22.7.1974: Η Κερύνεια τουρκοποιείται και τα τουρκικά άρματα συνενώνουν το προγεφύρωμα του "Πέντε Μιλιού" με το θύλακα Λευκωσίας- Αγίου Ιλαρίωνα.

S-2180

22.7.1974: Η ΚΕΡΥΝΕΙΑ ΤΟΥΡΚΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΚΑΙ ΤΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΑΕΡΜΑΤΑ ΣΥΝΕΝΩΝΟΥΝ ΤΟ ΠΡΟΓΕΦΥΡΩΜΑ ΤΟΥ "ΠΕΝΤΕ ΜΙΛΙΟΥ" ΜΕ ΤΟ ΘΥΛΑΚΑ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ- ΑΓΙΟΥ ΙΛΑΡΙΩΝΑ. Η ΚΕΡΥΝΕΙΑ ΣΤΕΝΑΖΕΙ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗ ΜΠΟΤΑ ΤΩΝ ΕΙΣΒΟΛΕΩΝ ΕΝΩ ΔΕΚΑΔΕΣ ΝΕΚΡΟΙ ΑΦΗΝΟΝΤΑΙ ΑΤΑΦΟΙ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΚΑΘΩΣ ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΕΠΙΒΑΛΛΟΥΝ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΟΜΟΡΦΗ ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΒΟΡΡΑ

Στις 22 Ιουλίου 1974 αργά το απόγευμα άλλά και τις επόμενες λίγες ημέρες ενώ οι άνδρες του τάγματος του Λοχαγού Ανδρέα Φωτιάδη και οι υπόλοιπες δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς που βρίσκονται στην περιοχή, πέφτουν σταδιακά στα χέρια των τούρκων, τα τουρκικά άρματα κατευθύνονται προς την πόλη, στην οποία εισέρχονται θριαμβευτικά.

Κάθε αντίσταση έχει εκλείψει. Πολλοί κάτοικοι έχουν εγκαταλείψει την πόλη από τις προηγούμενες ημέρες και όσοι έχουν απομείνει σ' αυτήν κρύβονται στα σπίτια τους και ελπίζουν σε ένα θαύμα μάλλον παρά στην Εθνική Φρουρά.

Το ίδιο κάμνουν και η Αστυνομία και η Πολιτική Αμυνα.

Στις 2.30 μ.μ. ακριβώς της Δευτέρας 22 Ιουλίου οι τούρκοι βρίσκονται έξω από το ξενοδοχείο "Μπρίστολ" σχεδόν στην είσοδο της πόλης.

Στο ξενοδοχείο βρίσκεται αυτή τη στιγμή ο διευθυντής του και ο συνταξιούχος Δημητράκης Αντωνιάδης, μαζί με τη σύζυγο του που είχαν διαφύγει λίγο νωρίτερα από το σπίτι τους στην παραλιακή περιοχή.

Κάθονται στο εσωτερικό του ξενοδοχείου. Οι πόρτες όμως είναι ανοικτές, σαν να μη συμβαίνει τίποτα.

Σκέφονται ότι με τον τρόπο αυτό δεν προκαλούν τους τούρκους στρατιώτες, οι οποίοι πυροβολούν πανηγυρίζοντας στον αέρα για την κατάληψη της πόλης.

Προχωρούν στα ενδότερα αναζητώντας την έξοδο που οδηγεί προς την Αγύρτα. Βιάζονται. Σε δυο ώρες αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και βιάζονται να προλάβουν, ώστε να συνδέσουν το προγεφύρωμα που δημιούργησαν στην περιοχή "Πέντε Μίλι" δυτικά της Κερύνειας με τον θύλακα Λευκωσίας-Κερύνειας, (μέσω Κιόνελι) με τον Αγιο Ιλαρίωνα).

Στην υπόλοιπη πόλη οι περισσότεροι Ελληνες κύπριοι κρύβοννται στα υπόγεια των σπιτιών τους για περισσότερη προφύλαξη. Αλλοι κύπριοι και ξένοι μετακινούνται επίσης στο ξενοδοχείο "Ντόουμ" (του Κατσελλή όπως είναι περισσότερο γνωστό).

Στο ξενοδοχείο έχουν καταφύγει από τις πρώτες ώρες γύρω στα 300 με 400 άτομα.

Ο αριθμός αυτός όμως συνεχίζει να αυξάνεται με την είδηση ότι οι τούρκοι έχουν εισέλθει ήδη στην πόλη αλλά και με όσους μεταφέρουν εκεί άνδρες της ΟΥΝΦΙΚΥΠ που έχουν εγκλωβισθεί ή είναι τραυματισμένοι, ανεξάρτητα αν είναι στρατιώτες ή πολίτες.

Στο ξενοδοχείο βρίσκεται και ο γιατρός αντιδήμαρχος Ξάνθος Χαραλαμπίδης που προσπαθεί να περιθάλψει δέκα στρατιώτες που μετέφεραν εδώ από την πρώτη στιγμή οι άνδρες των Ηνωμένων Εθνών.

Οι μόνοι, που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στο καθήκον με τη εξάρθρωση των διαφόρων υπηρεσιών, φαίνεται ότι είναι οι υπάλληλοι της ΣΥΤΑ.

Καθηλωμένοι στις θέσεις τους οι λίγοι υπάλληλοι στο νεόκτιστο οίκημα της ΣΥΤΑ, στην περιοχή των δικαστηρίων, δεν αντιλαμβάνονται την προέλαση των αρμάτων. Εχουν τόση δουλειά σήμερα. Δεν προλαβαίνουν να απαντούν στα τηλέφωνα.

Από την προηγούμενη μέρα ήδη είχαν κυκλοφορήσει οι φήμες ότι είχε καταληφθεί η Κερύνεια. Και σε μια προσπάθεια της η πραξικοπηματική Κυβέρνηση Σαμψών να δείξει ότι όλα πάνε καλά στην περιοχή είχε ανακοινώσει ότι η Κερύνεια βρισκόταν ακόμη στα χέρια της Εθνικής Φρουράς. Ετσι όλοι σπεύδουν να βεβαιωθούν. Οι υπάλλλοι πραγματικά βρίσκονται στις θέσεις τους. Το ίδιο συμβαίνει και με τά άλλα τηλέφωνα της πόλης. Ολα λειτουργούν κανονικά.

Ξενυκτισμένοι και ξαγρυπνισμένοι οι υπάλληλοι εργάζονται πυρετωδώς χωρίς να αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο που αντιμετωπίζουν.

Η ηλεκτρική γεννήτρια που ξεκίνησε αυτόματα μετά την αποκοπή του ηλεκτρικού ρεύματος στην πόλη κάμνει τόσο θόρυβο που δεν τους επιτρέπει να ακούσουν τις ερπύστριες των αρμάτων που κατακλύζουν τη πόλη. Ανήξεροι οι υπάλληλοι, αποφασίζουν, να κάμουν ένα ολιγόλεπτο διάλειμμα για να ξεκουρασθούν. Σταματούν τη γεννήτρια και τότε ακούν πυροβολισμούς και δυνατούς θορύβους πολύ κοντά τους.

Ο υπεύθυνος του σταθμού επικοινωνεί με τον αρχιμηχανικό της ΣΥΤΑ στη Λευκωσία Παπαϊωάννου.

- Ολοι έχουν φύγει, από την πόλη, φαίνεται, εμείς τι να κάνουμε;

- Απομακρυνθείτε κι' εσείς μέχρι να δούμε τι θα γίνει.

Ετσι οι υπάλληλοι ξεκινούν για το Μπέλλα Παϊς, τον μόνο δρόμο διαφυγής που έχει απομείνει προς τα ανατολικά της πόλης, για τους κατοίκους της Κερύνειας και των άλλων περιοχών. Ουρές τα αυτοκίνητα. Ολοι τρέχουν να σωθούν. Μαζί τους και δεκάδες στρατιώτες που οι περισσότεροι κινούνται άοπλοι.

Η Κερύνεια έχει ερημωθεί. Τα τουρκικά τανκς αρχίζουν να περιπολούν στους δρόμους, ενώ τα αεροπλάνα κάμνουν τις τελευταίες πτήσεις τους πάνω από την πόλη. Σε λίγο θα εφαρμοσθεί η κατάπαυση του πυρός. Η πρώτη φάση της εισβολής τελειώνει για τους Ελληνες τουλάχιστον, γιατί για τους τούρκους η κατάπαυση του πυρός θα υπάρξει ύστερα από ένα σχεδόν ολόκληρο μήνα...

Τα άρματα κατευθύνονται προς την περιοχή του Φρουρίου της πόλης. Οι τούρκοι στρατιώτες πυροβολούν στον αέρα προς εκφοβισμό των κατοίκων, αλλά και για να πανηγυρίσουν τη νίκη τους. Στο Φρούριο βρίσκονται γύρω στα 80 άτομα. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν καταφύγει εκεί μετά την προέλαση των τουρκικών αρμάτων. Μεταξύ αυτών είναι και ο Κερυνειώτης ανθυπολοχαγός Γιαννάκης Ιωάννου.

Με την εμφάνιση των αρμάτων οι στρατιώτες βάλλουν εναντίον τους με τα αυτόματα τους. Οι τούρκοι στρατιώτες όμως δεν απαντούν στα πυρά. Παραξενεύονται οι υπερασπιστές του Φρουρίου που χρησίμευε για τους ενετούς ως αμυντικός χώρος και για τους Αγγλους αργότερα και τους πραξικοπηματίες, μετά σαν φυλακή των αντιπάλων τους.

Ο ανθυπολοχαγός Ιωάννου κυτάζει πιο καλά. Και διαπιστώνει ότι τα άρματα φέρνουν τα διακριτικά του ελληνικού στρατού ενώ παράλληλα ένας στρατιώτης τους φωνάζει στα ελληνικά:

- Για σας, για σας.

Ο Ανθυπολοχαγός αποφασίζει να πλησιάζει τα άρματα και να διαπιστώσει τι συμβαίνει. Είναι βέβαιος ότι είναι ελληνικά τα άρματα και ξεκινά μαζί με τον Ανδρέα Γεωργίου από την Κερύνεια και τον Χριστόδουλο Μιχαήλ από το Βουνό προς αυτά.

Μόλις βγαίνουν έξω αντιλαμβάνονται την παγίδα, αλλά είναι δύσκολο να αντιδράσουν. Μια ομάδα από Τούρκους στρατιώτες τους αφοπλίζουν.

- Θέλω να δω τον αξιωματικό σας. Σύμφωνα με τη σύμβαση της Γενεύης είαμστε αιχμάλωτοι πολέμου. Θέλω να δω τον αξιωματικό σας, φωνάζει ο ανθυπολοχαγός Ιωάννου.

Αλλά ποιος τον ακούει τέτοια ώρα. Οι τούρκοι στρατιώτες τους επιτίθενται, τους κτυπούν και με τα χέρια στο κεφάλι τους μεταφέρουν στη περιοχή του δημαρχείου της πόλης. Προς έκπληξη τους, τους οδηγούν στον αξιωματικό τους.

Επαναλαμβάνει τα ίδια πράγματα ο Ανθυπολοχαγός, αλλά ο Διοικητής φαίνεται ανυπόμονος. Αντί απάντησης τον ρωτά:

- Πού είναι ο κύριος δρόμος που οδηγεί στην Αγύρτα;

- Δώσε μου ένα χάρτη να σου δείξω τον δρόμο.

Ο αξιωματικός όμως δεν έχει ώρα για χάσιμο. Τον αναγκάζει να ανέβει σε ένα άρμα και τον διατάζει να τους δείξει τον δρόμο. Ο ανθυπολοχαγός στρέφει το βλέμμα του προς τα πίσω και βλέπει τους άλλους δυο εθνοφρουρούς να έχουν τα χέρια πάνω στο κεφάλι τους. Είναι η τελευταία φορά που τους βλέπει.

Το άρμα ξεκινά. Προπορεύεται μιας μεγάλης φάλαγγας αρμάτων που κατευθύνεται προς την Αγύρτα στην άλλη πλευρά του Πενταδακτύλου, στο θύλακα Λευκωσίας-Κερύνειας.

Ο πολυβολητής του άρματος πατά τη σκανδάλη και αυτό ξερνά φωτιά αδιάκριτα. Δεν τον νοιάζει αν υπάρχουν άνθρωποι μέσα στο δρόμο ή τα σπίτια εναντίον των οποίων βάλλει. Αυτός πανηγυρίζει τη νίκη του.

Ενώ προχωρούν ο Ανθυπολοχαγός Γιαννάκης Ιωάννου βλέπει αιμάσσοντα μέσα στο δρόμο τον Σίμο Σχίζα από την Κερύνεια.

- Μη πυροβολείτε, μη πυροβολείτε. Είναι φτωχός άνθρωπος αυτός. Είναι οικογενειάρχης. Είναι άοπλος, φωνάζει.

Κανένας όμως δεν ακούει τις φωνές του...

Τα άρματα συνεχίζουν να ξερνούν φωτιά ενώ συνεχίζουν την προέλαση τους προς την Αγύρτα και συνδέουν το προγεφύρωμα με τον μεγάλο θύλακα της Λευκωσίας. Ηδη πλησιάζει η τετάρτη απογευματινή, οπότε θα τεθεί σε εφαρμογή η κατάπαυση του πυρός. Και η Κερύνεια στενάζει κάτω από το πέλμα του τούρκου κατακτητή.

Ενώ οι ξένοι έχουν ήδη μετακινηθεί όλοι σχεδόν στο ξενοδοχείο "Ντόουμ" για περισσότερη προστασία, οι περισσότεροι Ελληνες που εγκλωβίζονται στην πόλη, δεν αποφασίζουν ακόμη να εγκαλείψουν τα σπίτια τους και τις περιουσίες τους. Εχουν την ψευδαίσθηση ότι θα μπορέσουν να τα προστατεύσουν από τη μανία των εισβολέων. Από την άλλη δεν έχουν ακόμη γνωρίσει από πρώτο χέρι την αγριάδα τους και γι' αυτό αποφασίζουν να παραμείνουν για λίγο ακόμη εκεί. Κάτι έχουν ακούσει από την προηγουμένη για το τι έκαμαν οι τούρκοι στην περιοχή του "Πέντε Μιλιού". Ελπίζουν όμως ότι αυτοί δεν θα έχουν τη τύχη τους και ότι θα τους σεβαστούν.

Στην οδό Ελευθερίας, μέσα στο υπόγειο του ξενοδοχείο "Φορ Σήζονς" βρίσκονται με την είσοδο των τούρκων στην Κερύνεια, ο Γεώργιος Χαραλάμπους, μαζί με τη σύζυγο του Θεοδώρα και τις τέσσερις ανήλικες τους κόρες, ο υπεύθυνος του ταχυδρομείου Κερύνειας, Γεώργιος Αντωνίου με τις δυο του κόρες και τη σύζυγο του, ο Σταύρος Ραγιάς με τη σύζυγο του και τις δυο του κόρες επίσης, και ο Σωτήρης Πυροσβέστης με τη σύζυγο και και διάφοροι άλλοι συγγενείς του.

Είναι όλοι γύρω στα 50 άτομα. Με την είδηση ότι έσπασε η γραμμή του Αγίου Γεωργίου ο Χαραλάμπους μετακομίζει μαζί την οικογένεια του στο σπίτι της Ιουλίας Μακρίδου.

Το βράδυ γύρω στις 8 κάμνουν την εμφάνιση τους για πρώτη φορά στην περιοχή τους οι τούρκοι στρατιώτες. Απέναντι τους είναι η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Και βλέπουν ένα τούρκο στρατιώτη να σπάζει την πόρτα της εκκλησίας και να ορμά μέσα με την παρέα του. Οι εγκλωβισμένοι περνούν δύσκολες στιγμές. Περιμένουν από στιγμή σε στιγμή ότι θα ρθει και η δική τους σειρά.

Ομως οι τούρκοι φαίνεται πως δεν βιάζονται να απομακρυνθούν από την εκκλησία. Ισως την χρησιμοποιούν μάλιστα για καταφύγιο διότι ελπίζουν ότι και αν ακόμα υπάρχουν Ελληνες στρατιώτες στην Κερύνεια, δεν θα τους επιτεθούν μέσα στην εκκλησία.

Στην ίδια την εκκλησιά οι τούρκοι προβαίνουν σε όργιο λεηλασιών και βεβηλώσεων. Ληστεύουν ότι υπάρχει. Και την επομένη όταν φεύγουν αφήνουν το επισκεπτήριο τους σε διάφορα σημεία του ναού: Τα περιττώματα τους.

Στα αλλα ξενοδοχεία της Κερύνειας, όπως το "Ντοράνα", οι "Πυραμίδες", η πολυκατοικία " Σαμάνθα", το εστιατόριο "Θέος" και τα διάφορα σπίτια, οι εγκλωβισμένοι περνούν δραματικές στιγμές. Ολο το βράδυ οι τούρκοι πυροβολούν στον άερα και τρομοκρατούν τον κόσμο επιβάλλοντας την κυριαχία τους στην πόλη.

Την επομένη μόλις χαράσσει το φως οι κινήσεις των τούρκων εντείνονται για καλά. Από το πρωί κάμνουν την εμφάνιση τους τα τουρκικά άρματα που κινούνται πια ελεύθερα μέσα στην πόλη. Κάθε αντίσταση έχει εκλείψει. Και οι λίγοι εθνοφρουροί που έχουν εγκλωβισθεί μέσα στην Κερύνεια, έχουν φροντίσει να απαλλαγούν από τα όπλα τους και τα στρατιωτικά τους ρούχα. Κάθε προσπάθεια αντίστασης είναι μάταιη. Οι μόνοι που κυκλοφορούν είναι οι τούρκοι στρατιώτες που λεηλατούν και καταστρέφουν ό,τι βρουν στο διάβα τους.

Ομως μέσα σ' αυτό το όργιο των λεηλασιών και των καταστροφών οι ΟΗέδες με τις περιορισμένες εξουσίες που έχουν, αναλαμβάνουν με τη βοήθεια ορισμένων Ελλήνων να σχηματίσουν μικρές ομάδες που περιέρχονται την πόλη για να βοηθήσουν τους εγκλωβισμένους να μετακινηθούν από τα διάφορα σπίτια στο ξενοδοχείο "Ντόουμ", για περισσότερη ασφάλεια μια και βρίσκεται υπό τον έλεγχο της διεθνούς δύναμης.

Σε ένα συνεργείο βρίσκεται και ο έμπορος Νίκος Καρεφυλλίδης, από την Θέρμια. Σε ένα άλλο βρίσκεται αντιδήμαρχος Ξάνθος Χαραλαμπίδης.

Πολλοί από τους εγκλωβισμένους είναι τραυματισμένοι. Οι περισσότεροι εγκλωβισμένοι έχουν και αυτοί ανάγκη βοήθειας. Ο Νίκος Καρεφυλλίδης βλέπει πολλά πτώματα μέσα στην πόλη. Οι περισσότεροι είναι διάτρητοι από σφαίρες και πολλές φορές ακόμα και πολτοποιημένοι-προφανώς από τα άρματα ή τα οχήματα των τούρκων.

Ο Νίκος Καρεφυλλίδης καταμετρά τουλάχιστο 25 νεκρούς μέσα στους δρόμους και τα χωράφια όπου γυρίζει με τη συνοδεία των ανδρών της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Ομως κάθε βοήθεια προς αυτούς είναι μάταιη αυτή τη στιγμή. Πρέπει πρώτα να σωθούν οι τραυματισμένοι εθνοφρουροί που κατέφυγαν στα διάφορα σπίτια και τα υπόγεια των ξενοδοχείων, τα γυναικόπαιδα και ιδιαίτερα οι νέες που αντιμετωπίζουν πιθανότητα ατίμωσης και τα γυναικόπαιδα που είναι τρομοκρατημένα.

Διότι οι τούρκοι στρατιώτες όπως κυκλοφορούν και πανηγυρίζουν τη νίκη τους στην Κερύνεια όποιον βρουν να κυκλοφορεί στην πόλη τον στήνουν στον τοίχο και τον βάζουν στο σημάδι. Και το μακελειό προβλέπεται ότι θα συνεχισθεί για μέρες αν δεν συγκεντρωθούν στα γρήγορα όλοι οι Ελληνες εγκλωβισμένοι.

Υπεύθυνος της ΟΥΝΦΙΚΥΠ είναι ο Μέϊτζορ Γκιλ, ένας τίμιος στρατιωτικός που δίδει στους κερυνειώτες όση βοήθεια χρειάζεται στα πλαίσια των περιωρισμένων εξουσιών του.

Ο ίδιος μάλιστα τηλεφωνά προσωπικά στην Ιουλία Μακρίδου να φροντίσει να μετακινηθεί στο "Ντόουμ" μαζί με τους άλλους που βρίσκονται στο σπίτι της. το ίδιο κάμνει και σε άλλους γνωστούς και φίλους του Ελληνες και ξένους.

Πιο κάτω από το σπίτι της Ιουλίας Μακρίδου είναι το ξενοδοχείο "Ντοράνα". Εδώ βρίσκονται άλλα 50 πρόσωπα. είχαν καταφύγει για προστασία, μετά την προέλαση των Τούρκων. Μεταξύ των άλλων που βρίσκονται εδώ είναι και η Ελένη Αναστάση Βοσκού, μαζί με τα πέντε παιδιά της, ο Γεώργιος Κωνσταντινίδης από την Ευρύχου που εργάζεται ως γκαρσόνι στο "Μαραμπού", ο Κύκκος Παμπόρης από την Κερύνεια και ο Ορθόδοξος Τσολιάς, από την Πλατανιστάσα.

Κάποτε φθάνουν έξω από το ξενοδοχείο οι τούρκοι στρατιώτες, οι οποίοι καλούν τους εγκλωβισμένους να βγουν έξω και τους εξαναγκάζουν να τους ακολουθήσουν. Κοντά στο δημαρχείο ξεχωρίζουν τέσσερις νέους, μεταξύ των οποίων και οι Κύκκος Παμπόρης και Ορθόδοξος Τσολιάς και τους στήνουν στον τοίχο. Δεν έχουν κορέσει, φαίνεται, το μίσος τους. Οπλίζουν τα όπλα τους και τη στιγμή που είναι έτοιμοι να πατήσουν τη σκανδάλη η φιλία παίζει το μεγαλύτερο της ρόλο στη διάσωση των τεσσάρων νέων.

Ενας τουρκοκύπριος από την Πάνω Κερύνεια που εργάζόταν μαζί με την αδελφή του Παμπόρη στο ξενοδοχείο "Εσπερίδες" επεμβαίνει και σώζει τους τέσσερις νέους. Λέγει ότι τους γνωρίζει, ότι είναι Κερυνειώτες και ότι δεν είναι στρατιώτες.

Η ομάδα προχωρά προς το Γ.Σ. Πράξανδρος όπου κοντά στη Λάμπουσα βλέπουν ένα νεκρό μέσα το δρόμο. Πιο κάτω, κοντά στη τράπεζα Τσιάρτερτ βλέπουν ένα άλλο νεκρό και στην "κούρβα του Μάθιους" κείται στο έδαφος νεκρός ένας συνταξιούχος δάσκαλος.

Το πιο φρικτό θέαμα όμως το αντικρύζουν σε λίγο. Ενα αυτοκίνητο είναι πολτοποιημένο και μέσα σ' αυτό φαίνεται το κεφάλι του άτυχου οδηγού, που βρήκε τραγικό θάνατο όταν οι ερπύστριες του άρματος το μετέτρεψαν σε φυσαρμόνικα...

Το σπίτι του Αγγλου Μάθιους έχει δεχθεί ένα βλήμα όλμου και ο ίδιος σφαδάζει μέσα στους πόνους, ενώ η σύζυγος του έχει ήδη υποκύψει στο μοιραίο, από τα σοβαρά τραύματα που υπέστη.

Λίγο πιο κάτω κείται νεκρός πάνω στη βεράντα του σπιτιού του ο επίσης βρετανός Σάντερλαντ.