20.7.1974: Ογδόντα τέσσερις άνδρεςπαραμένουν καθηλωμένοι και χωρίς οπλισμό στον Πενταδάκτυλο και καταβάλλουν προσπάθειες να συνδεθούν με μονάδες της Εθνικής Φρουράς στην περιοχή καθ' ον χρόνο συνεχίζεται η απόβαση των τούρκων και η Κερύνεια κινδυνεύει

S-2295

20.7.1974: ΟΓΔΟΝΤΑ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΑΝΔΡΕΣ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΝ ΚΑΘΗΛΩΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΟΠΛΙΣΜΟ ΣΤΟΝ ΠΕΝΤΑΔΑΚΤΥΛΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑΒΑΛΛΟΥΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΝΑ ΣΥΝΔΕΘΟΥΝ ΜΕ ΜΟΝΑΔΕΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΑΘ' ΟΝ ΧΡΟΝΟ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ Η ΑΠΟΒΑΣΗ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ ΚΑΙ Η ΚΕΡΥΝΕΙΑ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ. (ΤΟ 2ο ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΥ ΤΟΥ ΕΦΕΔΡΟΥ ΑΝΘΥΠΟΛΟΧΑΓΟΥ ΤΩΝ ΛΟΚ, ΔΑΣΚΑΛΟΥ ΣΑΒΒΑ ΠΑΥΛΙΔΗ ΑΠΟ ΤΟ ΛΑΡΝΑΚΑ ΤΗΣ ΛΑΠΗΘΟΥ)

Ο Εφεδρος ανθυπολοχαγός των ΛΟΚ Δάσκαλος Σάββας Παυλίδης από το Λάρνακα της Λαπήθου αναφέρει στο δεύτερο μέρος του ημερολογίου του για την πρώτη ημέρα του πολέμου ότι με άλλους κατευθύνθηκαν προς την Κερύνεια αλλά τα αεροπλάνα τους ανάγκασαν να επιστρέψουν στον Καραβά και από εκεί αποφάσισαν να μετακινηθούν προς τη διάβαση Βασίλειας- Λάρνακα Λαπήθου προς το κέντρο Πία Πέλλα στον Πενταδάκτυλο.

Συνεχίζει στο δεύτερο μέρος:

"Υστερα πήραμε τη μεγάλη απόφαση: Μια και δεν βρισκόταν κοντά καμιά σρατιωτική διοίκηση να μας παραλάβει, θεωρήσαμε σκόπιμο να κινηθούμε ομαδικά προς τη διάβαση Βασίλειας- Λάρνακα Λαπήθου στην περιοχή του κέντρου Πία Πέλλα και στο σημείο της διασταυρώσεως του δρόμου που οδηγούσε από την Πία Πέλλα στον Αγιο Ιλαρίωνα μέσω Κόρνου- Γομαρίστρας. Ξέραμε από το 1963 και το 1967 μια αλυσίδα χαρακωμάτων που κάλυπτε όλη την περιοχή.

Αποφασίσαμε λοιπόν να κατευθυνθούμε σ' αυτήν την περιοχή και να επανδρώσουμε τα χαρακώματα αυτά.

Μπήκαμε όλοι σαν σαρδέλλες σε ένα κλειστό βαν και σε τρία τέταρτα της ώρας φθάσαμε στον προορισμό μας. Εδώ συναντήσαμε και τις υπόλοιπες ομάδες μας. Είχαν κάνει και εκείνοι τις ίδιες σκέψεις με μας.

Σαν μαζευτήκαμε και βεβαιωθήκαμε πως όλοι μας είμαστε παρόντες αποφασίσαμε να χωριστούμε σε μικρότερες ομάδες και να επανδρώσουμε τα φυλάκια που ήταν ήδη ανοιγμένα από το 1963 και που χρειάζονταν κάποιες μικροεπιδιορθώσεις από την πολυκαιρία.

Μέχρι το ηλιοβασίλεμα είχαμε τελειώσει. Κανονίσαμε σκοπιές για το βράδυ και περιμέναμε να νυκτώσει προφυλαγμένοι πάντοτε από την τουρκική αεροπορία. Οταν νύκτωσε δώσαμε οδηγίες να παραμείνουν οι φρουροί στις θέσεις τους και οι υπόλοιποι να τραβήξουν λίγο πιο πίσω και να κοιμηθούν.

Προσωπικά έμεινα άγρυπνος όλο το βράδυ. Προσπάθησα να ξεκουραστώ μέσα σε ένα αυτοκίνητο που βρέθηκε εκεί κοντά μα δεν τα κατάφερα.

Από την μια η κούραση και η δοκιμασία που περάσαμε και από την άλλη η έγνοια για το αύριο και οι σκέψεις για την οικογένεια μου δεν με άφηναν να κλείσω μάτι. Ετσι πέρασε η πρώτη ημέρα του πολέμου.

Γύρω στις δυο η ώρα μετά τα μεσάνυκτα ακούσαμε τον θόρυβο αυτοκινήτων κάποιας στρατιωτικής πομπής. Σε λίγο κάποιος με φώναξε μέσα στο σκοτάδι.

- Σε ζητά κάποιος ο ανώτερος αξιωματικός μου είπε.

Προχώρησα στο σκοτάδι μαζί με δυο άλλους συναδέλφους και με έκπληξη μου άκουσα μια φωνή και είδα μια σκιά να μου συστήνεται:

- Ταγματάρχης Παντελάκης Πανταζής. Εχω οδηγίες να τάξω εδώ το τάγμα μου (366 Τ.Ε.) και θάθελα να βοηθήσεις τα παιδιά να βρουν τα φυλάκια που υπάρχουν και να μεταφέρουν κοντά τον οπλισμό τους, μου είπε σιγανά.

Χρειάστηκαν δυο και περισσότερες ώρες για να ταχθεί κανονικά το τάγμα. Ευτυχώς που βρίσκονταν στα διάφορα φυλάκια οι δικοί μας άνδρες κι' έτσι βοηθήθηκε πολύ η τακτοποίηση και αυτών που μας ήλθαν νυκτιάτικα.

Σαν τελειώσαμε μας κάλεσε κοντά του ο κ. Πανταζής και μας σύστησε στα γρήγορα.

- Λοχαγός Προκόπης, υποδιοικητής του Τάγματος, Αντωνίου Εφεδρος Ανθυπολοχαγός και διοικητής Λόχου... Ανέφερε μερικά ακόμη ονόματα. Υστερα άρχισε να μας δίδει στο σκοτάδι διάφορες οδηγίες.

Γύρω στις τέσσερις η ώρα τα χαράματα και αφού μόλις είχε συμπληρωθεί το ξεφόρτωμα των όπλων και πυρομαχικών από τα στρατιωτικά αυτοκίνητα ένας αγγελιαφόρος που κατέφθασε ζήτησε τον κ. Πανταζή:

- Μεταφέρω διαταγή για μετάβαση σας προς τον Καραβά, όπου υπάρχει πίεση από τον εχθρό. Να μετακινηθείτε αμέσως.

Ο κ. Πανταζής μας φώναξε όλους κι' έδωσε διαταγές να ξεναφορτωθούν τα όπλα και να επιβαβασθούν και πάλι οι στρατιώτες στα αυτοκίνητα.

Πάνω από μιάμισυ ώρα κράτησε η δουλειά αυτή. Κι' ο κ. Πανταζής φώναζε κάθε τόσο.

- Πρέπει να βιαστούμε προτού μας πλακώσει στο δρόμο το φως της ημέρας οπότε θα βρούμε δυσκολίες.

Πριν προχωρήσει μου έδωσε εντολή να παραμείνω με τους άντρες που είχα συγκεντρώσει στο ύψωμα και να επανδρώσω τα φυλάκια. Πρόσθεσε δε πως στην περιοχή αυτή θα έμενε κι' ένας λόχος του τάγματος του.

Αρχισε να ροδίζει σχεδόν η αυγή σαν κατηφόρησε η πομπή προς την Βασίλεια. Ο Λοχαγός Προκόπης έμεινε μαζί με τον Λόχο που θα χρησίμευε σαν εφεδρεία σε ώρα ανάγκης, Λόγω ασθενείας όμως κατέφυγε τελικά στο σωματείο Μαυρομμάτης του Λάρνακα της Λαπήθου.

Σαν ξημέρωσε έδωσα και πάλι οδηγίες στους στρατιώτες μου και προσπάθησα να συγκεντρώσω τα ονόματα τους για να τα έχω πρόχειρα μόλις μου ζητηθούν στοιχεία. Συγχρόνως είχαμε αποφασίσει να σταλούν και δυο ομάδες από αντιπροσώπους μας οι οποίες να προσπαθήσουν να έλθουν σε επαφή με άλλες στρατιωτικές μονάδες της περιοχής για να αναφέρουν στους διοικητές τους πως υπήρχε μια σημαντική δύναμη ανδρών στην περιοχή του κέντρου Πία Πέλλα που θα μπορούσε να φαινόταν πολύ αν εξοπλιζόταν κανονικά.

Στο μεταξύ ο αριθμός των ανδρών που μαζεύονταν εδώ αύξανε διαρκώς. Οσοι έφεδροι δεν κατάφερναν να καταταχθούν στις μονάδες τους κατέληγαν κοντά μας. Μέχρι το μεσημέρι συγκεντρώθηκαν εδώ τα ακόλουθα άτομα κι' αποτελέσαμε όλοι μια δύναμη 84 ανδρών:

Ανθυπολοχαγοί:

Σάββας Παυλίδης, από τον Λάρνακα της Λαπήθου

Μαρκουλλίδης Γεώργιος από την Γαλάτα

Στρατιώτες

Κουρούγιαννης Γιάννης από το Λάρνακα της Λαπήθου,

Παφίτης Νεόφυτος από τον Λάρνακα της Λαπήθου,

Ηλιάδης Δημήτριος από το Τραχώνι,

Ηλία Παναγιώτης καταδρομέας, από τον Λαρνακα της Λαπήθου,

Χατζηστυλλής Ανδρέας Λοχίας από τον Λάρνακα της Λαπήθου.

Σστρατιώτες

Κυριάκου Αγγελής από το Αγριδάκι,

Λάμπρου Ανδρέας από το Κάρμι,

Ερωτοκρίτου Πέτρος, από το Λάρνακα της Λαπήθου,

Χριστοφή Ανδρέας από το Λάρνακα της Λαπήθου

Σταύρου Παύλος από τον Λάρνακα της Λαπήθου,

Χαραλάμπους Πέτρος από τον Σύσκληπο,

Ιωάννου Αδάμος από τον Σύσκληπο,

Στυλιανού Κώστας από το Αγριδάκι,

Ορθοδόξου Ανδρέας, από τον Λάρνακα της Λαπήθου,

Δικωμίτης Γεώργιος, από τον Λάρνακα της Λαπήθου,

Πιερή Ανδρέας, από τον Λάρνακα της Λαπήθου,

Αλεξάνδρου Μιχαήλ από τα Πάναγρα,

Χρυσάνθου Χαράλαμπος,

Σκουρίδης Κώστας,

Κίμωνος Γεώργιος,

Φανής Θεοφάνης,

Χριστοφή Χριστοφής,

Κωστής Γιαννής,

Κυριάκος Παναγής από τον Λάρνακα της Λαπήθου,

Παναγιώτου παναγιώτης,

Ιωάννου Χαράλαμπος από τα Πάναγρα,

Νικολάου Ανδρέας,

Γεωργίου Γεώργιος,

Κουρούγιαννης Λουκάς, από τον Λάρνακα της Λαπήθου,

Πίττας Κώστας, από τα Πάναγρα,

Σκουρίδης Χρίστος

Χαράλαμπος Ιωάννης από τον Λάρνακα της Λαπήθου,

Χρίστου Ιωακείμ, από το αγριδάκι,

Κυριάκου Δημήτριος από τον Αγιο Δομέτιο,

Σωκράτους Ιωάννης,

Χαραλάμπους Στυλιανός

Δημητρίου Αγάπιος από τη Βυζακιά,

Ιωάννου Ανδρέας από τον Κοντμένο,

Κασιαλής Γεώργιος,

Παλάζης Αντώνιος από τη Βυζακιά,

Κωνσταντίνου Ανδρέας,

Αβραάμ Αβραάμ από την Κυρά,

Μανώλης Στέλιος,

Ανδρέας Ιωάννης από την Μόρφου

Ροσιάς Γεώργιος από το Αργάκι,

Μαρκίδης Ιωάννης από τη Λευκωσία,

Χριστοδούλου Νίκος από τον Σύσκληπο,

Ιωάννου Κωνσταντίνος από το Διόριος,

Κλεάνθους Κλεάνθης από τον Αγιο Ερμόλαο,

Φακαλάς Αιμίλιος από την Αγία Βαρβάρα,

Ματαράγκας Ευστάθιος,

Ματαράγκας Σωτήριος,

Χατζηχριστοφόρου Σωτήριος,

Σολογιάννης Μάρκος, από τη Βασίλεια,

Ανδρέου Φίλιππος από τον Καραβά,

Κυπριανού Κύπρος, από την Λάπηθο,

Μαχαιρίτης Πέτρος,

Εφραίμ Α. Μοδέστου,

Ιωσήφ Α. Μοδέστου,

Παναγιώτης Α. Βρακάς,

Γεώργιος Βρακάς,

Καραμανή Κώστας,

Βασιλείου Ουράνιος,

Δαμιανού Νίκος,

Κατέφης Πέτρος,

Ελευθερίου Πολύδωρος,

Ιωσήφ Σ. Μοδέστου,

Νεοφύτου Πέτρος Νικολάου

Κλεάνθους Μιχ. Βασιλείου,

Κινιζίπη Ανδρέας Ελευθερίου,

Χριστοφόρου Μιχαήλ

Πολυδώρου Κώστας Ανδρέου όλοι από τη Βασίλεια

Δημήτρη Δημήτρης από το Αυγόρου,

Κωνσταντίνου Κώστας από τον Λάρνακα της Λαπήθου,

Παπατρύφωνος Τρύφων από την Περιστερώνα,

Κέλλας Μιχαήλ από το Διόριος,

Παναγίδης Συμεών από τη Κυπερνούντα,

Πολυδώρου Πολύδωρος από τη Βασίλεια,

Χαραλάμπους Νίκος από τον Κάτω Μύλο, και

Χαπίδης Τάκης από την Βασίλεια.

Πέρα από τους πιο πάνω εφέδρους στην περιοχή βρισκόταν κι' ένας λόχος του 366 Τ.Ε. του κ. Πανταζή, υπό την διοίκηση των ανθυπολοχαγών Σολή Κυριάκου και Κύκκου.

Στο μεταξύ η τουρκικη αεροπορία επανέλαβε πρωί, πρωί τις επιδρομές της κι' εμείς αναγκαστήκαμε να μείνουμε αδρανείς καμουφλαρισμένοι για να μη γίνουμε αντιληπτοί Περιμέναμε και τα αποτελέσματα της προσπάθειας των δυο ομάδων που στείλαμε για επαφή με κάποια στρατιωτική μονάδα.

Αργότερα η μια ομάδα μας γύρισε άπρακτη κι' η δεύτερη απογοητευμένη γιατί ενώ κατάφερε να συναντήσει τον διοικητή κάποιας μονάδας ψηλά στο βουνό, κάπου κοντά στη Γομαρίστρα, πήρε την απάντηση:

- Δεν χρειάζομαι, τι να σας κάνω; Πώς να σας εξοπλίσω;

Ετσι η απραξία μας συνεχιζόταν, ενώ η πατρίδα αιμαρρραγούσε κυριολεκτικά. Οσο περνούσε η ώρα τόσο η δράση της τουρκικής αεροπορίας πύκνωνε. Κι' ο κόσμος από τα γύρω χωριά Λάπηθος, Καραβάς και Βασίλεια έφευγε πανικόβλητος προς το βουνό γυρεύοντας σωτηρία κάτω από την κάλυψη των πελώριων βράχων του Πενταδακτύλου και μέσα στις σπηλιές του, δασικοί δρόμοι και μονοπάτια κι' απάτητες βουνοπλαγιές φιλοξενούσαν τους πρώτους πρόσφυγες. Το δράμα του ξεσπιτωμού είχε κιόλας αρχίσει...

Οπως πληροφορήθηκα αργότερα στον Λάρνακα της Λαπήθου είχε κιόλας συσταθεί έναν πρόχειρο "Νοσοκομείο" υπό την επίβλεψη του διευθυντού του δημοτικού σχολείου κ. Χαραλάμπους Ελλέ, και του άλλοτε νοσοκόμου του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου κ. Παναγή Κουρούγιαννη με την βοήθεια νεαρών μαθητών και άλλων νεανίδων πρόσφερε ανεκτίμητη βοήθεια στους πρώτους τραυματίες του πολέμου, οι οποίοι προωθούντο αργότερα στο Νοσοκομείο Λευκωσίας από μερικούς τολμηρούς που βρίσκονταν στο χωριό.

Παράλληλα είχε συσταθεί και ένα πολύ μεγάλο αριθμητικά συνεργείο που ασχολήθηκε με το θέμα της διατροφής των εκατοντάδων ανθρώπων που κατέφυγαν στην περιοχή για προστασία. Τα κρεοπωλεία διέθεσαν όλα τα κρέατα που είχαν, το Συνεργατικό παντοπωλείο και τα άλλα μπακάλικα του χωριού παραχωρούσαν συνέχεια πατάτες, γάλατα για τα παιδιά, κουβέρτες και σκεπάσματα, τσιγάρα, ψωμιά.

Τα σπίτια άνοιξαν τις πόρτες τους και φιλοξένησαν δεκάδες πρόσφυγες το καθένα. Μοιράστηκαν τα στρώματα και τα σκεπάσματα με τους πρώτους ξεσπιστωμένους. Οι φούρνοι του χωριού μπήκαν σε ενέγεια για να φτιάξουν ζεστό ψωμί για όλους.

Ηταν πράγματι μια αξιέπαινη προσπάθεια που χάρη στην οποία δεν έμεινε κανένας νυστικός. Κοντά στο μεσημέρι είχαμε κι' εμείς ένα πιάτο φαγητό που το χρειαζόμαστε τόσο πολύ.

Πέρα από αυτό άρχισε στο χωριό μια προσπάθεια να οργανωθούν κάπως και όλοι εκείνοι οι έφεδροι που κατέληξαν στο σωματέιο Μαυρομμάτης και οι οποίοι ολοένα και πλήθαιναν και είχαν κιόλας ανέλθει σε μερικές εκατοντάδες. Ετσι καθορίστηκαν διάφορες ομάδες που άρχισαν να περιπολούν στην γύρω περιοχή και να φυλάγουν σε διάφορα απομεμακρυσμένα σημεία, είτε ανατολικά του χωριού προς την κατεύθυνση των τουρκικών χωριών Φώττας, Πιλερίου, είτε δυτικά προς την κατεύθυνση του επίσης τουρκικού χωριού Καμπυλή.

Παράλληλα καταβλήθηκαν προσπάθειες να εξασφαλισθεί οπλισμός. Αργά το απόγευμα, κοντά στο ηλιοβασίλεμα κατέφθασε στην περιοχή μας ένα τζιπ, με τους Τάκη Στ. Βιολάρη και από τον Λάρνακα της Λαπήθου και ένα άλλο στρατιώτη γεμάτο με μερικά τυφέκια αρ. 4 αρκετά Γκρήνερ και μερικούς όλους. Οπως ανέφεραν, ο οπλισμός αυτός προερχόταν από τη Λευκωσία κατάφεραν να τον φέρουν μέχρις εδώ διατρέχοντας πολύ σοβαρούς κινδύνους.

Παράλαβα τον οπλισμό αυτό και φρόντισα να τον διαμοιράσω στους άνδρες που βρίσκονταν μαζί μου. Είχα προχωρήσει στο μεταξύ σε κάποιου είδους οργάνωση των ανδρών σε διμοιρίες κι' έτσι η διανομή του οπλισμού έγινε με κάποια τάξη. Ανκαι ο οπλισμός αυτός ήταν εντελώς ακατάλληλος για σκοπούς αντιμετωπίσεως της αναμενόμενης προελάσεως των τούρκων προς την περιοχή, εν τούτοις το ηθικό των εφέδρων τονώθηκε σημαντικά.

Το λίγο είναι προτιμότερο από το καθόλου, σκεφτήκαμε.

Το βράδυ κανονίσαμε και πάλι σκοπιές και ξαπλώσαμε στο ύπαιθρο ή μέσα σε φυλάκια που σκάψαμε κατά τη διάρκεια της ημέρας για ξεκούραση. Αλλα πού να κλείσει κανένας μάτι ξαπλωμένος στο χώμα ή πάνω σε κλαδιά πεύκου, όταν μάλιστα για σκέπασμα έχει την πυκνή ομίχλη του Πενταδάκτυλου κι' όταν ο νους και η ψυχή βασανίζονται ασταμάτητα από χίλιες δυο φοβερές σκέψεις.

Ομως πολλά θα ακολουθούσαν ακόμα...