Πρώτη Ηλεκτρονική Ιστορία της Κύπρου

image

Δωρεάν προσφορά σε ερευνητές, μελετητές, φοιτητές, μαθητές και δημοσιογράφους.

Από την Κύπρο στην αρχαιότητα, μέχρι την Κύπρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η αγγλοκρατία, η ΕΟΚΑ, το πραξικόπημα, το σχέδιο Ανάν, η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αρχείο Παναγιώτη Παπαδημήτρη

papademetris-pΜοναδικό αρχείο στο οποίο μπορείτε να προστρέξετε και να αναζητήσετε εύκολα και γρήγορα αυτό που θέλετε για μια περίοδο 8.000 ετών για την Ιστορία της Κύπρου.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

22.7.1974: Οι τούρκοι ετοιμάζονται για προώθηση προς τη Κερύνεια, ενώ οι δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς παραμένουν αποδιοργανωμένες και οι Εθνοφρουροί και Εφεδροι ετοιμάζονται να αντιμετωπίσουν τα τουρκικά άρματα με τα λιανοντούφεκα τους.

S-2173

22.7.1974: ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΕΤΟΙΜΑΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΕΡΥΝΕΙΑ, ΕΝΩ ΟΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΝ ΑΠΟΔΙΟΡΓΑΝΩΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΘΝΟΦΡΟΥΡΟΙ ΚΑΙ ΕΦΕΔΡΟΙ ΕΤΟΙΜΑΖΟΝΤΑΙ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΟΥΝ ΤΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΑΡΜΑΤΑ ΜΕ ΤΑ ΛΙΑΝΟΝΤΟΥΦΕΚΑ ΤΟΥΣ

Γύρω στις 8.30 το πρωί της Δευτέρας 22 Ιουλίου 1974 οι Τούρκοι θέτουν σε λειτουργία τις μηχανές των αρμάτων τους: Στόχος τους η Κερύνεια, η όμορφη και γραφική πόλη του κυπριακού βορρά.

Η πόλη έχει εκκενωθεί από πολλούς κατοίκους της, αλλά οι περισσότεροι προτιμούν να παραμείνουν εδώ με την ελπίδα να προστατεύσουν ό,τι δημιούργησαν τόσα χρόνια. Από την άλλη, ενώ η Κερύνεια βρίσκεται υπό τις κάννες των τουρκικών πολεμικών σκαφών που πλέουν στα ανοικτά των ακτών της, ως και των τουρκικών αρμάτων που έχουν αποβιβασθέι στην περιοχή "Πέντε Μίλι", οι κάτοικοι πολύ λίγα γνωρίζουν για τον κίνδυνο που τους απειλεί.

Το ραδιόφωνο, η μόνη πηγή ενημέρωσης των Κυπρίων μεταδίδει συνεχώς διαψεύσεις των στρατιωτικών για κατάληψη της Κερύνειας, όπως είχε μεταδώσει προηγούμενα το βρετανικό ραδιόφωνο "Μπι Μπι Σι" και καλεί μάλιστα το κοινό να επικοινωνήσει με τους συγγενείς του στην πόλη. Τα τηλέφωνα λειτουργούν κι' έτσι είναι εύκολη η διαπίστωση της αλήθειας.

Από την άλλη το 26ο Πολεμικό Ανακοινωθέν, το οποίο εξεδόθη στις 5.10 το πρωί της προηγουμένης μιλούσε για επιτυχίες της Εθνικής Φρουράς, η οποία σύμφωνα με το ανακοινωθέν πίεζε "πανταχόθεν" τις αποβιβασθείσες δυνάμεις στην περιοχή "Πέντε Μιλίου" και ότι "επίκειται η απόρριψις των εις την θάλασσα".

Στην πόλη έχουν διαδοθεί αστραπιαίως οι πληροφορίες ότι ένα Τάγμα με τον Κύπριο Λοχαγό Ανδρέα Φωτιάδη έφθασε και πήρε θέσεις στην περιοχή του Αγίου Γεωργίου μόλις έξω από τα δυτικά κράσπαδα της Κερύηνειας, προς αναχαίτιση τυχόν προσπάθειας των Τούρκων να προελάσουν προς την πόλη.

Αυτά όλα μαζί με τις ενθαρρυντικές επιτυχίες της Εθνικής Φρουράς που αναγγέλλονται από το ΡΙΚ ότι "αι ημέτεραι δυνάμεις κυριαρχούν εις όλα τα μέτωπα των επιχειρήσεων" σύμφωνα με 29ο Πολεμικό Ανακοινωθέν το οποίο εξεδόθη στις 6.15 το πρωί της 22ας Ιουλίου 1974 δημιουργούν την εντύπωση στο λαό της πόλης και στους άλλους στα γύρω χωριά, όπου έχουν καταφύγει με την έναρξη της εισβολής, ότι δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος για την ασφάλεια τους-τουλάχιστον προς το παρόν.

Ομως κάτι δεν πάει καλά και ασφαλώς δεν το γνωρίζουν οι κάτοικοι της Κερύνειας, που καμιά σχέση δεν έχουν με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις.

Στην περιοχή του "Πέντε Μιλιού" οι Τούρκοι δεν πιέζονται καθόλου. Αντίθετα συνεχίζουν να αποβιβάζουν ελεύθερα άνδρες, άρματα και πολεμικό υλικό. Η παρουσία της Εθνικής Φρουράς στην περιοχή είναι μερικές σκόρπιες δυνάμεις ή καλύτερα μονηάδες. Ακόμα και το Τάγμα που έχει φθάσει με τον Λοχαγό Ανδρεά Φωτιάδη είναι κουτσουρεμένο. Το Τάγμα αποτελείται κατά μέσον όρο από 250 άνδρες που είναι εξοπλισμένοι με μερικά τυφέκια και ελαφρά αυτόματα. Οι άνδρες είναι όλοι έφεδροι και ανεκπαίδευτοι εδώ και αρκετά χρόνια. Και το χειρότερο ο Λοχαγός Φωτιάδης δεν γνωρίζει ακριβώς τις θέσεις του εχθρού, τη δύναμη πυρός του και ποιες δυνάμεις θα τον βοηθήσουν σε περίπτωση κινδύνου.

Οι πληροφορίες που του δόθηκαν ήταν πολύ περιορισμένες. Του αναφέρθηκε ότι αποστολή του ήταν να συναντήσει τα μερικά άρματα που βρίσκονταν στην περιοχή και να τα καταστρέψει με κουβέρτες. Του αναφέρθηκε επίσης ότι υπήρχαν και άλλες δυνάμεις βορειότερα τις οποίες όμως δεν κατόρθωσε να εντοπίσει.

Είχε ενημερωθεί ακόμα ότι στην περιοχή βρισκόταν το 251 Τάγμα Πεζικού της Γλυκιώτισσας, το οποίο είχε πάρει θέσεις μάχης στην ορεινή περιοχή, νότια του χώρου του Τάγματος. Εδώ όμως βρίσκεται μόνο ένας αυτοδιαλυμένος λόχος. Οι περισσότεροι άνδρες του είναι έφεδροι και αυτοί δεν έχουν καμιά διαταγή πως να κινηθούν. Υπεύθυνος τους είναι ο Εφεδρος Μιχαήλ Πολυκάρπου από τη Βασίλεια. Οι στρατιώτες διψούν να πληροφορηθούν τι γίνεται γύρω τους μια και ακούν τις συνεχείς εκρήξεις. Δεν έχουν ούτε και αυτοί συναίσθηση του κινδύνου που τους απειλεί. Κι' έτσι παρακολουθούν τις εξελίξεις από τα ραδιόφωνά τους που τα στρέφουν πότε στο Ρικ, πότε στο "Μπι Μπι Σι" και πότε, όσο και αν φαίνεται απίστευτο, στον τουρκοκυπριακό ραδιοσταθμό "Μπαϋράκ".

Το Τάγμα του Λοχαγού Φωτιάδη φθάνει στην περιοχή του Αγίου Γεωργίου την Κυριακή 21 Ιουλίου. Οι 250 άνδρες του έχουν πάρει θέσεις μάχης έξω από τον Αγιο Γεώργιο και σε θέσεις που υπολογίζουν ότι θα πρέπει να απείχαν πολύ λίγο από τον εχθρό.

Ο Λοχαγός διατάζει τους άνδρες του να οχυρωθούν σε φυσικά χαρακώματα με μέτωπο προς το "Πέντε Μίλι" και να βρουν κατάλληλες θέσεις για προστασία από την αεροπορία.

Ενας από τους Ανθυπολοχαγούς του Τάγματος είναι ο Σάββας Πολυνείκης από την Κάτω Δευτερά. Είναι υπεύθυνος του τρίτου Λόχου. Ο Ανθυπολοχαγός που δεν γνωρίζει τους άλλους συναδέλφους του μια και όλοι σαν έφεδροι δεν γνωρίζονται μεταξύ τους επειδή είχαν καταταγεί την προηγουμένη, προχωρεί στις 4.30 το πρωί της Κυριακής 21 Ιουλίου γύρω στα 100 μέτρα μακρυά από τα σπίτια του χωριού, προς την πλευρά του Πενταδακτύλου. Οι άλλοι συνάδελφοι του μεταφέρουν τους άνδρες τους σε άλλες θέσεις προς την περιοχή της θάλασσας.

Ο ίδιος ο Λοχαγός Φωτιάδης, παρά το γεγονός ότι είναι διοικητής τάγματος, στην προσπάθεια του να πάρει από πρώτο χέρι πληροφορίες, προωθείται με μια ομάδα από 15 άνδρες προς το "Πικρό Νερό" δυτικότερα προς το "Πέντε Μίλι". Μεταξύ των ανδρών που τον συνοδεύουν είναι οι Αντρος Νεοφύτου, από το Καϊμακλί, Τάκης Αντωνίου από τη Λευκωσία, Κούλης Κομνηνός από την Κάτω Δευτερά και Χάρης Σοφοκλέους από τη Δασοπούπολη. Μαζί τους είναι και μερικοί άλλοι άγνωστοι σε αυτούς στρατιώτες με δυο ΠΑΟ.

Κανένα ίχνος άλλων στρατιωτών δεν φαίνεται να υπάρχει στην περιοχή και το φίλιο τάγμα (251) που αναφέρθηκε προηγουμένως ότι θα συναντούσαν, δεν εντοπίζεται πουθενά.

Από το σημειωματάριο ενός Εφεδρου Ανθυπολοχαγού, στενού συνεργάτη του Λοχαγού Φωτιάδη αντιγράφω:

" ...Ετσι τις πρώτες ώρες τις περάσαμε με αγωνία και αγανάκτηση καθ' ότι ουδεμίαν επαφήν είχαμε με άλλα φίλια τμήματα, τα οποία ήσαν στην περιοχή νοερώς. Διότι στην πραγματικότητα δεν υπήρχον ούτε διαβιβάσεις, ούτε εφοδιασμός και άλλα. Διά τούτο ο Λοχαγός συνεχώς ήτο νευριασμένος και αγανακτισμένος, διότι ήτο ο πρώτος από ημάς που αντελήφθη την προδοσίαν και ματαίως προσπαθούσε να επικοινωνήση με τους ανωτέρους ή τους διοικητές...".

Ενα άλλο πρόβλημα που έχουνν να αντιμετωπίσουν οι στρατιώτες και προσπαθούν να βρουν κάλυψη κάτω από τα δένδρα και τους μικρούς θάμνους. Τυχόν έναρξη συγκρούσεων θα είχε ως αποτέλεσμα να βρεθεί τόσος κόσμος μέσα στα διασταυρούμενα πυρά.

Γύρω στο μεσημέρι της Κυριακής 21 Ιουλίου φθάνει στη διοίκηση του τάγματος μια διαταγή που έλεγε:

"Να προωθηθείτε προς συνάντηση του εχθρού. Να προβείτε σε εκκαθάριση ωρισμένων Τούρκων στρατιωτών οι οποίοι περιφέρονται από σπίτι σε σπίτι αναζητούντες τροφή, διότι δεν μπορούν να στείλουν ενισχύσεις λόγω του ότι έχουν καθηλωθεί".

Η διαταγή αυτή κάμνει τους άνδρες του Τάγματος να τρομάξουν, όχι γιατί θα προωθούντο προς συνάντηση των Τούρκων εισβολέων, αλλά γιατί με αυτήν επιβεβαιωνόταν αυτό που όλοι φοβόντουσαν: Οτι μεταξύ του εχθρού και αυτών δεν υπάρχουν άλλα φίλια τμήματα ή αν υπάρχουν θα είναι ελάχιστα.

Κανένας δεν γνωρίζει σε ποιες πληροφορίες στηρίζεται η διαταγή.

Προσθέτει στο σημειωματάριο του ο ανθυπολοχαγός:

" Ετσι άρχισεν η αναζήτηση των...πεινασμένων τούρκων από λεμονόπηκο σε λεμονόκηπο και από σπίτι σε σπίτι. Σε απόσταση 2.000 περίπου μέτρων συναντήσαμε τρεις Ελληνες εθνοφρουρούς που έμεναν σε ένα καινούργιο σπίτι επί της οδού Αγίου Γεωργίου, παρά την πάροδο προς το χωριό Τριμίθι. Οι φαντάροι αυτοί είχαν ένα ΠΑΟ των 57 χιλιοστών, με τρία μόνο βλήματα, εκ των οποίων τα δύο ήσαν καπνογόνα. Μόλις μας είδαν ανεθάρρησαν και έρριξαν τα βλήματά τους προς καμουφλαρισμένα άρματα των τούρκων. Αμέσως οι τούρκοι ανταπέδωσαν το πυρ με τα πυροβόλα των αρμάτων τους. Οι τούρκοι δεν προσπάθησαν όμως να προωθηθούν. Ενώ ήμουν κατά γης είδα ένα στρατιώτη να έρχεται και να με πλησιάζη. Ηταν αιματωμένος. Επρόκειτο για τον Αχιλλέα Νικολάου από την Αθηαίνου. Μου είπε ότι ήτο τραυματισμένος. Πρόσεξα ότι είχε τραύματα στην κεφαλή και την πλάτη. Προήρχοντο από θραύσματα. Τον έστειλα πίσω με δυο φαντάρους και από εκεί στο Νοσοκομείο Λευκωσίας".

Ετσι οι Εθνοφρουροί, αφού διαπιστώνουν ότι δεν μπορούν με κανένα τρόπο να αντιτάξουν τα μικρά τους όπλα μπροστά στα σύγχρονα άρματα μάχης των Τούρκων, αποφασίζουν να οπισθοχωρήσουν προς τον χώρο που βρίσκεται ο Λοχαγός Φωτιάδης. Του αναφέρουν τι συνέβη. Εχει ήδη βραδυάσει και ο ήλιος άρχισε να κρύβεται πίσω από τον Πενταδάκτυλο.

Ο Λοχαγός διατάζει τους άνδρες του να περιορισθούν πλέον στην αυτοάμυνα, παρά για επίθεση "καθ' ότι οι υποψίες της προδοσίας εγένοντο πλέον πραγματικότης" σημειώνει στο σημειωματάριο του ο ίδιος ανθυπολοχαγός.

Κάποτε βραδυάζει. Τα περισσότερα γυναικόπαιδα μετακινούνται προς την Κερύνεια ή τα άλλα χωριά της περιοχής. Οι μόνοι που βρίσκονται στην περιοχή για να ανακόψουν τυχόν τουρκική προέλαση προς την Κερύνεια, είναι οι 250 άνδρες του τάγματος Φωτιάδη με τα λιανοντούφεκα τους. Πάνω από τα κεφάλια τους οι στρατιώτες βλέπουν να περνούν συνεχώς τουρκικά ελικόπτέρα που ακολουθούν περίπου την ίδια γραμμή προς τον Πενταδάκτυλο με βασική κατεύθυνση τις πυρκαγιές που ανάβουν ψηλά στην περιοχή που ελέγχουν οι τούρκοι.

Αντιγράφω από το σημειωματάριο του ιδίου ανθυπολοχαγού:

"Εδώ πρέπει να αναφερθώ στους σημαδότας-καθοδηγητάς πυρκαγιάς. Οι τούρκοι κάτωθι του Πενταδακτύλου σε μερικάς κορυφάς που ευρίσκοντο υπό τον έλεγχον των από το 1963 ητοίμασαν επιμελώς εις χέρσας θέσεις, δύο κύκλους πολύ πιθανόν με βαρέλια γεμάτα με άμμον και πετρέλαιον, τα οποία ήναψαν από πολύ προγουμένως διά να οδηγούν τα τουρκικά στρατεύματα. Οι θέσεις ων σημαδοτών δεν δύναται να αμφιβητηθούν ούτε και τα μέσα που τους έφτιαξαν καθ'ότι οι σημαδότες αυτοί ήσαν σταθεροί τόσο στο μέγεθος και απόδοση όσο και στις θέσεις και στη διάρκεια. Εγώ τουλάχιστον τις έβλεπα για τέσσσερις ημέρας".

Πλησιάζουν μεσάνυκτα της Κυριακής 21 Ιουλίου 1974 όταν ο Λοχαγός Φωτιάδης καλεί τους διοικητές των Λόχων σε σύσκεψη. Τους παρεκαλεί να του πουν κι' αυτοί τη γνώμη τους. Αυτοί εκφράζουν την άποψη ότι πρέπει το Τάγμα να μετακινηθεί προς την Κερύνεια, όπου θα συναντήσει και άλλα τυχόν φίλια τμήματα, για να έχουν επαφή οι διοικήσεις, ώστε σε περίπτωση ανάγκης ή προσπάθειας των τούρκων να προελάσουν, να μπορούν να αποσταλούν ενισχύσεις.

Ο Λοχαγός Φωτιάδης, παρ' όλον ότι είχε καλέσει τους αξιωματικούς υφισταμένους του να του πουν τη γνώμη τους όταν ακούει την ομόφωνη πρόταση τους, δεν δέχεται.

"Ο Λοχαγός Φωτιάδης δεν δέκτηκε και μας είπεν ότι έπρεπε να μείνουμε εκεί μέχρι να μας δώσουν διαταγήν διά μετακίνησιν " σημειώνει ο ανθυπολοχαγός.

Η κατάσταση στην περιοχή ήταν πραγματικά πολύ ανήσυχη. Και μέσα στη νύκτα οι πυροβολισμοί και οι εκρήξεις δονούν την ατμόσφαιρα. Ο Λοχαγός υπολογίζει ότι όλοι οι άνδρες του θα πρέπει να βρίσκονταν στις θέσεις τους. Ο έλεγχος ήτο πολύ δύσκολος το βράδυ. Ομως πολλοί από αυτούς, εγκατέλειψαν τις θέσεις τους και έφυγαν προς την Κερύνεια. Ετσι, σιγά, σιγά, η δύναμη του Τάγματος φθίνει ενώ οι τούρκοι ετοιμάζονται για τη γενική επίθεση κατά της Κερύνειας.

Με την απόφαση του Λοχαγού Φωτιάδη να παραμείνει το Τάγμα εκεί οι αξιωματικοί προσπαθούν να ξεκουρασθούν για λίγο. Περιμένουν καταιγίδα. Το προαισθάνονται. Μέχρι εκείνη τη στιγμή οι τούρκοι έχουν καταλάβει τη γραμμή δυτικά του Αγίου Γεωργίου και την ορεινή περιοχή μέχρι το Φτέρυχα, δηλαδή έχουν σχηματίσει ένα μικρό προγεφύρωμα, δέκα τετραγωνικών χιλιομέτρων, το οποίο όμως δεν έχει επαφή με τους τουρκοκύπριους του Αγίου Ιλαρίωνα, και της Λευκωσίας-Αγύρτας, παρά μόνο από αέρος.