7.8.1974: Σαράντα ένας Λαπηθιώτες και μερικοί στρατιώτες δολοφονούνται στην κωμόπολη από τους εισβολείς που σαρώνουν την περιοχή.

S-2197

7.8.1974: ΣΑΡΑΝΤΑ ΕΝΑΣ ΛΑΠΗΘΙΩΤΕΣ ΚΑΙ ΜΕΡΙΚΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΔΟΛΟΦΟΝΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΩΜΟΠΟΛΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΙΣΒΟΛΕΙΣ ΠΟΥ ΣΑΡΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ. ΑΛΛΟΙ ΟΚΤΩ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ ΤΙΣ ΛΙΓΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΕΝΩ ΕΙΝΑΙ ΑΓΝΩΣΤΟΣ Ο ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΩΝ ΕΘΝΟΦΡΟΥΡΩΝ ΠΟΥ ΕΚΤΕΛΟΥΝΤΑΙ ΕΝ ΨΥΧΡΩ Η ΠΕΦΤΟΥΝ ΣΤΙΣ ΕΝΕΔΡΕΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΕΛΑΥΝΟΥΝ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΚΕΧΕΙΡΙΑΣ

Τη νύκτας της 6ης προς την 7η Αυγούστου, 1974 οι τούρκοι σταθεροποιούν τις θέσεις τους στη Λάπηθο.

Χιλιάδες στρατιώτες του Αττίλα ορμούν με την πτώση της φρουράς της κωμόπολης και καταλαμβάνουν θέσεις γύρω από αυτήν μέχρι τη θάλασσα.

Οσοι εθνοφρουροί κατόρθωσαν να διαφύγουν στάθηκαν τυχεροί. Οι άλλοι βρίσκονται αντιμέτωποι με τις ενέδρες που στήνουν οι εισβολείς και αλλους μεν τους σκοτώνουν και άλλους τους μεταφέρουν στην αιχμαλωσία.

Αλλοι πάλι κρύβονται μέσα στα λεμονόδεντρα για να περάσουν δύσκολες στιγμές κατά τις επόμενες ημέρες μέχρι τη σύλληψη ή τη δύσκολη διαφυγή τους.

Στο χωριό όμως έχουν μείνει αρκετοί πολίτες που θα περάσουν πραγματικά τραγικές στιγμές και το δικό τους δράμα, μέχρι να εκκενωθεί πλήρως το χωριό και να εγκατασταθουν σ' αυτό πρώην κάτοικοι της Λαπήθου και κουβαλητοί από τις υπόλοιπες περιοχές της Κύπρου και της Τουρκίας ως έποικοι πια για πλήρη τουρκοποίηση της κωμόπολης...

Μέσα στη Λάπηθο εγκλωβίστηκαν γύρω στους 250 ελληνοκύτπριοι οι οποίοι είτε δεν θέλησαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους στο έλεος του επιδρομέα, είτε γιατί σαν γέροντες που ήσαν δεν μπορούσαν να μετακινηθούν είτε γιατί δεν βρήκαν μέσο για να φύγουν.

Η αγριότητα που δείχνουν στην Λάπηθο οι τούρκοι είναι ανεξήγητη. Ισως προσπαθούν να εκδικηθούν τους συντρόφους τους που έχασαν κατά τη μάχη. Πυροβολούν εναντίον οποιουδήποτε, σπάζουν τις πόρτες των σπιτιών και πυροβολούν τους ενοίκους. Λεηλατούν, ληστεύουν, ρημάζουν τα πάντα, βιάζουν μέχρι και γερόντισσες ακόμα και 80 χρόνων.

Χαρακτηριστική η περίπτωση του Σάββα Σαββίδη, 85 χρόνων, που τον σκοτώνουν ενώ κάθεται πάνω στην καρέκλα του μέσα στο σπίτι του. Ανύποπτος ο γέροντας ακούει κτυπήματα στην εξώπορτα του σπιτιού του. Δυο τούρκοι στρατιώτες την κτυπούν με τα υποκόπανα των όπλων τους και του φωνάζουν βγει έξω. Μέχρι να προλάβει να κινηθεί ένας από αυτούς απάζει την πόρτα και ορμά μέσα ενώ παράλληλα πατά τη σκανδάλη του αυτομάτου του.

Ο γέροντας μένει καθηλωμένος νεκρός πάνω στην καρέκλα του. Παραμένει νεκρός για πολλές ημέρες. Τον βρίσκει νεκρό στη θέση αυτή ο Νικόλας Αδάμου.

Επίσης ο Μελής Μέσσιου με τη σύζυγο του και τα δυο τους κωφάλαλα παιδιά, βρίσκονται σκοτωμένοι έξω από το σπίτι τους. Κάποιος συγχωριανός τους φαίνεται ότι προσπάθησε στην αρχή να θάψει τα πτώματα τους πρόχειρα και δεν πρόλαβε να τα σκεπάσει καλά. Και μένουν εκεί για αρκετές ημέρες.

Οι νεκροί, θύματα των τούρκων στρατιωτών, ανέρχονται στους 41. Οι τούρκοι, δεν ενδιαφέρονται για την ταφη τους. Προτιμούν να τους αφήσουν εκεί νεκρούς μέσα στο ζεστό καλοκαίρι.

Πολλοί από τους δολοφονηθέντες μένουν στο μέρος που πυροβολούνται ή μαχαιρώνονται για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Και τότε αποφασίζουν οι τούρκοι να διατάξουν την ταφή τους όταν πια δεν αντέχουν ούτε οι ίδιοι τη δυσοδία.

Για την ταφή των θυμάτων της θηριωδίας του Αττίλα αναλαμβάνουν μερικοί εγκλωβισμένοι, μεταξύ των οποίων οι Νικόλας Αδάμου, Κωστής Νεοφύτου, Σάββας Μαστραππάς, Λάζαρος Κότσαπας, Κόσης Καραμανής και Θωμάς Κκατίλης.

Επικεφαλής διορίζεται ο Σάββας Μαστραππάς, ένας από τους εγκλωβισμένους που γνωρίζει τούρκικα.

Το συνεργείο των "νεκροθαπτών" πιάνει δουλειά στις 18 Αυγούστου, δηλαδή δέκα με δώδεκα ολόκληρες ημέρες μετά που οι τούρκοι έχουν καταλάβει την κωμόπολη της Λαπήθου. Και μέχρι τις 13 Σεπτεμβρίου βρίσκονται ακόμα πτώματα σε υπόγεια σπιτιών, κάτω από γεφύρια και σε εγκαταταλελειμμένα και λεηλατημένα σπίτια.

Οι πρώτες τρεις ημέρες των εγκλωβισμένων στη Λάπηθο είναι οι πιο δραματικές. Οταν αργότερα έχει κορασθεί το μένος των τούρκων, ο υπεύθυνος τους διατάζει όσους γέροντες έχουν γλυτώσει από σφαίρες τους να συγκεντρωθούν στο κέντρο του Κεφαλόβρυσου. Είναι όλοι γύρω στα 250 άτομα. Από αυτούς οι περισσότεροι είναι ηλικιωμένοι ή ανήμποροι. Νηστικοί και κατακουρασμένοι οι γέροντες υποχρεώνονται να παραμείνουν στο κέντρο για άλλες τρεις ημέρες. Στην τρίτη ημέρα, ο Σάββας Θεοδούλου Μαστραππάς, που γνωρίζει τούρκικα, πλησιάζει ένα αξιωματικό και του αναφέρει ότι οι εγκλωβισμένοι πεινούν.

Ο αξιωματικός φαίνεται πρόθυμος να τον βοηθήσει. Και ο Μαστραπάς με μερικούς συγχωριανούς του και με τη συνοδεία δυο τούρκων στρατιωτών μαζεύουν χαρούπια και λεμόνια και τα διανέμουν στους άλλους γέροντες. Η πείνα υποχωρεί για λίγο...

Στη συνέχεια οι τούρκοι μετακινούν τους γέροντες και πάλι για να τους μεταφέρουν όπως τους εξηγούν, στα σπίτια τους. Οταν φθάνουν όμως στο χωριό τους αναγκάζουν να εγκατασταθούν σε ένα μικρό συνοικισμό 40-50 σπιτιών, στην περιοχή του Αγίου Θεοδώρου.

Στο διάστημα αυτό συνεχίζεται και η συγκέντρωση των νεκρών.

Ο Μαστραπάς κρατά σημειώσεις. Και βρίσκει τους πιο κάτω νεκρούς ενώ δίπλα γράφει και τις παρατηρήσεις του:

1. Γιακουμής Σάββα Μάντης, από τη Λάπηθο, 70 χρόνων. Πυροβολήθηκε στην παρουσία της γυναίκας του, στον κήπο του, στην τοποθεσία "Βρύση του Πάρπα".

2. Μαρία Μανώλη Παρπέρη, 75 χρόνων. Βρέθηκε σκοτωμένη (πεξούμενη) έξω από το σπίτι της.

3. Προκόπης Κωνσταντίνου Χατζηπροκόπη, 66 χρόνων, και η σύζυγος του Ευγενία, 65 χρόνων, από τη Λάπηθο, Βρέθηκαν σκοτωμένοι μέσα στο κρεβάτι τους.

4. Μαρία Μελή Δεμέτη, 74 χρόνων. Βρέθηκε σκοτωμένη (πεξούμενη) μέσα στην αυλή του σπιτιού της.

5. Σάββας Σαββή Χατζηπροκόπη, 78 χρόνων. Βρέθηκε σκοτωμένος (πεξούμενος) στη καρέκλα του. Εφερε τραύματα στην κεφαλή.

6. Νικόλας Σταύρου Αππαλή, 60 χρόνων. Βρέθηκε σκοτωμένος (πεξούμενος) στην αυλή κάποιου συγχωριανού του, ονόματι Κρεμμμουδιού.

7. Χρυσταλλού Κοσιάρη, 80 χρόνων, και η αδελφή της Ευγενία Χριστοφή Κκέλη, 75 χρόνων. Βρέθηκαν σκοτωμένες (πεξούμενες) στην αυλή του σπιτιού τους και τα χέρια τους ήταν δεμένα. Και οι δυο αδελφές ήσαν τυφλές.

8. Ξενού Χάμπουλλου, 80 χρόνων, Ειρήνη Δρούμπου, 90 χρόνων, Ειρήνη Κ. Τσουλούπα, 80 χρόνων, Ανδρονίκη Παναγή 55 χρόνων, Γιάνναρος Ψαρά 70 χρόνων, Αρέστης Ππακτάουρος, 80 χρόνων, Αγνωστος στρατιώτης, Μαρίτσα Παρπέρη 65 χρόνων, Χαρικλού Συμεού 65 χρόνων, Αναστασία Σουτζιή 70 χρόνων. Ολοι βρέθηκαν νεκροί.

9. Ευδοκία Ποδηλατή 50 χρόνων. Η Ευδοκία εκρατείτο στη ζωή με φάρματα και όταν είχαν εξαντληθεί ζήτησε αλλά, αλλά δεν την προμήθευσαν οι τούρκοι με αποτέλεσμα να πεθάνει.

10. Σάββας Παρπέρης 80 χρόνων. Βρέθηκε σκοτωμένος.

11. Παντελής Κωστή Καραμανή από τον Βαβυλά, 60 χρόνων. Πέθανε στις φυλακές της Κερύνειας από ξυλοδαρμό.

12. Επιστήμη Μάντη, 85 χρόνων. Πέθανε από φυσικό θάνατο.

13. Ελένη Χατζηγιάννη Κουφού, Κραμβή, 85 χρόνων. Βρέθηκε σκοτωμένη (πεξούμενη) έξω από το σπίτι της.

14. Τέσσερις στρατιώτες βρέθηκαν σκοτωμένοι στην τοποθεσία " Ασπρόβρυσες".

15. Μαρία Δ. Ζίγκα, 42 χρόνων. Βρέθηκε σκοτωμένη (πεξούμενη).

16. Μελής Α. Μέτσιου και η γυναίκα του με τα δυο κωφάλαλα παιδιά τους. Βρέθηκαν σκοτωμένοι έξω από το σπίτι τους.

17. Ελένη Κ. Τσιγαρά. Εφονεύθη από βόμβα.

18. Ειρήνη Γ. Μαχαιρέτη, 80 χρόνων. Πέθανε από φυσικό θάνατο.

19. Πολυξένη Κυραβαλή, 76 χρόνων. Βρέθηκε σκοτωμένη (πεξούμενη) έξω από το σπίτι της.

20. Ροτόκλης Κκόλιαρος, 80 χρόνων τη σύζυγο του Μαρία Γιαννή Κκόλιαρου, 80 χρόνων. Κατακρεουργήθηκαν από τους τούρκους.

21. Ελένη Γεωργίου Καρκόντα, 86 χρόνων. Πέθανε από φυσικό θάνατο.

22. Χατζηξενού Χατζηγιακουμή, 75 χρόνων. Βρέθηκε νεκρή (πεξούμενη) έξω από το σπίτι της.

23. Χριστόφορος Ιγνατίου 80 χρόνων, Κατινού Χατζηχαρίτου, 86 χρόνων, Ανδριανού Χαραλάμπους Μωϋσή 86 χρόνων, Παναγής Γ. Κοντός 80 χρόνων, Χαράλαμπος Χατζηγιακουμή, 90 χρόνων, Σοφοκλής Ιγνατίου 70 χρόνων. Ολοι πέθαναν από φυσικό θάνατο.

24. Κώστας Ττασιάκης, 70 χρόνων. Εφονεύθη από έκρηξη νάρκης.

25. Χρυσόστομος Δεσπότης (δεν τον έθαψε ο Μαστραππάς, αλλά άκουσε ότι βρέθηκε σκοτωμένος.

26. Σοφόκλης Φυττής, 90 χρόνων. Βρέθηκε νεκρός κάτω από ένα γεφύρι.

27. Αναστάσης Χαζησάββα, 65 χρόνων. Βρέθηκε σκοτωμένος (πεξούμενος) στο περιβόλι του.

Στο μεταξύ τα συνεργεία συνεχίζουν την αναζήτηση των νεκρών που ενταφιάζουν σε πρόχειρους τάφους (σε χωράφια, αυλές σπιτιών ή και στο κοιμητήριο) οι υπόλοιποι εγκλωβισμένοι περνούν δραματικές στιγμές υπό άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Στους εγκλωβισμένους επιβάλλεται συνεχώς κατ' οίκον περιορισμός και στους δρόμους κυκλοφορούν μόνο ένοπλοι τούρκοι που πυροβολούν στον αέρα προς εκφοβισμό.

Μια γριά ηλικίας 80 χρόνων, δέχεται μια μέρα την επίσκεψη ενός τούρκου στρατιώτη, ο οποίος μη σεβόμενος τα χρόνια της, την βιάζει. Η γριά μεταφέρεται στο Νοσοκομείο, έπειτα από ακατάσχετη αιμορρραγία. Στο Νοσοκομείο τη μεταφέρει ο Σάββας Μαστραπάς, όπως όμως ο γιατρός της Κερύνειας, αποφαίνεται, η αιμορραγία οφείλεται σε κτύπημα.

Τρεις άλλοι τούρκοι στρατιώτες εισβάλλουν στο σπίτι όπου μένει η Κυριακή Κονομή 64 χρόνων, πυροβολώντας. Η γυναίκα αναγκάζεται να καταφύγει στο εσωτερικό του σπιτιού. Μια σφαίρα την βρίσκει στην ωμοπλάτη με αποτέλεσμα να της αποκοπεί το χέρι.

Ο Θωμάς Λευτέρη 79 χρόνων, δεν αντέχει τις κακουχίες. Προτιμά να κρυφθεί μέσα στο περιβόλι του για λίγες ημέρες. Μετά αποφασίζει να φύγει. Προχωρεί προς τη Βασίλεια. Στο δρόμο συναντά τούρκους στρατιώτες, οι οποίοι ύστερα από αρκετές κακουχίες τον μεταφέρουν στη Λευκωσία και τον παραδίδουν στους συγγενείς του.

Με την ανακάλυψη των 12 εγκλωβισμένων στρατιωτών που κρύβονται στη Λάπηθο (αρχικά έμεναν σε σπηλιά και τους τραφοδοτούσε η Ευροσύνη Προεστού) οι τούρκοι συλλαμβάνουν τον υπεύθυνο των εγκλωβισμένων Σάββα Μαστραπά, τον οποίο μεταφέρουν στον αστυνομικό σταθμό της Κερύνειας, για ανάκριση. Υποψιάζονται ότι αυτός τους τροφοδοτεί με τρόφιμα τόσες ημέρες. Ταλαιπωρείται εδώ αρκετά και υφίσταται τα πάνδεινα.

Εδώ συναντά και τη συγχωριανή του Ευφροσύνη Προεστού, τη γριά που μαγείρευε στα πρώτα στάδια στους εγκλωβισμένους στρατιώτες για αρκετό διάστημα.

Η Ευφροσύνη Προεστού μόλις βλέπει τον Σάββα Μαστραππά ορμά πάνω του και του φωνάζει:

- Εσύ είσαι ο Σάββας Μαστραππάς γιε μου που με βασανίζουν τόσες μέρες να καταθέσω εναντίον σου οι καταραμένοι...

Μαζί με τη Ευροσύνη Προεστού είναι και μια άλλη γυναίκα, η Μυροφόρα Σωτήρη. Την έχουν συλλάβει κι' αυτήν για τον ίδιο σκοπό.

Δίπλα στο κελλί των τριών συλληφθέντων βρίσκεται και ο Παντελής Κωστή Καραμανής από τον Βαβυλά, 60 χρόνων και ο Νικόλας Μαραθεύτης από τη Λάπηθο.

Ο Μαραθεύτης έχει υποβληθεί σε φρικτά βασανιστήρια. Με σπασμένη την ανάσα λέγει στον Μαστραππά, όταν τον πλησιάζει:

- Μού πήραν τα πρόβατά μου και μου επετέθη ένας τούρκος για να με σκοτώσει. Τον έσπρωξα εγώ δυνατά και τότε με κτύπησε όσο μπορούσε...

Δίπλα τους βρίσκεται ο Παντελής Καραμανής. Και αυτού έχουν πάει το κοπάδι του οι τούρκοι. Και δέχθηκε κι' αυτός την άγρια επίθεση τους. Αυτού η κατάσταση είναι χειρότερη. Εχει βασανισθεί σκληρά. Ζητά συνεχώς νερό και θέλει να πηγαίνει κάθε λίγο και λιγάκι στο αποχωρητήριο.

Οταν για τελευταία φορά ο Καραμανής ζητά νερό ο τούρκος φρουρός στον αστυνομικό σταθμό της Κερύνειας, φωνάζει νευριασμένος:

- Είσαι ψεύτης. Από το πρωί πίνεις νερό και πας στο αποχωρητήριο.

Ο Μαστραππάς προσπαθεί να καλμάρει τα νεύρα του τούρκου φρουρού.

- Μα δεν τον βλέπεις που είναι άρρωστος;

- Δεν με ενδιαφέρει. Εχω και άλλες δουλειές να κάμω. Και ο τούρκος απομακρύνεται.

Ομως ο Καραμανής σφαδάζει μέσα στους πόνους. Και επιμένει να ζητά παράλληλα να του δώσουν λίγο νερό να πιεί. Οι σπαρακτικές φωνές του προκαλούν τον οίκτο του τούρκου φρουρού.

- Να σε αφήσω να πας να φέρεις νερό, αλλά πρόσεχε, γιατί θα με σκοτώσουν αν σε δουν, λέγει στον Μαστραπά.

Ο Μαστραππάς φέρνει το νερό.

Ο Καραμανής πίνει μονορούφι όσο μπορεί. Γέρνει το κεφάλι του στο δάπεδο και σε λίγο παρακαλεί και πάλι.

- Θέλω και άλλο.

Ο Μαστραπάς παίρνει το κεφάλι του Καραμανή αγκαλιά, το σηκώνει λίγο απάνω για να μπορέσει να του δώσει και άλλο νερό. Αλλά όταν γέρνει το παγούρι προς το στόμα του, το νερό κυλά στο δάπεδο... Ο Καραμανής έχει ξεψυχήσει...

Ο Μαστραππάς αφήνεται ελεύθερος και επιστρέφει στο χωριό και σαν υπεύθυνος των εγκλωβισμένων επιλαμβάνεται των διαφόρων προβλημάτων της μικρής του κοινότητας που βρίσκεται συγκεντρωμένη σε διάφορα σπίτια. Υποβάλλει υπομνήματα μέσω του διεθνούς Ερυθρού Σταυρού προς την Κυβέρνηση της Δημοκρατίας και προσωπικά στον Ραούφ Ντενκτάς και άλλους αξιωματούχους των κατεχομένων.

Ο Ραούφ Ντενκτάς μόλις παίρνει το πρώτο γράμμα του Μαστραππά σπεύδει στη Λάπηθο. Τον συνοδεύει η φρουρά του. Το αυτοκίνητο του Ντενκτάς σταματά έξω από το σπίτι του Σάββα Μαστραπά. Τον γνωρίζει από τα παλιά, καλά χρόνια, γιατί κάποτε ο γέροντας του είχε αναθέσει μια υπόθεση του για να τον υπερασπιστεί στο δικαστήριο.

Ο Ντενκτάς μένει στο αυτοκίνητο του και δεν λέγει να κατέβει, ενώ γύρω του αρχίζουν να συγκεντρώνονται οι διάφοροι εγκλωβισμένοι με κάπως άγριες διαθέσεις.

- Εφέντη, έλα κάτω, δεν τρώμε πλάσματα. Θέλω να έχω και καφέ να σου προσφέρω.

Ο Ντενκτάς κατεβαίνει.

- Εχετε κανένα παράπονο;

- Θέλουμε βοήθεια, όπως σας γράφω στο υπόμνημά μου.

- Το ξέρω. το διάβασα. Αλλά τι είδους οικονομική βοήθεια θέλετε;

- Χρήματα.

- Τι θα κάμετε τα χρήματα; Σας έστειλα φαγητά και τρόφιμα.

- Εφέντημ, είναι πολλοί οι γέροντες εδώ και χρειάζονται πολλά πράγματα. Να τους αφήσω να πεθάνουν;

- Μαστραππά εφέντημ, δεν έχουμε τέτοιο ταμείο.

- Μα εφέντημ είναι γέροντες, όπως σου είπα, και θέλουν τα φρούτα τους, το κρέας τους. Πώς θα αγοράσουμε και από πού;

- Εμείς δεν είμαστε όπως τους μεγάλους. Φουκαράες εμείς πε ουστά (μάστρε). Να σου πέψω δέκα σιήρους θέλεις τους;

- Καλό.

- Την επομένη φθάνει έξω από το σπίτι του Μαστραππά ένα αυτοκίνητο. Ο Ντενκτάς κράτησε τη υπόσχεση του τουλάχιστον για τους χοίρους...