή ώρα. Αλλά οι Λοκατζήδες περιμένουν υπομονετικά στις θέσεις τους και ακούν τις εκρήξες και το κροτάλισμα των πολυβόλων των τούρκων χωρίς να κινούνται. Τα τζάμια των σπιτιών γίνονται θρύψαλα.

Οι πυροβολισμοί και οι εκρήξεις συνεχίζονται για ένα μακρύ χρονικό διάστημα. Κάποτε σταματούν. Οι καταδρομείς γνωρίζουν τώρα τι θα ακολουθήσει: Μια δεύτερη επίθεση των τούρκων έχει αρχίσει.

Οι τούρκοι κατευθύνονται και πάλι προς τις θέσεις των Λοκατζήδων, αλλά με πυρ και κίνηση αυτή τη φορά. Οι Πράσινοι ακούν τον υπεύθυνο κάθε ομάδας να σφυρά με ένα σφυρί που θυμίζει διαιτητή ομάδας ποδοσφαίρου. Και στη συνέχεια τους βλέπουν να κατευθύνονται με άλματα προς το χωριό.

Και στη δεύτερη επίθεση οι τούρκοι ακολουθούν την ιδία πορεία. Κατεβαίνουν από το ύψωμα και πλησιάζουν: 800 μέτρα... 600 μέτρα... 200 μέτρα... Πυρ.

Οι καταδρομείς που περίμεναν τόση ώρα αυτή τη στιγμή πιέζουν ομαδικά τις σκανδάλες των όπλων τους. Ακολουθεί κόλαση. Τα δυο τσέχικα πολυβόλα, τα δυο πολυβόλα "Εφ-Νι" και τα "Καλασνίκοφ" ξερνούν και πάλι καυτό μολύβι. Ταυτόχρονα το πενηντάρι πολυβόλο του ακινητοποιημένου άρματος γαζώνει τους επιτιθέμενους.

Οι τούρκοι αναγκάζονται να τραπούν και πάλι σε φυγή. Δεν πέτυχε εκείνο που ήλπιζαν ή πίστευαν, δηλαδή να έφευγαν οι Λοκατζήδες από το χωριό μετά τις βολές των όλμων.

Νέο πανηγύρι στο στρατόπεδο των Λοκατζήδων.

Ξαφνικά κτυπά και πάλι ο ασύρματος:

- Τί γίνεται εκεί κάτω;

Αποκρούσαμε μια δεύτερη επίθεση των τούρκων και προκαλέσαμε σ' αυτούς τεράστιες απώλειες. Εμείς δεν έχουμε απώλειες. Θα χρειαστούμε όμως πυρομαχικά.

- Συμπτυχθείτε αμέσως στην Ποταμιά

Η απάντηση που δίνεται είναι κάτι που σε άλλες περιπτώσεις θα οδηγούσε τους άνδρες μετά το τέλος της μάχης στο στρατοδικείο και ίσως στο Εκτελεστικό μια και συμβαίνει σε περίοδο πολέμου.

- Θα φύγουμε μόνο όταν τελειώσει και η τελευταία μας σφαίρα...

Η διαταγή δεν έρχεται από Λοκατζή αξιωματικό, όπως διαπιστώνουν οι άνδρες. Τους έχει φανεί κάπως παράξενο. Δεν ήταν δυνατό ένας Λοκατζής να διατάξει την υποχώρηση τους εφ' όσον στις ασκήσεις είχαν διδαχθεί το "ο τολμών νικά".

Και για τους Πράσινους, η διαταγή αυτή σημαίνει νίκη ή θάνατο.

Σε λίγο επικοινωνεί μαζί τους ο διοικητής της 31ης Μοίρας Καταδρομών, Ταγματάχης Μανιάτης, ένας άνδρας που πολέμησε μαζί με την ίδια Μοίρα στο Κοτζάκιαγια του Πενταδακτύλου.

- Τι συμβαίνει εκεί κάτω ρε παιδιά; ρωτά.

Δεχόμεθα επίθεση κύριε Διοικητά και προκαλούμε μεγάλες απώλειες στον εχθρό, ενώ εμείς δεν έχουμε ούτε μια απώλεια. Και τώρα μας διατάζουν να υποχωρήσουμε.

- Να μείνετε εκεί να πολεμήσετε, είναι η διαταγή του διοικητού των καταδρομέων.

Είναι μια εντολή που φαίνεται ότι κανένας δεν τολμά να τους δώσει. Και όταν την παίρνουν, αισθάνονται κάπως πιο άνετα. Σφίγγουν τα όπλα στα χέρια τους και περιμένουν.

Σε λίγο όμως ακολουθεί νέο μπαράζ όλμων και πολυβόλων. Η τρίτη επίθεση των τούρκων αρχίζει σε μια προσπάθεια να καταληφθεί το Πυρόϊ που τόσο τους στάθηκε εμπόδιο στην προσπάθεια τους να συνενώσουν τις δυνάμεις τους με τη Λουρουτζίνα.

Οι τούρκοι τώρα βάλλουν με ΠΑΟ εναντίον των Λοκατζήδων. Τα βλήματα κομματιάζουν τους τοίχους. Αλλά η τύχη που συνοδεύει τους Λοκατζήδες δεν τους εγκαταλείπει. Κανένας δεν παθαίνει τίποτε.

Σε μια στιγμή ο καταδρομέας Κωνσταντίνος Χατζημιχαήλ διατάσσεται να εγκαταλείψει τη θέση του για να ελέγξει το πολύβολο του Λοχία Κογιώνη, από το Βαρώσι, γιατί σταμάτησε να βάλλει.

Τρέχοντας ο Χατζημιχαήλ βρίσκει κάλυψη πίσω από μια βρύση στην αριστερή άκρη του δρόμου. Με την πρώτη ευκαιρία μετακινείται προς το μέρος που είναι το πολυβόλο. Αυτή τη στιγμή ένα βλήμα ΠΑΟ κτυπά τη βρύση, όπου βρήκε προηγουμένως κάλυψη και τη διαλύει.

Το μπαράζ των όλμων συνεχίζεται για αρκετή ώρα. Σαν σταματά, οι λοκατζήδες που έχουν στο μεταξύ εξοικειωθεί με την τακτική των τούρκων, γνωρίζουν τι θα ακολουθήσει.

Και πραγματικά σε λίγο αρχίζει μια τρίτη επίθεση.

Από το ύψωμα ξεπροβάλλουν και πάλι μπουλούκια οι τούρκοι και κατευθύνονται προς αυτούς. Οι Λοκατζήδες διερωτούνται τι να συμβαίνει. Και γιατί οι τούρκοι να μη επιχειρήσουν μια νέα επίθεση από άλλο σημείο, αλλά επιμένουν να κατέρχονται από το ίδιο ύψωμα και να προχωορύν ακάλυπτοι μέσα στον κενό χώρο προς αυτούς.

Και η τρίτη επίθεση γίνεται με το ίδιο σύστημα: Πυρ και κίνηση.

Αλλά και η επίθεση αυτή αποκρούεται από τους Λοκατζήδες.

Ενώ συνεχίζεται η μάχη οι Λοκατζήδες καλούν το κορνάρισμα ενός αυτοκινήτου.

Ποιος θα ερχόταν μια τέτοια ώρα, μέσα στο χωριό, ενώ παντού πέφτουν σφαίρες και όλμοι; Ποιος άλλος από ένα Λοκατζή, σκέφτονται.

Και πραγματικά βλέπουν τον Ανθυπολοχαγό Νεοπτολέμου, υπεύθυνο για τον ανεφοδιασμό, να τους φωνάζει:

- Εφοδιασμός...εφοδιασμός...

Είχε φέρει τρόφιμα και πυρομαχικά περνώντας μέσα από βροχή σφαιρών και όλμων μια και αυτοί δεν έλεγαν να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους.

Ο ανθυπολοχαγός Γεωργιάδης, ζητά από τον συνάδελφο του, του Εφοδιασμού να βρει τα στοιχεία των όλμων του πεζικού που βρίσκονταν έξω από το χωριό και να τους πει να αρχίσουν να βάλλουν και αυτοί μόλις θα αρχίσει η τέταρτη επίθεση των τούρκων. Γιατί είναι βέβαιοι ότι θα ακολουθήσει σύντομα.

Ο Ανθυπολοχαγός προσπαθεί πραγματικά. Βρίσκει τους ολμιστές και τους λέγει τι ζητούν οι Λοκατζήδες. Αυτοί όμως τους διαμηνύουν ότι δεν μπορούν να τους καλύψουν γιατί δεν διαθέτουν... βλήματα.

Ζητούν από τη διοίκηση βλήματα. Ομως φαίνεται ότι τα βλήματα που διαθέτει η μονάδα είναι πολύ λίγα, γιατί όπως τους πληροφορούν όσα υπήρχαν βρίσκονται στην περιοχή της Αθαλάσσας για να καλύψουν την περιοχή της Λευκωσίας.

Σε λίγο αρχίζει πραγματικά η τέταρτη επίθεση των τούρκων. Οι Λοκατζήδες πολεμούν συνέχεια για τέσσερις περίπου ώρες. Ακολουθεί νέο μπαράζ όλμων και νέα επίθεση από το ίδιο ύψωμα, η οποία αποκρούεται και πάλι.

Μέσα σ' αυτό το πανδαιμόνιο, δεν λείπουν και τα πειράγματα. Ενας Λοκατζής, ο Παναγιώτης Χρίστου, από το Πυρόϊ πολεμά από μια θέση, μέσα στο σπίτι του. Οι συνάδελφοι του του πετούν:

- Τι θα κεράσεις αν δεν αφήσουμε τους τούρκους να πάρουν το σπίτι σου;

Εκείνο όμως που φοβούνται οι Λοκατζήδες το επιτυγχάνουν τελικά οι τούρκοι. Κατορθώνουν να προωθηθούν από δεξιά και να μπουν σε μια μάνδρα.

Ομως αυτοί δεν τα βάζουν κάτω. Ο Λοκατζής Γιαπούνας που βρίσκεται σε ένα ακραίο σπίτι του χωριού με τρεις άλλους προχωρεί και ανατινάσσει μέ χειροβομβίδες τις μάνδρες και οι τούρκοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους και να επιστρέψουν στο ύψωμα απ' όπου ξεκίνησαν.

Κι' ενώ οι τούρκοι υποχωρούν, ένας καταδρομέας από τον αριστερό τομέα του μετώπου αναφέρει ότι αντελήφθη κονιορτό προς την πλευρά της Τύμπου και πιθανόν να πρόκειται για άρματα.

Την ίδια ώρα κτυπά ο ασύρματος:

- Συμπτυχθείτε αμέσως προς την Ποταμιά. Αρματα μάχης πλησιάζουν προς την Τύμπου πλησίον επαύλεως Μαρκό.

Η είδηση προκαλεί ανησυχία στους Λοκατζήδες. Εχουν συμπληρώσει μέχρι τώρα πέντε ώρες μάχης. Η εμφάνιση όμως των αρμάτων αλλάζει τα δεδομένα.

Πλησιάζει η 6η απογευματινή. Οι αγγελιαφόροι ειδοποιούν τους άνδρες να ετοιμασθούν για υποχώρηση.

Συγκεντρώνονται όλοι στο σχολείο και ξεκινούν για την Ποταμιά.

Ενώ οι Λοκατζήδες φεύγουν οι τούρκοι προχωρούν ανενόχλητοι στα πρώτα σπίτια του εγκαταλελειμμένου πια χωριού.

Το Πυρόϊ πέφτει στα χέρια των τούρκων. Το ίδιο και οι άλλες περιοχές, βορείως της γραμμής Αττίλα, από το Βαρώσι μέχρι τη Μόρφου. Οι πρόσφυγες προσπαθούν να στεγάσουν τη γύμνια τους σε άλλα μέρη και μετατρέπονται από κύριοι και αφέντες σε ξεκληρισμένους πρόσφυγες που και αυτό το τσαντήρι είναι τις πρώτες ημέρες δύσκολο να βρεθεί.

Οι μέρες που ακολουθούν είναι δύσκολες και με τη θύμηση των κατεχομένων προσπαθούν να ξαναδημιουργηθούν μέχρι την άγια μέρα της επιστροφής.

Στον αγώνα αυτό μερικοί λιποψυχούν. Αλλοι απογοητεύονται. Αλλοι θησαυρίζουν και άλλοι βυθίζονται πιο βαθειά στην καταστροφή ελπίζοντας στο γυρισμό στους τόπους τους που θα τους επιτρέψει να ξαναβρουν τη χαμένη γαληνη τους.

Ομως στ' αυτιά όλων ακούονται τα λόγια του λαϊκού ποιητή Παύλου Λιασίδη:

Μεν εσιασιάραμεν να πάμεντε στα σπίθκια μας

παραπονιούαμαστιν, μαν λάθος μας πολλά

γιατί ο τούρκος ώσπου ακούει έτσι σιαίρεται

που βυζακώνει τζι' άλλον τζιεν ιξαπολά