20.8.1974: Με λευκές και τουρκικές σημαίες οι κάτοικοι του χωριού Μάντρες υποδέχονται τους εισβολείς ύστερα από υπόδειξη του μουκτάρη του τουρκικού χωριού Αγιος Ιάκωβος

S-2238

20.8.1974: ΜΕ ΛΕΥΚΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΣΗΜΑΙΕΣ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΝΤΡΕΣ ΥΠΟΔΕΧΟΝΤΑΙ ΤΟΥΣ ΕΙΣΒΟΛΕΙΣ ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ ΥΠΟΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΜΟΥΚΤΑΡΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΑΓΙΟΣ ΙΑΚΩΒΟΣ

Βορειότερα του Λευκονοίκου, του κεφαλοχωριού που βρίσκεται στο κέντρο της Μεσορίας βόρεια του νέου δρόμου Λευκωσίας- Αμμοχώστου και ο οποίος διασχίζει την καρδιά της Μεσοαρίας, βρίσκεται το χωριό Μάντρες, σε απόσταση μεταξύ 10- 15 χιλιομέτρων προς την ακτή.

Οι Μάνδρες στη βάση της χερσονήσου της Καρπασίας που εκτείνεται μέχρι τον Απόστολο Ανδρέα και μεταξύ των τουρκικών χωριών Αγιος Ιάκωβος και Πλατάνι, αργούν πολύ να δεχθούν την τουρκική μπότα σε σύγκριση με άλλα χωριά της περιοχής.

Αυτό συμβαίνει γιατί οι Τούρκοι, μια και έχουν αποκλείσει κάθε γραμμή εξόδου από το χωριό δεν φαίνονται να ανησυχούν πολύ γιατί έχουν βαλθεί να ξεκαθαρίσουν πρώτα τα χωριά της Μεσαορίας.

Εξοδος από τις Μάνδρες υπάρχει μόνο προς την Ακανθού και τη βόρεια θάλασσα κι' αυτό είναι πολύ δύσκολο για τους περισσότερους εγκλωβισμένους που έχουν απομείνει και οι οποίοι είναι οι πιο πολλοί ηλικιωμένοι και χωρίς μέσο διακίνησης εκτός.... από τα πόδια τους.

Με την έναρξη της δεύτερης φάσης της εισβολής στις 14 Αυγούστου 1974 ύστερα από την κατάρρευση του μετώπου της Μιάς Μηλιάς στη Λευκωσία, τα νέα δεν αργούν να φθάσουν στο χωριό και οι περισσότεροι από τους 400 κατοίκους φεύγουν σε πιο ασφαλείς περιοχές.

Στο χωριό παραμένουν μόνο 159 γυναικόπαιδα και γέροντες και αυτοί γιατί έχουν εδώ τα ζώα τους και δεν θέλουν να τα εγκαταλείψουν.

Οι πρώτες δυο μέρες περνούν ήσυχα. Ομως στις 16 Αυγούστου επισκέπτεται το χωριό ο κοινοτάρχης του γειτονικού τουρκικού χωριού Αγιος Ιάκωβος, Τζεμάλ Καραχασάν, με δυο τουρκοκύπριους στρατιώτες.

Ολοι τρέχουν να πληροφορηθούν τα νέα από αυτόν. Ο κοινοτάρχης σπεύδει να τους ενημερώσει δημόσια στο καφενείο του χωριού όπου συγκεντρώνονται οι εγκλωβισμένοι:

"Τα τουρκικά στρατεύματα έρχονται στο χωριό για έρευνες. Αν έχετε όπλα ή κρυμμμένους στρατιώτες στα σπίτια σας να τους παραδώσετε και δεν θα πάθουν τίποτε. Για να φανεί ότι εσείς έχετε παραδοθεί και ότι στο χωριό δεν θα βρουν αντίσταση, θα ήταν καλό να τοποθετήσετε σε διάφορα υψώματα έξω από το χωριό και σε διάφορα σημεία μέσα στο χωριό μεγάλα άσπρα πανιά. Παράλληλα θα ήταν καλό να σβήσετε τα διάφορα συνθήματα που είναι γραμμένα πάνω στους τοίχους και να καταστρέψετε τις φωτογραφίες του Γρίβα".

Οι κάτοικοι υπακούουν. Και αρχίζουν την τοποθέτηση άσπρων σεντονιών σε διάφορα σημεία του χωριού.

Ο τούρκος κοινοτάρχης επισκέπτεται το χωριό καθημερινά και σε μια επίσκεψη του τους φέρνει και τούρκικες σημαίες τις οποίες τοποθετούν σε διάφορα σημεία του χωριού.

Στις Μάνδρες καταφεύγουν και τέσσερις στρατιώτες που έχουν υποχωρήσει μετά την κατάρρευση του μετώπου της Μιάς Μηλιάς. Δυο από αυτούς είναι οι Δημήτριος Δημητρίου από τον Πωμό και Μάριος Κώστα Χαραλάμπους από τη Λάρνακα.

Οι στρατιώτες καταφεύγουν στο σπίτι του Ανδρέα Λούκα που μένει στο χωριό με τη σύζυγο του Ελένη και τα παιδιά τους.

Ο Ανδρέας Λούκα μεταφέρει τους στρατιώτες σε μια αγροικία όπου τους προμηθεύει καθημερινά με τρόφιμα μέχρι να δει πως θα μπορέσει να τους βοηθήσει να αποδράσουν.

Στις 20 Αυγούστου κάμνουν την εμφάνιση τους οι Τούρκοι στρατιώτες. Η αγωνία των κατοίκων τερματίζεται μια και οι Τούρκοι στην αρχή τους συμπεριφέρονται πολύ καλά. Ηδη στο χωριό έχουν τοποθετηθεί οι τουρκικές σημαίες και τα άσπρα σεντόνια όπως τους συμβούλευσαν, δείγμα της παράδοσης τους, κι' έτσι οι Τούρκοι μπαίνουν στο χωριό με διαφορετικές διαθέσεις.

Μαζί με τους Τούρκους στρατιώτες είναι και ένας τουρκοκύπριος που μιλά τόσο καλά τα ελληνικά που ξεγελά ακόμα και τους Ελληνες ότι είναι και αυτός Ελληνας.

Οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στα καφενεία του χωριού για να καταγραφούν. Μερικοί όμως στρατιώτες αρχίζουν να ληστεύουν τους κατοίκους.

Στο καφενείο όπου είναι συγκεντρωμένοι ο κοινοτάρχης Αδάμος Καραγιάννης παραπονείται σε ένα αξιωματικό, ότι μερικοί χωριανοί του, του έχουν αναφέρει ότι τους έχουν ληστέψει. Ο αξιωματικός μαζεύει τους άνδρες του, τους αφαιρεί τα χρήματα και τα επιστρέφει στον κοινοτάρχη για να τα διανείμει στους Ελληνες, από τους οποίους τα έχουν αρπάξει.

Στο καφενείο ο Πασχάλης Μοσφίλης, αγροφύλακας του χωριού πλησιάζει τον τουρκοκύπριο διερμηνέα και νομίζοντας ότι είναι Ελληνας με τον τρόπο που μιλά τα ελληνικά του λέγει σιγανά για να μην ακούσουν οι άλλοι:

"Μαζί μας έχουμε και τέσσερις στρατιώτες. Γράψε τους σαν συγχωριανούς μας για να μη τους κάμουν κακό οι Τούρκοι".

Ο Μοσφίλης βλέποντας την αντίδραση του διερμηνέα αντιλαμβάνεται την γκάφα του και προσπαθεί αμέσως να την διορθώσει όταν ο διερμηνέας αρχίζει να του ζητά λεπτομέρειες.

" Μα δεν ξέρω ακριβώς αν είναι αλήθεια... είπε μου μια κοτζιάκαρη .... αλλά ίσως να είναι φήμες..." του απαντά.

Οι Τούρκοι δεν επιμένουν. Είναι βέβαιοι ότι αν υπάρχουν κρυμμένοι στρατιώτες στο χωριό θα τους βρουν μια και μια άλλη ομάδα διενεργεί εξονυχιστικές έρευνες σε καθε γωνιά του χωριού.

Κάποτε τελειώνει η καταγραφή των κατοίκων. Είναι όλοι 159. Οι Τούρκοι ξεχωρίζουν 30 νέους και τους παίρνουν μαζί τους για ανάκριση, όπως εξηγούν. Τους μεταφέρουν στο τουρκοκυπριακό χωριό Πλατάνι, που βρίσκεται σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων δυτικότερα των Μαντρών και τους τοποθετούν σε ένα σπίτι.

Στο αυτοκίνητο τοποθετούνται μεταξύ άλλων και οι Γεώργιος Μοσφίλης, ο γιος του Γρηγόρης και ο γαμβρός του Γεώργιος Κουδέλλας, Γιάννης Καραγιάννης, Σωτήρης Χαμπή Χατζηπαναγή, Παναγιώτης Αδάμου Κυριάκου, Παναγιώτης Αντωνή Καραγιάννης, Μάριος Μιχαήλ Καραγιάννης και Μιχαλάκης Χαμπή Πιπίου.

Αφού ανακρίνονται αφήνονται την ίδια μέρα ελεύθεροι οι 20, ενώ οι υπόλοιποι δέκα μεταξύ των οποίων και ο Γιαννής Καραγιάννης μεταφέρονται στο Λευκόνοικο και αργότερα αφήνονται ελεύθεροι για να επιστρέψουν στο χωριό τους, έπειτα από επίσκεψη του Χαμπή Χατζηπαναγή που πηγαίνει στο Πλατάνι και ζητά την απελευθέρωση τους.

Η πρώτη επίσκεψη των Τούρκων είναι αναίμακτη σε σύγκριση με τα άλλα χωριά. Τις υπόλοιπες ημέρες οι Τούρκοι στρατιώτες ελέγχουν το χωριό, αλλά επιτρέπουν στους κατοίκους να ασχολούνται με τις εργασίες τους μέχρι τις 27 Αυγούστου.

Αυτή τη μέρα επισκέπτεται το χωριό ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός. Οι κατοικοι καταγράφονται και μόλις φέυγει ο Ερυθρός Σταυρός οι Τούρκοι τους τοποθετούν στα λεωφορεία και τους μεταφέρουν στη Γύψου. Ακόμα ένα χωριό ξεκληρίζεται...