19.7.1974: Τούρκοι αποβιβάζονται στο "Πέντε Μίλι" της Κερύνειας.

S-2166

19.7.1974: ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΑΠΟΒΙΒΑΖΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΠΕΝΤΕ ΜΙΛΙ ΤΗΣ ΚΕΡΥΝΕΙΑΣ. ΜΕΡΙΚΑ ΑΡΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ ΒΑΛΛΟΥΝ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΑΠΟΒΑΤΙΚΩΝ ΑΛΛΑ ΕΝΑΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ ΕΠΙΜΕΝΕΙ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΟΥΝ ΟΙ ΒΟΛΕΣ ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΔΙΑΤΑΓΗ ΒΟΛΗΣ. ΤΡΙΑΝΤΑ ΕΛΛΗΝΟΚΥΠΡΙΟΙ ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΙ ΚΑΘΟΝΤΑΙ, ΜΕ ΔΙΑΤΑΓΕΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ ΠΟΥ ΤΟΥΣ ΣΥΝΕΛΑΒΑΝ ΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΑΠΟΒΑΣΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΚΑΘΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ ΕΝΩ ΤΟ ΡΙΚ ΑΓΓΕΛΛΕΙ ΣΚΛΗΡΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΤΟΥΡΚΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΦΡΟΥΡΑ

Στην περιοχή "Πέντε Μίλι" της Κερύνειας ο δικηγόρος Νίκος Πελίδης κοιτάζει από τη βεράντα του παραλιακού του σπιτιού, τις πρωινές ώρες της 20ης Ιουλίου 1974 συνέχεια με τα κιάλια του τη θάλασσα και εντοπίζει μικρότερα πλοιάρια να απομακρύνονται από τα μεγάλα.

Κοιτάζει πιο προσεκτικά. Το βλέμμα του έχει καρφωθεί σ' αυτά καθώς κατευθύνονται προς την ακτή. Μοιάζουν με βάρκες. Ομως όσο πλησιάζουν όλο και πιο κοντά βεβαιώνεται πια ότι είναι αποβατικά σκάφη.

- Αυτή τη φορά δεν τη γλυτώνουμε, φωνάζει στην οικογένειά του και την οικογένεια του συγκάτοικου του Στέφανου Χαραλάμπους. Να ευχόματε η απόβαση να γίνει κάπου αλλού.

Υπολογίζει ότι η απόβαση θα γίνει τελικά στον κόλπο των Πανάγρων, λίγα μίλια δυτικότερα. Ετσι αποφασίζουν να κατέβουν όλοι στο ισόγειο του σπιτού και να περιμένουν. Εκεί θα είναι λιγότερο εκτεθειμένοι στα πυρά των αεροπλάνων.

Ομως τα αποβατικά, αντίθετα με τους υπολογισμούς του Νίκου Πελίδη, κατευθύνονται ολόϊσια προς το Πέντε Μίλι, όπου ο γείτοντας του Κώστας Παπαέλληνας τα βλέπει τώρα κι' αυτός με γυμνό μάτι. Τα σκάφη συνεχίζουν την πορεία τους και ήδη τα πρώτα βρίσκονται σε πολύ μικρή απόσταση από την ακτή.

Το πρώτο, ο προπομπός, προχωρεί ευθεία προς το σπίτι του Παπαέλληνα, λες και το έχει βάλει στόχο. Μόλις πλησιάζει σε απόσταση λίγων μέτρων από την ακτή, όπου τα νερά είναι πολύ βαθιά, αλλάζει πορεία και περνά παράλληλα με την στεριά και κατευθύνεται προς το μικρό λιμανάκι του "Πέντε Μιλιού", δηλαδή σε απόσταση μερικών δεκάδων μέτρων από το σπίτι του Παπαέλληλα.

Ο Κυβερνήτης του αποβατικού φαίνεται να γνωρίζει πολύ καλά την περιοχή.

Η "καταπακτή" του σκάφους ανοίγει και οι πρώτοι άνδρες πηδούν μέσα στη θάλασσα και τρέχουν με αλαλαγμούς προς τις καμπίνες του "Πέντε Μιλιού".

Οι πρώτοι τουλάχιστον Τούρκοι που βλέπει κάποιος Ελληνας να αποβιβάζονται αυτή στιγμή γύρω στις επτά το πρωί του Σαββάτου 20 Ιουλίου. Κανένας δεν βρίσκεται εκεί για να τους ανακόψει. Ολα είναι τόσο ήρεμα λες και οι Τούρκοι κάνουν πραγματική άσκηση σε φίλιο έδαφος, σκέφετεται ο Κώστας Παπαέλληνας.

Το μόνο που ακούγεται είναι οι αλαλαγμοί των στρατιωτών καθώς τρέχουν προς τη στεριά και ο θόρυβος της μηχανής του απαβατικού σκάφους που αγγίζει στην ακτή λες και πρόκειται για ψαρόβακα που προσαραζει στο μικρό λιμανάκι, για να ξεφορτώσει, ότι μάζεψαν οι ψαράδες ύστερα από μια εξόρμηση το βράδυ.

Ομως ο θόρυβος των μηχανών και των άλλων αποβατικων που αρχίζουν να πλησιάζουν και αυτά προς τη στεριά, ακολουθώντας το ίδιο δρομολόγιο αναγκάζουν τον Κώστα Παπαέλληνα να κάμει δεύτερες σκέψεις.

Το μόνο που μπορεί να κάμει προς το παρόν είναι να αρχίσει να μετρά τους άνδρες των αποβατικών σκαφών και τον αριθμό των σκαφών. Από το πρώτο αποβιβάζονται 42 άντρες και ένα μεγάλο μπολτόζερ προφανώς για να ισοπεδώσει το σημείο της απόβασης, όπου θα προσεγγίσουν και τα άλλα σκάφη. Και δεν έχει άδικο. Σε λίγο το μπουλτόζερ πιάνει δουλειά.

Ακολουθούν και άλλα αποβατικά. Ο Κώστας Παπαέλληνας μετρά στο δεύτερο σκάφος 70 άνδρες. Στο τρίτο άλλους τόσους. Το ίδιο και στο τέταρτο. Στο τέλος κουράζεται να μετρά τους άνδρες. Ολα τα αποβατικά μεταφέρουν περίπου τον ίδιο αριθμό. Ετσι περιορίζεται να μετρά μόνο τα αποβατικά τα οποία αφού αποβιβάζουν τους άνδρες τους κατευθύνονται προς το πλοίο που είναι σταθμευμένο πιο βαθιά, επιβιβάζονται σ' αυτα άλλοι άνδρες και επιστρέφουν στην ακτή. Μερικά αποβατικά μεταφέρουν και μικρά οχήματα, τζιπ, άρματα μεταφοράς προσωπικού και άλλα χρειώδη για τους στρατιώτες. Και ο Παπαέλληνας συνεχίζει να μετρά τα αποβατικά. Στο τέλος διαπιστώνει ότι έφθασαν τα αποβατικά έφθασαν 62 φορές στην ακτή.

Ετσι οι Τούρκοι κατορθώνουν να αποβιβάσουν αμαχητί και χωρίς κανένα εμπόδιο μια μάχιμη δύναμη 3.000 ανδρών με τα άρματα μεταφοράς προσωπικού, μικρά τζιπ και μικρά οχήματα.

Λίγα μέτρα ανατολικότερα του λιμανιού του "Πέντε Μιλιού", όπου γίνεται η απόβαση φθάνουν ύστερα από πολλές ταλαιπωρίες τα τρία άρματα που είχαν της Εθνικής Φρουράς που είχαν ξεκινήσει από το στρατόπεδο της Γλυκιώτισσας μαζί με το πεζικό που τους ακαλουθεί.

Στο ένα άρμα βρίσκεται ο Κωστάκης Ιωαννίδης από τον Πρόδρομο με τον Δημήτρη Μανίταρο και δυο άλλους, στο δεύτερο βρίσκονται ο Λοϊζος Κουντουριώτης από την Καλοψίδα, ο Τάσος Ανδρέου και ένας άλλος από την Ελλάδα και στο τρίτο ο Χαράλαμπος Ηρακλέους από τον Σύσκληπο και τρεις άλλοι.

Η πορεία προς το Πέντε Μίλι είναι δύσκολη μια και η αεροπορία δεν έχει σταματήσει ούτε λεπτό. Τα άρματα φθάνουν κοντά στο "Πικρό Νερό" και βρίσκουν κάλυψη κάτω από μερικές ελιές.

Τα αποβατικά είναι σε απόσταση βολής. Ο Μανίταρος που είναι ο πολυβολητής του άρματος που οδηγεί ο Ιωαννίδης σημαδεύει και πατά τη σκανδάλη. Το βλήμα του πέφτει δίπλα από ένα αποβατικό που στο μεταξύ έχει προλάβει να κρυφθεί πίσω από το μικρό νησάκι που δεσπόζει του λιμανιού. Ετοιμάζεται για το δεύτερο βλήμα όταν τον πλησιαζει ένας αξιωματικός και φωνάζει:

- Γιατί βαράτε μωρέ, δεν έχουμε διαταγή να βάλουμε.

Ο Ιωαννίδης που βρίσκεται στο τιμόνι του άρματος διερωτάται αν χρειάζεται διαταγή όταν τα αποβατικά βρίσκονται τόσο κοντά στις ακτές. Ηδη από το παραθυράκι του άρματος του βλέπει τους άλλους συναδέλφους του, λίγο πιο μπροστά από αυτόν να βάλλουν εναντίον των πλοίων με τα κανόνια τους.

Παράλληλα ο Ιωαννίδης πριν προλάβει να συμπληρώσει την σκέψη του βλέπει τον αξιωματικό να ανασύρει το περίστροφο του και να απειλεί τον συνάδελφο του που ετοιμάζεται να βάλει δεύτερο βλήμα μέσα στο κανόνι.

- Αν βάλεις δεύτερο βλήμα θα σε καθαρίσω.

Σταμάτησαν. Τα άλλα άρματα συνεχίζουν τις βολές τους. Και ξαφνικά ενώ βρίσκονται σε αναμονή, ένα βλήμα κτυπά την ερπύστρια του άρματος του Ιωαννίδη και αυτό σχεδόν παραλύει. Κινδυνεύουν να παγιδευτούν. Η ερπύστρια έχει υποστεί μεγάλη βλάβη. Ετσι αναγκάζονται να υποχωρήσουν. Το ίδιο κάμνουν και τα άλλα δυο άρματα. Εγκαταλείπουν τις θέσεις τους και επιστρέφουν στο στρατόπεδο και εκεί αναζητούν τους αξιωματικούς που έχουν στο μεταξύ μετακινηθεί σε άλλα σημεία προς το Τριμίθι και το φυλάκιο της Καίδης στην περιοχή Μπέλλα Παϊς, ενώ στον κόλπο του "Πέντε Μιλιού", οι πρώτοι Τούρκοι στρατιώτες που έχουν αποβιβασθεί στην πρώτη φάση της απόβασης αρχίζουν. να απλώνονται προς διάφορες κατευθύνσεις.

Αποστολή των πρώτων εισβολέων είναι να εξασφαλίσουν καθ' όλες τις ενδείξεις ένα κλοιό ασφαλείας γύρω από το χώρο της απόβασης. Αλλοι ίσως έχουν σαν αποστολή να ανακόψουν τυχόν ενισχύσεις Εθνοφρουρών στην περιοχή.

Γι' αυτό μια τουλάχιστον ομάδα από Τούρκους στρατιώτες διασταυρώνει τον κύριο δρόμο Λευκωσίας-Κερύνειας βιαστικά και κατευθύνεται προς το χωριό Ελιά που απέχει δυο χιλιόμετρα από το σημείο της απόβασης, στους πρόποδες του Πεναδακτύλου. Γύρω στις εννιά το πρωί ένα τμήμα της μονάδας αυτής φθάνει στην Ελιά και ζητά πληροφορίες που βρίσκεται το τουρκοκυπριακό χωριό Τέμπλος που είναι λίγο πιο κάτω.

Οι περισσότεροι όμως Τούρκοι στρατιώτες σκορπίζονται κατά ομάδες δυτικά προς το "Εξη Μίλι" και ανατολικά προς το "Πικρό Νερό". Αλλοι κατευθύνονται προς τον κ∩ριο δρόμο που οδηγεί στη Κερύνεια και από τον οποίο περνούν, παρά την ύπαρξη των αεροπλάνων που πολυβολο∩ν αυτοκίνητα που συνεχίζουν να μεταφέρουν άοπλους έφεδρους στη Γλυκιώτισσα και στο στόμα του Λύκου, για κατάταξη.

Ομως δεν αποκλείουν το δρόμο. Και οι Εφεδροι δεν γνωρίζουν ότι κινούνται μέσα σε μια περιοχή που βρίσκεται ήδη υπό τον έλεγχο των Τούρκων.

Μεταξύ των πολλών που μεταφέρουν Εφεδρους είναι και ο Φιλόθεος Χατζηδαμιανού, κοινοτάρχης του Καραβά. Ο Χατζηδαμιανού μεταφέρει συνεχώς με το ημιφορτηγό του Εφεδρους στην Κερύνεια. Μέχρι τις 7 το πρωί πραγματοποιεί τέσσερα δρομολόγια μεταξύ Καραβά και Κερύνειας, με κίνδυνο της ζωής του μεταφέροντας Εφεδρους στην Γλυκιώτισσα για κατάταξη.

Στις 7.30 περνά από το δρόμο ο Νεοπτόλεμος Κότσαπας από τη Λάπηθο. Ο δρόμος είναι ακόμα ανοικτός και ελεύθερος.

Στην ακτή του Πέντε Μιλιού στο σπίτι του Κώστα Παπαέλληνα οι ένοικοι έχουν μετακινηθεί στο πίσω μέρος για περισσότερη ασφάλεια και έντρομοι περιμένουν τις εξελίξεις. Και όταν ακούν ομιλίες στα τούρκικα προσπαθούν να κρατήσουν ακόμα και την αναπνοή τους μήπως και εντοπισθούν από τους στρατιώτες που ακούονται τώρα πολύ καθαρά καθώς προχωρούν περιπλανώμενοι μέσα στα περιβόλια.

Αυτό όμως που φοβούνται όλοι δεν αργεί να έλθει. Μερικοί στρατιώτες κτυπούν με τα υποκόπανα των όπλων τους την εξώπορτα, ενώ άλλοι πυροβολούν στον αέρα προφανώς για εκφοβισμό αυτών που τυχόν βρίσκοτναι μέσα στο σπίτι. Οι στρατιώτες που κτυπά την πόρτα δυνατά φωνάζει στα τούρκικα:

- Ντισιαρί (έξω).

Ο Κώστας Παπαέλληνας και οι φιλοξενούμενοι του ακολουθούν τις οδηγίες του Τούρκου. Βγαίνουν έξω με τα χέρια υψωμένα. Δεν έχουν άλλη εκλογή. Οι Τούρκοι τους κυκλώνουν. Ενας από αυτούς φωνάζει:

- Ντόϊτσλαντ, Ντόϊτσλαντ (Γερμανία, Γερμανία.)

Ο Κώστας Παπαέλληνας διερωτάται τι θέλει να πει ο Τούρκος και φωνάζει "Γερμανία, Γερμανία". Υποψιάζεται ότι ίσως ο Τούρκος να γνωρίζει Γερμανικά ή να αναζητά κανένα γερμανό. Του απαντά στα γερμανικά.

Ο Τούρκος παίρνει το μήνυμα. Γνωρίζει γερμανικά.

- Το κάνετε εσείς εδώ;

- Είναι το σπίτι μας που μένουμε.

- Γιατί μένετε εδώ;

- Ζω εδώ. Εδώ είναι η οικογένειά μου.

- Γιατί μιλάς γερμανικά;

- Για τον ίδιο λόγο που μιλάς κι εσύ.

- Εγώ ήμουν εργάτης στην Γερμανία.

- Κι εμένα ο... παπούς μου ήταν γερμανός.

- Εσύ όμως είσαι Ελληνας;

- Ναι.

- Αφού είσαι Γερμανός γιατί λές ότι είσαι Ελληνας;

- Τώρα είμαι Ελληνας.

Ξαφνικά ο Τούρκος στρατιώτης το γυρίζει στα αγγλικά.

- Θα σας σκοτώσουμε όλους, του λέγει, σε άπταιστα αγγλικά και με ένα κίνημα του χεριού του του δείχνει ότι θα του κόψει το κεφάλι.

Εντρομοι όλοι από την απειλή του Τούρκου αξιωματικού περιμένουν την επόμενη του κίνηση. Αυτός αντί άλλης απάντησης αρχίζει τις φωνές και τους καλεί να συγκεντρωθούν και με συνοδεία τους μεταφέρει στην παραλία του "Πέντε Μιλιού".

Τους διατάζει να καθήσουν κάτω από μια μικρή καλύβα. Δίπλα τους οι Τούρκοι συνεχίζουν να αποβιβάζουν πολεμικό υλικό με τα αποβατικά που πηγαινοέρχονται από το λιμανάκι μέχρι τα τουρκικά πλοία.

Σε λίγο φθάνει λίγο πιο κάτω και η σειρά του δικηγόρου Νίκου Πελίδη, του συγκάτοικου του Στέφανου Χαραλάμπους και του Ιωάννη Αλεξάνδρου, διευθυντή του κέντρου "Χρυσός Βράχος", που έχει εν τω μεταξύ φθάσει και αυτός στο σπίτι τους αναζητώντας κάποια προστασία.

Ο Νίκος Πελίδης παρακολουθεί από τα παντζούρια του παραθύρου τους Τούρκους στρατιώτες να περνούν από το σπίτι του και να κατευθύνονται προς το κέντρο "Πλατάνια" κατά μπουλούκια.

Κάποτε μια ομάδα πλησιάζει και το δικό τους σπίτι. Ενας από αυτούς αρχίζει να κτυπά δυνατά τη εξώπορτα. Ο Νίκος Πελίδης δεν απαντά στο πρώτο κτύπημα.

Ο Τούρκος στρατιώτης επιμένει. Από τα κτυπήματα του φαίνεται ότι προσπαθεί να σπάσει την πόρτα. Ερποντας ο Νίκος Πελίδης πλησιάζει την πόρτα για να την ανοίξει. Την ανοιγοκλείνει για λίγο και τότε πέφτουν βροχή οι σφαίρες πάνω σ' αυτήν.

Ευτυχώς είχε την πρόνοια να κινηθεί στην πόρτα έρποντας αλλιώς οι σφαίρες θα τον θέριζαν.

Κλείνει αμέσως την πόρτα και υποχωρεί πάλι έρποντας. Οι στρατιώτες συνεχίζουν να βάλλουν θεριστικά πυρά πάνω στην πόρτα για μερικά ακόμα λεπτά. Ακολουθεί κόλαση πυρός. Ολοι μέσα στο σπίτι απλώνουν στο δάπεδο για να αποφύγουν τις σφαίρες.

Ο Νίκος Πελίδης πλησιάζει, σιγά, σιγά, τον Στέφανο Χαραλάμπους και ανταλλάσσουν μερικές κουβέτες ψιθυριστά και με νοήματα, ενώ οι σφαίρες κτυπούν στους εσωτερικούς τοίχους του σπιτιού.

Συμφωνούν να παρουσιασθεί πρώτος ο Νίκος Πελίδης και αν τον σκοτώσουν τότε να παρουσιασθεί ο Στέφανος Χαραλάμπους, ίσως προλάβει να τους πει ότι μέσα στο σπίτι δεν υπάρχουν στρατιώτες παρά γυναικόπαιδα, ώστε να γλυτώσουν τουλάχιστον αυτά. Σε μια στιγμή που σημειώνεται μια μικρή ανάπαυλα, ο Νίκος Πελίδης εκμεταλλεύεται για να φωνάξει στα αγγλικά:

- Σταματείστε, διότι είμαστε Αγγλοι. Μέσα το σπίτι υπάρχουν μόνο γυναικόπαιδα.

Οι ελπίδες του να γνωρίζει κάποιους από τους Τούρκους αγγλικά είναι πολύ λίγες. Αλλά τα παίζει όλα για όλα πριν αποφασίσει να παρουσιασθεί μπροστά τους ο ίδιος.

Στάθηκε τυχερός. Ο υπεύθυνος αξιωματικός της ομάδας γνωρίζει αγγλικά. Και μόλις ακούει τον Νίκο Πελίδη να φωνάζει από μέσα, διατάζει τους άνδρες του να σταματήσουν.

Αυτό εκμεταλλεύεται ο Νίκος Πελίδης και πηδά αμέσως έξω στη βεράντα με τα χέρια υψωμένα. Φορά μόνο το μαγιώ του. Ενας Τούρκος στρατιώτης τον πλησιαζει για να τον ερευνήσει. Αυτός γελά με την προσπάθεια του στρατιώτη και ο Τούρκος φαντάρος του ανταποδίδει το χαμόγελο με ένα κτύπημα με το όπλο του στον ώμο.

Ο Νίκος Πελίδης δεν χάνει την ψυχραιμία του. Απευθύνεται στον αξιωματικό και αρχίζει να μιλά γρήγορα αγγλικά για να τον προλάβει.

- Είμαστε όλοι τρεις άνδρες και μερικά γυναικόπαιδα μέσα. Είματε Αγγλοι και περνούμε τις διακοπές μας εδώ. Δεν έχουμε όπλα. Ελάτε στο σπίτι να ερευνήσετε αν θέλετε.

Ο Νίκος Πελίδης τα είπε όλα αυτά με ταχύτητα. Κατέλαβε εξ απροόπτου τον αξιωματικό, ο οποίος φαίνεται ότι τον πιστεύει. Ενα "Ο.Κ" βγαίνει μέσα από τα δόντια του ενώ δίδει οδηγίες στους άνδρες του να περικυκλώσουν το σπίτι. Ο ίδιος μαζί με μερικούς ανδρες του ακολουθεί τον Νίκο Πελίδη μέσα στο σπίτι και διατάζει τους ενοίκους να τον ακολουθήσουν έξω.

Ενώ βγαίνουν έξω από το σπίτι στη γραμμή μερικοί στρατιώτες αρχίζουν να πυροβολούν πάνω από τα κεφάλια τους προς εκφοβισμό. Ο Νίκος Πελίδης έχει βρει όλη την ψυχραιμία του, και με απαιτήσεις πια, απευθύνεται στον Τούρκο αξιωματικό κάπως νευριασμένα, διαμαρτυρόμενος:

- Αν είναι να μας εκτελέσετε δεν είναι ανάγκη να μας φοβερίζετε προηγουμένως. Βλέπετε με τα μάτια σας ότι είναι όλοι πολίτες και γυνακόπαιδα. Γιατί προσπαθείτε να τους τρομοκρατήσετε;

Ο επικεφαλής αξιωματικός, λες και προσβλήθηκε από τα καυστικά αυτά λόγια του Νίκου Πελίδη, διατάζει τους άνδρες του να σταματήσουν, ενώ παράλληλα απευθυνόμενος στο Νίκο Πελίδη τον συμβουλεύει:

- Πρέπει να πάτε να σας δει ο διοικητής.

Ετσι ο αξιωματικός τους βάζει ξανά στη γραμμή. Ξεχωρίζει τους άνδρες μαζί με τον μεγάλο γιο του Νίκου Πελίδη και τους μεταφέρει στην περιοχή του λιμανιού του "Πέντε Μιλιού" κοντά στις καμπίνες, όπου είναι ήδη και ο Κώστας Παπαέλληνας και αρκετοί άλλοι Ελληνες και ξένοι που έχουν στο μεταξύ μεταφερθεί ήδη από άλλες περιοχές.

Μέχρι τη στιγμή αυτή η αντίδραση της Εθνικής Φρουράς είναι πολύ αμυδρή. Μόνο τα αεροπλάνα και τα πλοία βομβαρδίζουν συνεχώς, ενώ από κάπου κοντά ακούγονται πυροβολισμοί που θα πρέπει να προέρχονται από τους Τούρκους που πυροβολούν προς οποιαδήποτε κατεύθυνση καθώς προχωρούν στα ενδότερα.

Ο Νίκος Πελίδης πλησιάζει τον αξιωματικό. Η πρώτη εντύπωση που σχηματίζει γι' αυτόν, είναι ότι πρέπει να είναι πολύ λογικός άνθρωπος.

- Είμαστε όλοι Αγγλοι και μένουμε στο σπίτι μας λίγο πιο κάτω όπου περνούμε τις διακοπές μας.

- Πως είστε Αγγλοι;

- Είναι συνηθισμένο πράγμα να γεννηθείς Αγγλος.

- Η πρεσβεία σας δεν σας έχει ειδοποιήσει;

- Δεν γνωρίζουν ότι είμαι εδώ. Ηλθα στην Κυπρο με πλοίο μέσω Τουρκίας πριν από λίγες μέρες και δεν γνωρίζει κανένας ότι βρίσκομαι εδώ.

- Επρεπε να σας ειδοποιούσε.

Ο Νίκος Πελίδης μένει σιωπηλός. Τι να του πει. Δεν γνωρίζει αν η αγγλική πρεσβεία έχει ειδοποιήσει τους βρεττανούς υπηκόους.

Ο αξιωματικός τον καθησυχάζει:

- Μην ανησυχείτε. Δεν έχετε να φοβηθείτε τίποτε. Να πείτε και στους άλλους που είναι μαζί σας να έλθουν εδώ για να τους προστατεύσουμε.

- Ναι, αλλά...κόμπιασε ο Νίκος Πελίδης. Μόνοι μας θα πάμε να τους ειδοποιήσουμε; Ο κίνδυνος είναι μεγάλος. Ο στρατός κυκλοφορεί παντού και είναι επικίνδυνο για μας.

- Θα σας δώσω συνοδεία.

Ετσι ο αξιωματικός διατάζει ένα κατότερο του να πάρει μια ομάδα στρατιωτών και να τους συνοδεύσει μέχρι το σπίτι τους, για να φέρουν και τα γυναικόπαιδα. Ο Νίκος Πελίδης βρίσκει έτσι την ευκαιρία να ντυθεί και να επιστρέψει μαζί με τους υπόλοιπους. Ο αξιωματικός τους διατάζει να καθήσουν κάτω από την καλύβα, όπου κάθεται από πολύ προηγουμένως ο Κώστας Παπαέλληνας με τους συγγενείς του και τους φιλοξενούμενους του. Είναι όλοι γύρω στα 30 άτομα.

Μαζί τους έχουν και τα ραδιόφωνά τους από τα οποία παρακολουθούν τις εξελίξεις στην υπόλοιπη Κύπρο. Και το ΡΙΚ ανάμεσα στα εμβατήρια μεταδίδει ότι η Εθνική Φρουρά προβάλλει σθεναρή αντίσταση.

Ο Νίκος Πελίδης δεν πιστεύει στ' αυτιά του. Κοιτάζει αριστερά, δεξιά. Καμιά σύγκρουση δεν γίνεται εκεί κοντά του. Το μόνο που βλέπει είναι τα τούρκικα πλοία μέσα στη θάλασσα τα αεροπλάνα που πολυβολούν και τους Τούρκους που συνεχίζουν να αποβιβάζουν στρατιωτικό υλικό.

Ο Νίκος Πελίδης και οι άλλοι κάτω από την καλύβα που τους προστατεύει από τον καυτό ήλιο του καλοκαιριού, βλέπουν σε όλη της την έκταση την τουρκική εισβολή που τώρα εντείνεται.

Εννέα αποβατικά ξεκινούν κατά τριάδες. Τα πρώτα τρία φθάνουν στη στεριά και αποβιβάζουν τους άνδρες τους. Τα άλλα τρία μένουν στο μέσο μεταξύ της στεριάς και των τουρκικών πλοίων ενώ άλλα τρία βρίσκονται δίπλα από τα πολεμικά πλοία.

Μόλις ξεφορτώνουν τους άνδρες τους τα πρώτα τρία επιστρέφουν προς τα πλοία κάνοντας κύκλο και μετακινούνται στη συνέχεια τα άλλα έξη. Τα τρία που βρίσκονται στο μέσο της διαδρομής φθάνουν στη στεριά και τα άλλα τρία που βρίσκονται κοντά στα πλοία μετακινούνται μέχρι το μέσο της διαδρομής καθ' ον χρόνο τα πρώτα τρία που έχουν αποβιβάσει τους άνδρες και το πολεμικό υλικό προσεγγίζουν και πάλι τα τουρκικά πλοία στα οποία επιβιβάζονται άλλοι άνδρες. Και αυτό συνεχίζεται για αρκετή ώρα.

Στη ξηρά τα πρώτα τμήματα των Τούρκων εισβολέων που έχουν αποβιβασθεί συνεχίζουν να προωθούνται προς τα ενδότερα και σε λιγο κλείνουν τον κύριο δρόμο που οδηγεί από τη Λάπηθο στην Κερύνεια. Μεγάλες δυνάμεις των Τούρκων στρατιωτών βρίσκονται πια στο ύψος του δρόμου που οδηγεί από τη Λάπηθο στην Κερύνεια. Από αυτή τη στιγμή αρχίζουν να συλλαμβάνουν διερχομένους.

Αυτή τη στιγμή επιστρέφει από την Κερύνεια ο Σάββας Μιλτιάδου από τον Λάρνακα της Λαπήθου. Στο αυτοκίνητο του βρίσκονται οι Σόλων Σολομωνίδης από τη Λάπηθο και Θεοφάνης Κωνσταντίνου από το Αγριδάκι.

Είχαν μεταβεί το πρωί στο στρατόπεδο της Γλυκιώτισσας και τώρα επιστρέφουν στα χωριά τους. Ενώ πήγαιναν στη Γλυκιώτισσα είδαν μερικά άρματα της Εθνικής Φρουράς και μερικούς ενόπλους που έβαλλαν στην πλευρά της θάλασσας εναντίον των πλοίων. Ο δρόμος φαινόταν ότι ήταν ανοικτός. Κοντά στον πλαγιόδρομο, ο οποίος οδηγεί στο εκκλησάκι του Τριμιθιού, υπάρχει ένα δρομάκι που οδηγεί κατ' ευθείαν στο "Πικρό Νερό". Και ο οδηγός στρίβει το αυτοκίνητο προς την κατεύθυνση αυτή, καλού, κακού.

Ο δρόμος φαίνεται καθαρός. Φθάνουν σε ένα ξέφωτο. Τα πλοία φαίνονται πολύ καθαρά μέσα στη θάλασσα, ενώ κατευθύνονται προς την ακτή. Ξαφνικά ο Σολομωνίδης ακούει κάποιον να του φωνάζει στα ελληνικά:

- Ελα... έλα... έλα...

Ο Σολομωνίδης κοιτάζει τους άλλους δυο και τους λέγει:

- Εν τάξει, μη φοβάσθε, είναι δικοί μας.

Προχωρεί πεζός για λιγο και κάτω από μερικούς θάμνους ξεπροβάλλουν ένοπλοι που του μιλούν ελληνικά, αλλά που του έχουν προτεταμένα τα όπλα τους. Αντιλαμβάνεται ότι είναι Τούρκοι στρατιώτες. Ισως έχουν, σκέφτεται, μαζί τους και μερικούς τουρκοκύπριους. Θέλει να ειδοποιήσει τους συντρόφους του, αλλά δεν μπορεί αν κάμει καμιά κίνηση.

Οι Τούρκοι στρατιώτες τον υποχρεώνουν να γονατίσει στο έδαφος.

Ο Μιλτιάδου με τον Κωνσταντίνου ακολουθούν με το αυτοκίνητο σε μικρή απόσταση και σε λίγο βλέπουν ξαφνικά τον φίλο τους γονατισμένο κάτω στο χώμα και τους ένοπλους με προτεταμένα τα όπλα τους εναντίον του. Σε μικρή απόσταση από αυτούς βλέπουν πολλούς άλλους στρατιώτες να κινούνται μέσα στους θάμνους. Η παγίδα ήταν τέλεια και πέφτουν μέσα σ' αυτήν.

Ο Μιλτιάδου σκέφτεται να τρέξει μαζί με τον Κωνσταντίνου προς ένα ξερό ποταμό που βρίσκεται λίγα μέτρα στα αριστερά του δρόμου.

Αναφέρει τις σκέψεις του στο φίλο του και συμφωνά κι' αυτός. Σταματούν το αυτοκίνητο και ενώ σκύβουν για να μη τους δουν οι Τούρκοι, καθώς θα απομακρύνονται, αυτοί αρχίζουν να βάλλουν εναντίον τους. Οι σφαίρες πέφτουν βροχή γύρω τους. Δεν μπορούν να κάμουν βήμα. Βρίσκονται μέσα στα πυρά των Τούρκων. Ετσι αναγκάζονται να παραδοθούν κι' αυτοί.

Προχωρούν προς το σημείο όπου βρίσκεται ο Σολομωνίδης, γονατιστός κάτω στο έδαφος. Τους αναγκάζουν και αυτούς να γονατίσουν. Τους ερευνούν και τους ανακρίνουν στα γρήγορα. Ο Μιλτιάδου γνωρίζει μερικά Τούρκικα, γιατί συναλλάσσεται με τουρκοκύπριους. Ομως ένας από τους στρατιώτες μιλά ελληνικά. Κάποτε τελειώνει η πρόχειρη ανάκριση και τους μεταφέρουν κι' αυτούς στο "Πέντε Μίλι", όπου βρίσκονται και οι άλλοι αιχμάλωτοι.

Ετσι ο αριθμός των πρώτων αιχμαλώτων αρχίζει να αυξάνεται συνεχώς. Οι Τούρκοι προσπαθούν να εκκαθαρίσουν κάθε γωνιά από την ελληνική παρουσία. Και συλλαμβάνουν όποιον βρουν στο διάβα τους και τον μεταφέρουν στο "Πέντε Μίλι", όπου κατά μια ιλαροτραγική σύμπτωση, παρακολουθούν την απόβαση που πραγματοποιούν ανενόχλητοι.

Σε λίγο μεταφέρεται στην παραλία και ο κτηματομεσίτης Γεώργιος Κυπραίος.

Ο Κυπραίος περνούσε τις διακοπές του με τη σύζυγο του στο σπίτι του Χριστόδουλου Γεωργίου, στην άλλη πλευρά του κυρίου δρόμου, απέναντι από το κέντρο " Χρυσός Βράχος".

Με την εμφάνιση των αεροπλάνων ο Κυπραίος και η σύζυγος του τρέχουν μαζί με τους άλλους ενοίκους να κρυφθούν μέσα στα λεμονόδενδρα. Θεωρούν τα δένδρα σαν το μόνο σημείο όπου μπορούν ννα κρυφθούν δεδομένου ότι το σπίτι μπορεί να επισημανθεί από ψηλά από τα αεροπλάνα.

Ομως σε λιγο φθάνουν κοντά τους οι Τούρκοι στρατιώτες που βάλλουν από παντού προς κάθε κατεύθυνση, ενώ προελάυνουν. Κρυμμένοι μέσα στα λεμονόδενδρα αυτοί απλώνουν στο έδαφος για να αποφύγουν τις σφαίρες.

Σε μια στιγμή η σύζυγος του Κυπραίου υψώνει για λίγο το χέρι της και μια σφαίρα τη τραυματίζει. Ενα αεροπλάνο ρίχνει μάλιστα μια βόμβα που πέφτει κοντά στο δρόμο.

Ο σύζυγος της βρίσκεται λίγα μέτρα πιο μακρυά, σε άλλο δένδρο. Με την έκρηξη ο Κυπραίος ανησυχεί για την τύχη της γυναίκας του. Πηδά πάνω και αρχίζει να τρέχει όσο μπορεί ελικοειδώς μέσα από τα λεμονόδενδρα, για να πλησιάσει στο δένδρο όπου βρίσκεται η γυναίκα του.

Ενώ τρέχει όμως αντιλαμβάνεται ότι βρίσκεται περικυκλωμένος από μια μεγάλη ομάδα στρατιωτών.

Ο επικεφαλής του φωνάζει στα τούρκικα:

- Ψήλωσε τα χέρια σου πάνω, γιατί αλλοιώς σε πυροβολώ.

Ο Κυπραίος γνωρίζει Τούρκικα. Εχει γεννηθεί στην Τουρκία και γνωρίζει πολύ καλά την τουρκική γλώσσα. Ετσι ακολουθεί τις οδηγίες του υπεύθυνου της ομάδας, αλλά σπεύδει να του μιλήσει στα γρήγορα:

- Μη πυροβολείτε. Είμαι και εγώ από την Τουρκία.

Ο αξιωματικός του φωνάζει:

- Και τι κάνεις εσύ εδώ;

- Περνώ τις διακοπές μου. Είμαι άγγλος υπήκοος.

- Και δεν το γνωρίζεις ότι ερχόμαστε εδώ;

- Οχι.

Ολος ο κόσμος το γνωρίζει.

- Δεν μας ειδοποίησε κανένας. Εξ άλλου όλη η Κύπρος είναι ανάστατη. Ποιος θα θυμόταν να μας ειδοποιήσει. Εδώ είναι το πιο ήσυχο μέρος στον κόσμο.

Με αυτά που του είπε ο Κυπραίος, ο αξιωματικός καλμάρει και διατάζει τους άνδρες του να αφήσουν τα όπλα κάτω. Πλησιάζει τον Κυπραίο για να ελέγξει την ταυτότητα του.

Διαβάζει: Γεώργιος Κυπραίος, βρεττανός πολίτης. Εγενήθη στην Μερσίνα της Τουρκίας.

Τώρα τον πιστεύει ο αξιωματικός.

- Κι' εγώ από την Μερσίνα είμαι.

- Ωστε είμαστε συγχωριανοί, του πετά ο Κυπραίος.

Αυτό άρεσε φαίνεται στον αξιωματικό. Και από αυτή τη στιγμή έχουν γίνει φίλοι. Μάλιστα ο ένας προσφωνεί τον άλλο πια με το "συγχωριανέ".

Ομως η τύχη δεν φαίνεται να ευνοεί τόσο τον Χριστόδουλο Γεωργίου, ιδιοκτήτη του σπιτιού, όπου μένει ο Κυπραίος.

Ο Γεωργίου βρισκόταν λίγο πιο κάτω με τη σύζυγο του. Κάποια στιγμή τους πλησίασαν Τούρκοι στρατιώτες.

Ενας από αυτούς ακουμπά, χωρίς λόγο, το όπλο του στον κρόταφο του Γεωργίου και πατά τη σκανδάλη δίνοντας του τη χαριστική βολή. Ο Χριστοδούλου μένει άπνους.

Ο αξιωματικός συγκεντρώνει τους πολίτες και διατάζει τους άνδρες του να τους συνοδεύσουν μέχρι τη ακτή του "Πέντε Μιλιού", όπου βρίσκονται ο δικηγόρος Πελίδης και οι άλλοι αιχμάλωτοι.

Εδώ ο Κυπράιος βλέπει κάτι που τον κάνει ανάστατο:

Ο υπεύθυνος αξιωματικός της απόβασης κάθεται άνετα πάνω σε μια καρέκλα, έχει μπροστά του διάφορους χάρτες και κόλλες και κρατώντας ένα μολύβι συνεχίζει να καταγράφει τους στρατιώτες και τα οχήματα που αποβιβάζονται στην ακτή λες και δεν συμβαίνει τίποτα γύρω του.

Ο αξιωματικός που συνέλαβε πριν από λίγο τον Κυπρίαο τον πλησιάζει και τον ρωτά ιδιαίτερα:

- Ρε συγχωριανέ τούτοι οι άλλοι ποιοι είναι;

- Ο ένας είναι δικηγόρος, ο άλλος έμπορος. Οι άλλοι είναι απλοί χωρικοί που καλλιεργούν εδώ τα κτήματα τους. Σου είπα ότι εδώ είναι το πιο ήσυχο μέρος της Κύπρου. Να ψάξετε όλη την περιοχή φοβούμαι ότι δεν θα βρείτε ούτε ένα μικρό μαχαιράκι, όχι όπλα και στρατιώτες που γυρεύετε.

Και πραγματικά ο Κυπραίος έλεγε την αλήθεια τη στιγμή αυτή . Ο στρατός αργούσε να έλθει. Και ο αξιωματικός συνέχιζε να καταγράφει τους άνδρες και τα οχήματα που αποβιβάζονταν, ενώ το ΡΙΚ ανάγγελλε επιτυχίες της Εθνικής Φρουράς την περιοχή.

Με την άφιξη του Κυπραίου μεταφέρεται στην ακτή και ο Σολωμός Λεοτσάκος που βρισκόταν λίγο πιο κάτω στο ξενοδοχέιο "Κλέαρχος".

Ο Λεοτσάκος έμενε στο ξενοδοχείο μαζί με τον κουνιάδο του Δημητράκη Δαμασκηνό, ένα από τους διευθυντές του ξενοδοχείου και με πολλούς άλλους τουρίστες και κυπρίους.

Ενώ βρίσκονταν στο ξενοδοχείο τους περικυκλώνουν οι Τούρκοι και τους συλλαμβάνουν. Ο Λεοτσάκος παίρνει στην αγκαλιά του ένα παιδάκι προσποιούμενος πως ήταν δικό του και μεταφέρεται στο "Πέντε Μίλι" με τους άλλους.

Ο κουνιάδος του Δαμασκηνός έφυγε πριν από λίγο από αυτόν για το σπίτι του πατέρα του Κώστα Δαμασκηνού που βρισκόταν δυτικότερα προς την πλευρά του Καραβά.

Με την εμφάνιση των αεροπλάνων το πρωί όλοι οι ένοικοι του ξενοδοχείου "Κλέαρχος" είχαν καταφύγει στο υπόγειο του ξενοδοχείου. Μια βόμβα έπεσε στον ανοικτό χώρο του ξενοδοχείου χωρίς ευτυχώς να υπάρξουν θύματα.

Μέσα στο υπόγειο του ξενοδοχείου, με θέα προς τη θάλασσα, είχαν καταφύγει γύρω στα 40 άτομα. Κρύφτηκαν εκεί και περίμεναν ενώ από απέναντι τους έβλεπαν τα πλοία που έβαλλαν προς την ξηρά και τον Πενταδάκτυλο.

Και εκεί που διερωτούνταν τι θα έκαμναν ένας αμερικανός τουρίστας, απόστρατος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου ακουγόταν κάθε λίγο και λιγάκι να φωνάζει:

- Αυτή η έκρηξη προέρχεται από κανόνι των 40 χιλιοστών.... αυτή των 50....

Παγωμένοι όλοι περνούσαν εφιαλτικές στιγμές και αυτός συνέχιζε τον...χαβά του:

- Αυτός είναι όλμος... αυτό είναι....

Μια ρουκέττα όμως ήλθε κατ' ευθείαν στο υπόγειο που βρίσκονταν. Τρύπησε τους δυο τοίχους και εξερράγη στο αποχετευτικό σύστημα του ξενοδοχείου. Ηταν τότε που σταμάτησε ο αμερικανός να μετρά και να αποφαίνεται για τον τύπο των εκρήξεων που άκουε...

Από την έκρηξη προκλήθηκε πανικός και όλοι αντελήφθησαν ότι το καταφύγιο τους δεν ήταν ασφαλισμένο. Ετσι ενώ οι άλοι κατέφυγαν σε διάφορα άλλα σημεία για να βρουν κάλυψη μέχρι να συλληφθούν από τους Τούρκους στρατιώτες που είχαν προελάσει στην περιοχή τους, ο Δημήτρης Δαμασκηνός, ξεκινούσε με τη σύζυγο του και την κορούλα τους για το σπίτι του πατέρα του Κώστα Δαμασκηνού που βρισκόταν σε απόσταση 500 μέτρων από τον κύριο δρόμο, όπου ήλπιζε ότι το κακό θα σταματούσε κάποτε για να κινηθεί ρος τον Καραβά.

Στο δρόμο λίγα μέτρα πιο κάτω ένα λεωφορείο με 45 επιβάτες με οδηγό τον Πάμπο Χρυσάνθου από το Λάρνακα της Λαπήθου και με επικεφαλής τον έφεδρο ανθυπολοχαγό των ΛΟΚ και δάσκαλο Σάββα Παυλίδη από το ίδιο χωριό βαλλόταν από τα τουρκικά αεροπλάνα ενώ κατευθυνόταν προς την Κερύνεια.

Στο λεωφορείο βρίσκονταν έφεδροι που πήγαιναν για να καταταγούν στις μονάδες τους χωρίς να γνωρίζουν ότι ο δρόμος ήταν ήδη κλειστός.

Λίγο προηγουμένως τους είχε προειδοποιήσει ένας άλλος έφεδρος ανθυπολοχαγός ότι στην πόλη επικρατούσε κόλαση και ότι το Τρίτο Συγκρότημα στην Κερύνεια είχε βομβαρδισθεί αλλά αυτοί αποφασισμένοι να καταταγούν και να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους συνεχίζουν το δρόμο τους τραγουδώντας μάλιστα και εθνικά θούρια.

Στο δρόμο είχαν συναντήσει πολλά στρατιωτικά αυτοκίνητα τα οποία εγκατέλειπαν την Κερύνεια και κινούνταν προς την αντίθετη κατεύθυνση, αλλά δεν έδωσαν και πάλι σημασία.

Κάποτε όμως πλησίασαν στο "Πικρό Νερό". Να πως περιγράφει ο Ανθυπολοχαγός Σάββας Παυλίδης τη σκηνή στο σημειωματάριο του:

"Ακούσαμε τότε ένα έντονο κτύπημα στη καμπίνα του αυτοκινήτου από τον έφεδρο που μας προειδοποιούσε να φυλαχθούμε μόλις έβλεπε κάτι το ύποπτο. Συγχρόνως έφθασε στ' αυτιά μας ο τρομακτικός θόρυβος κάποιου αεροπλάνου που μας ακολουθούσε, καθώς εμείς είχαμε πάρει την ευθεία του δρόμου. Ο κίνδυνος μου φάνηκε θανάσιμος καθώς γύρισα πίσω και είδα το αεροπλάνο να εφορμά κατ' ευθείαν επάνω μας υπεριπτάμενο του δρόμου και χάνοντας ύψος συνέχεια καθώς μας πλησίαζε ολοένα περισσότερο. Πάγωσα. Φώναξα στον οδηγό: Πάμπτο κάνε κάτι κινδυνεύουμε... Και ο Θεός μας έστελε στην σωτηρία. Ακριβώς αριστερά μας βρέθηκε μια παλιά πάροδος που ενωνόταν με τον παλιό δρόμο Λαπήθου-Κερύνειας. Ο οδηγός έστριψε αστραπιαία το τιμόνι και το αυτοκίνητο βρέθηκε ξαφνικά μέσα στην πάροδο και προχώρησε κατ' ευθείαν προς την κατεύθυνση κάποιου σπιτού που εχρησιμοποιείτο παλαιότερα σαν Κέντρο. Προτού προλάβουμε να συνειδητοποιήσουμε αν ακούγαμε τον κίνδυνο ξεκουφαθήκαμε από τον θόρυβο του αεροπλάνου που μας πάκωσε κυριολεκτικά".

Η ομάδα αυτή των 45 εφέδρων δεν έφθασε ποτέ στον προορισμό της. Αντίθετα οι άνδρες διαλύθηκαν, χωρίστηκαν σε μικρές ομάδες και προχώρησαν πεζοί μέσα στην κόλαση του πυρός προς το χωριό Ελιά και στη συνέχεια στη Λάπηθο και αργότερα αποφάσισαν μόνοι τους να πάρουν θέσεις στη διάβαση Βασίλειας- Λάρνακα Λαπήθου, στην περιοχή του κέντρου "Πία Πέλλα" και στο σημείο της διαστάυρωσης του δρόμου που οδηγούσε από την "Πία Πέλλα" στον Αγιο Ιλαρίωνα, μέσω του δρόμου Κρινίου- Γομαρίστρας.

Και έμειναν εκεί χωρίς καμιά επαφή με κανένα αξιωματικό. Ο μόνος αξιωματικός τους, ο δάσκαλος ανθυπολοχαγός Σάββας Παυλίδης, τους διέταξε να επανδρώσουν τα φυλάκια που υπήρχαν εκεί διότι όπως γνώριζε από προηγούμενα χρόνια, η Εθνική Φρουρά έδιδε για τα φυλάκια αυτά μεγάλη σημασία γιατί κάλυπταν μια μεγάλη και επικίνδυνη περιοχή.